SICAmag 20 Europa in kaart

S I CA mag
KWARTAALMAGAZINE VAN DE
STICHTING INTERNATIONALE CULTURELE ACTIVITEITEN
NR.20 DECEMBER 2003

MANIFESTATIES
2
Manifestaties Anneke
Moors
● Europa
Europese Culturele Hoofdsteden Lille 2004 tot 31 december vertoont het moderne circus Les Arts Sauts zijn kunsten.
Flower Power siert tot 22 februari de stad in drie exposities over bloemen. Futuristische sferen overheersen in de tentoonstellingen
Robots, Voitures du Futur en Cinémas du Futur. � www.lille2004.fr
Genua 2004 1 januari start Genova2004 met een spektakel van Echo Art en Fura dels Baus. De Lunatics brengt een coproductie
met Teatro delle Tosse en het Italiaans/Nederlandse barokensemble Tripla Concordia brengt Nederlandse muziek op
de planken en ook in de Esposizione Universale del Jazz en het popfestival Goa Boa worden Nederlandse bijdragen voorzien.
� www.genova-2004.it
Nederlands Voorzitterschap Raad van Europa 2003-2004 Nederland verzorgt een cultureel programma in Straatsburg,
met o.m. een optreden van het Monsterverbond. Informatie: � sheila-de.ridder@minbuza.nl Tot 12 februari is een tentoonstelling
met etsen van Rembrandt te zien in Palais des Rohan. In januari vinden literaire ontmoetingen plaats. Februari biedt ruimte
aan Nederlandse muziek waaronder het jazztrio Braam DeJoode Vatcher, het Aurelia Saxofoonkwartet met pianist Ivo
Jansen, het Leo Smit Ensemble en Ton Koopman. � www.pvraadvaneuropa.nl
Nederlands Voorzitterschap Europese Unie 2004 Han Bakker is aangesteld als intendant van het culturele programma
rond het Nederlandse voorzitterschap van de EU. Het programma wordt van juli tot december 2004 gepresenteerd onder de
noemer Thinking Forward. Informatie: Bregje Deben � info@cp2004.nl (zie ook pagina 19)
Hongaarse Gloed 2004 Het programma van het Hongaars cultureel seizoen in Nederland, tijdens het Nederlands
Voorzitterschap van de EU, zal ongeveer 50 projecten omvatten. Hongaarse Gloed opent 26 september met een concert van
het Budapest Festival Orchestra o.l.v. Ivan Fischer in het Concertgebouw te Amsterdam. Informatie: Hungarofest Agency,
András Török, Rákóczi út 20, 1072 Boedapest � atorok@mail.tvnet.hu
● Statelijke Manifestaties
Wereldtentoonstelling 2005 Nederland neemt deel aan de wereldtentoonstelling in Aïchi, Japan, die plaatsvindt van 25
maart tot 25 september 2005. De tentoonstelling beslaat 173 ha. Tot nu toe hebben 63 landen zich ingeschreven om een presentatie
te geven met als overkoepelend thema ‘Nature’s Wisdom’. Informatie: Walter van Weelden � weelden@evd.nl
Olympische Spelen / Parcours Art Contemporain 2004 De Olympische Spelen en Paralympics die in augustus en september
2004 in Athene plaatsvinden, worden gelardeerd met een circuit van hedendaagse kunst op het terrein van het Olympisch
dorp. 201 landen zijn genodigd ieder een oppervlakte van 100m2 in te richten. Informatie � Sylvie.blanchet_cocq@libertysurf.fr
Viering geboortejaar Maurits van Nassau in Brazilië 2004 In 2004 wordt in Brazilië het 400ste geboortejaar van Maurits
van Nassau gevierd, die van 1637 tot 1644 gouverneur was van het door de West-Indische Compagnie op de Portugezen veroverd
gedeelte van Brazilië. Een aantal festiviteiten wordt georganiseerd in en om Recife, in de deelstaat Pernambuco.
Informatie: Buitenlandse Zaken Ida de Kat-van Meurs, tel. 070 - 348 53 32.
400 jaar Nederland - Thailand 2004 In vervolg op het herdenkingsjaar van de VOC in 2002, worden in 2004 de banden van
Nederland met Thailand speciaal uitgelicht. In 1604 landde een VOC missie onder leiding van Cornelis Specx in Ayutthaya.
Vier jaar later werd de band bezegeld door Prins Maurits met de ontvangst van een Thaise delegatie in Nederland.
Informatie: Stichting 400 jaar Nederland - Thailand, Mw. van Deelen 070 - 360 75 94 � www.nederland-thailand.nl
400 jaar Nederland - Marokko 2005 In december is de website www.marokko400.nl online. Op deze drietalige site,
Nederlands, Frans en Arabisch, kan iedereen zijn initiatief voor Marokko - Nederland 400 jaar aanmelden en de nieuwsbrief
aanvragen. Informatie: Brains Unlimited, Alice Neuteboom � Info@marokko400.nl
● Kunstmanifestaties
Architectuur Biënnale Venetië 2004 Curator Kurt W. Forster heeft voor de 9de Architectuur Biënnale Venetië gekozen
voor het overkoepelende thema ‘metamorfose’. De belangrijkste locaties van de Biënnale, de Corderie en het Italian Pavillon
zullen zich concentreren op respectievelijk transformatie in tijd en transformatie in ruimte. � www.labiennale.org
Architectuur Biënnale Rotterdam 2005 Adriaan Geuze is benoemd tot curator van de tweede Internationale Architectuur
Biënnale Rotterdam.. De tweede ABR staat in het teken van water in relatie tot architectuur, stedenbouw, landschapsarchitectuur
en ruimtelijke vormgeving. Informatie � www.biennalerotterdam.nl
Frankfurter Buchmesse Van 6 tot 11 oktober 2004 staat op deze internationale boekenbeurs de Arabische wereld centraal.
