opportuun_2009_nr8.pdf - Openbaar Ministerie

08 ‘Samen met de werkvloer
tijdschrift van
het openbaar
ministerie
jaargang 15
nummer 8
augustus 2009
verbeteren we GPS’
Gerard Veenstra, voorzitter GPS Gebruikersraad
De toekomst van het OM
‘Eis vaker bijzondere voorwaarden’

HOEK VAN JAN
2 OPPORTUUN · 08 / 2009
3
Golfballetjes
Het berichtje stond op de voorpagina
van mijn regionale krant.
Het ging over golfballetjes.
De politie in Nederland heeft
het druk. Zo druk, dat niet alle
zaken opgepakt kunnen worden.
Dus moeten er keuzes
worden gemaakt. Prioriteiten
gesteld. Natuurlijk worden niet
alleen de grote onderzoeken
gedaan. Ook de leefbaarheid in
de samenleving speelt een rol.
Dus moet de politie bijvoorbeeld
optreden tegen diefstallen van
portemonnees uit kleedkamers
van sporthallen.
Nu kun je zeggen dat het ook
een beetje je eigen verantwoordelijkheid
is om je portemonnee
uit je kleding te halen.
Dat is natuurlijk waar. Je kunt
ook stellen: doe de deur van
de kleedkamer dan op slot.
Klopt. Hang dan een camera op.
Correct. Die kant gaan we ook
steeds meer op. Maar dan nog:
als er iets gestolen wordt uit
kleding moet de politie er wat
aan doen. Dat verwachten burgers
gewoon.
Maar dan die golfballetjes. Een
aantal jochies had op een golfterrein
achtergebleven balletjes
geraapt. Volgens het krantenstukje
dan toch. Dat was tegen
het verkeerde been van de eigenaar
van het golfterrein. Diefstal
was het. Dus de politie gebeld.
Die kwam ook meteen. Met een
busje. De rapers werden afgevoerd
en door de Hermandad
streng toegesproken. Daarna
haalden hun ouders hen op van
het bureau. Ongetwijfeld een
wijze les. De golfterreinbeheerder
had nog becijferd dat hij op
deze manier jaarlijks 12.000
balletjes kwijt raakte.
Ik las het, kauwde wat op mijn
broodje pindakaas en dacht
toen onwillekeurig toch: moet
de politie hier nou voor opdraven?
Ondanks dat het technisch
gezien best een diefstal zal
zijn. Want deze ‘diefstal’ is
wel erg simpel te voorkomen.
Inderdaad, door gewoon zelf de
balletjes op te rapen. Zo moeilijk
kan dat niet zijn. Als kinderen
ze kunnen vinden, kun je dat
zelf ook. Of zou het luiheid van
de balletjesmeppers zijn? Dat is
dan wel het type luiheid dat de
politie werk bezorgt. En die had
het al zo druk.
Jan Hoekman
OPPORTUUN
tijdschrift van het
openbaar ministerie
jaargang 15
nummer 8
augustus 2009
Opportuun is het personeels- en
relatiemagazine van het Openbaar
Ministerie. Het blad wordt gratis
verstrekt aan de medewerkers van het
OM en andere geïnteresseerden. Het
blad verschijnt twaalf keer per jaar.
De redactie is verantwoordelijk voor
de inhoud van het blad. Aan de in
Opportuun verstrekte informatie
kunnen geen rechten worden
ontleend. Overname van artikelen met
bronvermelding is toegestaan.
Abonnementenadministratie
Wijzigingen? Stuur de adreswikkel
met de aangebrachte wijzigingen
naar het redactieadres, of mail de
wijzigingen, onder vermelding van
het nummer op de adreswikkel, naar
opportuun@om.nl.
NB: inhoudelijke opmerkingen
en suggesties melden aan de
eindredacteur (zie hieronder).
Redactieadres
Afdeling Communicatie, Parket-
Generaal, kamer 5.19, Prins Clauslaan
16, Postbus 20305, 2500 EH Den Haag.
Telefoon: 070 – 3399840.
Eindredactie
Pieter Vermaas, 070 – 3399840 of
p.vermaas@om.nl.
Vaste medewerkers
Thea van der Geest, Jan-Willem
Grimbergen, Mary Hallebeek,
Jan Hoekman, Willem Hoogendoorn,
Petra Sprado.
Aan dit nummer werkten verder mee
Marcel van der Horst, Louis
Cornelisse, Frans Zonneveld
Foto omslag
Vincent Boon
Ontwerp
Fabrique, Delft
Druk
Zijlstra Drukwerk, Rijswijk
Oplage:
8.000
Eerst de
verbeteringen die
écht moeten
GPS Gebruikersraad, p. 14
Inhoud
Augustus 2009 rubrieken
6
Vuilniszakken
Bij de sluizen van IJmuiden worden in 1996
in vuilniszakken lichaamsdelen gevonden.
Unieke kennis van vuilniszakken zal in de
zaak-Yanti een doorslaggevende rol gaan
spelen. Marijke Heutink (destijds zaaksofficier
inmiddels raadsheer) blikt terug.
10
Zwaar weer
‘We gaan door zwaar weer’, schetst procureur-generaal
Harm Brouwer de financiële
situatie van het OM.
14
GPS Gebruikersraad
Problemen en wensen bespreken, opdat
nieuwe GPS-releases steeds beter worden.
Dat is de taak van de GPS Gebruikersraad.
Opportuun schoof aan bij een vergadering
van deze waakhond van de primaire
OM-applicatie. ‘Voorlopig richten we ons
op de verbeteringen die echt moeten.’
18
GPS-filmpje
Wat komt er kijken bij het maken van
een video voor de website van het OM?
Melanie Kompier en Linda Otter van
parket Leeuwarden blikken terug op de
productie van ‘GPS bij het OM’. ‘Goeie en
leuke vent, die camjo!’
22
Bijzondere voorwaarden
Wil je als aanklager een stevige gedragsinterventie?
Benut dan de kans van de bijzondere
voorwaarde. Recidive-reductie is
haalbaar: ‘Anticipeer op executie.’
26
De toekomst
Veertig beleidsmedewerkers bogen zich
over de glazen bol van het OM. Doel
was input leveren voor de nieuwe nota
‘Perspectief op 2014’. Maar eerst mocht er
nog ‘in het wild’ worden gefilosofeerd: ‘Wat
wordt onze rol als Nederland gedeeltelijk
onder water staat?’
02 Hoek van Jan
‘Golfballetjes’
04 KortOM
09 Lijn 2
‘Ouwe sok’
13 Nationale ombudsman
‘De officierszitting’
21 Column
‘Proefrit’
25 Handig met GPS
Tips voor officieren
28 OMgeslagen
29 Verkeer
30 Internationaal
31 Ut Recht
‘Op de kleintjes letten’
32 AchterOM

4 KORTom
OPPORTUUN · 08 / 2009
5
Topstudenten op
Eerste SummerCourt
Twintig topstudenten die
begin juli een week lang
werden ondergedompeld
in de wereld van
de rechterlijke macht.
Dat was SummerCourt
2009, een initiatief van de
Rechtspraak en het OM.
De hele week spraken de
studenten met rechters en
officieren van justitie. Ze
schreven vonnissen, pleitten,
rekwireerden, deden aan crisisoefeningen
en speeddaten
met professionals, borrelden
en discussieerden met ZM’ en
OM'ers.
Samen met de Rechtspraak
heeft het OM begin juli voor het
eerst het SummerCourt georganiseerd.
Twintig bachelor
rechtenstudenten maakten
‘binnenshuis’ kennis met het
werk van rechters en officieren
van justitie. Zij waren geselecteerd
uit tweehonderd aangemelde
rechtenstudenten. Niet
alleen toppers qua studie, maar
ook door hun werkzaamheden
naast hun studie: vrijwilligerswerk
verrichten in Afrika,
werken bij een Rechtswinkel
of actief zijn bij studie- en
studentenverenigingen.
Carrièremakers en wereldverbeteraars:
allen gefascineerd
door het beroep van rechter of
officier van justitie.
Bij aankomst op de eerste dag
in het Courthotel (de voormalige
rechtbank Utrecht) zijn de
studenten beëdigd en was het
daarom mogelijk een aantal
zaken tijdens de SummerCourt
week inhoudelijk te volgen.
Tijdens het mini-symposium
onder leiding van oud-collega
Hendrik-Jan Biemond werd
stevig met en door externen
gediscussieerd. De panelleden
Joris Luyendijk, CDA-kamerlid
Çoskun Çörüz, persrechter
Margo Somsen en persofficier
Louisa Feraaune debatteerden
over de relatie recht, media en
politiek.
Met Summercourt 2009 heeft
de projectgroep onder leiding
van Dick van Steenbeek (voorzitter
van de strafsector van de
Rechtbank Arnhem) de basis
gelegd voor een nieuwe traditie
waarmee OM en ZM realistisch
tonen wat zij in huis hebben.
En dat de studenten een
fascinerende week hebben
gehad, onderstreept een van
de uitspraken tijdens de eindpresentatie:
‘Alleen al vanwege
de mensen zou ik nu bij OM of
Rechtspraak willen werken.’
Een filmpje over het
SummerCourt 2009 en het
mini-symposium is te zien op
www.om.nl
Tekst: Esther Schaddelee
Gezamenlijk OMtranet
Rotterdam-Dordrecht
Sinds 1 juli kennen de
parketten Rotterdam en
Dordrecht een gezamenlijke
OMtranetsite. Behalve
een symbolische waarde
– bij één regio hoort één
OMtranet – betekent het
ook een efficiencyslag.
Het voordeel van de site is
dat informatie die voor alle
medewerkers in de regio van
belang is, op dit gezamenlijke
OMtranet wordt aangeboden,
in plaats van op twee lokale
OMtranetten. Bijvoorbeeld op
het gebied van kennis, personeelszaken,
opleidingen en
informatiebeveiliging. Ook de
doorontwikkeling naar één
Bedrijfsvoering en één afdeling
Beleid & Strategie betekent dat
één intranetlocatie straks veel
dubbel werk scheelt. Helemaal
in lijn met een belangrijk doel
van de regionalisering: het bundelen
van krachten op regionaal
niveau.
Door het samenvoegen van
twee website is het even zoeken
is naar informatie. Sommige
onderdelen die ‘typisch Dordts’
en ‘typisch Rotterdams’
waren, zijn in het belang van
de regionalisering verplaatst
of zelfs gesneuveld. Zo misten
de Dordtse medewerkers
ineens het weekmenu voor het
bedrijfsrestaurant. En vonden
Rotterdamse collega’s links
onder in beeld geen telefoon-
wijzer meer. Voor de redacteuren
van de website betekent
het op dit moment veel wikken
en wegen: wat moet regionaal,
wat blijft lokaal en wat kan zelfs
helemaal weg? Ook het verschil
in grootte tussen Rotterdam en
Dordrecht – en de hoeveelheid
en versnippering van informatie
die hiermee samenhangt
– maakt dit een lastige puzzel.
Op deze eerste onwennigheid
na zijn de reacties overwegend
positief; Rotterdam en
Dordrecht zijn trots op deze
mijlpaal in de regiovorming.
Omdat nog hard wordt gewerkt
aan het opschonen en synchroniseren
van alle informatie,
staat nog niet alles op de
juiste plek. Voorlopig blijven
daarom naast het gezamenlijke
OMtranet ook de lokale pagina’s
nog even in de lucht.
De komende maanden worden
de parketten door het
Webbureau ondersteund bij het
inrichten van hun regiosite op
OMtranet.
Tekst: Babeth Knol en Erna
Quant
Stofkam door duizenden
tapgesprekken
In ‘Operatie Stofkam’
speuren politie Midden- en
West-Brabant en parket
Breda naar niet-gewiste
geheimhoudersgesprekken.
Vorg jaar bleek dat er geen
waterdichte garanties zijn
dat alle tapgesprekken met
geheimhouders zoals advocaten
en artsen worden
vernietigd. Een landelijk
aangescherpte procedure en
het alsnog vernietigen van
oude tapgesprekken moet
nu voorkómen dat strafzaken
niet-ontvankelijk worden verklaard
en criminelen hun straf
ontlopen. Een monsterklus, ook
voor het Brabantse parket en
politiekorps.
Het uitpluizen van de tienduizenden
tapgesprekken (alle
onderzoeken vanaf 1 januari
2005 en alle zaken die nog
onder de rechter zijn) gebeurt
aan de hand van een scan op
trefwoorden en telefoonnummers
van geheimhouders.
Daarna wordt aan de hand
van de inhoud van het gesprek
bekeken of deze onder de categoriegeheimhoudersgesprekken
valt. Een telefoontje naar
bijvoorbeeld het antwoordapparaat
van de apotheek, waarbij
niets wordt ingesproken, valt er
niet onder en hoeft niet te worden
verwijderd.
Rechercheurs die op geheimhoudersgesprekken
stuiten,
dragen deze gesprekken voor
aan officier van justitie Danielle
Laheij. Als de officier een
bevel uitreikt om een gesprek
te vernietigen, volgen handelingen
in de politiesystemen
Reliant, Octopus, en/of BVO.
Aansluitend worden de teamleiders
en zaaksofficier van het
onderzoek op de hoogte gesteld
en verantwoordingsprocessenverbaal
opgemaakt.
Corné van Roosendaal, ambtelijk
secretaris bij de Staf van
de divisie Recherche van het
politiekorps, leidt het team
dat met minutieuze precisie
de tienduizenden tapgesprekken
doorloopt. ‘We hebben vier
echte telecom-kanjers aan het
werk die het stappenplan van
de schoningsslag doorlopen,
maar daarnaast ook nog eens
meedenken en samen werken
aan een product waar we ook in
de toekomst wat mee kunnen.
Ze zien de nut en de noodzaak
ervan, het leeft echt.’
‘Mexicaanse griep
bedreigt continuïteit’
Het College van procureurs-generaal
beschouwt
een grieppandemie allereerst
als een bedreiging
van de eigen continuïteit.
Dat is te lezen in een brief
die alle hoofden van de
onderdelen en directeuren
bedrijfsvoering hebben
ontvangen.
Naar verwachting zal vanaf
september sprake zijn van een
grootschalige uitbraak van de
Mexicaanse griep. Een flink
deel van de bevolking zal ziek
worden; mogelijk dertig procent
van de bevolking, verspreid over
meerdere weken.
Het College heeft alle onderdeelshoofden
en directeuren
bedrijfsvoering verzocht maatregelen
te treffen die moeten
zorgen voor continuïteit van
de OM-werkzaamheden. Per
onderdeel worden ‘kritieke
processen’ in kaart gebracht.
Daarbij wordt bijvoorbeeld
gedacht aan het functioneren
van de piketfunctie, de crisisorganisatie
en aan ondersteunende
ICT-processen. Elk
OM-onderdeel zal een plan
opstellen waarin staat hoe
gehandeld wordt bij het scenario
‘uitval van personeel’.
Uitgangspunt is dat het primaire
proces zoveel mogelijk
doorgaat. Daarom wordt niet
bij voorbaat besloten tot het
naar huis sturen van bepaalde
groepen medewerkers en
afdelingen. Er moeten maatregelen
worden getroffen om het
besmettingsgevaar te verkleinen,
terwijl het reguliere werk
wel doorgaat.
De uitvoering van zogeheten
hygiënemaatregelen (bijvoorbeeld
de beschikbaarheid van
ontsmettingsmiddelen of zeep)
zal voornamelijk op lokaal
niveau liggen omdat de parketten
veelal in gezamenlijkheid
met de rechtbanken of maatregelen
zullen treffen.
Actuele informatie over de
Mexicaanse griep is te vinden
via de homepage van OMtranet.

