Milieu-investeringen in beeld - Voka

Milieuinvesteringen
in beeld (2)
Het Milieucharter,
een bron van inspiratie

INHOUD
Voorwoord ............................................................................................................. 3
1. Duurzaam omgaan met energie en mobiliteit ........................................... 4
2. Producten en processen ................................................................................ 9
3. Bedrijfsmatig afval ........................................................................................ 16
4. Van milieuzorg tot communicatie............................................................... 20
5. Beheersen van emissies .............................................................................. 26
Milieu-investeringen in beeld is een uitgave van ecoTips/Recorder bvba
Samenstelling en redactie: Eefje Hernalsteen, Philippe Tavernier, Katrien Moens, Ilse Dewaele en
Laeti Lemahieu
Eindredactie: Guido Redant
Grafische vormgeving: Evelyn Vermeersch
Druk: Drukkerij Geers Offset, Gent-Oostakker
Foto’s, grafieken en bijdrages van Algist Bruggeman Gent (p29), Alpro Wevelgem (p22), Arcelor Gent
(p22), Barias Roeselare (p19), Cargill Gent (p17), Cargill Izegem (p5), Chemcopack Kallo (p24), Continental
Benelux nv Mechelen (p19), Daikin Oostende (p18), Deceuninck Gits (p13), Depovan Rumbeke (p27),
Drukkerij De Cuyper Zele (p15, 17), Dynea Gent (p8), Emerson & Cuming Microwave Products Westerlo
(p13, 17), Genencor International Brugge (p7), Halléns nv (p4), Honda Europe Gent (p8, 16), Initial Textiles
(p21), Matec Hooglede (p28), Optima-T Lichtervelde (p10), OVMB Gent (p5), Peleman Industries nv
Puurs (p23), Philips Advanced Metal Solutions (p11), Plastal Gent (p5), Politiezone Gavers Deerlijk (p14),
Primeur-Vanelo Sint-Eloois-Vijve (p6), Renotec Geel (p6, 11), Rio Tinto Minerals Gent (p24), Sadef Gits
(p7, 10, 29), Silo Cleaning Gent (p15), Silo Cleaning Kallo (p30), Specialty Polymers Antwerp (p28), TCT
Belgium Willebroek (p30), Toyota Vehicles Logistics Centre Zeebrugge (p25), Vanheede Environment
Group Rumbeke (p26), Waak Kuurne (p23), Westlandia Ieper (p20), Zoo Antwerpen (p21)
2 Milieu-investeringen in beeld ecoTips

Van Milieucharter naar Charter Duurzaam Ondernemen
Sinds de start van het Milieucharter in 1993 wordt in samenspraak met de bedrijven continu
aan het initiatief gesleuteld om het nog beter af te stemmen op nieuwe uitdagingen en op nieuwe
opportuniteiten voor de bedrijfswereld. In 2006 werd een eerste stap gezet in de richting
duurzaam ondernemen, met de lancering van het ‘West-Vlaams Milieucharter voor de Dienstensector’.
Het ‘dienstencharter’ was meteen een schot in de roos. In 2006 namen vijf bedrijven
deel, in 2007 waren dat er vijftien.
Op basis van de opgedane ervaring en in nauw overleg met de bedrijven werd nu ook het Milieucharter
voor de Productiesector herschreven. Zes nieuwe beleidsprincipes en tien thema’s
vormen het kloppende hart van het nieuwe West-Vlaams Charter Duurzaam Ondernemen. Ook
nu werd erover gewaakt dat het nieuwe protocol toegankelijk blijft voor elke onderneming, ongeacht
haar grootte of haar sectoractiviteit. Voor de uitbouw van het West-Vlaams Charter
Duurzaam Ondernemen konden de initiatiefnemers POM West-Vlaanderen, VOKA Kamer van
Koophandel West-Vlaanderen en Bureau Veritas Certification rekenen op de steun van de
Vlaamse overheid. Ook in de andere provincies wordt overwogen om het oorspronkelijke Milieucharter
uit te breiden tot een Charter Duurzaam Ondernemen.
Uitgangsprincipes bij de nieuwe thema’s van het West-Vlaams Charter Duurzaam Ondernemen
zijn de drie P’s (People - Planet - Profit) en de communicatie en dialoog met de relevante
stakeholders. Nieuwe accenten worden gelegd op elementen als mensvriendelijk ondernemen,
respect voor de diversiteit als afspiegeling van de regionale verscheidenheid in de bevolking,
aandacht voor de betrokkenheid van werknemers, duurzaam aankopen en de maatschappelijke
verantwoordelijkheid van ondernemingen. Een assertief, concurrentieel bedrijf besteedt immers
op een evenwichtige manier gelijkmatig aandacht aan de economische (profit), de ecologische
(planet) en de sociale (people) impact van zijn activiteiten.
Ervaringsuitwisseling blijft ook in het Charter Duurzaam Ondernemen een prioritair beleidsprincipe.
Deze tweede katern met concrete bedrijfsgetuigenissen toont aan dat charterbedrijven
deze doelstelling blijven ter harte nemen.
Philippe Tavernier
POM West-Vlaanderen
Milieuinvesteringen
in beeld
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld 3

1. Duurzaam omgaan
met energie en
mobiliteit
Hogere prijzen, een dreigende voorraadschaarste
en aandacht voor de CO 2 -problematiek zorgen ervoor
dat energiegebruik en -verbruik nauwlettend
in het oog worden gehouden. Proactieve bedrijven
nemen daarbij geen afwachtende houding aan
maar gaan zelf over tot actie. Uit de initiatieven
die de Milieucharterbedrijven genomen hebben,
vallen vijf duidelijke hoofdlijnen te distilleren:
Met een efficiënte logistieke planning worden de laadindexen verbeterd,
het aantal transporten verminderd, onderhoudskosten dalen,
bandenslijtage is kleiner, met andere woorden, de totale prestatie-index
van de onderneming stijgt. (Halléns nv)
4 Milieu-investeringen in beeld ecoTips
1 Sociaal getinte acties zoals ‘Ik Kyoto’ en ‘Dikke
Truiendag’ kennen veel bijval bij ondernemingen
en personeel. Ze dragen bij tot de uitbouw van
een sterkere bedrijfscultuur en verstevigen het
bedrijfsimago.
2 De deelname aan het audit- en benchmarkconvenant
wordt niet ervaren als een louter administratieve
verplichting, maar als een opportuniteit
om de economische slagkracht van de onderneming
op een structurele wijze te handhaven.
3 Maatregelen en investeringen die focussen op
de recuperatie van warmte kunnen in de meeste
ondernemingen relatief snel worden doorgevoerd
omdat zij een korte terugverdientijd hebben.
4 Tot de steeds weerkerende acties waarbij geen
of slechts kleine investeringen nodig zijn en die
vooral te maken hebben met good housekeeping
behoort zeker het rationeel persluchtgebruik.
5 Nagenoeg alle ondernemingen die rationeel
energiegebruik in hun actieplan opnemen, beginnen
daaraan door het registreren en evalueren
van hun verbruik.

Deze WKK-installatie reduceert de CO 2 -emissie met circa 30%.
(Cargill)
Door benchmark naar Europese top in
transport
Halléns nv (Gent) voert transporten uit op de
noord-zuidas, van Zuid-Spanje over Gent naar de
Scandinavische landen zowel via ferry- als wegvervoer.
Dankzij een benchmarkstudie bij Volvo
Logistics kon Halléns zijn positie ten opzichte van
andere Europese transporteurs in kaart brengen.
In deze studie wordt een gemiddelde gemaakt van
de euro-index van de motoren van de vrachtwagens.
De gemiddelde euro-index voor Halléns nv
bedraagt 3,09 (januari 2006). Een hoger resultaat
ten opzichte van de Europese transporteurs die
gemiddeld 2,7 scoren. Dit is vooral te danken aan
de aankoop van zeventien Euro-5 motoren die in
november 2006 op de markt kwamen. Verder
wordt de laadindex (gemiddeld tonnage per
vrachtwagen) opgevolgd. Via een betere planning
kon men de laadindex van 19,8 ton in 2005 verhogen
tot 20,08 ton in 2006. Dit maakt dat het transport
efficiënter verloopt, het rendement hoger is
en dat het aantal kilometers, afgelegd met een
lege vrachtwagen, beperkt is.
Efficiënte elektriciteits- en warmteproductie
op eigen terrein
Cargill te Izegem raffineert en veredelt eetbare
oliën en vetten voor externe klanten en voor de
twee andere bedrijven op de site: Vandemoortele
(producent van margarines en verpakte vetten) en
aOP (verpakker van spijsoliën). In het voorbije jaar
werd vooral op het vlak van energievoorziening
een aanzienlijke vooruitgang geboekt door de
bouw van een warmtekrachtkoppelingsinstallatie
voor de drie bedrijven. Deze installatie wordt op
gas gestookt en produceert zowel tot 7,2 megawatt
elektriciteit door middel van een gasturbine,
als stoom met een maximaal debiet van 25 ton per
uur (16 bar). De installatie werd opgestart in april
2007 en zorgt ervoor dat de jaarlijkse CO 2 -uitstoot
van de drie bedrijven sterk gereduceerd wordt. De
reductie wordt geraamd op 30%. De installatie
werd bovendien uitgerust met extra geluidsisolatie
en kon op een financieel duwtje in de rug rekenen
door de ecologiepremie.
Isolatie van spuitmonden
Plastal (Gent) investeerde in thermische isolatie
van de spuiteenheid met een reductie van het
elektriciteitsverbruik als doel. Rond de spuitneuzen
van vijf spuitgietmachines werd een Thermatras-isolatie
geplaatst. Een zesde spuitgietmachine
werd - wegens technisch onmogelijk - slechts
gedeeltelijk geïsoleerd. Metingen geven aan dat
dit resulteert in een besparing van 70.000 kWh op
jaarbasis.
Zonneboiler en condenserende ketel
Bij OVMB (Gent) wordt het sanitair warm water
voor een groot deel opgewarmd met hernieuwbare
energie. Hiervoor werd een zonneboiler geïnstalleerd.
Twee zonnecollectoren met een absorberoppervlak
van elk 2,3 m 2 werden op het dak ge-
ecoTips
Thermische isolatie is nagenoeg altijd rendabel ...
(Plastal)
Milieu-investeringen in beeld 5