In 2005 zal Korea zijn literatuur en cultuur presenteren. � www.buchmesse.de
Biënnale Sao Paulo 2004 Stijn Huijts, directeur Stedelijk Museum Het Domein te Sittard, is benoemd tot curator van de
Nederlandse inzending voor de 26ste Biënnale van Sao Paulo. De biënnale vindt plaats van 25 september tot 19 december
2004 en heeft als thema Image Smugglers. � www.mondriaanfoundation.org ●
Inhoud
SICAmag 20 / december 2003
Redactioneel
‘Het onzichtbare Europese debat’, daarover bericht dit SICAmag. Dagelijks moeten we constateren dat Europa nog niet echt leeft in de
culturele wereld, hoewel veel Nederlands instellingen op Europees niveau actief zijn. Brussel staat voor velen synoniem met de gedachte
aan extra bureaucratie. Het lijkt er soms zelfs op dat de EU een werelddeel is waar we eigenlijk part noch deel van uitmaken, terwijl wij
toch Europa zijn. Slechts door een kleine groep wordt over het snel veranderende culturele Europa nagedacht en over de ongekende mogelijkheden
en kansen gedebatteerd. Dit ‘onzichtbare debat’ onttrekt zich aan een kritische blik en lijkt tot nieuw ronkend taalgebruik te leiden
die voor praktijkmensen uit de culturele sector maar moeilijk te volgen is. In dit SICAmag wordt ons Europa stap voor stap ontrafeld.
De SICA zal in de komende maanden sowieso veel aandacht aan het nieuwe Europa besteden, onder meer tijdens het EU-seminar dat op
16 december a.s. door de SICA en de Europese Culturele Stichting wordt georganiseerd (zie p 32). SICAmag nr 22 (juni 2004) zal volledig
gewijd zijn aan de Uitbreiding van de EU, de nieuwe lidstaten en het Nederlands voorzitterschap (juli-december 2004). In de tussentijd
kunt u al veel informatie over de EU via onze website (www.sicasica.nl) vinden.
Inez Boogaarts
5 Wat weten we van het Europees Cultuurbeleid?
Cas Smithuijsen stelt vast dat de beschikbare kennis over het beleid niet
toegankelijk genoeg is en doet voorstellen voor verbetering
8 Dagelijks bezig met Europa
Portretten van culturele organisaties voor wie Europees werk dagelijkse
routine is
10 Europa in kaart
Een overzicht van belangrijke netwerken
12 Onbekend maar zeker niet onbemind: Europese
Structuurfondsen en cultuur
Een toelichting
13 De culturele invulling van het Nederlands voorzitterschap van
de EU
14 Twee spelers op het Europese cultuurpolitieke toneel aan het
woord over Europees cultuurbeleid
Dragan Klaic van de European Forum for the Arts and Heritage en Gottfried
Wagner van de European Cultural Foundation
16 Wat wordt de opvolger van Cultuur 2000?
Enkele rapporten onder de loep
18 Verklarend woordenboek Europa
Een overzicht van instanties en begrippen in de Europese politiek
20 Zijn buitenlandse kunstenaars nog wel welkom?
Caroline Bakker over de visa- en tewerkstellingsproblematiek van kunstenaars
EN VERDER
2 Manifestaties / 21 Cultureel ContactPunt Nieuws / 23 Ingezonden mededeling
van OCenW en BZ / 24 Buitengaats / 32 SICAnieuws
www.sicasica.nl
wegwijzer voor internationale activiteiten en beleid
Colofon
SICA De Stichting Internationale Culturele
Activiteiten/SICA is een informatie- en coördinatiecentrum
dat zich bezig houdt met alle aspecten van
internationale culturele activiteiten en beleid.
Culturele organisaties en kunstenaars die internationaal
actief zijn, kunnen dagelijks met vragen bij
de SICA terecht. Regelmatig organiseert de SICA
informatie- en discussiebijeenkomsten. Het Europees
Cultureel ContactPunt (CCP) is onderdeel van de
SICA en informeert over Europese cultuursubsidies,
met name Cultuur 2000.
SICAmag is het kwartaalmagazine van de SICA.
De buitenlandagenda Buitengaats is in het magazine
opgenomen en ook via de website van de SICA in
te zien. Het magazine wordt op aanvraag kosteloos
toegezonden.
De redactie stelt reacties van lezers op prijs:
� post@sicasica.nl
Stichting Internationale Culturele Activiteiten
Van Diemenstraat 410, 1013 CR Amsterdam
T 020 6164 225, F 020 6128 152
helpdesk T 020 612 95 22
� post@sicasica.nl � buitengaats@sicasica.nl
� www.sicasica.nl
Uitgave SICAmag is een uitgave van de Stichting
Internationale Culturele Activiteiten
Hoofdredacteur Inez Boogaarts
Eindredacteur Jos Schuring
Buitengaats Miranda Ensink, Sabine Gouw en
Irene Noordkamp
Auteurs Caroline Bakker, Inez Boogaarts, Yvette
Gieles, Annamarie Haitsma, Annemoon van Hemel,
Irene Koot, Anneke Moors, Dieuwertje van de
Moosdijk, Marjan Otter en Cas Smithuijsen
Vormgeving www.karelse-denbesten.nl
Druk Rob Stolk
ISSN 1389-2770
Advertentietarieven Douwe Veenstra,
T 020 6164 225
© Copyright SICA
SICAmag 21 Het volgende SICAmag verschijnt in
maart 2004 en heeft als thema de concurrentiepositie
van cultureel Nederland tegenover de rest van de wereld

ILLUSTRATIE STANG GUBBELS
Wat weten we
van het Europese cultuurbeleid?
NATIONALE AUTONOMIE STRUCTUREERT KENNISVERZAMELING
Welke kennis is er feitelijk over het reilen en zeilen van
internationaal, Europees cultuurbeleid voorhanden? Voor
zover ik dat kan overzien, betreft dat in hoofdzaak studies
waarin beleidssystemen van individuele landen met elkaar
worden vergeleken. Mede op basis daarvan wordt hier en
daar gewerkt aan de opbouw van databestanden met transnationale
gegevens, op het terrein van statistiek (publiekscijfers,
uitgaven aan cultuur per hoofd van bevolking etc.),
internationale wet- en regelgeving en kerncijfers en met
betrekking tot het hoger kunstonderwijs bijvoorbeeld.
Daarnaast is praktische kennis over subsidiemogelijkheden
bij tal van internationale organisaties voorhanden via een
voorlichtingsysteem van onder meer Europese ‘culturele
contactpunten’.
Echter, in het tussengebied waar geen sprake is van subsidie
of cultuurpolitieke programma’s is de kennisvoorraad het
meest onoverzichtelijk en het minst toegankelijk.
Bovendien is deze voorraad zeer ongelijk verdeeld over de
Europese regio’s. Hier in Nederland zijn we nog gezegend,
maar in Bulgarije of Letland is weinig direct bruikbare kennis
beschikbaar en vaak alleen in de landstaal.
Herlevend nationalisme
De politieke kaders, waarbinnen het internationale cultuurbeleid
zich ontwikkelt, hebben grote invloed op de aanmaak
van kennis over het internationale, Europese cultuurbestel.