6 ALLES AFWEGENDE
OPPORTUUN · 08 / 2009
7
Vuilniszak geeft
doorslag
De zaak-Yanti
Bij de sluizen van IJmuiden worden in 1996 in vuilniszakken
lichaamsdelen gevonden. Unieke kennis van vuilniszakken zal in
de zaak-Yanti een doorslaggevende rol gaan spelen.
Een schemerdonkere, door miezerig weer
Het is zondagochtend, voorjaar 1996.
Duikvereniging IJmond gaat te water bij
Noordersluis-eiland. Zoals wel vaker halen
de amateur kikvorsmannen en -vrouwen
afval naar boven. Nieuwsgierig maken ze
de vuilniszakken open. Tot hun schrik is de
ene gevuld met bebloede kleding; tot hun
ontsteltenis zitten in de andere stukken
lichaam van een vrouw.
Er is niemand met het signalement van de
vrouw als vermist opgegeven. Zeker is, dat
het gaat om een Aziatische vrouw. Ze is om
het leven gebracht door een pistoolschot
in de mond. Na vier dagen komt haar signalement
op televisie. Haar echtgenoot,
een 47-jarige man uit Weesp, meldt zich.
Hij heeft zijn vrouw herkend. Het gaat om
Tri Nurbiyanti, een 34-jarige Indonesische
met wie hij in 1991 is getrouwd. Dat hij
haar niet eerder miste, komt doordat het
huwelijk niet al te best is en Yanti, zoals ze
wordt genoemd, vaker wegblijft van huis.
Op dat moment is Marijke Heutink nog
niet de zaaksofficier. ‘Ik ben dat pas korte
tijd voor de inhoudelijke behandeling van
de zaak door de rechtbank geworden,’
vertelt ze in het inmiddels nieuwe gebouw
van justitie Haarlem. Dat ze daar zetelt,
komt omdat Heutink, nu raadsheer, door
het gerechtshof in Amsterdam tijdelijk is
uitgeleend aan de rechtbank. Vandaar dat
ze in de Appelaar terugkijkt op de Zaak-
Yanti. ‘Destijds werd de zaaksofficier ziek
en hebben ze mij gevraagd de zaak over
te nemen. Het eerste dat je dan doet, is
inventariseren wat er aan bewijs is.’
Het ‘Duikerteam’, zoals het politieteam in
de Zaak-Yanti wordt genoemd, heeft dan
al een aantal feiten kunnen achterhalen.
Yanti werkt bij een cateringbedrijf. Ze lijkt
haar eigen leven te leiden, waar haar man
geen weet van heeft. Hij lijkt inderdaad
de waarheid te spreken als hij zegt dat
hij niets met de moord op zijn vrouw te
maken heeft.
Ex-kok
Het onderzoek van het Duikerteam heeft
een verdachte opgeleverd, die past in het
tweede, geheime leven dat Yanti geleid
heeft. De Haarlemmer Frans Z. is een
gewezen kok en nu in de catering actief.
Net als Yanti. Hij geeft toe een relatie met
haar te hebben (gehad). Hij zegt niets met
haar dood van doen te hebben en besluit
verder te zwijgen. Dat betekent dat veel zal
afhangen van het technisch bewijs, realiseert
Heutink zich.
Heutink: ‘De vuilniszakken, dat was wel
duidelijk, die bij de verdachte thuis waren
gevonden, waren van hetzelfde merk als
die uit het water waren gevist. Uit het
onderzoek kwam naar voren dat ze zelfs
van dezelfde rol moesten zijn.’ Om te
vertellen hoe dat onderdeel van het onderzoek
in zijn werk ging, hoeft ze niet in het
dossier te duiken. Het staat Heutink nog
helder voor de geest.
Bij de producent van de vuilniszakken
blijkt een specialist te werken. ‘Er was daar
een Italiaan in dienst die kunststoftechnoloog
was. Hij werkte al 31 jaar in die branche
en wist op basis van de opdruk precies
te vertellen op welk moment een rol was
afgedraaid en naar welke supermarkt die
was gegaan. Door zijn kennis van het productieproces
kwam deze man aan de hand
van het specifieke lijnenbeeld van de zakken
tot de conclusie dat alle aangetroffen
vuilniszakken van dezelfde rol afkomstig
waren.’ Het Gerechtelijk Laboratorium
– zoals het NFI toen nog heette – kon de
theorie van de praktijkdeskundige volgen,
maar had zelf de expertise niet om die voor
100 % te onderschrijven.
‘Er was nog een tweede punt’, weet
Heutink nog, ‘de telefoongesprekken.’
Yanti had voorafgaand aan haar verdwijning,
tientallen keren geprobeerd verdachte
Z. op te bellen. ‘Tot een uur of vijf ’s
middags heeft ze dat geprobeerd, konden
we aan de opgeslagen gegevens zien.
Daarna is ze definitief uit de lucht gegaan.
Het frappante was dat ze – dat bleek ook
uit de gegevens – toen dicht bij elkaar in
de buurt waren.’ Z. en Yanti, zo vermoedde
het Duikerteam, troffen elkaar daarna. De
verdachte houdt zijn kaken op elkaar.
Er is meer. Het lichaam van Yanti is vakkundig
in stukken gesneden. Frans Z. is >
‘De zakken die bij de
verdachte thuis waren
gevonden, waren van
hetzelfde merk als die
uit het water waren
gevist’
Ex-officier (want inmiddels raadsheer)
Marijke Heutink
Foto's: Kick Smeets

8 ALLES AFWEGENDE
OPPORTUUN · 08 / 2009
LIJN 2
9
>
van oorsprong kok en heeft de expertise
hoe zoiets met beleid gedaan kan worden.
Daarnaast verklaren getuigen dat hij een
wapen heeft getoond en heeft gezegd dat
hij van haar af wil. ‘Ook heeft hij volgens
een getuige gezegd dat Yanti zou zijn doodgeschoten,
terwijl dat nog niet bekend was
gemaakt’, weet Heutink nog. Dat zou betekenen
dat Z. daderkennis heeft.
Een gruwelijk detail wordt ook ter ondersteuning
aangevoerd. Z. heeft in die periode
tijdelijk een grote diepvries laten plaatsen
in het gebouw van een Amsterdamse
Hockeyclub, waar hij de catering verzorgt.
Uit de sectie is gebleken dat het lichaam
van het slachtoffer mogelijk enige tijd
ingevroren is geweest. Wat ook meeweegt:
in de vuilniszak met haar resten worden
delen van vegetatie gevonden, die ook om
het hockeyveld groeit.
Geheime liefde
De officier denkt voldoende in handen te
hebben om Z. voor de rechter te brengen
voor moord op zijn geheime liefde. Maar
tijdens de behandeling van de zaak loopt
het op een aantal punten anders dan
verwacht. Advocaat Bram Moszkowicz
beweert dat de politie de beruchte Zaanse
verhoormethode op Z. heeft toegepast.
Heutink: ‘Zowel door de rechtbank als
later het gerechtshof is geoordeeld dat
de verhoren weliswaar hard en langdurig
waren, maar dat ze, gelet op de zwaarte
van de zaak, op dit punt niet onrechtmatig
waren. De verhoren bevatten wel elementen
van de Zaanse verhoormethode maar
kon daarmee materieel niet gelijk worden
gesteld’.
Meer twijfel weet de raadsman te zaaien
over de vuilniszakken. Hij schakelt TNO
in als onafhankelijk onderzoeksinstituut.
De onderzoeker betwijfelt of zo stellig
beweerd kan worden dat de in het water
gevonden zakken van dezelfde rol zijn als
die gevonden zijn bij Z. thuis. Moszkowicz
houdt de rechtbank voor dat de Italiaanse
praktijkman onvoldoende deskundig is
om zo ondubbelzinnig vast te stellen dat
het dezelfde rol moet zijn geweest. Ook
zijn bijzondere observatie dat aan het
begin van de productie van een rol een
unieke vervuiling optreedt, zoals bij de
bewuste rol, vindt de advocaat van Z. geen
eenduidig bewijs.
Heutink: ‘Wij dachten daar héél anders
over. De expert kon precies aangeven om
welke rol het ging en met welke kenmerken.
Bovendien wilde verdachte over voor
hem zeer belastende omstandigheden
geen verklaring afleggen. Volgens het
EHRM in de zaak Murray mocht de rechter
dat in de bewijsvoering betrekken. Wij
vonden het met al het andere ondersteunend
bewijs een sterke zaak.’
De eis luidt na twee zittingsdagen: vijftien
jaar voor moord. De uitspraak is teleurstellend
voor Heutink en het Duikerteam.
Wegens gebrek aan bewijs wordt Z. vrijgesproken
en onmiddellijk in vrijheid
gesteld. ‘Voor mij was vrijwel meteen duidelijk
dat we in beroep zouden gaan. We
hebben het bewijs nog eens op een rij gezet
en naar onze indruk was het voldoende.’
‘Tot een uur of
vijf heeft Yanti
tientallen keren
geprobeerd verdachte
Frans
Z. te bellen.
Daarna is ze
definitief uit de
lucht gegaan’
In hoger beroep wil Z. wel een verklaring
afleggen. Vermoedelijk op aandringen van
zijn raadsman. Die voelt wel aan dat het
zwijgen op voor de hand liggende vragen,
in het nadeel van Z. werkt. Z. komt ineens
op de proppen met een verklaring voor de
bij hem aangetroffen vuilniszakken. Een
uiterst ongeloofwaardig verhaal, dat het
Hof terzijde schuift.
Het Hof laat de verklaring van de Italiaanse
‘getuige-deskundige’ wel zwaar wegen.
Heutink: ‘Op basis van het Schoenmakersarrest
van de Hoge Raad voldoet de specialist
op het gebied van de productie van
vuilniszakken aan de criteria. Dat laat de
zaak alsnog kantelen. Achteraf zie je dan
dat zo’n subtiel verschil in inzicht een
scherpe scheiding in beoordeling aanbrengt
met vergaande gevolgen: vrijspraak
of veroordeling.’
Het gerechtshof in Amsterdam gaat ervan
uit dat Z. zijn minnares Yanti met een
pistoolschot in de mond om het leven
heeft gebracht, haar lichaam vakkundig
in stukken heeft gesneden en daarna haar
lichaamsdelen in van huis meegenomen
plastic vuilniszakken heeft gestopt en dat
geheel heeft afgezonken bij de sluizen van
IJmuiden.
Uitspraak van het Gerechtshof: tien jaar
gevangenisstraf.
Tekst: Louis Cornelisse
Ouwe sok
Je bent oud en je hebt wat. Om precies te
zijn: heel veel geld. Om nog preciezer te
zijn: 521.850 euro. Wat doe je daarmee? Tot
voor kort was het antwoord op die vraag
glashelder: je zet het op de bank. Zo niet de
97-jarige hoofdrolspeelster in onze zaak:
zij bewaarde het (in 2006) nog net niet in
een ouwe sok, maar wel in een kluis in haar
woning. En als dat goed was afgelopen, dan
had ik er niet over geschreven.
Maar het loopt dus niet goed af. Een medewerker
van de thuiszorg, ene Niels, raakt
op de hoogte van het enorme geldbedrag
dat de vrouw bewaart en deinst er niet voor
terug om het arme mens te bestelen. Als de
diefstal aan het licht komt is hij al gauw een
van de verdachten. En dan blijkt het ook een
vak apart om veel geld te hebben. Een vak
dat Niels niet blijkt te beheersen: hij smijt
met geld en dat doet hem de das om.
Vrijgevig is hij wel: Niels speelt met overgave
Sinterklaas met het geld van anderen. Zo
komen er ook flinke geldbedragen terecht
bij zijn vriend Nafti – een fervent gokker
– en bij diens moeder. Laatstgenoemde
stond onlangs terecht bij het hof in Arnhem.
In totaal ontvangt zij een bedrag van 5470
euro. Dat krijgt ze overigens niet alleen van
haar zoon Nafti, ook zijn vrienden Perry
en Niels geven de vrouw geldbedragen. Zo
krijgt ze in een vestiging van een hamburgerketen
van de drie zo rond de 3600 euro
aangereikt.
Wie zo opzichtig de grote jongen uithangt
kan op moeilijkheden wachten, en die
komen er ook: het politieonderzoek leidt
er uiteindelijk toe dat maar liefst elf verdachten
worden aangehouden. Eén daarvan
is de moeder van Nafti, die zich voor de
rechter moet verantwoorden voor heling
van geldbedragen. Door de politierechter
in Zutphen wordt ze veroordeeld tot een
werkstraf van zestig uur en een voorwaardelijke
gevangenisstraf van een maand.
Het Arnhemse hof denkt er anders over
en spreekt de vrouw vrij. Voor wat betreft
de opzetheling is dat conform eis; dat ligt
anders als het gaat om de schuldheling.
Daaromtrent overweegt het hof: ‘Verdachte
heeft, gevraagd naar de herkomst van het
geld, verklaard dat zij dit geld van haar
zoon, al dan niet in gezelschap van anderen,
heeft ontvangen. Van vriendinnen had
zij gehoord dat haar zoon dit geld samen
met Niels in het casino had gewonnen.
Pas nadat zij het geld had aangenomen, zo
heeft zij verklaard, hoorde ze van haar zoon
dat hij geen goed gevoel had bij het geld.
Weliswaar heeft verdachte op bepaalde
onderdelen wisselende verklaringen afgelegd,
zoals onder welke titel zij het geld
heeft verkregen, maar uit haar verklaringen
kan niet worden afgeleid dat verdachte
redelijkerwijs moest vermoeden dat het
geld dat zij van haar zoon had ontvangen
van misdrijf afkomstig was. Nu andere wettige
bewijsmiddelen waaruit zulks wel kan
worden afgeleid ontbreken, zal het hof verdachte
ook vrijspreken van het subsidiair
tenlastegelegde.”
Misschien was die ouwe sok zo gek nog
niet…
Jan-Willem Grimbergen,
Officier van justitie te Utrecht