plaatst. De warmte van deze collectoren wordt in
de zonneboiler afgegeven en zorgt zo voor warm
water. Indien nodig is bijverwarming via de centrale
verwarming mogelijk.
Daarnaast deed men ook een herevaluatie van de
verwarming. Als resultaat werden de drie oorspronkelijke
verwarmingsketels vervangen door
één condenserende verwarmingsketel met modulerende
Matrix-compact-gasbrander en Inox-Radial-verwarmingsoppervlak.
Een totale investering
van 17.000 euro die resulteert in een verminderde
uitstoot van schadelijke stoffen, een lager gebruik
van fossiele brandstof en minder onderhoud.
Timergestuurde verwarming in werfcontainers
resulteert in belangrijke energiebesparing
De NV Renotec uit Geel is gespecialiseerd in restauratie,
inclusief glas in lood, gevelrenovatie, betonherstelling,
terrasdichting en asbestverwijdering.
Het streefdoel van NV Renotec is een gezonde
samenwerking tussen opdrachtgever, personeel,
omgeving en milieu.
Om het elektriciteitsverbruik te verminderen, realiseerde
Renotec een betere sturing van de verwarmingselementen
in een veertigtal bureelcontainers
op werven.
In een eerste fase werden verschillende mogelijkheden
bestudeerd voor het plaatsen van een timer
in de bureelcontainers: het effect werd nagegaan
van containers die zonder spanning werden gezet,
de timers zouden enkel door een technieker kunnen
ingesteld worden, er werd rekening gehouden
met een vermogensschakeling en alles zou gebeuren
in overleg met de projectleiders via een
De warmte van de collectoren wordt in de zonneboiler afgegeven
en zorgt zo voor sanitair warm water. (OVMB)
6 Milieu-investeringen in beeld ecoTips
planningsvergadering.
Na een selectie van de aanpassingen werd overgegaan
tot een testfase: in elke container werd
een digitale timer Theben TR610 Top geplaatst
(aankoopprijs per stuk: 66,61 euro, exclusief bekabeling).
Per installatie werden ongeveer twee
montage-uren voorzien + de tijd die nodig was
voor verplaatsing naar de werven. De timers werken
met een pincode en de overschakeling van
winter- naar zomertijd wordt automatisch aangepast.
Er werd een schakeling voorzien tot 2.300 W
en een geheugen tot 10 jaar.
Nadat bleek dat de resultaten positief, haalbaar
en draagbaar (BATNEEC) waren, werd overgegaan
tot de realisatie. De meeste containers werden
uitgerust met een timer waardoor de verwarming
wordt ingeschakeld van 5u30 tot 15u15.
De implementatie leverde een energiebesparing
op van 48 uur en 45 minuten per week. Vroeger
functioneerde elk elektrisch vuurtje 168 uren per
week. Na het plaatsen van een timer brandt elk
vuurtje nog maximaal 9 uur en 45 minuten per
dag. Op weekbasis betekent dit een effectieve uitschakeling
van niet minder dan 71%, dit is ongeveer
113 kWh minder verbruik per container, per
week.
Warmterecuperatie uit rookgassen
Primeur-Vanelo te Sint-Eloois-Vijve produceert
diepgevroren en gekoelde voorgebakken aardappelproducten.
Bij deze activiteit gaat een groot
deel van de energie naar de productie van stoom.
Aandacht voor een zo efficiënt mogelijke stoomproductie
levert dus directe voordelen. Op deze
manier werd geopteerd voor de installatie van een
Een betere sturing van verlichting en verwarming resulteert
altijd in belangrijke besparingen. (Renotec)

De terugverdientijd van een economiser op een stoomketel
bedraagt nauwelijks drie jaar. (Primeur-Vanelo)
economiser op de stoomketel. De rookgassen afkomstig
van de verbranding van aardgas hebben
een temperatuur van 245°C. Door het plaatsen van
een economiser wordt deze restwarmte gebruikt
voor het verwarmen van het voedingswater van de
stoomketel van 145°C naar 165°C. De plaatsingskosten
bedroegen 60.000 euro. Het verminderd
gasverbruik levert een jaarlijkse winst van ongeveer
20.000 euro op.
Slechtwerkende condenspotten: onzichtbaar,
maar duur!
Genencor International te Brugge produceert enzymen
voor industriële toepassingen door middel
van fermentatieprocessen. Na advies van het auditteam
van het West-Vlaams Milieucharter stelde
het bedrijf een stappenplan op voor controle van
de condenspotten, met resultaat! Intern werd een
overzicht opgemaakt van alle condenspotten, gekoppeld
aan technische gegevens. Een extern bureau
onderzocht de condenspotten en maakte
hiervan een duidelijk rapport op.
Voor Genencor International betekenden de resultaten
uit de studie het startpunt van een plan van
aanpak. 146 condenspotten werden gemeten,
waarvan er 120 in goede staat waren. De overige
condenspotten bliezen door (1), waren lek (8), geblokkeerd
(12) of lagen beneden de bedrijfstemperatuur
(5). Een vrij gering aantal condenspotten
vertoonde een slechte werking, toch werd het verlies
vastgesteld op 12.223 euro per jaar! Dit komt
overeen met een verlies van 815 ton stoom per
jaar. De kosten voor het onderzoek door externen
bedroegen 2000 euro, waarvan 500 euro eenmalige
inventarisatiekosten. Tegelijkertijd werd een
nazicht gedaan op lekken van stoomleidingen.
Blowerlucht als volwaardig alternatief
voor perslucht
SADEF te Hooglede/Gits produceert koudgevormde
profielen die ingezet worden in alle denkbare
sectoren. Tot nu toe werden profielen met koelemulsie
en olieresten online afgeblazen met perslucht
op 6,4 bar. Voor het reinigen van de profielen
is een continue luchtstroom van belang, het werken
op hoge druk is daarbij niet noodzakelijk. Een
zoektocht naar een energiezuiniger alternatief
voor perslucht bracht SADEF bij blowerlucht op
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld 7

1,5 bar. Na positieve evaluatie van een gehuurde
testopstelling werd geïnvesteerd in een blowerluchtinstallatie
die geïntegreerd werd in een nieuwe
profileerlijn. De nettobesparing door het uitschakelen
van vijf persluchtblazers van elk 800 liter
per minuut, rekening houdende met het verbruik
van de motor van 7,5 kW van de blowerluchtinstallatie,
bedraagt 8.500 euro per jaar. De terugverdientijd
van deze investering bedraagt ongeveer
twee jaar. De lawaaireductie is een extra
voordeel voor de werknemers en de buurtbewoners.
Waar mogelijk, wordt deze eco-efficiënte
techniek verder geïmplementeerd.
Rijwaardigheidscursus
Bij Honda Europe (Gent) kregen de werknemers
van de autoafdeling een opleiding rijwaardigheid.
Samen met de firma Safe Drivers Plan werd een
programma opgesteld waarin zowel preventief,
defensief als milieuvriendelijk rijden aan bod
kwam. Na een theoretische uitleg met veel praktijkvoorbeelden
en discussiemomenten konden de
werknemers de algemene principes en tips over
Voor toepassingen waar geen hoge druk vereist is, blijkt
blowerlucht een energiezuinig alternatief voor perslucht.
(SADEF)
8 Milieu-investeringen Milieu-investeringen in beeld beeld ecoTips ecoTips
milieuvriendelijk en brandstofbesparend rijden
uittesten op een oefenparcours uitgezet op de terreinen
van Honda. Een opleiding niet alleen bruikbaar
op de werkvloer maar ook en vooral in het
dagdagelijkse leven van de werknemers.

2. Producten en
processen
Vernieuwing van installaties, het herdenken van
productieprocessen of in extremis zelfs het aanpassen
van de producten zelf, leidt nagenoeg altijd
tot een dubbel effect: meer rendement en een
verlaagde milieu-impact.
Gebruik van ruw water ter vervanging van
grondwater
Dynea gelegen aan de Moervaartkaai in Gent is
gespecialiseerd in de productie van ureum-formaldehyde-concentraat
en van lijmen ter fabricatie
van spaan- en MDF-platen. Bij de vernieuwing
van hun milieuvergunning werd er een reductieprogramma
voor grondwatergebruik opgelegd.
Reeds eerder werd het vergunde volume ingeperkt.
De maximum hoeveelheid van 400.000 m 3 /
jaar in 1992 werd in 1997 beperkt tot 200.000 m 3 /
jaar. Nu voorziet men een afbouw naar 25.000 m 3 /
jaar op vijf jaar tijd. Het grondwater wordt - na
zuivering - voornamelijk ingezet als make-up water
in het koelwatercircuit. Door de eerdere verplichte
afbouw werd het verbruik reeds gereduceerd
door allerlei ingrepen in het productieproces,
maar de laatste jaren waren de mogelijkheden
hier uitgeput. Bovendien wordt net een grotere
watervraag verwacht vanwege de toenemende
productie van AdBlue.
Er moest dus gezocht worden naar een andere
oplossing. Het gebruik van hemelwater van een
naburig bedrijf werd overwogen, maar werd wegens
problemen naar bedrijfszekerheid afge-
keurd. Daarnaast werden gesprekken met TMVW
en VMW gestart om verschillende mogelijkheden
in kaart te brengen. Door de ligging aan het kanaal
was het gebruik van kanaalwater een mogelijkheid.
De sterk wisselende kwaliteit van dat water
maakte deze optie echter economisch niet
haalbaar. Uiteindelijk werd gekozen voor de aanlevering
van ruw water door TMVW. Dit is nietvoorbehandeld
drinkwater afkomstig van oppervlaktewater.
Deze keuze in combinatie met het opvangen
van hemelwater en gebruik ervan in het
productieproces van de lijmen zorgde voor een daling
in grondwaterverbruik van 10.000 m 3 /maand
Het waterverbruiksdiagram van Dynea voor de periode 2005-2007
spreekt voor zich.
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld 9

naar 3.000 m 3 /maand. Hiermee loopt het bedrijf
voor op het opgelegde afbouwprogramma.
Nieuwe poederlakinstallaties leveren
waaier aan voordelen
SADEF, producent van nabewerkte/oppervlaktebehandelde
koudgeprofileerde profielen en gelaste
vormbuizen uit Gits, en OptimaT, beschutte werkplaats
uit Lichtervelde, investeerden beiden in
nieuwe poederlakinstallaties ter versterking van
de productiecapaciteit of ter vervanging van oudere
exemplaren. De nieuwe installaties bieden tal
van milieu- en andere voordelen.
SADEF
Om de noodzakelijke meerproductie aan te kunnen,
werd bij SADEF in het najaar van 2005 geïnvesteerd
in een nieuwe, best beschikbare poederlakinstallatie
M62 (= onderdeel van continue oppervlaktebehandelingslijn
M61/62). Op deze specifieke
productielijn worden de aangeboden profielen
eerst gestraald met staalgrit, ondergaan ze
vervolgens een chemische voorbehandeling om
dan gepoederlakt en gemoffeld te worden.
Een reductie van het poederverbruik met 20%
werd gerealiseerd door het meer gecontroleerd
spuiten, een lagere overspray en poederrecuperatie.
Vroeger kon men met 1 kg lakpoeder 4,38 m 2
lakken. Met de nieuwe lakinstallatie is dit 5,24 m 2
10 Milieu-investeringen in beeld ecoTips
per kg. Naast een daling van de kosten voor het
poederverbruik scoort deze installatie ook beter
op het vlak van productkwaliteit (cfr. minder productie-uitval).
Door specialisatie naar een drietal
kleuren kan de poederopslag beperkt gehouden
worden en is er minder poederafval door kleurwissels.
Het lakken in andere kleuren (zeer beperkt
aandeel) wordt uitbesteed.
De beperkte hoeveelheid poederlakafval (ongeveer
2.500 kg op jaarbasis) wordt op heden extern verwerkt
in isolatiematten voor de automotivesector.
De ATEX-conforme poederlakinstallatie is uitgerust
met automatische branddetectie en -blusinstallatie.
De luchtzuiveringsunit is voorzien van
een “broken-bag-detectiesysteem”. Een automatische
reiniging van de cabine zorgt voor een betere
orde en netheid. Dankzij de hoge mate van automatisering
heeft de machine ook een positieve invloed
op de ergonomie.Het energieverbruik van de
extra nieuwe IR-moffeloven M62 ligt eveneens lager
dan zijn oudere soortgenoten.
Omdat de gemeten prestatieparameters afdoende
de theorie bevestigden, werd rond het zomerverlof
2007 ook de bestaande poederlakinstallatie vervangen
door een nieuwe installatie type M62.
OptimaT
Bij OptimaT werd geïnvesteerd in een hoogtechnologische
poederspuitcabine met robotspuitpistolen,
eveneens uitgerust met automatische reini-
MI-5