De culturele sector wordt steeds kennisintensiever. Zo heeft het cultuurbeleid
juridische aspecten die niet zonder een gerichte kennisinvestering te
begrijpen of te beïnvloeden zijn. In Nederland met zijn cultuurnotaperiodes
weten we dat maar al te goed. Cultuurbeleid heeft tevens economische en
sociale aspecten en effecten, en daar is kennis voor nodig om die te begrijpen
of te sturen. Cultuurbeleid is ook meer en meer een internationale aangelegenheid,
en dat maakt kennis over de eigenschappen van het internationaal
verkeer noodzakelijk, zeker voor wie wil bijdragen aan de vorming
van een Europees cultuurbeleid. Cas Smithuijsen
De waarden die politici aanhangen, bepalen tot op grote
hoogte de onderzoeksagenda, zeker op terreinen waar niet
of nauwelijks kan worden teruggevallen op een academische
traditie.
De eerste decennia na de Tweede Wereldoorlog was het idee
van Europese eenwording dominant. Wie nu de idealistisch
getinte verhalen van regeringsleiders en de culturele koplopers
terugleest, krijgt de indruk dat een Verenigd Europa
aanstaande is. Na de val van de Berlijnse muur werd de toon
realistischer en de euforie van een Verenigd Europa behoorlijk
getemperd. Desondanks is er Europese regelgeving, een
Europese munt en een gemeenschappelijke binnenmarkt.
Maar van de politieke en culturele soevereiniteit lijkt op het
moment dat de EU wordt uitgebreid geen scherf af te slaan.
De collectieve aanhang van het beginsel van ‘culturele
diversiteit’ blijkt in zijn onbepaaldheid ook goed te passen
bij de voorliefde voor nationale identiteit en culturele autonomie
van de lidstaten.
Dat heeft gevolgen voor de richting waarin zich het internationaal
cultuurbeleid in de Europese landen ontwikkelt. Het
multinationale element - zo dat ooit enige ruimte krijgt - is
per definitie ondergeschikt aan het model waarin de positie
van de afzonderlijke landen als constante fungeert en de
relatie met andere landen als variabele. Dat geldt onverkort
voor Nederland. Gelukkig verhindert dit dominante model
niet dat artistieke initiatieven zich tamelijk vrij over de ��
EUROPEES CULTUURBELEID
5

grenzen kunnen ontplooien. En dicht bij huis - Vlaanderen
en Nordrhein-Westfalen is het grensverkeer intensief en
wordt het ook om zijns wil gestimuleerd. Maar dat neemt
niet weg dat de investeringen vooral na 1997 beleidsmatig
worden gelegitimeerd met de missie om ‘Nederlandse cultuur’
waar mogelijk uit te dragen en het land zichtbaar te
houden op de wereldkaart.
Een recent advies van de Nederlandse Raad voor Cultuur
onderstreept die nog eens. Het gaat de Raad om een ‘strategische
inzet van middelen voor de profilering van Nederlandse
cultuur in het internationaal verband’. Dat is volgens
de adviseurs geen optie, maar een bittere noodzaak in een
tijd van mondialisering. Die dwingt politiek verantwoordelijken
tot nadenken over de vraag wat moet en kan worden
ondernomen om Nederland als culturele entiteit ‘te laten
overleven’. Overigens wordt geen inhoudelijke typering van
die entiteit gegeven, waardoor een paradox bloot komt te
liggen: het beleid is strategisch in de zin dat de middelen zo
effectief mogelijk moeten worden ingezet om Nederland op
de wereldkaart in te kleuren, maar over de inhoud van het
beleid is de Raad voor Cultuur ronduit liberaal. Waar wij
behoefte zouden hebben aan een nieuw ‘Beeldmerk Nederland’
zou dat volgens de Raad uit ‘de schoot van het cultu-
Dagelijks bezig
met Europa
SICAmag portretteert instellingen voor wie
Europese samenwerking dagelijkse routine is.
Dieuwertje van de Moosdijk
rele veld’ moeten groeien. Analoog aan de gepaste afstand
die de overheid houdt ten opzichte van de autonome kunst
wordt hier ook geen vraag op de onderzoeksagenda overwogen.
Nederland is niet het enige land dat zich internationaal cultureel
wil positioneren. Eerder dit jaar was de Boekmanstichting
betrokken bij een EU-project ter inventarisatie van
beschikbare beleidsinstrumenten voor internationale culturele
samenwerking onder ruim dertig Europese landen. Zonder
vooruit te willen lopen op de ongetwijfeld genuanceerde
uitkomsten blijkt nu al zonneklaar dat de desbetreffende
landen allemaal om het hardst bezig zijn zich met behulp
van een cultureel exportbeleid in de wereldsamenleving te
profileren. Een collectief effect van individuele strevingen
en dat is wellicht een wat confronterende uitkomst voor de
opdrachtgever.
Van beleidsvorming naar informatieverstrekking
In de tijd van optimisme over de Europese eenwording gloorde
ook het idee van een pan-Europese cultuur. Het was een
optimistische stemming die de Raad van Europa de ruimte
gaf een debat te beginnen over de rol van de cultuur in Euro-
den soms uit te buiten, vind ik. Door schade en schande zijn
ook wij wijzer geworden. Door een goede voorbereiding
voorkom je veel problemen. Houd de verwachtingen reëel,
calculeer in dat een project in het buitenland altijd langza-
pa. Daar zijn goede publicaties uit voortgekomen: studies
van het cultuurbeleid van de Europese lidstaten, comparatieve
studies over bijvoorbeeld decentralisatie of de staatstaak.
De Raad steunt vanaf 1980 ook de cultuurpolitieke denktank
van Europa, Cultural Policy Research Centres Liaison
in Europe (CIRCLE).
Maar de uitbreiding van de EU heeft de positie van de Raad
van Europa niet onaangetast gelaten, terwijl ook de boven
gesignaleerde omslag in het Eurodenken hem niet onberoerd
liet. Functieverlies dwong tot herpositioneren en in het
geval van de Raad betekende dat het terugsnoeien van steun
aan denktanks en netwerken, in ruil voor het opzetten van
eigen monitorsystemen om de ontwikkelingen in de afzonderlijke
landen te volgen. Met als doel het verstrekken van
actuele informatie, gecentreerd rond het overheidsbeleid. Er
is al enige tijd een database met kerninformatie over de cultuurpolitieke
systemen van de meeste landen in Europa:
www.culturalpolicies.org. De databank wordt onder auspiciën
van de Raad gemaakt door het in Bonn gevestigde
Europese onderzoeksinstituut ERICarts. Overigens bleek
voor de Raad geen andere optie over dan taakafstemming
met de EU. Op 17 januari 2002 waren in Straatsburg alle
ogen gericht op de Europarlementariër Georgio Ruffolo die
ten overstaan van Raad en Unie een gezamenlijk initiatief
bepleitte op basis van zijn in 2001 gepubliceerde pamflet
‘Culturele samenwerking in de Europese Unie’.