10 OMBUIGEN
OPPORTUUN · 08 / 2009
11
‘We gaan door
zwaar weer’
Bezuinigingen baren het College zorgen
Zo’n twintig miljoen ombuigen in dit jaar. En vanaf 2010
minimaal nog eens twintig miljoen. Voor die taak ziet het OM
zich gesteld. Procureur-generaal Harm Brouwer schetst de
gevolgen. ‘Ook het OM moet de buikriem aanhalen. Om stevig
door het zware weer heen te kunnen zeilen, zullen we nieuwe
ambities moeten temperen.’
Het is menens, zal collegevoorzitter Harm
Brouwer een aantal keer benadrukken. Het
OM zit dit jaar in zwaar financieel weer,
en daar komen vanaf 2010 nog een aantal
stormen overheen. Denk niet dat die
onheilstijding wel overwaait. Iedereen zal
nog soberder met de publieke middelen
moeten omgaan, zegt de PG.
Waarom moet het OM bezuinigen?
‘De bezuinigingen komen voort uit de
toestand van ‘s lands overheidsfinanciën.
We hebben een kredietcrisis gekregen,
die is doorgeslagen in een zware economische
recessie, en dus is er minder geld.
Nu moeten we ook als OM de buikriem
aanhalen en staan we voor forse bezuinigingen.
Het OM bepaalt in beginsel zelf
hoe het de bezuinigingen invult, al gaat
dat natuurlijk in overleg met het ministerie.
Ook een MROM-vertegenwoordiging
is betrokken bij de bezuinigingen. Daar
hebben we een open overleg mee waar ik
heel blij mee ben.’
Hoe gaat het College ombuigen?
‘We kunnen niet al te veel bezuinigen op
parketniveau. Het reguliere werkproces
moet immers gewoon doorgaan en de
werkdruk is al heel hoog. De regionalisering
die het OM heeft ingezet, wordt
daarom nog belangrijker. Dáár moeten
OM-onderdelen efficiency organiseren.
Dáár moeten schaalvergroting en samenwerking
tot synergievoordelen leiden. Ook
gaan we niet bezuinigen op de beleidsprioriteiten,
zoals jeugd en veelplegers.
Bij sommige andere onderdelen van het
OM bezuinigen we niet, omdat die bijdragen
aan de efficiency voor het OM. De
DVOM en de CVOM (landelijke onderdelen
op het gebied van DienstVerlening en
Centrale Verwerking – red.) hebben mede
als kerntaak om de efficiency te verbeteren.
Bovendien moeten daar nog forse
kwaliteitsverbeteringen worden doorgevoerd.
Het BOOM blijft ook buiten schot.
Want dit onderdeel moet zorgen voor een
verhoging van de ontvangsten van het OM.
Een groot deel zal moeten komen van
de gelden voor de landelijke budgetten
zoals die van huisvesting, ICT-projecten,
opleidingen, communicatie, verkeershandhaving
en beleidsprojecten. Indirect
raakt dat de parketten en de onderdelen
natuurlijk ook.
Daarbij is het natuurlijk niet verstandig om
op een project als GPS, het Geïntegreerd
Processysteem Strafrecht, te bezuinigen.
Het College van procureurs-generaal en
de Raad voor de rechtspraak willen GPS
op 1 januari 2011 voor standaardzaken en
maatwerkzaken hebben ingevoerd. Dat
kost geld, maar de structurele besparing
die het gaat opleveren is toch al gauw
minimaal 7 miljoen per jaar.’
Welke pijn gaan de ketenpartners
voelen van een bezuinigend OM?
‘Die zitten in het zelfde schuitje als wij en
worden zelf ook getroffen door bezuinigingen.
Denk allereerst aan de politie, maar
ook de Dienst Justitiële Inrichtingen wordt
geconfronteerd met forse bezuinigingen.
Dat vraagt van de keten een grote inspanning
om het niveau van de strafrechtelijke
handhaving op peil te houden. Zo zullen
de bezuinigingen bij de politie de reeds
bestaande druk op de opsporing groter
maken. De politieministers zoeken de
bezuinigingen daar gelukkig vooral in de
overhead, zodat er bijvoorbeeld bij mensenhandel
en fraude geen onderzoeken
blijven liggen. Tegelijkertijd is de verwachting
dat door de economische crisis juist
de minder zichtbare vormen van criminaliteit
(zoals FINEC en cybercrime) verder
zullen toenemen, waardoor de druk op
de politiecapaciteit nog meer zal stijgen.
Bij de Reclassering zie je de spanning tussen
vraag en aanbod toenemen. Ook op
gemeenten wordt een steeds groter beroep
gedaan om een bijdrage te leveren aan >
‘We kunnen
niet bezuinigen
én tegelijkertijd
hetzelfde
ambitieniveau
overeind houden’
Harm Brouwer
Foto: Peter van der Struijs

12 OMBUIGEN
OPPORTUUN · 08 / 2009
NATIONALE OMBUDSMAN
13
>
de bestuurlijke handhaving van nieuwe
wetgeving en de veiligheidshuizen. Dit
betekent dat gemeenten keuzes zullen
moeten maken bij de besteding van de
beperkte middelen. Al met al zullen de
bezuinigingen een zekere rem kunnen zetten
op het realiseren van nieuwe ambities.
We zullen samen met het ministerie en
de ketenpartners keuzes moeten maken,
soms pijnlijke.’
Wat zijn de personele consequenties
voor het OM?
‘Het is onze grootste opgave om dit alles
geen personele consequenties te laten
hebben. Het belang van onze mensen
staat voorop, het is tenslotte het waardevolste
dat we hebben. Het zou een ramp
zijn als alle noodzakelijke groei die er de
afgelopen jaren is geweest – en die voor
mij het karakter had van het wegwerken
van achterstallig onderhoud – weer zou
verdampen.’
Het OM is steeds meer een concern.
Maakt dat het makkelijker om in
kaart te brengen waar en waarom
tekorten optreden, en om te bezuinigen?
‘Dat we steeds meer naar een concern toe
groeien helpt ons. De regionalisering helpt
ons om met volle kracht effectiviteit en
efficiency voor de organisatie te bereiken.
We hebben bewust de regio’s gevraagd
te kijken waarop bezuinigd kan worden.
Regioparket en lokaal parket moeten hierbij
samen de synergie zoeken, waarbij de
regio-hoofdofficier de eindverantwoordelijkheid
heeft. Samen bezien ook, welke
taken nog efficiënter op regioniveau kunnen
worden belegd. Met zijn allen moeten
we de schade beperken in het belang van
de criminaliteitsbestrijding. In dit zware
weer zullen we elkaar moeten vasthouden.
Iedereen moet zich extra bewust zijn van
effectiviteit, kwaliteit, efficiency en soberheid.
We zijn geen rijke organisatie die met
een eigen vermogen tekorten zo maar even
ophoest. Wij worden van jaar tot jaar gefinancierd
en hebben geen mogelijkheden
in betere tijden geld te sparen.’
Ligt het zwaartepunt van de bezuinigingen
voor het OM in 2009?
‘In 2009 is er sprake van een eerste forse
stap waarin 20 miljoen euro moet worden
bezuinigd. Vanaf 2010 komen dan
de volgende rondes. We weten nog niet
precies hoe dat zal uitpakken, maar de
verwachting is dat we vanaf 2010 nog eens
bezuigingsslagen moeten maken vanwege
vooral de oplopende CAO-kosten en de
stijging van de pensioenpremies, waarvoor
we niet meer gecompenseerd zullen worden,
en vanwege nadere besluitvorming
over bezuinigingen in de ministerraad.
Naar het zich nu laat aanzien gaat dat om
nog eens 20 miljoen euro.
Hoe die miljoenen voor 2010 en 2011
gevonden en opgevangen moet worden,
wordt nu in kaart gebracht door
de OM-commissie “Taakstellingen”. De
commissie gaat nog eens alle landelijke
budgetten nalopen. Gaat na hoe zuiniger
met geld kan worden omgegaan op
bijvoorbeeld het terrein van huisvesting
en inkoop. Zij bekijkt hoe meerjarige
budgetten zich ontwikkelen zoals die
voor de DVOM en de CVOM: hoe kan een
verhoging van de efficiency bijdragen in
de dekking van het begrotingstekort. De
commissie kijkt voorts naar de ICT, zoals
de invoering van het GPS als vervanger van
het oude Compas dat wordt “uitgefaseerd”.
Dat moet structureel de kosten voor ICT
besparen. En de commissie kijkt naar de
meerjarige verhoging van de ontvangsten
door middel van intensivering van ontnemingen.
Ze onderzoekt hoe de incasso van
uitgesproken ontnemingen kan worden
verhoogd. Etc, etc.’
Hoeveel is er op te lossen met een
slag efficiënter werken?
‘Lang niet alles. Vergeet niet dat het OM
al jaren bezig is met grote efficiency-operaties,
denk aan “Het OM Verandert” en
GPS. De noodzaak daartoe hebben wij al
jaren geleden ingezien. Het probleem van
efficiencyoperaties is echter dat ze eerst
geld kosten en pas in een later stadium
geld opleveren. Nee, het zal ook uit andere
bronnen moeten komen.
Wij staan onder grote druk. Enerzijds
moeten we inspelen op de zich snel ontwikkelende
criminaliteit om niet te ver op
achterstand te geraken in de bestrijding
daarvan – criminelen bezuinigen immers
niet – en anderzijds is er het hoge ambitieniveau
van de politiek waarmee we te
maken hebben.
Wie iets extra’s voor elkaar wil krijgen, zal
ons vanaf heden daar ook toe in staat moeten
stellen. Neem de beleidthema’s, voortkomend
uit wet- en regelgeving, waarvoor
we nu geen geld krijgen. We zullen daarmee
vastlopen in de mate waarin we er
geen geld voor krijgen. Is er, bij voorbeeld,
niet genoeg geld voor de verdere implementatie
van de OM-strafbeschikking?
Een reële implementatie kan alleen met
een reële financiering in een reële fasering.
Doen we dat niet, dan trekken we onverantwoorde
risico’s naar ons toe, ook voor
onze mensen.’
‘We zitten in zwaar weer. Het College snapt
dat het OM niet is uit te zonderen bij de
grote bezuinigingsoperaties waarvoor het
Rijk staat. Ik constateer wel dat wat nu van
ons wordt gevergd in 2009 en in de komende
jaren, gevolgen heeft. We kunnen niet
bezuinigen en tegelijkertijd hetzelfde
ambitieniveau overeind houden.
Ieder nadeel heeft zijn voordeel.
Geeft deze periode ook voordelen?
‘Voordelen? Ik zie weinig voordelen! We
zullen de kwaliteit van de strafrechtelijke
handhaving op peil moeten zien te houden.
We zullen moeten roeien met de riemen
die we hebben, en daarbij nog meer
efficiencyslagen proberen te maken. Wat
dat betreft hebben criminelen het makkelijker:
die kennen geen bezuinigingen.
Die zullen zich door de financiële crisis
vast niet van hun activiteiten laten weerhouden.’
Tekst: Pieter Vermaas
De officierszitting
De politie houdt een knaap aan omdat de
fiets die hij bij zich heeft afkomstig zou zijn
van heling. De politie doet vervolgens een
aanbod om de zaak af te doen met HALT,
maar de knaap en zijn vader slaan dit
aanbod af. Na aanmelding van de zaak bij
het OM volgt het advies van de Raad voor
de Kinderbescherming om de zoon uit te
nodigen voor een gesprek op het parket:
‘de officierszitting’. Vier maanden na de
aanhouding vindt het gesprek plaats met
een medewerkster van het parket. Tijdens
het gesprek doet de medewerkster het
aanbod voor afdoening met een taakstraf.
Ook dit aanbod wijzen vader en zoon af.
Toen de zaak later voorkwam bij de rechter
rekwireerde de officier vrijspraak.
De vader dient een klacht in over de
inhoud van de officierszitting: De parketmedewerkster
had hem en zijn zoon
zeer formeel behandeld. Er werd in louter
juridische taal gesproken en de moeite
werd niet genomen om toe te lichten.
Bovendien bleek de zitting er alleen toe te
dienen dat meegedeeld werd dat het OM
voldoende reden zag voor een vervolging
en dat een taakstraf werd aangeboden.
Er was volgens de vader geen ruimte om
argumenten te geven en toen de zoon had
aangegeven niet in te gaan op het aanbod
van een taakstraf, werd het gesprek onmiddellijk
beëindigd.
De hoofdofficier onthield zich van een
oordeel over de klacht. Mijn conclusie was
dat er een misverstand was over de betekenis
en inhoud van de officierszitting die te
herleiden valt tot de informatie die justitiabelen
bij de uitnodiging krijgen. Daarom
heb ik de minister van Justitie aanbevolen
om in de uitnodigingsbrief duidelijk te
maken wat de inhoud is van de officierszitting
en wat burgers kunnen verwachten.
Het optreden van de parketmedewerker
was op zich niet onbehoorlijk 1 . De parketmedewerker
kon zich op het standpunt
stellen dat het gesprek alleen bedoeld was
om te bespreken of het aanbod van een
taakstraf werd aanvaard en niet om over
het bewijs van gedachten te wisselen. Toch
bleef ik bij deze zaak met twijfel zitten.
Mijn primaire reactie bij deze gang van
zaken tijdens de officierszitting is: ‘moet
dat nu zo?’ Juridisch taalgebruik, niet duidelijk
maken wat de bedoeling is en geen
ruimte bieden voor een gesprek over de
zaak. Ik begrijp dat er productie gedraaid
moet worden en mensen kunnen soms
best lastige vragen stellen. Maar toch. Hoe
zorgen we ervoor dat een knaap als deze
(en zijn vader) de autoriteit van de officier
van justitie aanvaardt? Dat kan natuurlijk
niet alleen op basis van bot gezag uitoefenen.
Het is een belangrijk moment in het
leven van deze knaap. Hij moet een goed
beeld krijgen van justitie en als het goed is
dan is hij onder de indruk, daargelaten of
hij zich al dan niet schuldig heeft gemaakt
aan schuldheling.
Er is onderzoek gedaan naar de vraag hoe
de overheid gezag verwerft en behoudt:
legitimatie 2 . Het antwoord op de vraag
naar legitimatie is vrij eenvoudig: door
mensen met respect te behandelen en
ze serieus te nemen. Mensen vinden het
rechtvaardig wanneer ze – ook al is het
kort – hun woord kunnen doen. Dit respect
en serieus nemen is vooral belangrijk als
mensen met negatieve beslissingen worden
geconfronteerd. Dat geldt niet alleen
voor een aanbod van een taakstraf maar
zelfs voor zware sancties. In het Engels
wordt veel nadruk gelegd op ‘having your
day in court’. Dat is niet voor niets. Vrouwe
Justitia doet haar werk pas goed als haar
vertegenwoordigers burgers het gevoel
geven dat ze niet als een nummer ‘afgewerkt’
zijn, maar als mens behandeld.
Alex Brenninkmeijer
Nationale ombudsman
1 – Rapport 2009/071 (16 april 2009)
2 – T.R. Tyler en Y.J. Huo, Trust in the Law,
Encouraging Public Cooperation with
the Police and the Courts, Russel Sage
Foundation, New York 2002.