Renotec vermindert het lekrisico naar bodem
en grondwater door een vatentransportwagen
te gebruiken.
Vroeger kon men met 1 kg lakpoeder 4,38 m 2 lakken. Met
de nieuwe lakinstallatie is dit 5,24 m 2 per kg. (SADEF)
ging en een poederrecuperatie van 98%. Bij OptimaT
resulteert dit in meer dan 10% minder poederverbruik
ten opzichte van de oude installatie.
Daarnaast werd een oplossing gezocht voor het
afvalpoeder. De verwerkingskost van dit afval
werd omgebogen tot een opbrengst door de afvoer
van het poeder naar Rudox. Deze firma gebruikt
het poeder bij de aanmaak van bindingsmiddelen
voor de automobielsector.
De reinigingsduur bij kleurwissels is gezakt naar
15 minuten in plaats van enkele uren.
Bij de installatie hoort een fysico-chemische afvalwaterzuivering.
Het slib van deze waterzuivering
wordt ontwaterd door twee filterpersen. De
resterende filterkoek wordt verder gedroogd door
de container met slib te plaatsen bij de droogoven
van de installatie. Het gewicht van de filterkoeken
(en bijgevolg de verwerkingskosten) daalden hierdoor
met maar liefst 60%. Een mooi voorbeeld van
eenvoudige en doeltreffende warmterecuperatie!
De hele oppervlaktebehandelingsinstallatie werd
getoetst aan de BBT-studie en werd conform BBT
bevonden. Er is een cascadesysteem voor de behandelingsbaden.
Er staat een lamellendecantor
op het fosfatatiebad om onzuiverheden uit het bad
te verwijderen. De inhoud van het bad kan zo één
jaar gebruikt worden in plaats van drie maanden.
De verwarming van de behandelingsbaden gebeurt
met een warmtewisselaar.
Om het verbruik in de gaten te houden, worden
het gas- en elektriciteitsverbruik van de installatie
apart opgevolgd en geëvalueerd.
Vatentransportwagen vermindert lekrisico
naar bodem en grondwater
Als bouwbedrijf, gespecialiseerd in restauratie, inclusief
glas in lood, gevelrenovatie, betonherstel-
Door het filteren van het loogafval, kon Philips
de standtijd van het loog in de wastafel met een
factor 2 tot 3 verlengen.
ecoTips
Het verminderen van de afvalstroom spoelwaters:
Emerson & Cuming Microwave Products
ontdekte dat de besparing op het afvalwater
maar het topje van de ijsberg was. De totale
besparing aan uurkost lag nog 9x hoger.
ling, terrasdichting en asbestverwijdering, heeft
Renotec NV uit Geel, te maken met gevaarlijke
stoffen die opgeslagen zijn in het magazijn.
Bij het manipuleren van vaten met gevaarlijke
vloeistoffen bestaat altijd een risico op lekken
naar bodem en grondwater. Om dit risico uit te
schakelen werd aan de magazijniers voorgesteld
om een vatentransportwagen aan te kopen. Door
gebruik te maken van een vatentransportwagen
die een alles-in-één-oplossing biedt, kan men milieubewust,
ergonomisch en vloeistofdicht 200-litervaten
met gevaarlijke stoffen aftappen, opslaan,
transporteren en kantelen. Na overleg met
de medewerkers werd dit type vatenkar niet weerhouden.
Vaten worden in de praktijk namelijk niet
gekanteld. Aftappen van het product gebeurt met
een hevelpomp die gemakkelijk en correct doseerbaar
is en eenvoudig in gebruik zonder enige
rugbelasting.
Toch was men overtuigd van het nut van een vatenkar
voor het transport en de opslag van de in
gebruik zijnde vaten. Daarom werden twee metalen
verplaatsbare opvangbakken aangeschaft: een
manueel verrijdbare stootkar op wielen en een kar
met U-profielen voor gebruik door een heftruck.
De thermisch verzinkte opvangbakken van 3 mm
plaatstaal ST 37-2 volgens DIN 17100 bevatten uitneembare
thermisch verzinkte draadroosters.
De aankoop van deze vatentransportwagens resulteerde
niet enkel in een vermindering van het lekrisico
bij de manipulatie van gevaarlijke stoffen,
door de voor de magazijniers meest efficiënte wagens
aan te kopen, werd ook op kosten bespaard.
Inschakelen van filters leidt tot reductie
van de milieubelasting
Een verbeterteam binnen de draadafdeling van
Philips Advanced Metal Solutions, een afdeling van
Milieu-investeringen Milieu-investeringen in beeld 11

12 Milieu-investeringen in beeld ecoTips

Het automatisch verfmengsysteem bij Deceuninck verbruikt 80% minder reiniger.
Philips Innovative Applications in Turnhout, koos
als actiepunt voor het Milieucharter om het loogverbruik
in het wasproces en daarmee samenhangend
ook het loogafvalvolume te reduceren.
De draadtrekkerij binnen Philips telt 100 werknemers.
Wekelijks wordt er 80 miljoen meter wolfraamdraad
en drie miljoen meter molybdeendraad
geproduceerd. Een van de stappen in het productieproces
bestaat uit de elektrolytische reiniging
van de grafiet-vervuilde draad wat resulteert in
een afvalstroom van verontreinigd loog. In de afdeling
wordt zowel natronloog als kaliloog gebruikt.
Op elke locatie in de draadwasafdeling werd een
overzicht gemaakt van de loogverbruiken. Vervolgens
werden de vier ideeën om het loogverbruik
en afval te reduceren (wassen in water, laten bezinken,
filteren of centrifugeren) onderzocht op
haalbaarheid én kostprijs. Uit onderzoek bleek dat
het grafiet vrij eenvoudig kon afgefiltreerd worden
en dat een goede reiniging gegarandeerd bleef.
Door het filteren van het loogafval, kon de standtijd
van het loog in de wastafel met een factor 2 tot
3 verlengd worden. Filters werden geselecteerd
en aangekocht. De betrokken afdelingen installeerden
de filters op de productielijnen, eerst op
molybdeen, later op wolfraam.
Het verbeterteam realiseerde zo een aanzienlijke
reductie van de milieubelasting: kleiner loogverbruik,
minder loogafval dat verwerkt moet worden
en minder poetsbeurten. Dit resulteert in een
jaarlijkse opbrengst van 28.256 euro! Door de procedure
toe te passen op andere sub-afdelingen
hoopt het verbeterteam een bijkomende potentiële
besparing te realiseren van 18.000 euro.
Automatisch verfmengsysteem
Bij Deceuninck, producent van kunststofprofielen
voor de bouwnijverheid uit Gits, schakelde men
Vroeger (manueel) Nu (automatisch)
1/ tijdsverlies bij het mengen 15 min. 3 min.
2/ hoeveelheid reiniger gebruikt 5 liter 0.6 liter
3/ hoeveelheid verfafval 2.5 liter 0.6 liter
van een manuele menging van verf, verharder en
verdunner over naar een automatische menginstallatie.
De verf wordt vervolgens gebruikt voor
het coaten van de profielen.
Vroeger werd de verf manueel aangemaakt door
het afwegen van de benodigde hoeveelheden verf,
verharder en verdunner. Het geheel werd gemengd
tot een homogene massa via een pneumatische
mixer. Na het coaten van de profielen werden
de restanten van de verf maximaal uitgedroogd
en dan als afval afgevoerd. Bij elke kleurwissel
was er eveneens een manuele reiniging van
alle materiaal nodig.
Met de nieuwe automatische menginstallatie verloopt
het proces heel wat meer gecontroleerd.
Grote volumes kleuren zijn opgeslagen in 200-litervaten.
De kleine volumes kleuren gaan via wisselpompen.
Het mengen van de ingrediënten gebeurt
heel nauwkeurig en snel door de statische
mengers. Hierbij wordt enkel die hoeveelheid gemengd
die nodig is om de profielen te coaten, inclusief
een kleine reserve. Bij het wisselen van
kleur wordt de hoeveelheid afval dus beperkt tot
een minimum. Ook het reinigen van de menginstallatie
en het gebruikte volume reiniger (thinner)
is niet langer mensafhankelijk waardoor dosering
optimaler gebeurt. Testen zijn lopende om dit verbruik
verder te reduceren door gebruik van andere
types thinner. De zekerheid op een juiste mengcyclus
en juiste kleur zijn bijkomende voordelen.
De grootste impact van de installatie situeert zich
op het vlak van productiviteit van de ingezette
mensen: de verf moet niet meer handmatig aangemaakt
worden en er is minder heen-en-weergeloop
met verfafval.
Doordat de verven, verdunner en verharder opgeslagen
staan in een volledig afgesloten verfkeuken
met afzuiging, komen er minder solventen vrij in
de omgeving en heeft dit een positieve impact op
de gezondheid van de werknemers.
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld 13

Elektronische innovatie bij de Politiezone Gavers.
Verminderen van de afvalstroom spoelwaters
Emerson & Cuming Microwave Products uit Westerlo
heeft geen vergunning voor het lozen van afvalwater.
Alle afvalwater wordt opgevangen, tijdelijk
opgeslagen en daarna per tankwagen afgevoerd
voor verwerking. Het betreft een volume van
ongeveer 200 m 3 op jaarbasis.
Om inzicht te krijgen in de afvalstroom werd in
een eerste fase onderzocht op welke plaatsen het
afvalwater gegenereerd werd en in welke hoeveelheden.
De fabriek is zo ingericht dat alle water
voor reiniging via één leiding wordt aangevoerd.
Het afvalwater wordt terug opgevangen in een
speciaal hiervoor gebouwde cabine met opvangput.
Er werd een waterteller geïnstalleerd op de
aanvoerleiding en een logboek uitgehangen waarin
gevraagd werd alle verbruiken en de reden van
verbruik te noteren gedurende drie maanden. De
voornaamste verbruikers bleken de reiniging van
de productievloer, de reiniging van materiaal gebruikt
in de spuitcabine en de reiniging van de
dompeltank te zijn.
Om de afvalstroom naar buiten te verminderen,
werd in een tweede fase parallel onderzocht of het
mogelijk was zelf een zuivering uit te voeren met
hergebruik van het water en of het mogelijk was
minder afvalwater te genereren. Gezien het eerder
beperkte volume en de wisselende samenstelling
werd aangeraden om de mogelijke investering in
een kleine automatische vacuümverdamper te onderzoeken.
De kosten-batenanalyse bleek echter
negatief. Zelf zuiveren kwam een stuk duurder uit
dan extern te laten verwerken.
Voor het verminderen van het afvalwater bleek enkel
het reinigingsproces van het materiaal van de
14 Milieu-investeringen in beeld ecoTips
Door het plaatsen van verbruiksbegrenzers en timers
voor detergentdosering realiseert Silo Cleaning een besparing
van 400 l water en 1.33 l solvent per cleaning.
spuitcabine in aanmerking te komen voor verder
onderzoek. Vooral de wekelijkse reiniging van de
labyrint voorfilters onder hoge druk en het terug
insmeren met pelvernis, was een waterverbruikende
en tijdrovende activiteit. Er werd nagegaan
of de labyrint voorfilter tezamen met de paintstop
filter kon vervangen worden door één filter uit
meerlagig versneden papier. Er was slechts een
kleine wijziging nodig aan de cabine om een test
uit te voeren. Reeds na twee weken bleek duidelijk
dat dit werkte en een besparing op het afvalwater
gaf. Uit verdere analyse bleek echter dat de besparing
op het afvalwater maar het topje van de
ijsberg was en dat de totale besparing aan uurkost
nog negen maal hoger lag.
Ondertussen is in een derde fase de cabine met
een geringe investering definitief omgebouwd voor
gebruik met een meerlagige papierfilter. Zowel
het milieu als het bedrijf hebben gewonnen bij
deze actie.
Elektronische innovatie bij de Politiezone
Gavers
Ook bij Politiezone Gavers (zone Deerlijk - Harelbeke)
wordt er continu gezocht naar mogelijkheden
voor optimalisatie van de processen. Op deze
manier kwam het ‘PDA-project’ tot stand. Een
PDA (Personal Digital Assistant) is een handcomputer
die recent deel uitmaakt van de dagelijkse
werking bij de Politiezone Gavers.
Bij een incident (ongeval, overtreding,...) gaat men
altijd ter plaatse en worden er nota’s genomen
van de situatie en van de afgenomen verklaringen.
De nota’s worden gestructureerd opgeschreven op
infodragers. Deze infodragers stellen de mensen
in het kantoor in staat het PV (proces-verbaal) nadien
digitaal te verwerken op de computer. Er zijn
drie soorten infodragers gaande van verkeerson-