‘Samenwerken’ is waarschijnlijk het meest haalbare scenario
binnen een Europa dat het accent legt op de culturele autonomie
van de lidstaten, het zogenaamde subsidiariteitsprincipe,
(zie p 10-red). Sinds toen werd op dit thema voortgeborduurd
met de gedachte aan een ‘cultureel observatorium’:
een uitzichtpost van waaruit artistieke en culturele bewegingen
over de grenzen van de Europese lidstaten kunnen
worden gemonitord. De Europese Culturele Stichting te
Amsterdam, een organisatie met een lange staat van dienst
op het gebied van culturele uitwisseling in Europa, tracht de
gedachte van een observatorium nu te verzilveren in de
Nederland. Raad van Europa en EU hebben kortom te
maken met een dubbele autonomie: één van de nationale
staten en één van de kunstproductie. Om toch enige voortgang
in de beleidsontwikkeling te boeken, zullen overheden
steeds afhankelijker worden van de internationale ervaringen
die de werkers op de artistieke en culturele werkvloer
opdoen, en van de verslaglegging die daarvan mede het
resultaat is. Waar het internationaal perspectief op cultuurpolitiek
niveau vastloopt, tonen kunst en cultuur een blijvende
internationale vitaliteit.
Conclusies, perspectieven
Door de permanente aandacht die veel overheden voor
kunst en cultuur hebben, is veel kennis beschikbaar via de
kanalen die ik reeds noemde. Knelpunt is wel dat de zorg
voor het updaten van informatie aangaande de desbetreffende,
voortdurend aan verandering onderhevige politieke systemen
nog niet overal goed is geregeld. Bij de start van de
‘databank cultural policies’ was het eigenlijk de bedoeling
dat private instellingen het overheidsbeleid in kaart zouden
brengen om te voorkomen dat informatie en propaganda
samen zouden vallen. In de meeste gevallen gebeurt het nu
door ambtenaren die de Engelse taal beheersen. Een ontwikkeling
die voor verbetering vatbaar is.
Daarnaast kan geconstateerd worden dat niet-gouvernementele
publicaties en op internet geplaatste ervaringsfeiten uit
Europa’s culturele wereld in overvloed beschikbaar zijn, zij
het in mondjesmaat in het Engels. Het mooiste zou zijn als
nationale documentatiecentra ze achterhalen en systematiseren
en, voor zover van belang, in het Engels vertalen. Wel
is behoefte aan een internationaal samenwerkingsverband
dat zorgt dat bestaande kennis beter rendeert. Mogelijk biedt
het hierboven genoemde observatorium daarvoor perspectieven.
Dat zou goed te schakelen zijn met de virtuele collectie
in opbouw van de Boekmanstichting met documentatiecentra
in Bonn, Wenen, Turijn, Zagreb en Parijs: RECAP
(Resources for Cultural and Arts Policy,. Daarbij is de uni-
6 mer en moeizamer verloopt dan je dacht, en oriënteer je bij
vorm van wat voorlopig genoemd wordt: ‘een laboratorium versele classificatie van de documenten cruciaal. Een uit-
7
Frans van Dijk, Nationaal Archief: ‘Internationaal instellingen die al wat hebben gedaan in die landen.
voor culturele samenwerking in Europa’. (zie p 15-red) Een komst biedt hier de Engelstalige thesaurus die door de Boek-
werken moet je leren’
Culturele attachés kunnen veel tips geven, of duik eens in
derde grote internationale gouvernementele instantie die manstichting, mede met EU-geld, ontwikkeld is en hier en
‘We zijn op dit moment ondermeer bezig de Oostzeehandel de SICA-kaartenbak met instellingen die in het buitenland
kennis produceert ten behoeve van cultureel Europa is de daar al wordt gebruikt.
in de zeventiende en achttiende eeuw in kaart te brengen werken.’
UNESCO, als onderdeel van de wereldomspannende
Ten slotte. Feitelijke informatie over internationaal cultuur-
met landen als Estland, Letland en Litouwen. Er is veel
Verenigde Naties wordt zij in de cultuur wel als tegenhanger beleid is nodig ten gerieve van kunstenaars die de grens
archiefinformatie voorhanden in die landen. De contacten Dieuwertje van de Moosdijk is freelance tekstschrijver
gezien van de Wereldhandelsorganisatie, die zich op haar overgaan of culturele instellingen die hun actieradius uit-
verlopen heel soepel. Met de uitbreiding van de EU zijn de
beurt onder meer toelegt op de internationale bescherming breiden. De SICA voorziet daar al in. Maar ook de aanmaak
landen extra gespitst op samenwerking, dus dat was een � www.nationaalarchief.nl
van intellectueel eigendom. De UNESCO neemt momenteel van minder ‘utilitaire’ kennis is onontbeerlijk: informatie
schot voor open doel.
het voortouw in het debat over multiculturaliteit en de die in democratische samenlevingen als vanzelfsprekend
Ook met de archiefdiensten in Suriname, Aruba en de
bescherming van niet-economisch weerbare cultuur. Daar- beschikbaar is en die allen die geïnteresseerd zijn in cultuur-
Nederlandse Antillen hebben we nauwe contacten. Maar
over worden regelmatig ‘wereldcultuurrapporten’ gepublibeleid de mogelijkheid geeft het openbaar bestuur in zijn
naar Suriname bel je niet even om wat te regelen. Daar
ceerd. De UNESCO steunt Culturelink in Zagreb, een orga- beleid te volgen en zonodig te bekritiseren. Er moeten intel-
bemoeien de regeringen zich mee, het ministerie van OCW
nisatie met een internet-portal voor wat men zelf noemt lectuele vrijplaatsen zijn waar bijvoorbeeld de vraag kan
en Buitenlandse Zaken, de ambassade in Paramaribo... De
‘culturele ontwikkeling’. Daarnaast produceert het centrum worden opgeworpen hoe het toch komt dat in het overheids-
voorbereiding van internationale projecten vergt meer tijd
een tijdschrift dat informeert over internationale culturele beleid vaak wordt aangenomen dat de Europese cultuur niet
dan projecten in eigen land. Natuurlijk spelen cultuurver-
conferenties en meetings. De thematiek sluit sterk aan op meer is dan een optelsom van nationale culturen... ●
schillen ook een rol. In Europa en Amerika doe je op een
die van de Raad van Europa.