14 ICT
OPPORTUUN · 08 / 2009
15
GPS gebruikersraad
Waakhond van primaire OM-applicatie
Problemen en wensen bespreken, opdat nieuwe GPS-releases
steeds beter worden. Dat is de taak van de GPS Gebruikersraad.
Opportuun schoof aan bij een vergadering van deze waakhond
van de primaire OM-applicatie. ‘Voorlopig richten we ons op de
verbeteringen die echt moeten.’
‘Er leven veel meningen over de ontwikkeling
van GPS. Tijdens de laatste
OM-conferentie heb ik de hoofdofficieren
nog eens op onze rol gewezen. Wil je meebeslissen?
Zorg dan dat je vertegenwoordigd
bent in de GPS Gebruikersraad. Voor onze
taak moeten we een afspiegeling zijn van
het hele OM.’
Dinsdag 16 juni, 10.30 uur, Utrecht. Aan het
woord is Gerard Veenstra, in het dagelijks
leven fungerend hoofdofficier Zwolle-
Lelystad. Vandaag leidt hij als voorzitter van
de GPS gebruikersraad de 4-wekelijkse vergadering
van de 15 vertegenwoordigers van
OM-onderdelen, DVOM/I en het project
GPS Implementatie. De agenda is fors. Want
de verantwoordelijkheid van de raad liegt
er niet om: de functionele kwaliteit van GPS
(Geïntegreerd Processysteem Strafrecht)
bewaken. Oftewel er voor zorgen dat GPS
biedt wat het OM nodig heeft. Nu gebruiken
enkele honderden OM'ers de applicatie,
binnenkort zijn het er duizenden. Voor hun
dagelijkse werk. Vele ogen zijn dus op de
raad gericht.
Omdat GPS een jonge en ingewikkelde Het PaG merkt nu op dat ons advies aan
naar de inhoud van de opleiding gekeken De leden van de GPS Gebruikersraad (zie ook de foto)
applicatie is, valt te verwachten dat de officieren geen mogelijkheid biedt om jeug-
worden,’ vult Veenstra aan.
zijn: Gerard Veenstra (Zwolle-Lelystad, voorzitter),
gebruikers problemen signaleren. Ze hebdigen gefaseerd te laten betalen. Volgens de
De mogelijke oplossingen en hun conse- Mahinder Poedai (DVOM/I, secretaris), Remco Boer
ben ook wensen. Dienen ze een verzoek in wet kan zowel de rechter als de officier bij
quenties gaan over en weer. Misschien kan (Den Bosch), Carla van Doorn-Prins (Amsterdam),
om GPS te veranderen, dan horen ze van de elke geldboete bepalen of het bedrag al dan
het OM een onderscheid maken tussen Jan Erlings (GPS Programmabureau), Marcel
afdeling Centraal Functioneel Beheer van niet in termijnen mag worden voldaan en
transactievoorstellen en beschikkingen? van Hattum (DVOM/I), Gitta van Kleef (Zutphen
DVOM/I of de voorgestelde wijziging afge- wat de termijnbedragen zijn. Ik zie echter
Wat is er nodig voor de bestuurlijke en
/ Zwolle-Lelysta d), Alie Klomp (Leeuwarden),
wezen wordt of doorgaat naar de gebrui- geen reden om ons advies aan te passen. In
fiscale strafbeschikkingen? Jan Erlings, Wim Kok (CVOM), Henk Matthezing (BOOM), John
kersraad. De raad bepaalt vervolgens de de praktijk doen officieren dit immers niet,
functioneel architect van GPS, spreekt ten Remmerswaal (GPS Implementatie), Marcel van
volgorde waarin die verzoeken moeten wor- deze beslissing neemt de rechter in de fase
slotte het verlossende woord: ‘Het OM moet Santen (Den Haag), Wim Schmetz (Parket-Generaal),
den uitgevoerd en welke verbeteringen in van het vonnis.’
eerst intern bepalen hoe het hiermee om Charles van Veen (FP), Henk Zonnenberg (Arnhem)
welke GPS-release terechtkomen. Ook werft Maar dat is buiten de OM-afdoening gere-
wil gaan.’
de raad OM'ers voor medewerking aan het kend, meldt Alie Klomp van AP Leeuwarden.
ontwerpen en testen van GPS. Alleen met ‘Bij OM-zittingen doen officieren wel dit
Bevindingen en oplossingen
deskundigheid van de werkvloer kan het soort voorstellen, en voeren ze deze ook zelf
DVOM/I CFB legt de raad deze keer 19
systeem verder groeien.
in GPS in. Dat komt ook aan de orde in de
gebruikerswensen voor ter prioritering.
GPS-opleiding.’ Marcel van Santen uit Den
Over 1 punt ontstaat discussie. ‘Volgens een
Transacties
Haag heeft dezelfde ervaring.
afspraak met het Parket-Generaal behan-
‘Het Parket-Generaal heeft een inhoudelijk Daarmee is de kous echter nog niet af.
delt de CVOM geen zaken met rijbewijzen
punt bij ons teruggelegd’, trapt Veenstra ‘In dat geval hebben we een technisch
die bijvoorbeeld ongeldig zijn. Die zaken
af. ‘Eerder hebben wij op verzoek van het probleem,’ aldus Marcel van Hattum van
moeten de arrondissementsparketten zelf
Kernberaad O&I een advies uitgebracht over DVOM/I. ‘GPS stuurt geen termijnen voor
oppakken,’ legt Van Hattum uit. ‘GPS geeft
de indeling van transacties in geldsommen transacties via een koppeling naar het CJIB.
de CVOM nu onvoldoende inzicht in de
en betalingstermijnen. Vervolgens heeft Als dat in het kader van de strafbeschikking
bijzonderheden rond rijbewijzen. Henk
het Parket-Generaal met een juridische blik wel kan of moet, moeten we kijken of we
Zonnenberg van AP Arnhem stelt daarom
gekeken naar de gevolgen van deze indeling termijnen kunnen opnemen in het berich-
voor om dit probleem met een hogere pri-
voor bestaande aanwijzingen of richtlijnen. tenverkeer naar TRIAS.’ ‘En er moet dus ook
oriteit te verhelpen.’ Via het systeem van de >
Foto: Onno Kummer

16 ICT
OPPORTUUN · 08 / 2009
17
‘Veel mensen zijn gedetailleerd
bezig met GPS. Dat is positief,
maar het betekent ook dat er
intussen een paar honderd
verbeterpunten zijn aangemeld’
>
Gerard Veenstra, voorzitter GPS-gebruikersraad
raad, waarin de urgentie en de impact van
de gevraagde verandering meewegen, krijgt
dit verzoek inderdaad een hogere prioriteit.
Zoals wel vaker komt de vraag naar boven
of de raad nog steeds de juiste dingen
doet. ‘Ook op de OM-conferentie was daar
discussie over’, zegt Veenstra. ‘Maar bij
een recente check bleek onze prioriteitenlijst
goed gelijk te lopen aan die van GPS
Implementatie. Daar maak ik me dus geen
zorgen over.’ Er zullen ook altijd nieuwe
meldingen komen, stelt Van Santen: ‘Elke
verbetering zorgt ervoor dat men verder
het werkproces van GPS induikt. Daar loopt
men weer tegen nieuwe dingen aan.’ De
gebruikers bedenken ook slimmigheden die
GPS verder kunnen verbeteren, maar daar is
nog geen ruimte voor. ‘Voorlopig richten we
ons op de verbeteringen die echt moeten’,
zegt Veenstra. ‘Als je de meldingen leest,
blijkt dat heel veel mensen heel gedetailleerd
met GPS bezig zijn. Dat is natuurlijk
positief. Maar het betekent ook dat er intussen
een paar honderd verbeterpunten zijn
aangemeld.’ Daarnaast houdt de raad ook
een aantal GPS-brede aspecten in het oog:
het gebruiksgemak van GPS, slachtofferzorg
en sturingsinformatie.
Hoog op de wensenlijst van de raad staat
goede communicatie met GPS-gebruikers
die verbeterpunten melden. Volgens John
Remmerswaal, GPS Implementatie, ervaart
men nu een black box: ‘Iemand meldt
een probleem, maar ziet niet wat ermee
gebeurt. Men wil weten of en wanneer iets
is opgelost.’ Een concreet plan hiervoor is
in de maak, weet Remmerswaal. ‘Aan de
ene kant willen we graag dat het indienen
van meldingen gestructureerd verloopt.
Hierover zijn we in gesprek met de GPSprojectleiders
van de parketten. Aan de
andere kant moet de communicatie naar
de indieners beter. Daar hebben we met
z’n allen een rol.’ DVOM/I werkt aan een
totaaloverzicht van alle meldingen van
GPS-gebruikers. Uiteindelijk moet iedereen
kunnen inzien wat er gemeld is, door wie en
hoe de oplossing vordert. Toegankelijk en in
begrijpelijke taal.
Er is al wel vooruitgang geboekt, meldt Jan
Erlings: ‘Voor kleine aanpassingen van GPS
via de zogenaamde fast track-procedure
is een projectleider aangesteld. Een planning
is er ook. Medewerkers kunnen op
OMtranet zien wat er in het vat zit. Je kunt
nog niet zoeken op naam of parket, maar er
is een goede start.’
Escalatie
Volgende agendapunt: het parket Almelo
vraagt de Gebruikersraad om een beslissing
van DVOM/I te beoordelen. Secretaris
Mahinder Poedai: ‘Zij hebben een verzoek
ingediend om in GPS op elke akte van uitreiking
de initialen van de zittingsvoorbereider
te tonen. Bij de retourontvangst is nu niet
zichtbaar welke functionaris verantwoordelijk
is voor de administratieve verwerking
van de betekeningsgegevens. Dat Almelose
verzoek is afgewezen. Motivatie: GPS herkent
de teruggezonden aktes bij het scannen
en zet het betekeningsproces in gang. Maar
Almelo wil graag een controlemogelijkheid
houden. Ze vrezen ook vervuiling van GPS
met scans van aktes die niet voldoen.’
Dit soort ‘escalaties’ zijn niet ongebruikelijk.
Parketten die het niet eens zijn met beslissingen
van DVOM/I CFB kunnen terecht bij
de gebruikersraad. Vaak raken de escalaties
de basisprincipes van GPS. Logisch, want
GPS werkt voor alle parketten hetzelfde. In
de COMPAS-wereld kende elk parket zijn
eigen werkwijze.
Jammer genoeg voor Almelo blijft de afwijzing
van het verzoek door DVOM/I staan.
‘Wat Almelo voorstelt, is een werkwijze die
gestoeld is op COMPAS, op werken met
papieren dossiers. Bij werken met GPS is
het juist de bedoeling dat retour ontvangen
stukken eerst gescand worden. Herstelwerk
komt daarna,’ concludeert de raad. Almelo
krijgt dezelfde week nog bericht van de
secretaris.
Standaard vs Maatwerk
Een grote vraag, zowel voor de parketten
als voor de gebruikersraad, is of het gaat
lukken om voor het einde van 2009 alle standaardzaken
met GPS te verwerken, zoals het
College heeft bepaald. John Remmerswaal
rapporteert dat de OM-onderdelen er hard
aan trekken. ‘Een deel van het antwoord ligt
uiteraard ook bij de Rechtspraak, met name
de kantongerechten’, merkt Van Santen
op. Lastig is dat het OM rekent in aantallen
zaken in GPS, terwijl de Rechtspraak denkt in
termen van zittingen. ‘Daarin zit natuurlijk
een evenwicht’, aldus Veenstra. ‘Maar op een
gegeven moment hebben parketten geen
voorraad zaken meer in Compas. We zien in
de zittingsroosters nu al meer GPS-zittingen
dan in het afgelopen jaar. Ik verwacht wel dat
ook volgend jaar Compas en GPS nog een
tijdje naast elkaar voor standaardzaken in
gebruik zijn.’ Het is in elk geval zaak dat het
OM klaar staat om kantonzaken met GPS af
te handelen, ondermeer door de lokale APV’s
in GPS onder te brengen.
Gebruikersraden nieuwe stijl
Kort voor de gebruikersraadvergadering
heeft opdrachtgever procureur-generaal
Henk van Brummen aangegeven dat de
aandacht nu vooral uitgaat naar de volledige
invoering van GPS voor standaardzaken.
Maatwerkzaken volgen daarna. ‘Daarmee
gaf het College gehoor aan een oproep van
de parketten’, vertelt Veenstra. ‘GPS voor
maatwerkzaken is niet in de ijskast gezet.
Maar het College beseft dat de invoering
daarvan pas kan plaatsvinden als we het
heel uitvoerig en langdurig hebben getest.
Ik kan dat slechts onderschrijven.’
Grondig testen
Jan Erlings voegt hieraan toe dat voor een
pilot maatwerkzaken, liefst samen met de
Rechtspraak, nu aan het voorjaar van 2010
gedacht wordt. ‘Dat biedt ons ruimte om
GPS grondig te testen. Want het moet perfect
zijn. GPS is immers één enkel systeem,
voor zowel standaard- als maatwerkzaken.
Installatie van de GPS-versie voor maatwerkzaken
mag geen nieuwe problemen bij
standaardzaken veroorzaken. Bovendien
kan het OM zich met complexe en publiciteitsgevoelige
zaken absoluut geen fouten
veroorloven.’
De doelstelling van het College is echter
niet veranderd, memoreert Veenstra. ‘Eind
2010 moeten alle zaken in GPS zitten, ook
maatwerk. Dat wordt nog heel spannend.’
De gebruikersraad draagt zeker aan deze
ambitie bij door elke maand een dagdeel
lang de GPS-verbeterpunten vanuit alle
OM-perspectieven te bekijken.
Tekst: Petra Sprado
Binnen het OM zijn een flink aantal Gebruikersraden actief. Vaak bewaken ze één specifieke
applicatie. Ze hebben de afgelopen jaren veel tijd en energie gestoken in het functioneel op
orde houden van ondermeer COMPAS en LURIS. Het College, eigenaar van de landelijke
OM-applicaties, heeft besloten om de inrichting van de raden te wijzigen. Elk informatiedomein
krijgt één Gebruikersraad.
De GPS gebruikersraad zal dan uitgroeien tot de ‘Gebruikersraad voor eerstelijns-applicaties’.
Deze wordt verantwoordelijk voor alle (15) applicaties voor het primaire strafrechtsproces in
de eerste lijn, inclusief de overige OM-taken zoals internationale rechtshulp en de wet BOPZ-
Omnis. Nu ligt de aandacht van de raad nog sterk bij GPS en COMPAS. Op den duur worden de
andere applicaties ingevlochten.
Naast deze raad richt het OM nog 5 andere gebruikersraden in:
- tweedelijns applicaties (NIAS)
- Planning en besturing (o.a. Phoenix)
- Voorlichting en Communicatie (o.a. OMtranet)
- Kennisdeling (o.a. JKS)
- Bedrijfsvoering (o.a. Decosweb)
De voorzitters van de verschillende raden-nieuwe-stijl komen op 10 september bij elkaar voor
een kick-off bijeenkomst.