gevallen, verkeersinbreuken tot zaken die niets te
maken hebben met verkeer.
Als alternatief voor de infodrager werd in een
testfase een PDA gebruikt met de nodige software
voor het inbrengen van de PV’s. Na positieve evaluatie
werd geopteerd om iedereen van de interventiedienst
gebruik te laten maken van de PDA’s.
De PDA stelt de interventiedienst in staat om gegevens
rechtstreeks op de server van de politie in
te brengen via een beveiligde verbinding. Om de
gegevens vlot te kunnen inbrengen, is een draadloos
en opplooibaar toetsenbord ter beschikking
gesteld. Om de afvalberg aan batterijen te beperken
zijn de toetsenborden uitgerust met herlaadbare
batterijen. Ook in de interventiewagens zelf
zijn opladers aanwezig.
Om de hele procedure ter plaatse te kunnen afwerken,
tot en met de ondertekening van de verklaring,
kunnen de formulieren afgedrukt worden
in A4-formaat op een kleine printer. Er werden
reeds testen gedaan met veel kleinere printers die
ook op de fiets meegenomen kunnen worden.
Resultaat van de elektronische opmaak van de
PV’s voor het milieu:
- ongeveer 9000 papieren infodragers per jaar
minder!
- besparing op transport voor de burgers vermits
men niet meer naar het lokale politiekantoor
moet gaan voor het afhalen en ondertekenen
van de getypte PV’s.
Resultaat voor de mens: er wordt heel wat efficiënter
gewerkt gezien de gegevens rechtstreeks
digitaal ingebracht worden en interpretatieverschillen
worden geëlimineerd.
Timers voor detergentdosering
Silo Cleaning, een afdeling van Truck and Trailer
Services van de Katoennatiegroep, is gespecialiseerd
in uit- en inwendig reinigen van tankwagens
na het vervoer van niet-ADR-goederen. Om de
hoeveelheid chemicaliën en het waterverbruik te
verminderen, namen zij enkele maatregelen. Om
de detergenten te doseren, werd een verbruiksbegrenzer
geïnstalleerd. Vroeger moest de spoelmeester
zelf de dosering stoppen. Nu is er een
automatische stop voorzien na 8 seconden waarbij
de dosering stopt. Als tweede maatregel werd ook
de automatische spoeltijd ingekort van 15 minuten
naar 8 minuten. De installatie was vroeger zo ingesteld
dat een spoelcyclus 15 minuten duurde,
de spoelmeester kon echter zelf wel de cyclus
vroeger stoppen. Na het uittesten op één piste
werd de spoelcyclus op alle pistes ingesteld op 8
minuten. Dit resulteert in een besparing van 400
liter water en 1.33 liter solvent per cleaning.
Inktbesparing dankzij nieuwe software
Drukkerij De Cuyper uit Zele, die zowel vellendrukwerk
als rotatiedrukwerk produceert, zocht
een manier om het gebruik van inkt te reduceren
en vond dit met het softwareprogramma Oris
Inksaver Mega Support. Dit programma past de
samenstelling van de inktlaag op het papier aan.
Door te spelen met de vier quadrikleuren (cyaan,
magenta, yellow en black) zou dit programma zorgen
voor een reductie van 4 tot 10% van het inktverbruik.
Bijkomende voordelen zijn dat de kleuren
beter worden weergegeven, er een snellere
droogtijd is van de inkten en dat het drukwerk
sneller op kleur is, wat zorgt voor een bijkomende
vermindering van inkt- en papierverbruik. Alvorens
het programma aan te kopen, werd het getest.
Twee orders werden opgesplitst zodat de
helft van het order gedrukt werd met de Inksaver
en de andere helft zonder. Dit gaf inderdaad een
resultaat van inktbesparing: op dagbladpapier was
dit 4%, op maco sat 10%. De Oris Inksaver werd
dan ook geïnstalleerd en wordt toegepast voordat
platen worden aangemaakt, zodat dit uitwerking
heeft op alle drukwerken, zowel het vellendrukwerk
als het rotatiedrukwerk.
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld 15

3. Bedrijfsmatig
afval
Het beheersen van bedrijfsmatig afval blijft ook
vandaag nog een van de meest rendabele milieudisciplines
voor het bedrijfsleven, waarin de winwinsituatie
zonder meer duidelijk is.
Waar het gaat over verpakkingsafval, spelen de
belangrijkste maatregelen in op gewichtsvermindering,
bijvoorbeeld door dunnere folies te gebruiken,
op het vereenvoudigen van het verpakkingsconcept,
waardoor minder verpakking nodig is per
eenheid verpakt product of op het vervangen van
eenmalige verpakkingen door herbruikbare equivalenten.
Bij het reduceren van de hoeveelheid productieafval
wordt ernaar gestreefd om de reststromen zo
zuiver mogelijk te houden, waardoor ze opnieuw
als grondstof in het proces gebracht kunnen worden.
De letterlijke betekenis van win-win: minder
afvalkosten, minder grondstoffenverbruik.
Kartonafval als vulmateriaal
Bij Honda Europe in Gent, het logistieke centrum
van Honda in Europa worden grote hoeveelheden
kartonnen dozen gebruikt. In eerste instantie worden
deze zo veel mogelijk hergebruikt. Dozen die
niet hergebruikt kunnen worden (bijvoorbeeld
door beschadigingen) werden als afvalkarton opgehaald.
Om dit kartonafval te reduceren, werd in
een proefproject een Ecofiller gehuurd. De eco-filler
maakt van afvalkarton kartonmatjes die als opvulmateriaal
kunnen gebruikt worden. Op 1 uur
kan 10 m 2 karton verwerkt worden tot matjes.
Het gebruik van de kartonmatjes heeft nog bijko-
16 Milieu-investeringen in beeld ecoTips
mende voordelen naast afvalvermindering: er
moet geen vulmateriaal gekocht worden zoals
piepschuim en andere materialen en de dealer die
de levering binnenkrijgt, heeft maar één afvalstroom
meer, zijnde karton. Wegens de goede resultaten
van de Ecofiller (10% minder kartonafval
op jaarbasis) werd deze na het proefproject aangekocht.
Bij Honda Europe wordt 10% van het kartonafval met de
Ecofiller verwerkt tot kartonmatjes.

Het voorreksysteem van de wikkelfolie in de nieuwe afzakmachine
zorgt bij Cargill voor een besparing van 4,5
ton folie per jaar.
Nieuwe verpakkingsmachine met oog voor
preventie, economie én milieu
Cargill is een extractiebedrijf van sojabonen in de
Gentse kanaalzone. Een gedeelte van het eiwitrijke
sojaschroot wordt vermalen tot sojabloem. 50%
van de productie wordt als verpakt zakgoed afgeleverd.
De vervanging van de bestaande afzakmachine
en de ingebruikneming van een voorreksysteem
voor de wikkelfolie zorgde voor winst op vlak
van zowel preventie, economie als milieu.
Bij de installatie werd rekening gehouden met het
comfort en veiligheid van de medewerkers: bij betreding
gaat de machine over tot volledige stilstand,
de lichaamsbelasting is beperkt tot het vullen
van de zakkenwagen, de interne geluidsmeting
voldoet aan de nieuwe normen en de machine is
volledig stofarm. Bovendien werd de installatie
volledig gebouwd volgens de ATEX-richtlijn. De
economische winst zit in de verhoogde productiecapaciteit
wat zorgt voor een verminderde vaste
productiekost en een bijkomende besparing op de
afvalkost.
De nieuwe afzakmachine zorgt voor volledig gesloten
zakken op een goed gestapeld pallet. Dit
vermindert lekken en zo is er minder omgevingsen
milieuvervuiling. Het aantal gescheurde zakken
is sterk verminderd met minder papierafval als
resultaat. Het voorreksysteem van de wikkelfolie
zorgt voor een minimumbesparing van 4,5 ton folie
per jaar. Door de omkasting van de blower werd
ook het geluid naar de omgeving beperkt.
ecoTips
Transportband voor papierafval bij Drukkerij
De Cuyper in Zele.
Lopende band voert automatisch papierafval
af
Bij Drukkerij De Cuyper in Zele werden vroeger de
stelkaternen drukwerk opgevangen in rolcontainers
en manueel naar buiten gerold om daar geledigd
te worden. In oktober 2006 werd een lopende
band geïnstalleerd waardoor het papierafval van
de twee rotatiepersen automatisch en rechtstreeks
naar een buitenstaande perscontainer
wordt gebracht die elke nacht wordt afgehaald ter
lediging. Naast een zorgvuldige selectie van papierafval,
zorgt dit systeem ook voor tijdsbesparing
bij de werknemers. Het papierafval wordt vervolgens
verkocht en gerecycleerd.
Afvalproduct wordt opnieuw grondstof
Aan de hand van de gegevens van het Integraal
Milieujaarverslag (IMJV) en de facturen voor afvalverwerking,
inventariseerde Emerson & Cuming
Microwave Products uit Westerlo de hoeveelheid
en de kost van de verschillende afvalstromen.
Al snel kon een top drie geselecteerd worden:
spoelwater (41,40%), zuiver polyurethaan snijresten
(21,04%) en gedipte polyurethaan snijresten
(13,94%) vertegenwoordigden het grootste aandeel
in de afvalstromen. De eerstvolgende afvalstroom
ging slechts over 4,19%. Wanneer de verkregen
gegevens vergeleken werden met de kosten, dan
bleek ook hier dat de spoelwaters een zeer hoog
percentage vertegenwoordigden.
Milieu-investeringen in beeld 17

Na het in kaart brengen van de verkregen informatie
onderzocht het bedrijf de mogelijkheden om
deze afvalstromen te reduceren. De zuivere polyurethaan
snijresten worden terug verkocht en genereren
dus inkomsten. De hoeveelheid ligt mathematisch
vast door de vorm van het product.
Hier zijn dus geen mogelijkheden tot reductie. De
gedipte polyurethaan snijresten vormden ook een
belangrijke kost maar hier werd in het verleden al
heel wat werk geleverd om deze hoeveelheid te
verminderen. Er werd dus gekozen om te werken
rond de spoelwaters.
Tijdens een productievergadering werd de idee gelanceerd
om de overspray van de spuitcabine en
het spoelwater apart te houden en de overspray te
recupereren. Dit werd enkele jaren geleden ook al
geprobeerd maar door vele verstoppingsproblemen
werd dit stopgezet. Recent werd echter de
formulatie gewijzigd waardoor de coatingvloeistof
een veel beter coagulatiegedrag vertoonde. Dit
idee was zeker de moeite waard om terug te proberen.
De overspray werd gescheiden van het spoelwater
opgevangen. Testen wezen uit dat de eigenschappen
van de gerecupereerde coating zeer dicht lagen
bij die van de originele vloeistof. Met dit gerecupereerde
materiaal werd een test uitgevoerd en
de eigenschappen van het product lagen binnen de
gestelde vereisten. Na een testperiode van een
week, waren er nog steeds geen verstoppingspro-
18 Milieu-investeringen in beeld ecoTips
blemen gesignaleerd zodat de werkwijze definitief
geïmplementeerd werd.
Dit alles resulteerde in een dubbele besparing:
het gerecupereerde product is geen afval meer,
maar grondstof. Per run kan ongeveer een vijfde
van de verbruikte coating gerecupereerd worden.
Nieuw containerpark zorgt voor veiligheid
en efficiëntie
De verhuis van het bestaande containerpark voor
de selectieve inzameling van afval bij Daikin Oostende,
om reden van ruimtebesparing en verhoogde
toegankelijkheid voor de towtrucks die het afval
aanvoeren, was aanleiding om meteen ook enkele
belangrijke verbeteringsprincipes in de praktijk te
brengen. Daarbij werd vooral aandacht besteed
aan het verhogen van de veiligheid aan nieuwe
persen en het verbeteren van de ergonomie bij het
ledigen van rolcontainers door gebruik te maken
van een kip-/kantelsysteem.
Verder werd ervoor gezorgd, door middel van een
eenvoudig staalprofiel op de parkvloer, dat elke
trailer zijn vaste locatie heeft en houdt. Daardoor
wordt ook de veilige doorgang voor voetgangers
gevrijwaard. Betonblokken scheiden de voetgangers
van rollend materieel. Ook de afwerking van
het dak en de aangepaste verlichting zorgen voor
een verhoogde veiligheid.