andere manier zaken dan daarbuiten. Als je een brief naar
Het herlevend nationalisme in de Europese politiek structu- Cas Smithuijsen is directeur van de Boekmanstichting, Studiecentrum voor
Afrika stuurt, moet je er niet automatisch vanuit gaan dat je
reert de inhoud van de kennisvorming onmiskenbaar en kunst, cultuur en beleid te Amsterdam
antwoord krijgt. Nederland hecht weinig aan ceremonie, en
beperkt bovendien de mogelijkheden voor beleidsvorming
veel aan inhoud. In Indonesië is dat bijvoorbeeld net omge-
op internationaal niveau. Tel dat op bij het feit dat kunst en � www.circle-network.org � www.culturelink.hr
keerd. En ex-koloniën weten die oud-koloniale gevoelighe-
cultuur zelf beleidsresistent worden geacht, in ieder geval in � www.culturalpolicies.org � www.recap.nl � www.boekman.nl
EUROPEES CULTUURBELEID

PETERSBURG2003.NL
8
SICAmag portretteert instellingen voor wie Europese samenwerking dagelijkse routine is. Irene Koot
Dagelijks bezig
met Europa
Leo Hannewijk, Film by the Sea: ‘Uitwisseling
Nederlandse, Engelse en Franse films’
Film by the sea, dit jaar naast Vlissingen, ook in Scheveningen
gehouden, wil zich als filmfestival niet alleen onderscheiden
door kleine en grote films naast elkaar te vertonen
maar ook door extra aandacht te geven aan voor literatuurverfilmingen.
Hannewijk: ‘De kunst is natuurlijk altijd om
een film die ik ergens heb gezien op een internationaal filmfestival
naar Nederland te krijgen. Voor mijn eigen research
struin ik alle films af op bijvoorbeeld de festivals in Berlijn
en Cannes. Dat kan lastig zijn. September is toch een beetje
een ongelukkige periode, omdat er dan heel veel filmfestivals
zijn. Iedereen vist in dezelfde vijver. En in de rangorde
van filmfestivals zijn wij natuurlijk maar een kleintje, vergeleken
met Venetië. Daar maak ik me ook geen illusies over.
Maar je probeert toch die goede films naar Nederland te krijgen.’
Op termijn wil Hannewijk onderzoeken of het mogelijk
is om er een nog sterkere Europese dimensie aan te ge-
die ook aan zee liggen het concept van Film by the Sea overnemen,
waarbij literatuur natuurlijk het belangrijkste programmaonderdeel
is met allerlei cursussen en lezingen in de
randprogrammering. Wanneer vier organisaties binnen de lidstaten
van de Europese gemeenschap een vergelijkbaar plan
hebben en een samenwerking daarin vinden, bestaat nog steeds
de mogelijkheid in Brussel dat daar bedragen voor beschikbaar
worden gesteld. Het zou interessant zijn om een uitwisseling
te hebben van Nederlandse, Engelse en Franse films.’
� www.filmbythesea.nl � http://www.veneziafilmfestival.com
� www.festival-cannes.fr
Peter Smidt, Conamus: ‘Europa moeilijke markt
door dominantie Amerikaans repertoire’
‘Wij promoten Nederlandse muziek in binnen- en buitenland.
Alle genres, van cabaret tot het levenslied, van rock
tot dansmuziek. In het buitenland hebben we faciliterende
stands op grote internationale muziekbeurzen, zoals de
Midem in Cannes. Wij zorgen dat alle Nederlandse professionals,
zo’n 300 bedrijven, daar zaken kunnen doen.’ In
Groningen houdt Smidt zich bezig met de programmering
van festivals Noorderslag en Eurosonic. Als onderdeel daarvan
is vorig jaar gestart met ETEP, European Talent Exchange
Program, een samenwerkingsproject met de European Broadcasting
Union waarin Europese agenten, promotors en
zomerfestivals deelnemen. ‘Over het algemeen is de thuismarkt
van een Europees land te klein voor een artiest om
van te kunnen leven. De investeringen in marketing, bijvoorbeeld
videoclips, zijn dan te hoog. Voor veel artiesten is
er dan ook een noodzaak om de markt te vergroten. Europa
is daarbij natuurlijk de meest voor de hand liggende markt,
maar is ook een moeilijke markt door de dominantie van
Amerikaans repertoire. Wat wij proberen is structuren te
ontwikkelen met alle andere Europese landen, waardoor
Europees repertoire een betere circulatie in Europa kan krijgen.’
Als concreet resultaat van deze inspanningen noemt
Smidt het Noorse Kaizers Orchestra. ‘Naar aanleiding van
hun optreden op Eurosonic in januari hebben ze dit jaar op
zo’n 10 Europese festivals hebben gespeeld deze zomer. Naar
aanleiding daarvan is in al die landen hun plaat uitgekomen.’
� www.conamus.nl � www.noorderslag.nl � www.etep.nl � www.ebu.ch
ven. ‘Je zou je kunnen voorstellen dat vergelijkbare plaatsen den voor het komende ITs Festival. Het is voor ons natuurlijk
heel belangrijk om op het internationale werk stevig in
te zetten, met het oog op het nieuwe kunstenplan. Ik heb in
september het Cairo International Festival for Experimental
Theatre bezocht. Wij waren daar met de winnende ITs-voorstelling
van Boukje Schweigman en Theun Mosk van de
mimeopleiding. Voor de studenten is het natuurlijk een hele
ervaring, vooral de nabesprekingen zijn ontzettend leerzaam.
In Duitsland ga ik jaarlijks meerdere scholen langs om te
kijken naar studentenwerk. Van alle voorstellingen zoeken
we de beste uit en die staan dan vervolgens op het ITs.’ Ook
zijn er uitwisselingsprojecten, bijvoorbeeld met scholen in
Vlaanderen. Nieuw is de Internationale Jonge Maker Marathon.
‘Dat hebben we net afgelopen zomer bedacht. Festivals
in Bulgarije, Engeland, Tsjechië, Vlaanderen en Nederland
nomineren allemaal een mooie, kleine voorstelling om
op reis te gaan langs die verschillende festivals. Deze zijn
voor het eerst te zien op ITs in juni. Dan begin je om 10 uur
‘s ochtends, ‘s avonds heb je dan blaren op je ogen, maar wel
een heel stuk Europa gezien!’