18 OM-VIDEO
OPPORTUUN · 08 / 2009
19
The making of
‘GPS bij het OM’
‘In de video tonen we het verschil tussen kasten vol
papier versus digitaal werken’
Wat komt er kijken bij het maken van een video voor www.om.nl? Melanie
Kompier en Linda Otter van parket Leeuwarden blikken terug op de productie
van ‘GPS bij het OM’. ‘Goeie en leuke vent, die camjo!’
De snikhete zomerdag. De GPS Scanstraat
die ze zagen haperen. De geïnterviewde
die zich niet aan het script hield. De fotograaf
die ze als advocaat inzetten en de rol
van verdachte die ze zelf maar speelden.
Het overkwam Melanie Kompier en Linda
Otter, communicatieadviseurs van parket
Leeuwarden, tijdens the making of ‘GPS bij
het OM’, een video die te vinden is op www.
om.nl.
Het recept voor het maken van een goede
video? ‘Bereid je met een draaiboek voor’,
zeggen Kompier en Otter een dag na de
draaidag. ‘Houd steeds de boodschap die je
wilt overbrengen voor ogen. Maak duidelijke
afspraken met de mensen die gefilmd
worden en zorg voor een goede briefing.
Klamp je niet ten koste van alles vast aan je
script, maar wees ook flexibel. Je zult zien
dat dingen toch anders gaan dan het draaiboek
voorschrijft.’
Rechtszaal
Het idee voor een film over de introductie
van GPS ontstond in het voorjaar. Het
management van parket Leeuwarden
wilde aandacht voor de eerste Friese GPSzittingen.
‘We namen contact op met de
afdeling Communicatie van het Parket-
Generaal (PaG) die de productie van films
coördineert. De begeleiding vanuit het
hebben we overgenomen. Zij gaven het
advies om een lándelijke GPS-video te
maken, met beelden van het Leeuwarder
parket en rechtszaal.’
Dat Kompier en Otter uiteindelijk op de
draaidag flink moesten improviseren,
lag zeker niet aan hun voorbereiding. Ze
gebruikten een draaiboek van het Parket-
Generaal en liepen alle vragen na die daarin
stonden. Welk genre betreft het filmpje?
Wat moet de boodschap worden? Welke
inhoudelijke informatie geef je? Welke beelden
moet de camarajournalist (‘camjo’) van
Rijksoverheidvideo schieten.
‘We wilden vooral het verschil laten zien
tussen de oude werkwijze en de nieuwe,
GPS-werkwijze. Bij ‘oud’ horen beelden van
bureaus met papierstapels en met elastiek
bijeengehouden dossiers die in overvolle
kasten worden gepropt. Bij ‘nieuw’ horen
beelden van een officier die met zijn laptop
naar een zitting loopt, beelden van
medewerkers die met hun muis digitale
werkbakjes openen, en beelden van A4-tjes
die in de Scanstraat worden gedigitaliseerd.
Die ideeën hebben we met Juultje Joosten
van het Parket-Generaal besproken.’
Voice over
Het maken van de video vroeg vervolgens
om parketoverschrijdende samenwerking,
‘Klamp je niet ten
koste van alles
vast aan je script,
wees ook flexibel:
je zult zien
dat dingen toch
anders gaan dan
het draaiboek
voorschrijft’
Linda Otter (links) en Melanie
Kompier, communicatieadviseurs
van parket Leeuwarden
inhoudelijke informatie over GPS gekregen
van Anke Lambooy van het in Utrecht
gevestigde landelijke project GPS. Zij heeft
veel geregeld en adviseerde ons om GPSprojectleider
John Remmerswaal voor het
filmpje te interviewen.’
Otter en Kompier verwerkten alle ideeën
in een schema waarin stond welke beelden
wanneer getoond worden. Welke interviewvragen
en –antwoorden er zouden komen
Foto: bureau Het Hoge Noorden / Jacob van Essen
Filmpje maken? Tien tips
1. Kies een niet-complexe boodschap.
2. Kijk om je heen. Kunnen, bijvoorbeeld, ketenpartners een bijdrage leveren?
3. Anticipeer. Kijk vooruit naar gebeurtenissen die zich lenen voor een filmpje.
4. Bereid je interview goed voor. Houd je boodschap voor ogen; bedenk vragen
samen met de geïnterviewde; geef aan dat de antwoorden kort en krachtig
moeten zijn en moeten aansluiten bij de boodschap.
5. Treed tijdens de opnamedag op als regisseur en assisteer de camerajournalist.
Niet mogelijk? Schakel dan een communicatie-collega in van jouw
OM-onderdeel of anders van het Parket-Generaal.
6. Houd je draaiboek met alle gegevens bij de hand.
7. Tijdens het draaien: let op alles.
8. Neem geen genoegen met ‘bijna goed’. Dan maar tien keer over.
9. Wees flexibel: het is jouw scenario en je kunt het zo veranderen.
10. Denk om goede nazorg: bedank mensen, geef ze desgewenst feedback en
stuur een link of een dvd.
Dan is het 29 juni. Draaidag voor de GPSvideo.
Terwijl ’s ochtends camjo Ernst
Boskamp in Utrecht John Remmerswaal
filmt, denken in Leeuwarden Linda Otter
en Melanie Kompier er klaar voor te zijn. Zij
zullen de camjo in de Scanstraat laten filmen,
en ze hebben – onder andere via het
uitdelen van gadgets en berichten op de
lichtkrant – alle parketmedewerkers geïnformeerd
over de komst van de camjo. Het
Maar als Ernst met de camera binnenwandelt
en het kwik op deze dag boven de 25
graden klimt, wordt het ook improviseren.
Allereerst omdat Linda Otter en Melanie
Kompier, ondanks hun voorlichting, toch
verbaasde medewerkers treffen wanneer
zij met de camjo door de parketgangen
lopen en vragen of ze mogen opnemen.
Enfin, eerst maar eens naar de Scanstraat.
Maar die blijkt het niet te doen. Op naar de
Dat marcheert beter. Aanklager Meint
Geerts wordt gefilmd terwijl hij, zonder
papier maar gewapend met een laptop
onder de arm, de oversteek maakt van
parket naar zittingzaal. De beelden van de
rekwirerende officier in de zittingzaal worden
pas na de echte zitting gemaakt. Linda
Otter neemt daartoe plaats in het verdachtenbankje.
Aanklager Meint Geert spreekt
opnieuw wat woorden, en de Opportuun-
Parket-Generaal was prettig. Veel dingen zegt Melanie Kompier. ‘We hebben veel en wat je via een voice over zou horen.
draaiboek kan worden uitgevoerd.
zaaksofficier dan maar.
fotograaf die net is binnengekomen, krijgt >

20 OM-VIDEO OPPORTUUN · 08 / 2009
COLUMN
21
>
een toga omgehangen en een dossiermap
van Linda in de hand geduwd: jij bent nu
even advocaat, oké?
Na de zitting benen de communicatieadviseurs
en de camerajournalist opnieuw naar
de GPS Scanstraat. Daar hapt de scanner
de A4tjes nu wel naar binnen.
Draai
Ook het GPS-interviewfragment met
plaatsvervangend hoofdofficier Dirk ten
Boer verloopt ‘flexibel’. Van te voren stonden
in het script de vragen en antwoorden
(in steekwoorden) uitgeschreven. Linda
Otter: ‘Maar Dirk ten Boer gaf er een per-
Onderwerp en genre
Wie een filmpje wil laten maken, moet bewust nadenken
over het onderwerp en genre. Dat adviseert eindredacteur
van www.om.nl, Rahany Gramberg.
‘Het idee is dat er niet zo maar een filmpje gemaakt
wordt,’ zegt Gramberg, ‘maar dat het onderwerp ervan
aansluit bij de thema’s en prioriteiten van het OM, zoals
jeugd, veelplegers, huiselijk geweld, georganiseerde
misdaad, cybercrime. Zo is er onlangs over jeugdcriminaliteit
een filmpje verschenen. Op het eigen kanaal
dat het OM sinds kort op YouTube heeft, wordt dat veel
bekeken.’
Als ‘genre’ wordt tot nu vaak gekozen voor de ‘uitlegvideo
bij een actueel onderwerp’ en voor de ‘achtergrondvideo’
(die minder op de actualiteit is gebaseerd), weet
Gramberg. ‘Maar we kunnen ook kiezen voor een doelgroepvideo,
die zich – bijvoorbeeld – op jongeren richt. Of
voor een nieuwsvideo met korte quotes van een zaaksofficier
aangevuld met beelden van de zaak. Zo’n nieuwsvideo
moet snel online staan en moet iets toevoegen aan
wat toch al door andere media wordt gebracht.’
‘En verder zou ik graag het reportage-genre meer willen
zien. Daarvoor hebben we zeker de input van de
OM-onderdelen nodig. Zodat we echt op pad kunnen
met OM’ers en op de OM-site het werk van de mensen in
beeld gaan brengen.
soonlijke draai aan, in die zin dat hij drie
keer een ander, overigens steeds mooi,
antwoord gaf. Waardoor het wel naturel
overkwam, mede omdat Dirk als voormalig
persofficier wel wat gewend is.’Het werken
met de camerajournalist is Kompier
en Otter goed bevallen. ‘We werden heel
enthousiast toen we camjo Ernst aan het
werk zagen. Goeie, leuke vent! Het grappige
is: wij hadden een heel script bedacht,
maar hij keek er op een andere manier
tegenaan en stelde weer andere dingen
voor. Zo wilde hij meer mensen interviewen
dan wij in het script hadden staan. We
hebben een goede middenweg gevonden.
En toen de camjo bij het filmen te veel op
de zitting zelf en de tenlastelegging inging,
hebben we bijgestuurd, want de video
moest vooral gaan over het OM en de introductie
van GPS.’
‘De eerste ruwe versie krijgen we over een
week te zien’, zeggen Kompier en Otter één
dag na de draaidag. ‘Die bespreken we dan
met het Parket-Generaal en met project
GPS. We zijn heel benieuwd naar de eindversie.’
Tekst: Pieter Vermaas
OM-onderdeel en PaG
Inmiddels staat de film ‘GPS bij het OM’ op
www.om.nl
Bij het voorbereiden en produceren van films werkt de
communicatieadviseur van een OM-onderdeel samen
met het Parket-Generaal.
Juultje Joosten, (afdeling Communicatie Parket-
Generaal) schetst de samenwerking. ‘Hebben mensen
een goed idee? Dan maakt de communicatieadviseur van
het betrokken OM-onderdeel samen met ons een briefing
en een scenario. Over boodschap en beelden. Als
dat klaar is, schakelt het PaG vervolgens een camerajournalist
in.’
Op de ‘draaidag’ begeleiden en assisteren de medewerkers
van het betreffende parket de camerajournalist.
Zij stellen ook de interviewvragen. Zij assisteren, regisseren
en interviewen, zegt Joosten. ‘Gaat er qua beeld of
geluid iets fout? Vind je dat iets opnieuw moet? Dúrf in te
grijpen als regisseur.’
Het PaG coördineert als intermediair de productie van de
filmpjes. Het probeert OM-onderdelen te stimuleren om
filmpjes te maken. Maak er gebruik van, zegt Joosten.
‘Hier ligt ook het budget, en financieel is er ruimte om
tot het eind van het jaar twee filmpjes per maand op
www.om.nl te zetten.’
Proefrit
Op de gevel van de snackbar staat “Halt, eet nu
een warme braadworst van Ome Geert”. Ome
Geert blijkt een forse zestiger, wiens gezicht
louter berusting uitstraalt. Hij rijgt satévlees aan
stokjes, een priegelig karwei dat hij onderbreekt
om zijn handen te wassen en mijn bestelling
uit te voeren, broodje oude kaas en karnemelk.
Als ik aan het formicatafeltje ga zitten treedt
een vadsige kalende man van een jaar of dertig
binnen. Vaal bruin leren jasje, spijkerbroek en
besmeurde gymschoenen. Aan een riempje
heeft hij een kleine zwart-wit gevlekte hond, die
met zijn brede uitstaande poten gelijkenis vertoont
met een opgezwollen pad.
‘Hé die Freek. Wat moet ‘t zijn?’, vraagt Ome
Geert.
‘Twee broodjes kroket, twee frikadel om mee te
nemen, een blikje Fanta en ’n koud balletje voor
de hond’, hoor ik routineus verordonneren.
Ome Geert reikt een gehaktbal uit de koelvitrine
aan. Freek werpt die voor de hond. Als uitgehongerd
stort het beest zich op de vleesbal. Drie
schrokken en op is de bal. Zijn roze tong glijdt
over zijn stompe bek. Verwachtingsvol kijkt hij
op naar zijn baas. Die lurkt aan de Fanta. Als hij
de hunkerende blik van zijn hond vangt bukt hij,
aait het beest en roept: ‘Nog een koud balletje,
Geert.’
De tweede bal wordt iets minder geestdrift onthaald.
Ook in het dierenrijk geldt de wet van het
afnemend grensnut.
‘Hoe bevalt die nieuwe Mercedes?’, vraagt Ome
Geert vanachter de frituur. Freek neemt een
slok van zijn Fanta, produceert een luide boer
en zegt: ‘Die Mercedes? Die is niet van mij. Nee,
ik maakte er een proefrit mee. Ik heb geen geld
voor zo’n auto.’
De hond kijkt opnieuw vragend naar zijn baas,
maar een derde balletje blijft uit. De kwestie van
de Mercedes is voor Geert nog niet naar tevredenheid
afgerond.
‘Als je geen geld hebt, waarom maak je dan een
proefrit?’ Een logische stelling, vind ik, hoewel
mijn mening niet gevraagd wordt.
Freek gaat er eens voor staan. Zijn pad is inmiddels
gaan liggen.
‘Kijk,’ steekt hij van wal. ‘’t Liep af met mijn
moeder. Die was ruim in de tachtig. In het
bejaardencentrum zat ze zich om mij zorgen te
maken. Dat ik geen vaste baan heb, geen vrouw,
veel in de kroeg zit en dat soort dingen. Nu zit ’n
maat van mij op de taxi. Ik mocht zijn Mercedes
een ochtend lenen. Ik er mee naar een dealer.
Ik vraag of ik een proefrit in een nieuwe model
mocht maken. Dat kon. Kijk, kom je lopend of
op de fiets, dan krijg je zo’n auto niet mee. Maar
nu kwam ik met een Mercedes aanrijden en
dan ben je meteen Koning Klant. Ik ben met die
proefauto linea recta naar ’t bejaardencentrum
gereden. Ik heb ‘m zo geparkeerd dat mijn moeder
‘m vanuit haar kamer kon zien. Ik zeg tegen
haar: ‘Moe, ik heb een baan als rayonhoofd bij
een schoonmaakbedrijf. Die auto is van de zaak.’
En ik wijs naar die Mercedes. Joh, ze zat te glimmen.
Tien dagen later is ze zorgeloos overleden.
Ja, die auto heb ik direct teruggebracht. Ik heb
tegen die verkoper gezegd dat ik mij nog eens
verder wil oriënteren.’
Ome Geert heeft het stoïcijns aangehoord. Als hij
de broodjes overhandigt hoor ik: ‘Nog gecondoleerd
met je moeder. Ik krijg twaalftachtig van je.’
Freek legt twintig Euro op de toonbank.
‘Hou maar van vijftien af.’
Geert kijkt Freek met zijn viervoeter nog lang na.
Dan zegt hij met een stem die louter minachting
verraadt: ‘Die Freek! Heeft net drie maanden
uitgezeten voor oplichting en besodemietert nu
zijn ouwe moeder op d’r sterfbed.’
Marcel van der Horst
Advocaat-generaal bij ressortsparket
‘s-Gravenhage