In de spuitcabine van Emerson & Cuming Microwave Products
wordt de overspray gescheiden van het spoelwater opgevangen.
Grondstoffenbesparing en reductie van
spuitgietafval in één klap
NV Continental Benelux in Mechelen ontwikkelt en
produceert hoogtechnologische elektronische
remsystemen en actieve wielsensoren. Bij het veiliger
en comfortabeler maken van mobiliteit, heeft
Continental in haar bedrijfsvoering aandacht voor
het milieu. Zo werd in de afdeling sensoren op
zoek gegaan naar mogelijkheden om de spuitgietafvalstroom
te verminderen en werden mogelijkheden
voor hergebruik onderzocht.
Het inzetten van een hotrunner op de nieuwe lijnen
- in plaats van de traditionele matrijzen -
maakt de spuittak overbodig. De kunststof in de
hotrunner blijft immers vloeibaar zodat het afval
dat ontstaat in dit productieproces enorm daalde.
Naast de reductie van afval, resulteerde deze investering
in een grondstoffenbesparing van ongeveer
40%.
Maar Continental zocht verder! De mogelijkheid
werd onderzocht om het kunststofafval van de
spuittakken van de oudere lijnen met traditionele
matrijzen te vermalen. Bij het gebruik van traditionele
matrijzen maakt de spuittak, die afval
wordt, 40% uit van het totale gewicht (sensor +
spuittak).
Na een testperiode en intense besprekingen werden
afspraken gemaakt met de klant om voor de
productie van sensoren maalgoed in te zetten ter
vervanging van nieuwe grondstoffen.
Het bedrijf installeerde een maalmolen en de vermalen
spuittakken werden voortaan ingezet als
grondstof in het productieproces.
Het investeren in een hotrunner en het inzetten
van vermaalde spuittakken betekenden niet alleen
Bij Daikin Oostende zorgt een eenvoudig staalprofiel
op de parkvloer ervoor dat elke trailer
zijn vaste locatie heeft in het containerpark.
ecoTips
Nieuwe technologie bij NV Continental Benelux
maakt de spuittak overbodig. Naast de reductie
van afval, resulteert deze investering in een
grondstoffenbesparing van ongeveer 40%.
een besparing qua grondstoffen maar ook wat betreft
de kosten voor ophalen en verwerken van het
spuitgietafval. Beide maatregelen leverden samen
een besparing van grondstoffen op van 50%. Jaarlijks
worden nu bovendien 1200 m 3 spuittakken
minder afgevoerd als afval. De investering in de
hotrunner en de maalmolen werd binnen de vooropgestelde
termijn van 2 jaar terugverdiend.
Grotere verpakking bespaart kosten
Barias (Roeselare) is gespecialiseerd in het uitvoeren
van eenvoudige of moeilijk te automatiseren
verpakkingsopdrachten van diepvriesproducten.
De investeringen van Barias zijn niet enkel
gericht op efficiëntie en het halen van de strengste
kwaliteitsnormen op gebied van diepvriesvoeding.
Barias draagt ook duurzaamheid en een beter
milieu hoog in het vaandel. Zo werd samen
met een diepvriesbroodfabrikant gezocht naar een
manier om de hoeveelheid verpakkingsafval te reduceren.
Voor een bepaalde opdracht, waarbij drie
verschillende stokbroden in één nieuwe doos verpakt
moesten worden, werd overgeschakeld naar
één herbruikbare box voor alle stokbroden. Dat
vermijdt niet alleen een massa verpakkingsafval
en veel manueel werk bij het openen van de dozen,
het is bovendien goedkoper voor de klant!
Dit voorbeeld wordt verder doorgetrokken naar
andere klanten. Dat is niet altijd gemakkelijk omdat
niet ieder bedrijf kan afvullen in grote boxen.
Toch wordt bij offertes - in de mate van het mogelijke
- de vergelijking opgegeven tussen bulkdozen
en individuele dozen.
Milieu-investeringen Milieu-investeringen in beeld 19

4. Van milieuzorg
tot communicatie
Onder het motto ‘duurzaam ondernemen’ treedt
milieuzorg definitief buiten de oevers van louter
technologie. Het begrip milieuzorg omvat steeds
explicieter ‘zorg voor mensen’. Dat is een van de
duidelijke trends die we onderkennen in de initiatieven
van de Milieucharterbedrijven.
1 Bij het onthaal van nieuwe werknemers wordt
ruim aandacht besteed aan diverse milieu- en
veiligheidsaspecten.
2 Orde- en netheidssystemen zoals 5S en TUTTA-
VA, worden steeds vaker geïmplementeerd,
want orde en netheid hebben een belangrijke
invloed op veiligheid, productiviteit en kwaliteit.
3 Het stimuleren van verbeteringsvoorstellen van
de werkvloer door onder andere ideeënbussen,
thematische werkgroepen en regelmatige
teamvergaderingen komt steeds vaker voor.
4 Er wordt meer en meer aandacht besteed aan
het vinden van aangepast werk voor werknemers
die wegens een letsel tijdelijk verlet zijn
hun job uit te voeren. Op deze manier kunnen
de werknemers zich inzetten voor het bedrijf en
proeven van een andere functie binnen het bedrijf.
Mooi meegenomen: daling van het aantal
arbeidsongevallen met werkverlet.
5 Ludieke sensibilisatieboodschappen aan de
hand van affiches, berichtjes in het personeelsblad,
grafieken en foto’s aan infoborden,
screensavers, ...
20 Milieu-investeringen Milieu-investeringen in beeld beeld ecoTips ecoTips
Veiligheid en milieu zijn een onuitputtelijke bron
voor het ontwikkelen van sensibilisatiecampagnes.
Opgeruimd staat netjes en werkt efficiënter!
In de beschutte werkplaats Westlandia te Ieper
werd het BINGO-systeem (via Betere Inrichting
Naar Goede Organisatie) gelanceerd. Dit systeem
is gebaseerd op het 5S-systeem voor orde en netheid
en wordt in elke zone op de werkvloer, afhankelijk
van de omstandigheden, op een eigen manier
ingevuld. Het systeem werd eerst uitgetest in
vier pilootzones en nadien gefaseerd verder uitgebreid.
Een werknemer maakte ludieke tekeningen waarbij
de vijf stappen in het BINGO-proces aangegeven
staan. Deze stappen zijn:
- Stap 1. Selecteren = verwijderen wat overbodig
is.
- Stap 2. Structureren = alles krijgt een vaste
plaats.
- Stap 3. Schoonmaken = iedereen draagt de verantwoordelijkheid
om zijn werkplaats schoon te
maken en te houden.
- Stap 4 & 5. Standaardiseren en Standhouden =
het systeem continu draaiende houden en de resultaten
ervan opvolgen.
Aan de hand van checklijsten die door de zones
zelf opgemaakt worden, is er een maandelijkse interne
controle. Na elke stap in het BINGO-systeem
is er een auditteam dat de resultaten checkt.

Het systeem komt elke vier weken aan bod in een
van de teamvergaderingen die georganiseerd worden
vanuit de werkleiding. Het team komt hierbij
samen aan het teambord waarop foto’s, grafieken
en andere info gevisualiseerd worden.
Dit project gebeurt met externe consulting. De
consultant neemt deel aan de audits en is aanwezig
tijdens de opvolgingsdagen.
Registratiesysteem voor verbruiken laat
benchmarking tussen vestigingen toe
Initial Textiles staat garant voor een full-service
dienstverlening op het vlak van werkkleding, sanitaire
voorzieningen, antistofmatten en hotel- en
restaurantlinnen en heeft verschillende vestigingen
verspreid over gans Vlaanderen. Om het water-,
elektriciteits- en aardgasverbruik op te volgen,
werd op groepsniveau een registratiesysteem
opgesteld. Hiervoor wordt beroep gedaan op de
werknemers uit de verschillende vestigingen die
dagelijks de meterstanden noteren. Deze gegevens
worden als weekverbruik geregistreerd in het
systeem en driemaandelijks gerapporteerd aan de
technische dienst. Met het registratiesysteem
kunnen zo abnormale verbruiken tijdig gesignaleerd
worden en teruggekoppeld worden naar de
desbetreffende vestiging om de reden van de afwijking
na te gaan. Bovendien laat het systeem
ook toe om aan benchmarking tussen de verschillende
vestigingen te doen. Aangezien niet elk product
evenveel water en energie vraagt bij zijn behandeling,
zijn de verbruiken sterk afhankelijk van
de mix van de te wassen producten. Om de ver-
Het resultaat van de actie ‘via Betere Inrichting Naar Goede Organisatie’
(BINGO) is zonder meer duidelijk uit de situatie voor (links) en
na (rechts) de actie.
schillende vestigingen met elkaar te kunnen vergelijken
werd aan elk type product een wegingsfactor
toegekend.
Orde en netheid op de werkplek geborgd
via de TUTTAVA ® methode
De Zoo Antwerpen wilde de orde en netheid van de
dienstgang verbeteren en borgen. Doordat vele
diensten dagelijks gebruikmaken van deze gang
(dierverzorgers, hoveniers, technische diensten,
enzovoort), is iedereen betrokken partij en wordt
niet één dienst geviseerd. Daarenboven komen
De gedetailleerde opvolging van het verbruik, hier van gas, laat toe om
de prestaties van diverse vestigingen te vergelijken, wat bijna automatisch
resulteert in een dalend totaalverbruik, zoals weergegeven in deze
grafiek. (Initial Textiles)
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld 21

ook bezoekers voor bezoeken achter de schermen
langs deze dienstgang. Als instrument voor de
werkplekverbetering werd gekozen voor toepassing
van de TUTTAVA ® -methode.
Deze Finse methode is een participatieve risicoanalysemethode
die, na implementatie van enkele
maanden, een meetsysteem oplevert dat een objectieve
meting doet naar orde, structuur, veiligheid
en milieu op de werkplek. Werkplekverbetering
wordt gebruikt als voertuig voor veiligheid.
Toepassing van het programma bevordert de
groepsdynamiek en de werksfeer en voorkomt tot
25% van de arbeidsongevallen. TUTTAVA ® is in
verschillende sectoren en bedrijfsomstandigheden
toe te passen.
TUTTAVA ® kan alleen van start gaan en succes
hebben als iedereen, van leidinggevende tot uitvoerder,
eraan meewerkt. In onderling overleg
22 Milieu-investeringen in beeld ecoTips
worden de verschillende aandachtspunten voor
orde, netheid, milieu, veiligheid en regels van goede
praktijk besproken. Deze discussies resulteren
in het opstellen van een standaard voor orde en
netheid waar iedereen het over eens is en tevens
tot het opstellen van een duidelijke vragenlijst
waarbij het antwoord op de vragen ‘JA/NEEN of
OK/NOK’ moet zijn.
Wanneer iedereen het eens is over de te stellen
vragen, kan gestart worden met het “meten” op
een objectieve basis. Op regelmatige tijdstippen
(bijvoorbeeld wekelijks) zal iemand de vragenlijst
overlopen en ter plekke de vragen beantwoorden.
Het resultaat van de meting is het aantal positieve
antwoorden waarbij kan gesteld worden dat de
groep voor X % ordentelijk gewerkt heeft.
De Zoo Antwerpen voerde via deze methodiek het
TUTTAVA ® -systeem in voor de dienstgang. Speci-
Het resultaat van de TUTTAVA ® -test is een aantal positieve en negatieve antwoorden, waaruit kan afgeleid worden dat de
bevraagde groep voor X % ordentelijk gewerkt heeft. (Zoo van Antwerpen)