� www.its.ahk.nl � www.cdf-eg.org
FILM BY THE SEA
Jacqueline van Benthem, ITs: ‘Blaren op je ogen,
maar wel een heel stuk Europa gezien!’
‘Ik reis veel. Ik ga volgende maand weer naar Minsk in Wit
Rusland proberen een paar mooie solovoorstellingen te vin-
Khaldoun Elmecky, Cosmic: ‘Diversiteit geen paragraafje
in de samenleving, maar vast issue.’
Sinds april 2003 is Khaldoun Elmecky artistiek directeur
van Cosmic Theater, dat zich richt op de nieuwe samenleving.
‘Ik heb veel contacten met beleidsmakers in de cultuur
en politiek. Ik sta midden op het kruispunt het verkeer
ITS, AFFICHEBEELD
te regelen. Het is hectisch, maar mooi werk. Door mijn
voorganger John Leerdam is ontzettend veel pionierswerk
verricht om cultureel divers theater op de kaart te krijgen.
Ik probeer een heel duidelijke artistieke signatuur te geven
aan Cosmic door kwalitatief hoogwaardig theater te produceren.
De tent is opgezet, die staat. Nu ga ik hem inrichten.
Diversiteit is geen paragraafje in de samenleving, maar een
vast issue. Het gaat overal kris kras doorheen. Van eten tot
theater, van sport tot muziek. De wereld is nu zò in beweging,
Nederland is vaak een verblijfplaats in plaats van een
woonplaats. Mensen zwerven. Het theater dat wij maken is
vaak een reflectie op dat thema.’ Elmecky is onder andere
bezig met de voorbereiding van het tweede European Urban
Theatre Festival in Engeland. ‘Urban theatre kan je omschrijven
als theater dat zich bezig houdt met thema’s als
migratie en globalisering. De eerste editie in Amsterdam
organiseerden we in samenwerking met andere Europese
culturele instituten. We waren heel tevreden. Zo’n tien
voorstellingen uit zeven verschillende landen zijn gekoppeld
aan een tweedaags congres. Theatermakers, producenten en
acteurs konden praten over inhoudelijke thema’s en knelpunten
uit elk land. Dat was ontzettend inspirerend. Het
festival werd bezocht door allerlei lagen uit de samenleving.
Ik ben nu bezig met de tweede editie in Manchester. Zo
proberen we ermee Europa door te reizen.’ ●
� www.cosmictheater.nl
Irene Koot is freelance tekstschrijver
EUROPEES CULTUURBELEID
9

10
EUROPESE NETWERKEN
Europese netwerken bestaan in vele vormen en maten op
lokaal, regionaal, nationaal en internationaal niveau. De
netwerken heten werkgroep, vereniging, forum, commissie
of réseau, foundation, league of federatie. Er bestaan ook
organisaties die zich als netwerken presenteren, maar eerder
koepelorganisaties zijn of informatiecentra, zoals de
Media Desks en de Culturele Contact Punten. Netwerken
laten zich niet weerhouden door landsgrenzen of taal- en
cultuurbarrières. Ze zijn gericht op een specifiek thema,
onderwerp of missie. Er zijn netwerken voor jazzprogrammeurs,
wereldmuziekfestivals, kunstmanagers, erfgoedorganisaties,
schrijvers, vertalers of Europese cultuursteden.
De kwaliteit staat of valt bij de inzet door de eigen leden.
Onderstaand overzicht is niet compleet, maar geeft een
indruk van de belangrijkste Europese netwerken, waarbij
ook aandacht is voor de nieuwe EU-landen.
Lobby/belangenbehartiging
• FEAP EUROPEAN FORUM FOR ARTS & HERITAGE bewust maken van
behoeften van Europese kunstenaars bij Europese beleidsmakers,
uitwisseling informatie, advies � www.efah.org
• ECA EUROPEAN COUNCIL OF ARTISTS ondersteunen van kunstenaars
bij beïnvloeding van Europees beleid vooral gericht
op de sociaal-economische situatie, uitwisselen informatie
� www.eca.dk/
• CULTURELINK verzamelen, verwerken en verspreiden van
informatie over culturele ontwikkeling en cultuurbeleid,
stimuleren samenwerking � www.culturelink.org
• CIRCLE CULTURAL INFORMATION AND RESEARCH CENTRES LIASION
EUROPE verzamelen en verspreiden van informatie over
onderzoek in cultureel Europese � www.circle-network.org
of � www.boekman.nl/circle
• ERICARTS EUROPEAN RESEARCH INSTITUTE FOR COMPARATIVE
CULTURAL POLICY AND THE ARTS coördinatie interdisciplinair en
internationaal onderzoek, vergelijkende studies
� www.ERICarts.org
• BUDAPEST OBSERVATORY verzamelen en verspreiden van informatie
over culturele ontwikkeling en financiering daarvan
in de Oost-Europese landen � www.budobs.org
• EIPCP EUROPEAN INSTITUTE FOR PROGRESSIVE CULTURAL POLICIES stimuleren
overleg en samenwerking tbv Europese culturele
samenwerking � www.eipcp.net
• ENCC EUROPEAN NETWORK OF CULTURAL CENTRES netwerk van
culturele centra met als doel betere internationale samenwerking
� www.encc.net
• ENICPA EUROPEAN NETWORK OF INFORMATION CENTRES FOR
PERFORMING ARTS samenbrengen Europese informatie netwerken
voor podiumkunsten � www.enicpa.org
Mobiliteit
• TEH TRANS EUROPE HALLES stimuleren internationale uitwisseling,
ondersteuning en samenwerking tussen
onafhankelijke multidisciplinaire culturele centra
� www.teh.net
• RES ARTIS INTERNATIONAL ASSOCIATION OF RESIDENTIAL ARTS CENTRES
stimuleren en ondersteunen van contact, uitwisseling en
samenwerking van artists-in-residencies � www.resartis.org
(ook � www.transartists.nl)
Onderwijs, training, management
• ENCATC EUROPEAN NETWORK OF CULTURAL ADMINISTRATION CENTRES
gelegenheid geven voor training en informatie-uitwisseling
onder stafleden van culturele centra � www.encatc.org
• ELIA EUROPEAN LEAGUE OF INSTITUTES FOR THE ARTS promotie van
internationale samenwerking tussen studenten en leraren
van academische instellingen in de kunsten
� www.elia-artschools.org