22
OPTIMALISERING VOORWAARDELIJKE SANCTIES
OPPORTUUN · 08 / 2009
23
Richt je op recidive-reductie
'Eis vaker
bijzondere
voorwaarden'
Wil je als aanklager een stevige gedragsinterventie? Benut dan de kans van
de bijzondere voorwaarde. Nu het stelsel van voorwaardelijke sancties wordt
geoptimaliseerd, lijkt recidive-reductie straks echt haalbaar. 'Anticipeer op
executie.'
Voorbij met de vriendelijkheid bij de
voorwaardelijke straf. Over met de
onwetendheid. Moven met die miscommunicatie
in de strafrechtketen.
Dat víndt advocaat-generaal Elisabeth
Julsing-Nijenhuis niet alleen, ze wérkt er
als OM-programmamanager Justitiële
Voorwaarden ook aan, om dat te bereiken.
Niet meer lief zijn, vindt Julsing: ‘Als het OM
van de reclassering teruggemeld krijgt dat
een veroordeelde zich niet houdt aan een
opgelegde bijzondere voorwaarde zoals
een locatieverbod of het meedoen aan een
cursus, dan moet het OM snel reageren en
zonodig bij de rechtbank vorderen dat de
voorwaardelijke vrijheidstraf alsnog een
echte celstaf wordt. Zo’n overtreder van
voorwaarden moet geen strafrechtsketen
tegenover zich treffen, die nóg maar weer
een kans geeft, die maar vriendelijk blíjft
omdat de relatie zo nodig steeds goed moet
worden gehouden. Nee, voorwaardenovertreders
moeten ervaren dat dat leidt tot een
stevige reactie van het OM.’
Maar er zijn dingen erger dan misplaatste
vriendelijkheid. Treuriger nog is onwetendheid:
als er helemaal geen voorwaardelijke
straf met geschikte bijzondere voorwaarden
is opgelegd, omdat aan de reclassering
geen opdracht tot een adviesrapportage
is gegeven. Treurig is miscommunicatie in
de strafrechtketen: dat politie, rechtbank,
DJI, OM, zorg of reclassering van elkaar niet
weten wie op welk moment aan zet is.
'Onze klanten zijn geen ideale schoonzonen:
hun levenspatronen zijn lastig om
te bouwen, dus gebruik de langere proeftijd
bij de bijzondere voorwaarden van
een voorwaardelijke straf'
Bij de kladden
Iedereen onderschrijft het uitgangspunt.
Er is weinig mis met straffen uit vergelding,
maar wat je écht zou willen is dit:
dat daders niet meer doen wat ze deden.
Henrike Karreman, binnen het Ministerie
van Justitie programmamanager Justitiële
voorwaarden, zeg het zo: ‘Voor een groot
aantal criminelen geldt dat de criminele
daad geen incident is, maar een levenspatroon.
Een sanctie zou daarom ook
gedragsverandering bij de dader teweeg
moeten brengen.’
Het kabinet wil ten opzichte van de situatie
in 2002 de criminaliteit met 25 procent
zien dalen, en een recidivedaling van 10
procent zou daar sterk aan bijdragen. Maar
gedragsverandering is binnen de huidige
praktijk van vrijheidsstraffen vaak niet goed
mogelijk, weet Karreman. Ook al hoort
Nederland tegenwoordig tot de strenger
straffende landen, toch zit de meerderheid
van de gedetineerden (60 procent) korter
dan twee maanden in detentie. ‘En dat is te
kort voor gedragsverandering. Bij zo’n korte
straf is er te weinig tijd om iemand stevig bij
de kladden te pakken. Een kans die je wél
Politie
OM
3 RO
Dienstenverlenende
organisaties
hebt bij een voorwaardelijke veroordeling.
Daar kun je bijzondere voorwaarden opleggen
die zijn toegesneden op de persoon van
de dader en op diens delictgedrag. Er is een
langere proeftijd waarin de veroordeelde en
de reclassering werken aan die gedragsverandering.’
Dat klinkt mooi. Maar er is nog wel een
wereld te winnen, weet Karreman. In retorische
vragen verpakt ze ‘verbeterpunten’.
Hebben we de goede bijzondere voorwaarden?
Hebben we goed toezicht? Vinden
de organisaties elkaar? En reageert, zoals
hierboven gezegd, het OM alert en stevig op
terugmeldingen van de reclassering? Nee,
er is veel werk aan de winkel.
Zwakheden
Eén zo’n winkel is parket Groningen, één
van de vier arrondissementen waarbinnen
de Pilot Optimalisering Voorwaardelijke
Sancties draait. De pilots lopen tot eind
2009; daarna moeten OVS-werkafspraken
structureel en landelijk worden ingevoerd.
In Groningen kijken ze hoe ze de bijzondere
voorwaarden kunnen toesnijden op de
groep van meerderjarige huiselijk geweld-
Instroom
Zaken
• Incident melding
• Proces verbaal
• Voorber. strafzaak
• Aanvraag
adviesrapportage
Reclassering
• Zittingsvoorbereiding
Aandachtspunten:
1 Effectiviteit van sanctie:
• inhoud sanctie
• snelheid sanctie
2 Voorwaardelijk vonnis met
bijzondere voorwaarden.
(maatwerk)
Relatie Reclasseringsbalie
• Vroeghulp
• Adviesrapportage
bijzondere voorwaarden
Vordering
ter zitting
Vonnis
ZM
(Gedeeltelijk)
Voorwaardelijke
straf
onder bijzondere
voorwaarden
plegers, en geweldplegers van 18 tot 25 jaar.
Officier Liesbeth Joosten, die in Groningen
de pilot leidt: ‘De bereidheid van ketenpartners
om te participeren is groot. Vooral de
reclassering heeft er behoefte aan en vindt
dat het effectiever en efficiënter kan. Maar
politie en de ZM evenzeer.’
Joosten heeft er geen moeite mee om
de zwakheden van het verleden (en ook
heden) te benoemen. ‘Dan moet je vooral
denken aan de informatie-uitwisseling.
Er zijn veel schakels en partijen. De info
stroomt wel, maar ondertussen is onduidelijk
wat er gebeurt omdat bijvoorbeeld
de terugkoppeling soms hapert. Tijdige
terugkoppeling van een vonnis aan reclasseringsorganisaties
is zo’n punt, maar ook
het melden van zittingsdata door het OM
aan de reclassering. Of het informeren van
de politie over uit te voeren toezichten door
de reclassering. Iedereen zat, vanuit de
eigen professie, op zijn eigen stukje.’
Door dit alles was er een groot tijdsverloop
in het strafproces. Zittingen werden aangehouden
omdat er bijvoorbeeld nog geen
reclasseringsrapportage was. 'Sturing op
wanneer-krijgen-we-wat was er dan alleen
Toezicht TUL vonnis
ZM
• Uitvoeren toezicht
• Signaleren overtreding
bijzondere voorwaarden
aan Reclassering
• Uitvoeren toezicht
bijzondere voorwaarden
• Melden overtreding
aan OM
Relatie Reclasseringsbalie Relatie Reclasseringsbalie
3 Adviesrapportage
reclassering
4 Doorlooptijden
(lik op stuk)
Melding
OH-vonnis
Relatie
Reclasseringsbalie
• Overleg over
geconstateerde
overtreding bijzondere
voorwaarden
• Uitvoeren
bijzondere voorwaarden
• Signaleren ovetreding
bijzondere voorwaarden
aan reclassering
5 Samenwerkingsafspraken
6 Horizontale en verticale keten
Relatie Reclasseringsbalie
Vordering
ter zitting
(Gedeeltelijke)
Tenuitvoerlegging
bijzondere
voorwaarden
Melding
OH-vonnis
Relatie
Reclasseringsbalie
Executie
Realiseren
executie
achteraf', zegt de projectleider. 'Je stelt vast
dat de termijn niet is gehaald. Maar dat wil
je vooraf weten. En of de reclasseringrapportages
inhóudelijk voldeden voor OM of
ZM, was ook een aandachtspunt.’
Kwaliteitslag
Er is al veel verbeterd. De reclassering heeft
met het Project Professionalisering Advies
criteria voor een goed rapport uitgedacht,
en beschreven wanneer een ‘quickscan’rapport
voldoende is en wanneer een
uitgebreider ‘Risc’-rapport gewenst is. In
de pilots wordt al met deze nieuwe adviesformats
gewerkt. ‘De reclassering heeft een
enorme kwaliteitsslag gemaakt’, constateert
Liesbeth Joosten. ‘Met als gevolg dat OM en
ZM nu precies lezen welke bijzondere voorwaarden
de reclassering adviseert. Een officier
kan dat zo overnemen in zijn eis, en de
rechter kan het meenemen in het vonnis.’
Straatverbod
In Groningen wordt nu in kaart gebracht
waar en waarom fouten en vertraging in
het proces optreden. ‘We hebben een uitvoerend
casusoverleg ingesteld, waaraan
>