Affiches uit de bedrijfsinterne sensibiliseringscampagne van (v.l.n.r.) Alpro, Alpro, Deceuninck, Leave your Marks, Peleman
Industries, Arcelor en Drukkerij De Cuyper.
fieke materialen werden aangekocht om de standaard
te realiseren. Eenmaal per week wordt het
niveau van orde en netheid gemeten, waarbij de
TUTTAVA ® -verantwoordelijke van dienst de checklist
overloopt en de vragen ter plaatse in de
dienstgang beantwoordt. Via een scorediagram
(doelstelling basisniveau van 60%) worden de resultaten
opgelijst en teruggekoppeld naar de medewerkers.
Bij een eerste evaluatie bleek dat met
een gemiddelde score van 65% de initiële doelstelling
gehaald was. De knelpunten rond orde en
netheid die naar boven kwamen, worden nu aangepakt
en de lat zal systematisch hoger gelegd
worden.
Meer inzicht verwerven in de milieu-impact
van uw bedrijf via de systematiek
“Mappen is Snappen”
Peleman Industries NV (Unibind) uit Puurs bracht
de milieu-impact van het bedrijf in kaart via de
methode ‘Mappen is Snappen’. Deze systematiek
biedt de bedrijfsleider een hulpmiddel om op een
praktische, snelle en eenvoudige manier milieurisico’s
en -problemen te identificeren, te visualiseren
en te analyseren om deze in de toekomst te
kunnen beheersen. Dit leidt tot een continue verbetering
van het milieubeheer in al zijn aspecten.
In een eerste stap wordt de plaats van het bedrijf
op de ‘milieuladder’ bepaald, een voorstelling van
de mate waarin milieuzorg binnen het bedrijf is ingeburgerd.
Aan de bedrijfsleider wordt gevraagd
zijn bedrijf spontaan op de milieuladder te plaatsen.
Achteraf wordt dan - op basis van de scores
die worden gegenereerd via een minichecklist en
een rondgang - aangegeven waar het bedrijf zich
effectief op de milieuladder bevindt. Peleman Industries
NV behaalde een mooie score van 71 op
een schaal tot 100 op de milieuladder. Realisatie
van effectieve milieuzorg en een proactief beleid
staan hoog in het vaandel.
De minichecklist bestaat uit een vragenlijst die is
opgedeeld in zes milieuaspecten met betrekking
tot afval, water en afvalwater, geluid en trillingen,
luchtverontreiniging, bodemverontreiniging en
energie en drie aspecten met betrekking op beheersing
risico’s, namelijk mobiliteit, veiligheid en
arbeidshygiëne en omgevingsrisico’s. De inventarisatie
van de Afval Emissie en Preventie (AEP)opportuniteiten
- die verdergaan dan de wetgeving
- laat toe om prioriteiten te stellen in de aanpak
van de problemen en risico’s binnen het bedrijf.
Door specifiek op deze pijnpunten acties te plannen,
zal de milieuzorg in het algemeen verbeteren
en de veroorzaakte hinder of het mogelijk risico
verminderen. Bovendien zal dit hulpmiddel bijdragen
om op termijn een milieuzorgsysteem zoals
bijvoorbeeld EMAS of ISO 14001 in kleinere bedrijven
in te voeren.
Om de top van de milieuladder te bereiken, dient
Peleman Industries NV nog extra aandacht te besteden
aan beter beheer van afval, energieverbruik,
mobiliteit en het inschatten van de omgevingsrisico’s.
Hiervoor werden ondertussen concrete
verbeteracties opgezet. Een intern opgerichte
milieucel zal jaarlijks de ‘Mappen is Snappen’oefening
doorlopen om zo de verdere implementatie
van milieuzorg in het bedrijf te kwantificeren!
Opleiding milieu met quiz
Bij Toyota Vehicle Logistics Centre te Zeebrugge
krijgen de nieuwe werknemers een uitgebreide
opleiding rond milieuaspecten. Werknemers die al
langer actief zijn bij Toyota krijgen jaarlijks opfrissingstrainingen.
Bij de nieuwe werknemers gaat het grotendeels
om interimwerknemers die een contract krijgen
via Randstad. Bedoeling is om iedereen warm te
maken om ook hun steentje bij te dragen tot het
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld 23

milieu en het succesvol behalen van de certificaten
van ISO 14001 en het West-Vlaams Milieucharter.
De nadruk in de opleiding ligt op het correct
sorteren van afval. Er worden een twintigtal verschillende
afvalstromen ingezameld bij Toyota,
gaande van vuile thinner, banden, autobatterijen
tot PMD, hout, glas en restafval. Per afvalstroom
worden de inzamelrecipiënten getoond en worden
de belangrijkste cijfergegevens (evolutie restafval
en papier & karton) besproken. Diverse afvalstromen
worden opengesteld voor de werknemers, zo
draagt Toyota ook bij tot een betere scheiding van
het huishoudelijk afval.
Naast afval komt het energieverbruik aan bod in
de opleiding. Toyota sensibiliseert de werknemers
om ook thuis zorg te dragen voor het milieu. In dit
kader werd er onder andere tijdens de maand juni
(“green month”) wekelijks een milieutip van de
week uitgehangen.
Na de opleiding wordt telkens een quiz met tien
vragen georganiseerd om de kennis over de besproken
topics te testen. Bij een score van minder
dan 80% wordt onmiddellijk een datum voor een
nieuwe opleiding vastgelegd in samenspraak met
Randstad.
Herziening verkeersstromen leidt tot tevreden
buren en werknemers
De beschuttende werkplaats Waak te Kuurne telt
meer dan 1.500 werknemers. Naast het goederentransport
brengt het woon-werkverkeer dagelijks
een belangrijke verkeersstroom met zich mee.
Een goede organisatie van de mobiliteit is dus onontbeerlijk
voor een vlot en veilig verloop van het
verkeer waarbij de hinder voor de buurt zo veel
mogelijk beperkt wordt.
De verkeerssituatie rond Waak 1 werd naar aanleiding
van de realisatie van een nieuw bedrijfsgebouw
in 2005 grondig geëvalueerd. Deze site ligt
Bij Toyota ligt een belangrijke nadruk in de opleiding van nieuwe interimwerknemers
op het correct sorteren van afval.
24 Milieu-investeringen in beeld ecoTips
in de onmiddellijke omgeving van een woonbuurt.
De toenemende verkeersdrukte gaf aanleiding tot
diverse klachten bij buurtbewoners. Daarnaast
waren er diverse meldingen van onveilige verkeerssituaties
tijdens de ochtendspits. Deze twee
zaken waren de aanleiding tot een grondige herziening
van de verkeerssituatie.
In overleg met de gemeente Kuurne werd de Kongostraat
volledig heringericht met verkeersremmende
maatregelen en werd een zone voorbehouden
waar enkel bewoners kunnen parkeren. In dit
dossier was de communicatie tussen Waak, de gemeente
Kuurne en de bewoners van groot belang
zodat men tot een aanvaardbare oplossing voor
alle partijen kon komen.
Voor verder onderzoek van de verkeerssituatie in
en rond de site Waak 1 werd er binnen Waak een
werkgroep ‘mobiliteit’ opgestart. Deze werkgroep
had tot doel om de mobiliteitsproblematiek te
analyseren en verbeteringsvoorstellen aan te reiken.
Voor de analyse werd onder andere gewerkt
met video-opnames van de ochtendspits. Uit de
beelden kwamen enkele knelpunten naar voor.
Deze hebben geleid tot concrete acties, zoals:
- Het omleggen van de reisweg en het verplaatsen
van de stopplaatsen van de bussen voor gemeenschappelijk
vervoer van de Heirweg naar
de Kongostraat. Vroeger blokkeerden de bussen
vaak de verkeersstroom in de drukke Heirweg
en waren er grote risico’s bij het afstappen van
de busgebruikers ter hoogte van het fietspad.
- Het aanleggen van een veilige ‘kus en weg’-zone
voor medewerkers die door familie of collega’s
naar het werk gebracht worden.
- De opstart van een carpoolingproject waarbij
door de personeelsdienst voor elke nieuwe medewerker
systematisch nagetrokken wordt of er
carpoolmogelijkheden zijn.
- Het organiseren van een fietscampagne (“fit...
fitter... fiets”) waarbij fietsers wekelijks punten
kunnen verzamelen om te sparen voor een fluojasje.
- Het herzien van de interne verkeersstromen,
door de herinplanting van de interne personeelsparking
en de aanleg van de nodige op- en
afritten waarbij het de bedoeling was om de lawaaihinder
voor de buurtbewoners tot een minimum
te herleiden.
Verschillende acties en doorgedreven intern en
extern overleg hebben geleid tot positieve resultaten
voor de buurt en de eigen werknemers!
Matten voorkomen grond- en waterverontreiniging
Chemcopack te Kallo-Beveren schafte in het kader
van een milieuverantwoorde opslag van chemische
producten zelfklevende matten aan die afvoerputten
kunnen afdichten. De matten zijn vervaardigd
uit een heel compact en flexibel materiaal
waardoor het zich perfect aan het oppervlak
aanpast. Ze bezitten bovendien een hoge chemi-

Een video-analyse van de ‘ochtendspits’ aan de
bedrijfsingang, leidde tot een hele reeks succesvolle
acties bij de beschuttende werkplaats
Waak.
sche resistentie tegen olie, water en de meeste
agressieve vloeistoffen en zijn ook herbruikbaar.
De matten kunnen ingezet worden bij ongevallen
om te verkomen dat schadelijke stoffen in de
grond of riolering terechtkomen of als preventieve
maatregel bij het laden en lossen in de buurt van
afvoerputten. Bij Chemcopack waar men chemische
producten afvult en verpakt, kunnen de matten
worden ingezet bij mogelijke lekkages of om
te verkomen dat eventueel vervuild bluswater geloosd
wordt in de dokken.
Noodplan in handige fichevorm
Rio Tinto Minerals Gent gevestigd in Gent-Zeehaven
vermaalt talksteen tot talkpoeder. Bij de herwerking
van hun noodplan koos men voor een
nieuwe aanpak en werd een administratief gebruiksonvriendelijk
document omgevormd naar
een eenvoudig toegankelijk en up-to-date te houden
fichesysteem. De uitgangspunten bij de opmaak
waren de toepasbaarheid en de uitvoerbaarheid.
De noodprocedures moeten toepasbaar zijn
in om het even welke situatie, gaande van een
kleine direct uitvoerbare interventie tot een zwaar
ongeval. De uitvoerbaarheid van een noodplan
houdt in dat de ernst van de situatie met een beperkt
aantal criteria exact kan worden ingeschat,
de instructies eenduidig en bondig geformuleerd
zijn in slagzinnen en dat de werknemers op de
hoogte zijn van het bestaan en de inhoud van het
noodplan. Resultaat is een map bestaande uit een
middenkatern en twee zijflappen. Deze bevat alle
nodige info: de noodtelefoonnummers, instructies,
verduidelijkingen en de verantwoordelijkheden die
vooraf aangeduide personen moeten nemen in geval
van incidenten. Een onmisbare schakel in het
noodplan is een degelijke opleiding van alle medewerkers
en frequente simulatieoefeningen. Bij indienstneming
krijgt elke persoon een volledige
opleiding in verband met het noodplan. Jaarlijks
worden de instructies en procedures heropgefrist
voor alle personeelsleden en staan verschillende
Zelfklevende matten laten toe om incidentele
vervuiling beperkt te houden. (Chemcopack)
ecoTips
Simulatieoefeningen maken deel uit van het
noodplan. (Rio Tinto Minerals)
oefeningen op het programma.
Als tweede luik werd ook een disaster-recoverymanagementplan
uitgewerkt. Dit behandelt de organisatie
en de verantwoordelijkheden van het crisiscomité
dat in actie komt bij grote incidenten
met de nadruk op het herstel van het productieproces.
Vijfendertig mogelijke scenario’s werden
uitgewerkt en binnen deze scenario’s werden de
functies en de taken van de verschillende teamleden
beschreven. Taken zoals communicatie met
externe hulpdiensten, communicatie met pers en
verwittigen van aanverwanten werden verdeeld,
persberichten werden voorbereid,...
Milieu-investeringen in beeld 25