• ORACLE NETWORK OF EUROPEAN CULTURAL MANAGERS promotie van
Europese culturele projecten, ondersteunen bij het omzetten
van ideeën in projecten � www.fondation-hicter.org/site_uk/base.html
• PEARLE PERFORMING ARTS EMPLOYERS ASSOCIATIONS LEAGUE EUROPE
belangenvertegenwoordiging van podiumkunstproducers
en -managers � www.pearle.ws
Jongeren
• EU NET ART KUNST EN JEUGD IN EUROPA stimuleren bijeenkomsten
tussen kunstenaars en jongeren, verruimen mogelijkheden
voor jongeren om creativiteit te ontwikkelen, verhogen
politiek bewustzijn � www.eunetart.org/eunetart/index2.html
• JEUNESSES MUSICALES INTERNATIONALES het samenbrengen van
jeugd en muziek op internationaal niveau � www.jmi.net
• EUROPEAN ASSOCIATION OF YOUTH ORCHESTRAS EAYO netwerk van
jeugdorkesten en jeugdorkeststichtingen in Europa
� www.eayo.org
• EUROPEAN YOUTH CARDS ASSOCIATION, EYCA netwerk van jongerenkaarten
als CJP � www.eyca.org
Regio’s, steden
• ECCM NETWORK OF THE EUROPEAN CITIES OF CULTURE AND CULTURAL
MONTHS stimuleren samenwerking en coördinatie tussen
culturele hoofdsteden � www.eccm.net
• EUROCITIES transnationaal samenwerkingsverband tussen
Europese steden met als doel stedelijke belangen op EU
niveau te bespreken � www.eurocities.org
• ASSOCIATION OF EUROPEAN CITIES AND REGIONS OF CULTURE
Europees platform voor samenwerking, debat en actie tbv
culturele en artistieke politiek van steden en regio’s
� www.lesrencontres.org
Media, film, video
• MEDIACULT INTERNATIONAL RESEARCH INSTITUTE FOR MEDIA,
COMMUNICATION AND CULTURAL DEVELOPMENT (onderzoeks)publicaties
over invloed van mediatechnologie op culturele
ontwikkelingen, informatie uitwisseling
� www.mdw.ac.at/mediacult/index.html
• FICC/IFFS INTERNATIONAL FEDERATION OF FILM SOCIETIES stimuleren
samenwerking tussen filmmaatschappijen en non-profit
bioscopen � www.mediasalles.it/crl_v2.htm
Literatuur, schrijvers, uitgeverijen, bibliotheken
• INTERNATIONAL PEN stimuleren solidariteit onder schrijvers,
strijden voor vrijheid van expressie � www.internatpen.org
• EWC EUROPEAN WRITERS’ CONGRES representeert en coördineert
belangen van schrijvers en vertalers bij internationale
instellingen, lobby voor belangen schrijvers in EU
� www.european-writers-congr.org
• INTERNATIONAL PUBLISHERS ASSOCIATION verdedigen van vrijheid
van uitgevers, belangen behartigen, stimuleren internationale
samenwerking � www.ipa-uie.org
• IFLA INTERNATIONAL FEDERATION OF LIBRARY ASSOCIATIONS AND
INSTITUTIONS internationaal begrip, samenwerking, discussie,
onderzoek en ontwikkeling ogv bibliotheekwerkzaamheden
� www.ifla.org
Beeldende kunst, vormgeving, architectuur,
multimedia
• E-CULTURE NET Europees netwerk met als doel onderzoek
en educatie van digitale cultuur te stimuleren. Hier
is ook informatie te vinden over diverse culturele
netwerken binnen de EU � www.mmi.unimaas.nl/eculturenet/
index.html
• GERMINATIONS EUROPE presenteren van jonge kunst op internationaal
niveau, gelegenheid geven voor ontdekken nieuwe
talenten � www.germinations.org
• ICOGRADA INTERNATIONAL COUNCIL OF GRAPHIC DESIGN ASSOCIATIONS
promotie, uitwisseling en professionalisering van grafische
vormgeving � www.icograda.org
• UNION INTERNATIONALES DES ARCHITÈCTES ontmoetingsplaats
voor architecten, promotie van architectuur
� www.uia-architectes.org
• PÉPINIÈRES EUROPÉENNES POUR JEUNES ARTISTES stimuleren van
het internationaal werken van jonge kunstenaars vooral
interdisciplinair en intercultureel � www.art4eu.net/
• MEDIA LOUNGE netwerk van organisaties op het gebied van
nieuwe media � www.medialounge.net
• EUROPEAN NETWORK OF CYBERART een netwerk van Europese
mediakunstlaboratoria voor samenwerking en gezamenlijke
experimenten met breedbandverbindingen
� www.encart.net/network.htm
• EUROPEAN CULTURAL BACKBONE coalitie van instellingen voor
mediacultuur die samen deelnemingsgerichte media ontwikkelen
Musea, monumenten, archeologie, erfgoed
• ICOM INTERNATIONAL COUNCIL OF MUSEUMS promotie en ontwikkeling
van musea, samenwerking � www.icom.org
• EUROPEAN NETWORK CULTURAL CENTRES/HISTORIC MONUMENTS
samenwerking tussen culturele centra die in historische
monumenten gevestigd zijn � www.accr-europe.org
• FORUM EUROPEAN FORUM OF HERITAGE ASSOCIATIONS vergroten
bewustzijn mbt Europese erfgoed � www.heritageforum.org
• FEMP EUROPEAN FOUNDATION FOR HERITAGE SKILLS, ICC
INTERNATIONAL INSTITUTE FOR CONSERVATION OF HISTORIC AND
ARTISTIC WORKS Kennisoverdracht ter bescherming en conservering
van historische en culturele werken
� www.iiconservation.org
• NEMO NETWORK OF EUROPEAN MUSEUM ORGANISATIONS netwerk
van Europese museumorganisaties � www.ne-mo.org
• EUROPA NOSTRA Europees organisatie op gebied van het cultureel
erfgoed � www.europanostra.org
Podiumkunsten (muziek, dans, opera, toneel)
• EUROPEAN MUSIC COUNCIL promotie muziek-educatie, stimuleren
van de ontwikkeling van jonge musici, samenwerking
� www.european-music-council.org
• IETM INFORMAL EUROPEAN THEATRE MEETING uitwisseling van
informatie over productie en presentatie van theater, dans
e.d. � www.ietm.org
• AEC ASSOCIATION EUROPÉENNE DES CONSERVATOIRES ACADÉMIES
DE MUSIQUE ET MUSIKHOCHSCHULEN cultureel en educatief
netwerk van muziek onderwijs organisaties
� www.aecinfo.org
• AEF ASSOCIATION EUROPÉENNE DES FESTIVALS coördineren en stimuleren
van samenwerken bij de organisatie van
Europese festivals � www.euro-festival.net
• RESEO EUROPEAN NETWORK OF EDUCATION DEPARTMENTS IN OPERA