24 OPTIMALISERING VOORWAARDELIJKE SANCTIES
OPPORTUUN · 08 / 2009
25
>
Soorten bijzondere voorwaarden
Verschillende soorten voorwaarden kunnen een gedragsverandering helpen bewerkstelligen.
- Herstellende voorwaarden, zoals vergoeden van schade.
- Vrijheidsbeperkende voorwaarden, zoals een locatieverbod of een drugs- en alcoholverbod.
- Gedragsbeïnvloedende voorwaarden, zoals gedragsinterventies en cursussen.
- Op zorg gerichte voorwaarden, zoals behandeling in een inrichting of ambulante behandeling
- Overige voorwaarden.
Overigens is een wetsvoorstel aanstaande waarin de voorwaardelijke veroordeling wordt gewijzigd
en waarin een opsomming van de bijzondere voorwaarden in de wet is opgenomen.
politiemensen, reclasseringsmedewerkers,
Reclasseringsbalie-medewerkers,
Veiligheidshuis, hulpverleners en parketsecretarissen
deelnemen. Een keer per
week een uurtje. Een voorbeeld: de afstemming
tussen politie en reclassering is heel
belangrijk. Zo moet de reclassering het aan
de politie melden als er een straatverbod is
opgelegd. Maar iemand binnen de politie
moet dat in het politiesysteem zetten. En
later moet dat weer uit het systeem. Om tal
van dat soort dingen gaat het.’
Het is geen kwestie van nieuwe dingen
uitvinden, maar vooral van gebruik maken
van wat je al hebt. Joosten: 'Neem de
Reclasseringsbalie. Die is bedoeld als schakel
tussen OM en reclassering, maar lijkt in
Groningen op dit moment nog erg reactief
te werken. Die balie zou een spilfunctie
kunnen hebben in de informatieverschaffing.
In juni 2008 startte de pilot in Groningen,
begin dit jaar kwamen de eerste ‘OVSzaken’
op zitting. Inmiddels zijn er zo’n
400 zaken op zitting geweest. Hierbij zijn
in 25 procent van de gevallen bijzondere
voorwaarden opgelegd. Ten opzichte van
voorgaande jaren is dit al een aanzienlijke
stijging. Maar prima pilots geven geen
garanties. De komende maanden moet
helder worden welke gevolgen het heeft
als pilot-werkafspraken vaste structuur
zouden worden, zegt Joosten. ‘Ik hoop dat
het pionierswerk in de pilots daaraan een
belangrijke bijdrage levert.'
Executie
Hoe dan ook kan het OM winst boeken,
meent advocaat-generaal Elisabeth Julsing-
Nijenhuis. Hoe? 'In alle fasen moeten officieren
anticiperen op executie en dat meenemen
in hun overwegingen. Dat begint
al in de fase waarin je een adviesrapport
van de reclassering kunt aanvragen. Denk
niet te snel: dit is een kleine zaak, ik hoef
geen rapportage. Nee, bij de intake moet
je al denken: hoe lang is het nodig dat we
bij deze klant de vinger aan de pols blijven
houden?'
'En neem een zaak waarin je 18 maanden
celstraf eist. Wil je daarin ook een
stevige gedragsinterventie? Eis dan ook
een voorwaardelijke straf, want dan heb
je twee jaar proeftijd voor een stevige bijzondere
voorwaarde. Kies je alleen voor de
onvoorwaardelijke celstraf, dan geeft de
Voorwaardelijke Invrijheidstelling daarbij
slechts vier maanden proeftijd. Vier
maanden is misschien voldoende voor een
budgetteringscursus bij iemand met wie
het verder goed gaat, maar in veel andere
gevallen niet.'
'En reageer adequaat als bij de uitvoering
bijzondere voorwaarden worden overtreden.
Vaak zijn onze klanten geen ideale
schoonzonen, hè? Hun levenspatronen zijn
lastig om te bouwen. Een overtreding moet
op zijn minst direct tot een waarschuwing
leiden en mogelijke zelfs tot een waarschuwing
ten parkette leiden: ‘je komt steeds
te laat. Als dat nog een keer gebeurt, gaan
we een vordering indienen.’ Waardoor de
betrokkene alsnog in de cel belandt. Die
moet weten dat overtreden van de voorwaarden
wordt afgestraft.'
Tekst: Pieter Vermaas
Op dit moment is een Aanwijzing over bijzondere
voorwaarden in de maak. In oktober
worden er informatiemiddagen over
georganiseerd.
Voor de officieren
Handig met GPS
In deze rubriek zijn al veel aspecten aan bod gekomen die een
rol spelen bij het behandelen van strafzaken met GPS. Deze keer
aandacht voor de mogelijkheden van digitaal werken met GPS
op zitting. Wat heb je als officier van justitie nu voor gemak en
mogelijkheden?
Natuurlijk heeft ook de officier van justitie
het voordeel dat in GPS het dossier altijd
toegankelijk is. Tijdens de voorbereiding
van een zaak zijn alle stukken bij de hand,
in de juiste volgorde, ook als ondertussen
collega’s nog aan de zaak werken.
Slachtofferstukken en aktes van uitreiking
zijn altijd aanwezig en makkelijk na te zoeken.
Nooit meer afhankelijk van het fysieke
mapje! Als er bovendien tijdens de voorbereiding
correspondentie binnenkomt
voor de zaak, dan verschijnt die ook direct
in het dossier. Zo is het poststuk dan altijd
op het juiste moment op de juiste plek en
voor iedereen zichtbaar.
Daarnaast kun je zaken digitaal voorbereiden.
Dit kan op verschillende manieren. Er
is natuurlijk het voorbewerkingformulier,
met de belangrijkste informatie over de
strafzaak. Daarnaast heeft iedereen de
beschikking over een digitale werkkopie
van het proces-verbaal. Door belangrijke
passages met een kleur arceren, zijn deze
stukken op zitting weer snel terug te vinden.
Als een parket of team intern ook nog
afspreekt dat elke kleur een eigen betekenis
heeft - bijvoorbeeld rood voor de verklaring
van een verdachte en groen voor
de gegevens van de feiten - dan wordt het
verbaal nog beter en sneller inzichtelijk.
Tot slot een niet onbelangrijk voordeel: er
komt een einde aan het gesjouw met stapels
dossiers naar de zitting. Via de computer
zijn ze allemaal beschikbaar.
Makkelijk zoeken
Als een verdachte op zitting iets verklaart,
of de rechter stelt een vraag, dan is een
en ander snel terug te zoeken in het pv.
Zonder alle pagina’s door te hoeven bladeren
maar met zoektermen. Refereert
de rechter bijvoorbeeld aan een getuige
Wiersma, dan is met Ctrl-f het dossier te
doorzoeken op de naam ‘Wiersma’. Alle
plekken in het pv waar deze persoon vermeld
staat, verschijnen op het scherm.
Internet
Als laatste nog een mooi voorbeeld van de
mogelijkheden van digitaal werken: een
verdachte verklaart dat hij een bepaalde
locatie lopend verliet en vijf minuten later
thuis aan kwam. De officier vertrouwt het
verhaal niet en zoekt een kaart van het
betreffende gebied op Internet. In een voor
GPS toegeruste zittingzaal is dit immers
beschikbaar. Direct blijkt dat het gaat om
een afstand van enkele kilometers. Het is
ook al eens voorgekomen dat een officier
tijdens de zitting een vraag per e-mail
heeft uitgezet en het antwoord later in de
zitting kon gebruiken. De digitale wereld
biedt vele voordelen!
Tips
1. Maak goede onderlinge werkafspraken
over de manier van voorbewerken
2. Met annoteren is veel mogelijk: teksten
arceren, bladwijzers toevoegen, zelf
teksten wijzigen. Laat je informeren
over deze mogelijkheden
3. Voer regelmatig overleg om de werkafspraken
over voorbewerking fijn te kunnen
slijpen
4. Houd annotaties kort en bondig, maak
niet alles geel;
5. Vraag de lokale superuser voor ondersteuning
bij het voorbereiden van de
eerste zitting.

26 VOORUITZIEN
OPPORTUUN · 08 / 2009
27
De Toekomst
van het OM
Denk mee over 2025
Gaat het OM in 2025 niet alleen straffen maar ook belonen?
Behouden we het wettelijk monopolie op opsporing en
vervolging? Zo maar een paar indringende vragen die woensdag
1 juli de revue passeerden. Bij de SSR in Utrecht bogen veertig
beleidsmedewerkers zich over de toekomst van het OM. Doel
was input leveren voor de nieuwe nota ‘Perspectief op 2014’.
Maar eerst mocht er nog ‘in het wild’ worden gefilosofeerd: ‘Wat
wordt onze rol als Nederland gedeeltelijk onder water staat?’
In 2006 publiceerde het OM ‘Perspectief
op 2010’. Niet een in steen gehouwen
vierjarenplan, maar wel een belangrijk
document om de prioriteiten voor de
nabije toekomst te bepalen en te delen.
Inmiddels is 2010 nog maar een half jaar
verwijderd. Tijd dus voor een nieuwe toekomstvisie:
Perspectief op 2014.
On-Haags
Het College van procureurs-generaal en
het Parket-Generaal zijn al bezig met de
benodigde achtergrondgesprekken en
trendanalyses. Maar het is niet de bedoeling
dat ‘Perspectief op 2014’ alleen een
Haagse aangelegenheid wordt. Veel
OM’ers hebben ideeën over de toekomst,
over trends die op het OM afkomen en hoe
we daarmee om moeten gaan. Daarom wil
de werkgroep ‘Perspectief op 2014’ deze
OM’ers betrekken bij de totstandkoming
van de nota.
Trendwatcher
Woensdag 1 juli mochten de beleidsmedewerkers
tijdens de landelijke beleidsdag
het spits afbijten. Eerst waren er plenaire
inleidingen door criminoloog Toon van
der Heijden van het Parket-Generaal (‘Het
is lastig om een direct verband te leggen
tussen ons beleid en de criminaliteitsontwikkeling’),
hoofd ontwikkeling Frans
van Dijk van de Raad voor rechtspraak
(‘Rechters moeten meer kennis krijgen
van empirisch-wetenschappelijke methoden,
inclusief statistiek’) en trendwatcher
Illustratie Erwin Suvaal
Justien Marseille (‘Wie weet kan je straks
als individu wel kiezen onder welk rechtssysteem
je wil vallen, bijvoorbeeld het
Nederlandse of het Britse’).
Digitalisering
Daarna ging het gezelschap in groepjes
uiteen om mogelijke ontwikkelingen in
kaart te brengen en te prioriteren op basis
van kans en effect. De tijdshorizon daarbij
was 2025 om zo echt los te komen van het
heden. Dat leidde tot levendige discussies.
Onder meer over hoe het OM ervoor zorgt
dat het zowel lokale veiligheidsproblemen
als de internationaal georganiseerde misdaad
kan aanpakken. Of over de invloed
van digitalisering op de misdaadontwikkeling
en de eigen bedrijfsvoering. En over de
rol en de verantwoordelijkheid van het OM
in het totale veiligheidsbeleid.
Inloopspreekuur
Procureur-generaal Henk van Brummen
sloot de bijeenkomst af. De belangrijkste
vraag: ‘Bestaat het OM straks nog?’ beantwoordde
hij met zijn mobieltje in de hand.
‘Ik zie dat de website tegen pedoseksuelen
weer in de lucht is, er een lijk gevonden
is bij een school in Zwijndrecht en een
verdachte een getuige vermoord heeft in
de rechtszaal. Ja, er blijft behoefte aan een
OM.’
Als vervolg op de bijeenkomst zullen in
september op verschillende parketten
inloopspreekuren georganiseerd worden.
Die staan open voor allen die mee willen
denken over de toekomst van het OM.
Uitgangspunt daarbij zijn de ontwikkelingen
die tijdens de beleidsdag zijn
gesignaleerd.
Tekst: Frans Zonneveld

28 OMgeslagen OPPORTUUN · 08 / 2009
VERKEER
29
OMgeslagen
‘De explosieve stijging van levenslange
gevangenisstraffen die we sinds 2004 zagen, lijkt ten
einde.’
Advocaat Wim Anker ziet de oorzaak van deze trend in de
wetwijziging in 2006 waarin de maximum tijdelijke straf van 20
naar 30 jaar is verhoogd. Trouw, 4 juli.
‘Raadpleeg altijd een arts. Ik zeg dat al dertig jaar, maar
ik heb het nooit op een bord gezet.’
Jomanda is terug in Nederland. De Volkskrant, 6 juli.
‘Een majeure oorzaak van geweldsmisdrijven is
alcohol. Het komt bijna niet voor dat iemand een ander
nuchter te lijf gaat, op straat en binnenshuis. Als we in
Nederland de minimum leeftijd voor het gebruik van
alcohol verhogen naar 21 jaar en de drank drie keer zo
duur maken, heb je de helft minder geweldsmisdrijven.’
Victimoloog Jan van Dijk. Het Parool, 4 juli.
‘Onze christelijke moraal vraagt van mensen om wraak
weg te stoppen. Ik vind dat verkeerd. Ik kan mij goed
voorstellen dat een slachtoffer fantasieën koestert
over hoe hij de dader wil wurgen. Zulke gedachten
werken als een ventiel, net als libidineuze fantasieën.
Maar in Nederland kun je dat beter niet zeggen op een
verjaardagsfeestje.’
Opnieuw victimoloog Van Dijk
‘In de islamitische cultuur maakt vergelding een
wezenlijk onderdeel uit van de rechtspraak. U moet nu
niet meteen concluderen dat ik voorstander ben van
openbare geselingen op de Dam, maar ik denk wel dat
we in andere opzichten veel kunnen leren van de sharia.
In Arabische landen wordt de dader van een misdrijf
verplicht met het slachtoffer te onderhandelen over een
schadevergoeding. Als ze er samen uitkomen is er geen
proces. Als de dader weigert mee te werken, volgen
strafrechtelijke maatregelen.’
Wederom Jan van Dijk
‘Radicaliserende moslims herkennen is heel moeilijk.
Terroristen zullen proberen niet aan verwachtingen te
voldoen, en probeer dan maar eens een profiel te maken
(…) Neem die 150 potentiële terroristen die volgens
minister Guusje ter Horst in Nederland verblijven. Ik
denk dat dat getal volledig uit de lucht is gegrepen.’
Criminoloog en antropoloog Frank Bovenkerk. Het Parool, 4 juli.
Verkeer
Buiten noodzaak gebruik
maken van de vluchtstrook
Gerechtshof Leeuwarden 15
mei 2009 WAHV 200.024633
(541/09)
De betrokkene geeft toe dat hij
over de vluchtstrook heeft gereden
(art. 43, lid 3 RVV90; Nota
van Toelichting, hoofdstuk X),
maar voert aan dat hij wel een
noodzaak daartoe had. Hij was
onderweg naar het ziekenhuis
waar zijn aanwezigheid vereist
was i.v.m. de ziekte van zijn
echtgenote. Naar de overtuiging
van het hof staat vast dat
de betrokkene de gedraging
heeft verricht. Dat de aanwezigheid
van hem in het ziekenhuis
vereist zou zijn i.v.m. de ziekte
van zijn echtgenote, is volgens
het hof niet een omstandigheid
die kan leiden tot de conclusie
dat sprake was van een acuut
noodgeval. De betrokkene had
op een drukke verkeerssituatie
kunnen en moeten anticiperen
door tijdig te vertrekken. Volgt
bevestiging van de beslissing
van de kantonrechter tot ongegrond
verklaring van het ingestelde
beroep.
Niet stoppen voor rood verkeerslicht
Gerechtshof Leeuwarden 8
april 2009 WAHV 200.009.651
(1358/08)
De betrokkene voert aan, dat
hij weliswaar de stopstreep
is gepasseerd terwijl het verkeerslicht
rood licht uitstraalde,
maar dat hij vlak achter de
stopstreep wel tot stilstand is
gekomen. Hij wijt de omstandigheid
dat hij het verkeerslicht
niet tijdig heeft opgemerkt aan
de hectiek op de weg en aan het
feit dat een medeweggebruiker
naast hem capriolen uithaalde.
Het bewijs dat hij vlak na de
stopstreep is gestopt meent
hij te vinden in de aanduiding
V=-- op het inspiegelbeeld van
de tweede foto. Het hof is van
oordeel dat is komen vast te
staan dat de betrokkene niet
is gestopt voor het rode licht.
Kort samengevat meent het
hof dat van elke weggebruiker
verwacht mag worden dat hij
zichzelf in staat stelt tijdig de
voor hem geldende verkeerstekens
waar te nemen en zonodig
zijn snelheid daartoe aan te
passen. Indien echter juist
zou zijn, dat de betrokkene de
stopstreep zou zijn gepasseerd,
maar vóór het rood licht uitstralende
verkeerslicht zou zijn
gestopt, dan zou het volgende
gelden. Vanaf 1 januari 2006 is
in de bijlage als bedoeld in art. 2
WAHV in tegenstelling tot in de
eerdere bijlagen een duidelijk
onderscheid in sanctionering
van de gedraging opgenomen in
feitcode R602 (‘Als weggebruiker
niet stoppen voor rood licht
bij driekleurig verkeerslicht’:
2 130,-) en van de gedraging
opgenomen in feitcode R620
(‘als bestuurder niet stoppen
voor stopstreep waar dit op
grond van het RVV90 verplicht
is’: 2 50,-). Het hof leidt hieruit
af, dat de wetgever onderscheid
maakt tussen de gevallen waarbij
het rode licht wordt gepasseerd
en die gevallen, waarin
de roodlicht-gedraging beperkt
blijft tot het overschrijden van
de stopstreep. Derhalve is in die
gevallen de gedraging R620, en
niet de gedraging R602, begaan.
Daarvan is, naar het oordeel
van het hof, echter in het onderhavige
geval geen sprake. Op
de eerste foto in het dossier
is waar te nemen dat de auto
van de betrokkene zich bevindt
tussen de stopstreep en het
verkeerslicht. Uit het inspiegelbeeld
volgt dat het verkeerslicht
op het moment van de foto 1,4
seconde op rood heeft gestaan.
Op de tweede foto in het dossier
is waar te nemen dat de auto
van de betrokkene ruimschoots
het verkeerslicht is gepasseerd,
terwijl uit het inspiegelbeeld
blijkt, dat het verkeerslicht
2,4 seconden op rood heeft
gestaan. Dat door de lussen in
het wegdek geen snelheid van
het voertuig is gegenereerd kan
komen doordat de wijze waarop
het voertuig de beide lussen
is gepasseerd heeft geleid tot
een foutmeting of doordat de
betrokkene weliswaar kortdurend
heeft stilgestaan, maar
daarna meteen zijn weg heeft
vervolgd, terwijl het verkeerslicht
nog rood licht uitstraalde.
In beide gevallen is sprake van
de gedraging als weergegeven
in de inleidende beschikking.
Volgt bevestiging van de beslissing
van de kantonrechter tot
ongegrond verklaring van het
ingestelde beroep.
APK-verplichting
Gerechtshof Leeuwarden 26
mei 2009 WAHV 200.025.530
De betrokkene is een sanctie
opgelegd van 2320,- op grond
van een RDW-registercontrole
op 26 maart 2008. De betrokkene
stelt dat hij voor matiging
van de sanctie in aanmerking
wil komen, omdat zijn bedrijf
in februari 2006 door brand
verwoest is en met de betreffende
vrachtwagen geld moest
worden verdiend om de zaak
weer uit het slop te trekken.
Inmiddels zijn hem 12 sancties
opgelegd. Omdat het keuringsrapport
maar één jaar geldig
is, is het naar de mening van
de betrokkene niet redelijk om
dezelfde gedraging vaker dan
éénmaal per jaar te beboeten.
Het hof overweegt dat artikel
72 WVW94 een voortdurende
verplichting schept. Op ieder
moment kan een gedraging
aan de orde zijn. Er kan dus
voor ieder van die momenten
een sanctie worden opgelegd.
Wanneer de eerder opgelegde
sancties niet hebben kunnen
bewerkstellingen dat de betrok-
kene zich aan de voorschriften
is gaan houden, ligt het in de
rede dat bij iedere volgende
constatering van de overtreding
opnieuw een sanctie wordt
opgelegd. Het is namelijk niet
de bedoeling dat de verplichte
jaarlijkse keuring kan worden
omzeild door -zoals de betrokkene
kennelijk wil- éénmaal per
jaar het bedrag van de sanctie
te voldoen. Volgt, om andere
reden, gedeeltelijke gegrondverklaring
van het beroep en
wijziging van de gedragsomschrijving
en feitcode.
(Bij grensovergang) kenbaar
maken van maximumsnelheid
Gerechtshof Leeuwarden 12
mei 2009 WAHV 200.021.297
(221/09)
De gemachtigde voert aan dat
de betrokkene als Belg bij de
grensovergang op geen enkele
wijze kenbaar is gemaakt dat
op snelwegen de maximale
snelheid voor voertuigen met
een aanhangwagen / caravan
80 km/u is. Hij wist het wel.
Het hof overweegt dat van
Nederlanders, maar ook van
buitenlanders, mag worden
verwacht dat zij zich informeren
over de in Nederland geldende
verkeersregels indien zij met
een voertuig gebruik gaan
maken van de Nederlandse
wegen. Dat bij de grensovergang
niet zou zijn aangegeven
dat de betrokkene met zijn
voertuigcombinatie niet sneller
mocht rijden dan 80 km/u,
wat daar ook van zij, is dan ook
een omstandigheid die voor zijn
rekening en risico behoort te
blijven. Volgt bevestiging van de
beslissing van de kantonrechter
tot ongegrond verklaring van
het ingestelde beroep.
Tekst: BVOM, Willem
Hoogendoorn.
Voor complete teksten, bel:
0346 - 333310