5. Beheersen van
emissies
Hoewel preventie en proces-geïntegreerde maatregelen
primeren op ‘end-of-pipe’-oplossingen,
blijven investeringen in milieutechnologie vaak belangrijk
voor het halen van bepaalde normen en de
reductie van de milieubelasting.
Enkele algemene thema’s waarop de Charter-bedrijven
inspelen, zijn:
- het beperken van schadelijke emissies naar
lucht en water;
- aandacht voor de goede werking en continue optimalisatie
van de waterzuiveringsinstallatie;
Door middel van dagelijkse geurrondes rondom de hele stortplaats,
gaat Depovan na welke de “maximale geurwaarnemingsafstand” is. Uit
de resultaten blijkt dat de maximale geurwaarnemingsafstand sinds
eind 2006 niet groter was dan 100 m en dus binnen de eigendomsgrens
blijft.
26 Milieu-investeringen in beeld ecoTips
- de fosforproblematiek blijft voor veel bedrijven,
voornamelijk uit de voedingssector, een belangrijk
aandachtspunt;
- het beperken van omgevingshinder door geur,
stof en lawaai;
- grote investeringen en vernieuwingen in het
productieproces vormen een belangrijk moment
om duurzaamheidsaspecten zoals energieverbruik,
lawaai, veiligheid, emissies, ergonomie...
mee te evalueren bij het maken van een keuze.
Beluchtingsmatten in waterzuivering als
alternatief voor oppervlaktebeluchters
Algist Bruggeman, producent van bakkersgist in
Gent, schakelde vorig jaar over naar mattenbeluchting
in hun waterzuivering. Voordien gebeurde
de beluchting bij de mineralisatie van hun spuislib
met een traditionele oppervlaktebeluchter. Het
mineralisatiebekken heeft een inhoud van 2.600
m 3 en is 4,5 m diep, de ideale diepte voor de plaatsing
van deze beluchtingsmatten. In totaal werden
er ongeveer veertig van deze semipermeabele
matten geplaatst. Het grote voordeel van dit systeem
is dat door een surpressor lucht wordt ingeblazen
op de bodem van het bekken. Door de
drukverhoging wordt de lucht door de poriën van
de mat in het bekken geblazen en kleine luchtbellen
stijgen vervolgens naar het oppervlak. De contacttijd
is hierdoor veel langer dan bij een oppervlaktebeluchter.
Verschillende parameters worden
continu gemeten om het beluchtingssysteem bij te
sturen. Bij het registreren van een overdruk wordt
de compressor afgeschakeld om te voorkomen dat

Door het gebruik van beluchtingsmatten realiseerde Algist Bruggeman
een betere mineralisatie waardoor er 25% minder slib hoeft afgevoerd te
worden. Het energieverbruik daalde met 30%.
de matten worden beschadigd. Bij een lichte drukverhoging
wordt eerst azijnzuur gedoseerd om de
eventuele kalkaanslag op de membranen te verwijderen.
Ook de hoeveelheid opgeloste zuurstof
wordt constant gemeten. De surpressor is frequentiegestuurd
en wordt afhankelijk van de opgeloste
zuurstof bijgeregeld naar 2mg/l. Zo wordt
verzekerd dat de afbraak volledig is en dat niet te
veel energie verbruikt wordt. Het systeem genereert
automatisch een dagelijks verslag waarin de
maximale zuurstof, de gemiddelde frequentie van
de surpressor, de maximale druk van de matten
en het energieverbruik wordt opgenomen. Maandelijks
wordt ook het spuidebiet en de slibafvoer
bijgehouden. Aan de hand van deze informatie
wordt het rendement berekend. Het systeem levert
een drievoudige winst op. Ten opzichte van
het vorige systeem is er een betere mineralisatie
waardoor er 25% minder slib hoeft afgevoerd te
worden en het energieverbruik is met 30% gereduceerd.
Een derde voordeel is dat men niet langer
fosforzuur hoeft toe te voegen aan de biologie
wat vroeger noodzakelijk was om een goede influentverhouding
C/N/P te verkrijgen. Bij de verregaande
afbraak van de slibcellen komen er nu
meer fosfaten vrij waardoor de verhouding optimaler
is en toevoegen van fosforzuur overbodig is.
Op zoek naar sporen van geur
Vanheede Environment Group beschikt in Rumbeke
over een categorie II-stortplaats voor het storten
van niet-gevaarlijke huishoudelijke en daarmee
vergelijkbare bedrijfsafvalstoffen. Daarnaast
zijn een categorie I-stortplaats (voor asbesthoudend
bouwmateriaal waarin asbest onder gebonden
vorm aanwezig is) en een categorie III-stortplaats
(voor inerte afvalstoffen) aanwezig. Deze
stortplaatsen worden samen met een groeve voor
ontginning van klei en zandleem uitgebaat door
Depovan nv.
Preventieve aanpak geurhinder
Bij de afbraak van de organische afvalstoffen in de
categorie II-stortplaats ontstaat stortgas. Het vrijkomen
van dit gas geeft aanleiding tot geurhinder.
Om de geuremissies onder controle te houden,
worden diverse preventieve maatregelen genomen.
Om het ongecontroleerd vrijkomen van stortgas te
verhinderen, wordt dit gas opgepompt en via een
drainagenetwerk naar twee gasmotoren gestuurd
waarbij elektriciteit geproduceerd wordt. Momenteel
kan voor een equivalent van 1800 huisgezinnen
groene elektriciteit geproduceerd worden met
het stortgas.
Voor een optimale onttrekking van het gas uit de
stortplaats en dus een hoger rendement van de
biogasmotoren, wordt continu gekeken voor het
bijplaatsen van ontgassingsbronnen. Deze bronnen
hebben een kleistop die regelmatig gecontroleerd
wordt en zijn afgedekt met een volledige rok
in PE. Het deksel van de bronnen wordt stevig op
z’n plaats gehouden door het gebruik van bouten
(in plaats van spanringen vroeger). Deze maatregelen
maken dat de geurbronnen volledig afgeslo-
ecoTips
De ontgassingsbronnen bij Depovan hebben
een kleistop die regelmatig gecontroleerd
wordt en zijn afgedekt met een volledige
rok in PE. Het deksel van de bronnen
wordt stevig op z’n plaats gehouden
door het gebruik van bouten.
Milieu-investeringen in beeld 27

Het afzuigsysteem bij Matec is uitgerust met een plaatselijke
verlichting die tegelijk zorgt voor een beter zicht en
een fijnere afwerking van de matrijs.
ten zijn en het risico voor het ontsnappen van geur
beperkt wordt (zie detailfoto).
Bij eventuele defecten of onderhoud aan een gasmotor
wordt het overtollige stortgas afgefakkeld
en verbrand op 1200 °C (hoger dan de wettelijke
norm van 800 °C) zodat zeker alle geurpartikels
verwijderd worden. Een deel van het geproduceerde
stortgas kan tijdelijk gebufferd worden in de
stortplaats zelf.
Het opgepompte percolaatwater afkomstig uit de
stortplaats wordt tijdelijk bewaard in een tank.
Deze tank is overdekt en aangesloten op een
tweetrapsbiofilter.
Hoewel niet wettelijk verplicht, worden de banketten
waar gestort is, indien technisch mogelijk, afgedekt
met folie.
Bij aanlevering van vrachten met een lading die
geur kan afgeven, worden deze afvalstoffen onmiddellijk
afgedekt en wordt een geurvernevelingsinstallatie
op basis van etherische oliën gebruikt
die de geur maskeert. Het gebruik van deze
vernevelingsinstallatie wordt tot een minimum beperkt.
Preventie van geurhinder primeert immers!
Meten is weten
Om de impact van de diverse maatregelen en de
stand van zaken rond geuremissies te kunnen
kwantificeren, telt hier ook het ‘meten is weten’principe.
In 1999 en 2005 werden door professionele
geurstudiebureaus studies uitgevoerd waarbij
gezocht werd naar de geurinvloedsfeer van de
stortplaats. Jan, een medewerker van Depovan,
volgde bij het geurstudiebureau PRG een opleiding
rond de diverse aspecten van geur en het in kaart
brengen van geur. Concreet wordt door middel
van dagelijkse geurrondes rondom de hele stortplaats
genoteerd welke de “maximale geurwaarnemingsafstand”
is. Regelmatig gebeuren die metingen
ook ‘s nachts en in het weekend. Wanneer
28 Milieu-investeringen in beeld ecoTips
Bij Speciality Polymers Antwerp (SPA) worden alle mogelijke
lekbronnen ‘afgesnifferd’ met draagbare explosievrije
meettoestellen. Het meten en beheren van de fugitieve
emissies gebeurt volgens het EPA methode 21-protocol.
geur vastgesteld wordt, wordt de mogelijke oorzaak
genoteerd naast de maatregelen die genomen
worden om het probleem op te lossen.
De dagelijkse notities stellen Jan in staat om elke
maand een “gemiddelde maximale geurwaarnemingsafstand”
te berekenen. Dit doet hij nu al drie
jaar aan een stuk. De resultaten worden uitgezet
op een grafiek. Hieruit blijkt dat sedert oktober
2006 de maximale geurwaarnemingsafstand zich
niet verder situeerde dan 100 m van de geurbron.
In de praktijk betekent dit dat deze waarde zich
niet buiten de eigendomsgrens situeerde.
Dergelijke resultaten tonen aan dat de geurproblematiek
vrij goed onder controle is. Bij onderhoudswerken
van de gasbronnen of bij het plaatsen
van nieuwe gasbronnen is het risico op geurhinder
nog het grootst. Dit motiveert Vanheede
Environment Group om in de toekomst te blijven
investeren in maatregelen die geuremissie minderen
of helemaal kunnen voorkomen.
Communicatie
De positieve resultaten en inspanningen weerspiegelen
zich in de sterk dalende trend in het aantal
klachten en opmerkingen van buren. Bij de nieuwe
milieuvergunningsaanvraag in 2007 werden er tijdens
het openbaar onderzoek geen klachten of
bezwaarschriften ingediend, wat aantoont dat er
een goede verstandhouding is met de buren en het
geurprobleem inderdaad onder controle is.
Een doorgedreven en open communicatie met de
buurt wordt gerealiseerd door diverse initiatieven.
Wanneer er werken gepland zijn aan bijvoorbeeld
de ontgassingsbronnen worden de buren vooraf
verwittigd en op de hoogte gebracht dat er tijdelijk
geurhinder kan ontstaan. Naar aanleiding van de
nieuwe vergunningsaanvraag werd vrijwillig een
info-avond georganiseerd voor de buren. Twee-