30 INTERNATIONAAL
OPPORTUUN · 08 / 2009
UT RECHT
31
Internationaal
Jurisprudentie
WOTS en binding met
Nederland
Kort geding rechtbank Den
Haag, 18 juni 2009
Betrokkene is in Spanje veroordeeld
tot een gevangenisstraf
van vijftien jaar en zeven
maanden wegens verkrachting,
meermalen gepleegd. Hij is
Nederlands en heeft verzocht
om een overbrenging naar
Nederland op basis van het
Verdrag overbrenging gevonniste
personen (VOGP) en de Wet overdracht
tenuitvoerlegging strafvonnissen
(Wots). Bij het verzoek
tot overbrenging zat tevens een
verklaring van betrokkene dat
hij voor zijn arrestatie al vijf jaar
in Spanje gevestigd was. Hierop
heeft de Minister om aanvullende
inlichtingen gevraagd ten
behoeve van de beoordeling
van de binding van betrokkene
met Nederland. Betrokkene
heeft aangevoerd dat de slechte
gezondheid en financiële situatie
van zijn ouders reden is voor
tenuitvoerlegging in Nederland.
Het Wots-verzoek werd echter
afgewezen, evenals twee
latere verzoeken om herziening.
Doelstelling van de Wots is de
bevordering van resocialisatie
van de verzoeker. Dit volgt onder
meer uit het beleidskader Wots
dat de Minister in 2007 aan de
Tweede Kamer aanbood. Het
resocialisatiebelang is volgens
het beleidskader niet met de
overbrenging gediend indien
de betrokkene zijn banden met
Nederland heeft verbroken door
zijn hoofdverblijf elders te vestigen
en indien er geen sociale
banden meer met Nederland
zijn. In kort geding stelde betrokkene
dat aan het resocialisatiedoel
voldaan was, dat hij in het
GBA ingeschreven is gebleven
en zich regelmatig in Nederland
bevond. De president van de
rechtbank ’s-Gravenhage heeft
in aanmerking genomen dat de
Minister bij een beslissing op
een verzoek tot overbrenging
ruime beleidsvrijheid heeft; dat
volgt uit het VOGP en de wetsgeschiedenis
van de Wots. Bij
de beoordeling over binding met
Nederland is inschrijving in het
GBA niet doorslaggevend. Zwaar
woog in dit geval dat betrokkene
zelf heeft meegedeeld dat
hij vijf jaar voor zijn arrestatie
in Spanje besloot zijn schepen
achter zich te verbranden en een
bestaan in Spanje te beginnen.
De President oordeelde dat de
Minister in redelijkheid tot zijn
beslissing heeft kunnen komen
en wees de vordering af. Tegen
deze uitspraak heeft betrokkene
hoger beroep ingesteld.
Verdragsbasis voor ontnemings-wots
Hoge Raad, LJN BI0548, 7 juli
2009
Duitsland heeft Nederland
verzocht om een gevangenisstraf
en een ontnemingsbeslissing
over te nemen op grond
van het EG-Verdrag inzake
de tenuitvoerlegging van buitenlandse
strafvonnissen
(EGTUL). De persoon bevond
zich namelijk op Nederlandse
bodem. Betrokkene was door
Landgericht Essen op 16 mei
2006 veroordeeld tot een gevangenisstraf
van drie jaar wegens
invoer en handel in drugs; daarbij
had de rechtbank "Verfall des
Wertersatzes" ter hoogte van 2
60.000,- gelast. Het EGTUL ziet
echter niet op tenuitvoerlegging
van ontnemingsvonnissen,
maar slechts op veroordelingen
tot geldelijke straf of sanctie (en
vrijheidsbenemende maatregelen).
De OvJ heeft de grondslag
van de vordering derhalve uitgebreid
met het Witwasverdrag
van Straatsburg (8 november
1990). De rechtbank Roermond
heeft vervolgens verlof verleend
tot tenuitvoerlegging en een
gevangenisstraf opgelegd van
27 maanden, en aan betrokkene
de verplichting opgelegd tot
betaling van 2 60.000,- aan de
Staat ter ontneming van wederrechtelijk
verkregen voordeel.
De raadsman voerde aan dat er
geen verdragsbasis zou zijn, nu
Duitsland de verzoeken niet op
het Witwasverdrag heeft gebaseerd.
De rechtbank heeft echter
geoordeeld dat Duitsland het
verzoek om de tenuitvoerlegging
van de ontnemingsmaatregel
stilzwijgend heeft gebaseerd
op het Witwasverdrag. De Hoge
Raad acht het oordeel van de
rechtbank dat de officier van
Justitie de verdragsgrondslag
mocht wijzigen niet onbegrijpelijk,
en zou het onbegrijpelijk
vinden indien de rechtbank
niet zou mogen doen wat de
Hoge Raad wel mag doen: de
verdragsgrondslag verbeteren.
In de genoemde verdragen zijn
geen bepalingen opgenomen
aangaande de wijze waarop de
verdragsgrondslag kan worden
gewijzigd. Verder is slechts artikel
2 WOTS van belang, dat stelt
dat er een verdragsbasis moet
zijn.
Soevereiniteit en Schutznorm
Hoge Raad, LJN BH8607, 26 mei
2009
Deze zaak vloeit voort uit het
verzet tegen de beslissing
om begin 2006 bomen te kappen
in Schinveld ten behoeve
van een in Duitsland gelegen
luchtmachtbasis. Betrokkene
is naar aanleiding van protest
aangehouden. Hij heeft cassatie
ingesteld omdat hij onderworpen
zou zijn geweest aan toepassing
van dwangmiddelen door
Nederlandse ambtenaren op
Duits grondgebied zonder de
benodigde Duitse toestemming
(door middel van een rechtshulpverzoek
verkregen). Ten
aanzien van de ontvankelijkheid
van het OM heeft de politie-
rechter als volgt geoordeeld.
Na aanhouding is betrokkene
in een arrestantenvoertuig
geplaatst dat geparkeerd stond
op Duits grondgebied. Daar
zijn onderzoekshandelingen
verricht. Daarna is betrokkene
door Nederlandse opsporingsambtenaren
naar een plaats
voor ophouding in Nederland
gebracht. Wellicht is daarmee
de Duitse soevereiniteit
geschonden, “echter zo er een
schending is geweest is dat geen
schending van een beginsel
dat bedoeld was om verdachte
te beschermen. Een beroep op
een eventuele schending komt
verdachte daarom niet toe.”
Ook indien verdachte wel een
beroep had kunnen doen op de
schending van het soevereiniteitsbeginsel
dan zou volstaan
zijn met de enkele constatering
van die schending, zonder dat
daar gevolgen aan verbonden
zouden zijn. De AG stelt dat nietontvankelijkverklaring
van het
OM alleen in aanmerking komt
indien het vormverzuim daarin
bestaat dat met de opsporing
of vervolging belaste ambtenaren
ernstige inbreuk hebben
gemaakt op beginselen van een
behoorlijke procesorde, waardoor
doelbewust of met grove
veronachtzaming van de belangen
van de verdachte aan diens
recht op een eerlijke behandeling
van zijn zaak is tekortgedaan.
In deze is alleen het belang
van Duitsland van toepassing,
en op dat zelfstandig belang kan
verdachte zich niet beroepen. HR
verwerpt het beroep.
Afdeling Internationale
Rechtshulp in Strafzaken (AIRS)
Nina Janssen, 070 370 3033
Op de kleintjes letten
Die geluiden
bleken wel vaker
hoorbaar op dat
uur, maar wat
moet je er mee
zolang je geen
blauwe plekken
ziet?
Nee,deze column gaat niet over Albert
Heijn of over de bezuinigingen die ook ons
als parketten raken maar over kinderen.
Laatst was ik op bezoek bij een vriendin
en tijdens de koffie kwamen er verontrustende
geluiden bij de buren vandaan.
Gillende kinderstemmetjes, smijten met
deuren en vervaarlijk stampen op de trap.
Wat gebeurde daar aan de andere kant van
de bakstenen? Werd er uitbundig gestoeid
tijdens het naar bed brengen of was er
meer aan de hand? Die geluiden bleken
wel vaker hoorbaar op dat uur maar wat
moet je er mee zolang je geen blauwe plekken
ziet? Bij de voordeur begint de privacy
en daar maak je niet gauw inbreuk op.
Niet dat het niet goed geregeld is
in Nederland. Integendeel. In alle
regio’s zijn Advies- en Meldpunten
Kindermishandeling en als je wilt, kun je
je zorgen anoniem melden. Deze AMK’s
adviseren, onderzoeken,wijzen de weg en
doen aangifte. Sinds de zaak Savannah zijn
de Bureaus Jeugdzorg alerter dan ooit. Met
regelmaat zijn er publiekscampagnes en
sites als www.watkanikdoen.nl wijzen ons
de weg. En dat helpt. In 2002 waren er 25
duizend meldingen en in 2007 was dit aantal
verdubbeld. En ook het aantal ondertoezichtstellingen
is toegenomen van ruim
20 duizend in 2002 tot ruim 26 duizend
in 2006. Daarnaast staan zo’n vijfduizend
kinderen onder voogdij.
Uit een steekproef van het WODC, uitgevoerd
aan de VU in 2007 onder scholieren
in de eerste vier klassen van de middelbare
school, komen schrijnende cijfers naar
boven. Ruim eenderde van de jongeren die
aan het onderzoek meededen geven aan
ooit een vorm van kindermishandeling
te hebben meegemaakt en een op de vijf
was in het voorafgaande jaar slachtoffer.
Meisjes en allochtone jongeren lopen een
extra hoge kans. Kindermishandeling te
over, zou je denken. Het ministerie van
Jeugd en Gezin spreekt zelfs van 100.000
gevallen per jaar.
Dat zou betekenen dat ook de strafzaken
waarin kinderen slachtoffer zijn van huiselijk
geweld of seksueel misbruik zijn toege-
nomen. Maar gek genoeg kom je die zaken
in de rechtszaal nauwelijks tegen. Terwijl
kindermishandeling in de wet expliciet
strafbaar is gesteld. Huiselijk geweld tegen
de partner zien we in overvloed, en seksueel
misbruik van kinderen wordt geregeld
vervolgd, maar ouders die hun kinderen
fysiek of geestelijk mishandelen of ernstig
verwaarlozen, zie je niet of nauwelijks.
Waarom worden ouders die hun kinderen
mishandelen of verwaarlozen ook niet vervolgd
en gestraft? Als we het meppen van
de partner vervolgen, waarom dan niet het
meppen van de kinderen? Waar blijven de
aangiftes? Zou het te maken hebben met
de hegemonie die ouders nog steeds lijken
te hebben over hun kinderen?
Natuurlijk komt de hulpverlening in deze
gevallen op de eerste plaats en is het
vooral van belang dat vermoedens worden
gemeld. Zou een meldingsplicht helpen?
Ervaringen in Amerika leren dat dat ook de
oplossing niet brengt. Wat zou u immers
doen als u uw buurmeisje hoort roepen
‘papa, niet doen’. Denken ‘dit is een kietelfestijn’,
de muziek wat harder zetten of het
AMK bellen? Dat voelt allemaal niet goed,
maar niets doen evenmin. Al is het nog
zo goed geregeld in ons landje, de koffie
smaakt ons niet meer. Wat rest is vooral
heel goed op de kleintjes letten.
Mary Hallebeek
Persvoorlichter parket Utrecht