Autobedrijf Ost bouwde hoog opstaand muurtje om incidenten
bij het aan- en afkoppelen van de tankwagen te
voorkomen.
maal per jaar wordt een infoblad verspreid naar
de werknemers, buren en diverse overheden.
Buurtbewoners kunnen terecht op een groen
nummer met klachten in verband met geur, lawaai,...
en een klachtenprocedure zit vervat in het
managementsysteem van het bedrijf, dat getoetst
wordt aan verschillende normen (bijvoorbeeld ISO
9001). In het geval van milieu-incidenten bestaat
er daarnaast een procedure voor het verwittigen
van de buren en de betrokken overheidsdiensten.
Openheid ten opzichte van de omgeving leidt dus
tot een goede verstandhouding en tevreden buren.
Stofafzuiging gaat hand in hand met ergonomie!
Matec uit Hooglede produceert matrijzen die toegepast
worden in de extrusie van aluminiumprofielen.
In de slijpafdeling worden de stalen matrijzen
afgewerkt. Het slijpen gebeurt handmatig met
persluchtaangedreven materiaal. Daarbij komt
stof van slijpresten vrij. Om de verspreiding van
het stof in de werkplaats te voorkomen, werd
geïnvesteerd in een stofafzuigsysteem per werkpost.
Het opgezogen stof wordt centraal verzameld
in een zak. Om de concrete resultaten van de
investering in kaart te brengen, werden stofmetingen
op werkpostniveau uitgevoerd. De meting
toonde positieve resultaten aan. Daarnaast is het
afzuigsysteem uitgerust met een plaatselijke verlichting
die tegelijk zorgt voor een beter zicht en
een fijnere afwerking van de matrijs. Deze investering
heeft dus tegelijk een positief effect op de
ergonomie en de werkomgeving.
Folies voorkomen bodemverontreiniging
SADEF, producent van nabewerkte/oppervlaktebehandelde
koudgeprofileerde profielen en gelaste
Op de plaats waar de machines zullen komen, werden
putten uitgegraven die afgedekt werden met een speciale
folie. (Sadef)
vormbuizen uit Gits, investeerde recent in een
gloednieuwe productiehal. Bij de bouw van deze
hal werd reeds rekening gehouden met preventie
van bodem- en grondwaterverontreiniging. De machines
in de hal werden vooraf exact ingepland in
de ruimte. Op de plaats waar de machines zullen
komen, werden putten uitgegraven die afgedekt
werden met een speciale folie. Deze oliebestendige
pvc-folie voorkomt dat olie in de bodem kan
dringen en kan dus beschouwd worden als een
goed alternatief voor de traditionele lekbakken
onder machines. Een toezichtsbuis stelt SADEF in
staat regelmatig te controleren en eventuele spills
te verwijderen met behulp van een pomp.
Aanpassingen tankstation leiden tot integratie
in omgeving en preventie bodemverontreiniging
Autobedrijf Ost te Wetteren heeft naast een garage
voor personenwagens ook een tankstation.
Rondom het tankstation heeft men groenaanplanting
voorzien om een natuurlijk kader te creëren.
Tussen de vulplaats en de plantenbakken is een
hoog opstaand muurtje geplaatst om incidenten
bij het aan- en afkoppelen van de tankwagen te
voorkomen. Hierdoor wordt het risico op bodemverontreiniging
tot een minimum beperkt.
Opsporen van lekken rendeert!
Sinds 1994 zet Speciality Polymers Antwerp (SPA)
zich in om de voetafdruk van het bedrijf op het milieu
te verkleinen. SPA is gespecialiseerd in de
productie van homo- en copolymeren, de basis
voor de productie van kunststof artikelen.
Door het opsporen en dichten van fugitieve emissies
wil SPA de uitstoot van schadelijke stoffen
doen dalen en de geurhinder beperken. Fugitieve
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld 29

emissies zijn emissies afkomstig van lekkende leidingonderdelen
en uitrusting zoals kleppen, flenzen,
pompdichtingen, open einden, dichtingen,
drukventielkleppen, ... De emissie afkomstig van
een van deze componenten is in vele gevallen
klein, maar een groot aantal lekkende componenten
kan in een significante emissie resulteren.
Om lekken op te sporen, deed het bedrijf beroep
op The Sniffers uit Mol. Zij kregen de opdracht om
lekken van gassen (ethyleen, propyleen) en lekken
op vloeistofleidingen op te sporen. Eerst duidden
de werknemers van SPA op procestekeningen aan
waar er mogelijke lekbronnen zouden kunnen zijn.
Daarna voerden The Sniffers metingen uit. In totaal
werden 20.385 punten gecontroleerd.
Het meten en beheren van de fugitieve emissies
gebeurde volgens het EPA methode 21-protocol,
waarbij de berekeningen van de emissies gebeuren
via de correlatiemethode. Deze methode is
ook opgenomen in de komende Vlarem-wetgeving
met betrekking tot het fugitieve-emissiebeheersprogramma.
Dit programma wordt ook wel LDAR
(Leak Detection And Repair) genoemd.
Een meetprogramma zoals LDAR heeft als doel de
lekken te detecteren, te identificeren en te lokaliseren.
De fugitieve emissies worden begroot. De
output is de globale emissie in kg/jaar en dit per
site, sectie, stroom. Daarnaast wordt een reparatieplan
uitgeschreven. Alle individuele lekken en
de apparaten waarop deze lekken zich bevinden,
worden weergegeven op plannen. Deze individuele
lekidentificatie wordt bekomen door alle mogelijke
lekbronnen af te ‘snifferen’ met draagbare explosievrije
FID (Flame Ionization Detectors) en PID
(Photo Ionization Detectors) meettoestellen.
Als er een lek gevonden wordt, zet de onderhoudsploeg
van SPA zich in om de problemen zo
snel mogelijk op te lossen. Waar mogelijk werd
Zuurreinigingsbak in plaats van verneveling (Silo
Cleaning)
30 Milieu-investeringen in beeld ecoTips
onderhoud uitgevoerd. Dit resulteerde in een daling
van de emissies van 41 ton naar 32 ton. In oktober
2007 werd tijdens de shutdown de vervanging
gepland van te vernieuwen onderdelen: hiermee
werd nog eens een besparing van 10 ton
vooropgesteld.
Zuurreinigingsbak in plaats van verneveling
Het Katoen Natie-bedrijf Silo Cleaning te Kallo
doet de in- en uitwendige reiniging van tankwagens
na het vervoer van niet-ADR goederen. De
koppelstukken werden vroeger gereinigd door
middel van een vernevelaar met fosforzuur. Het
fosforzuur kwam daarna terecht op de pistes en
werd afgevoerd naar de waterzuivering. Om de
hoeveelheid fosforzuur te verminderen en te verhinderen
dat dit nog langer in de waterzuivering
terechtkomt, worden de ‘stukken’ nu gereinigd in
zuurreinigingsbakken. Verspreid over de verschillende
pistes werden vier zuurbestendige bakken
geplaatst met 10% fosforzuur. Deze bakken zijn
voorzien van roosters zodat de stukken kunnen
worden ondergedompeld. Na het reinigen kan de
rooster in een hogere stand vastgezet worden zodat
de stukken uitlekken in de bak. De standtijd
van de zuurreiniging wordt geschat op drie maanden,
waardoor het verbruik lager is dan vroeger.
Zo wordt er momenteel gemiddeld 80% minder
zuur verbruikt.
Vermindering van geluidsoverlast ontlast
nabijgelegen woonkern
TCT Belgium NV, een trimodale containerterminal
op het Zeekanaal Schelde-Brussel in Willebroek,
heeft onder andere vijf reachstackers ter beschikking
voor zijn laad- en losactiviteiten. De aangevoerde
containers worden gedurende een korte
Het inzetten van geluidsarme reach-stackers en optimalisatie
van de te volgen route doen het aantal decibels dalen.
(TCT Belgium)

Door voor de dosering van FeCl 3 gebruik te maken van pompen en een grote opslagtank
bekomt men een meer gelijkmatige en precieze dosering.
periode op de terminal gezet om nadien weer verder
vervoerd te worden via weg of water.
Om het geluid te reduceren dat vrijkomt bij het
stapelen en verplaatsen van containers, onderzocht
het bedrijf het marktaanbod van geluidsarme
hefwerktuigen. Een nieuw type werd uitgekozen
voor een piloottest. Het resultaat was positief:
het aantal decibels daalde van 112 dB(a) tot 110
dB(a). TCT Belgium besloot om de stackers stelselmatig
te vervangen door dit nieuwe type.
Om de geluidsoverlast nog verder terug te dringen,
werd het probleem opgesplitst: niet alleen de
reachstackers werden vervangen, ook de indeling
van de containerterminal werd herbekeken. Door
de containers anders te oriënteren ten opzichte
van de nabijgelegen woonkern, wijzigde de route
van de reachstackers en daalde het geluidsniveau
aanzienlijk. Deze optimalisatie van het aan- en afrijden
zorgde er ook voor dat de stackers nu vooral
voor- en achteruit- rijden in de plaats van
“rond” te rijden met minder bandenslijtage tot gevolg.
Het automatisch stilvallen van de stackers
na 10 minuten inactiviteit genereerde nog een bijkomende
geluidsreductie.
Fosforproblematiek
In het kader van het thema ‘emissies naar water’
blijven de fosforemissies een belangrijk aandachts-
en werkpunt. Om de geldende normen te
halen, wordt geïnvesteerd in verregaande zuiveringstechnieken
en optimalisatie van de fosforverwijdering.
Er wordt ook aan preventie van fosforemissies
gedacht door bijvoorbeeld de aanpassing
van het type reinigingsmiddel, de aparte afvoer
van fosfor-rijke afvalwaters...
Voor de fysico-chemische fosforverwijdering wordt
vaak gebruikgemaakt van FeCl 3 . Het geproduceerde
en bezonken slib wordt nadien afgevoerd als
afval en eventueel gebruikt als secundaire grondstof
(bijvoorbeeld als bodemverbeterend middel).
Aangezien een optimale dosering van FeCl 3 een
invloed heeft op de fosforverwijdering en de slibproductie,
wordt hierop vaak ingezet door bedrijven.
Enkele bedrijven investeerden reeds in een
grote opslagtank voor de dosering van FeCl 3 (als
alternatief voor de kleinere multiboxen). Dosering
kan aangestuurd worden door de waterzuiveringsinstallatie
(bijvoorbeeld enkel dosering tijdens beluchting).
Door gebruik te maken van pompen bekomt
men eveneens een meer gelijkmatige en
precieze dosering.
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld 31

Voor meer informatie omtrent deze brochure en het Milieucharter:
eefje.hernalsteen@west-vlaanderen.be • katrien.moens@voka.be • milieudienst.kvkkempen@voka.be
Deze katern vormt een nieuw luik in de informatiecampagne die door de POM West-Vlaanderen,
VOKA Kamer van Koophandel Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen, Kempen en Mechelen; en
ecoTips in samenwerking met de deelnemende Milieucharterbedrijven werd opgezet rond
concrete eco-efficiënte investeringen gerealiseerd in het kader van de Milieucharterdeelname
van deze bedrijven. Hoewel deze investeringen vaak zijn uitgewerkt in functie van een specifieke
situatie, eigen aan de onderneming of aan het gevoerde productieproces, blijken veel van de
geselecteerde initiatieven een overdrachtelijke waarde te hebben, waardoor ze ook in andere
bedrijven en sectoren zeker hun nut zullen bewijzen.