HOUSES samenwerkingsverband met als doel via opleiding
en scholing opera-bezoek te stimuleren in Europees verband
� www.reseo.org
• EUROPEAN UNION BAROQUE ORCHESTRA verzorgt specialistische
baroque orkest training voor afgestudeerde conservatorium
studenten � www.eubo.org.uk
• EUROPEAN JAZZ NETWORK Europese samenwerking van promoters,
muziekverenigingen, artistiek directeuren, consultants
van muziekprogramma’s voornamelijk op het gebied
van jazz � www.ejn.it
• EUROPEAN CONFERENCE OF PROMOTORS OF NEW MUSIC Europees
samenwerkingsverband ter bevordering van hedendaagse
muziek � www.ecpnm.com
• EUROPEAN FORUM OF WORLDWIDE MUSIC FESTIVALS Europees netwerk
van onafhankelijke festivals met sociaal-maatschappelijke
achtergrond � www.efwmf.org
• INTERNATIONAL SOCIETY FOR CONTEMPORARY MUSIC netwerk voor
stimulering en presentatie van hedendaagse muziek
� www.iscm.nl
• EUROLYRICA International Association of Promotion of the
Operatic Arts � www.eurolyrica.be
• EUROPEAN TALENT EXCHANGE PROGRAM een samenwerkingsproject
met de European Broadcasting Union waarin Europese
agenten promotors en zomerfestivals deelnemen
� www.etep.nl � www.ebu.ch
• CONAMUS Promotie van Nederlandse muziek in het buitenland
� www.conamus.nl
En verder nog....
• SICA via de wegwijzer van de website is een overzicht te
vinden van fondsen en sectorinstituten, netwerken, belangen-
en serviceorganisaties, culturele instituten in binnenen
buitenland, en tal van links � www.sicasica.nl
• EUROPORTAL de website van de Europese Unie
� www.europa.eu.int
• ON THE MOVE een website met informatie over professionele
mobiliteit voor mensen uit de EU en de EU-toetredende
landen die zich bezig houden met theater, dans, muziek
en andere podiumkunsten � www.on-the-move.org ●
EUROPEES CULTUURBELEID
11

lastig
EU structuurfondsen:
‘Onvermoede bijdragen die
te vinden zijn’
Een bekend Europees programma voor financiële steun aan
culturele projecten is Cultuur 2000. Minder bekend is bij
culturele organisaties dat ook vanuit ‘Structuurfondsen’ soms
financiële steun beschikbaar is. Yvette Gieles
Structuurfondsen vormen een verzameling Europese financieringsregelingen
waarmee beoogd wordt de economische
of sociale ongelijkheid tussen Europese regio’s, plattelandsgebieden
en steden weg te nemen en de onderlinge samenhang
in de Unie te versterken. De middelen worden ingezet
om duurzame ontwikkeling te stimuleren. De lidstaten ontwikkelen
programma’s die door de Europese Commissie
kunnen worden medegefinancierd. Door deze medefinanciering
probeert Brussel zich ‘dichter bij de burger’ te manifesteren
èn kan het invloed uitoefenen op het beleid in de lid-
Algemeen
Via de European Cultural Portal kan doorgeklikt worden naar
de startpagina’s van alle Structuurfondsen:
� www.europa.eu.int/comm/culture/funding
In Nederland heeft het Ministerie van Economische Zaken
een coördinerende rol wat betreft de structuurfondsen. Op deze
website staat een overzicht van de beschikbare regelingen in
Nederland en links naar uitvoerende instanties.
� www.ez.nl/default_bel.asp?pagina=structuurfondsen
staten. Een gedeelte van de structuurfondsen is bestemd
voor ‘Communautaire Initiatieven’, specifieke instrumenten
die de Europese Commissie zelf ter beschikking stelt ten
behoeve van projecten in de lidstaten waarvan de resultaten
ook voor andere Europese landen relevant zijn. Voorbeelden
van communautaire initiatieven zijn de programma’s
Interreg III, Leader+ en Equal.
De structuurfondsen vormen een grote post op de begroting
van de Europese Unie. In de huidige programmaperiode
2000-2006 heeft Nederland recht op ruim 3 miljard euro,
zo’n 1,5% van het totale budget.
In sommige gevallen kan voor projecten op het gebied van
cultuur een beroep gedaan worden op structuurfondsen. De
nadruk ligt vooral op de sociaal-economische betekenis van
een project. Bijvoorbeeld projecten in de sfeer van cultuurtoerisme
om de lokale economie te stimuleren en versterking
van de culturele infrastructuur om de sociale cohesie
in een wijk te verbeteren. De vestigingsplaats van een organisatie
kan in dit geval van doorslaggevend belang zijn, want
niet overal zijn alle Structuurfondsen in dezelfde mate
beschikbaar.
Versnippering in Nederland
Het is vrij lastig om zicht te krijgen op de beschikbaarheid
van de Structuurfondsen in Nederland voor culturele projecten.
De uitvoering van de besteding van de Structuurfondsen
is in Nederland verdeeld over vele partijen: verschillende
ministeries, provinciale staten, gemeenten en regiosecreta-
Dagelijks bezig
met Europa
Jan Zoet, Rotterdamse Schouwburg: ‘Een netwerk
begint bij nieuwsgierigheid’
‘Podiumkunst houdt net als andere kunstvormen niet op bij
de grens. Al jaren presenteren en co-produceren wij buitenlandse
voorstellingen. In de jaren ‘70 en ‘80 was het vrij
gebruikelijk in Nederland regelmatig buitenlands theater te
laten zien. Het heeft veel Nederlandse toneelmakers beïnvloed
in hun werk. Daarna is Nederland achterover gaan
leunen onder het mom: ‘We maken toch het beste theater in
SICAmag portretteert instellingen voor wie
Europese samenwerking dagelijkse routine is.
Dieuwertje van de Moosdijk
de wereld’. Zonde! Nederland heeft haar eigen traditie vrijwel
om zeep geholpen. Opvallend is hoe groot de verschillen
zijn tussen de theaterculturen. Alleen al in Europa! In
Midden- en Oost-Europa is een première voorpaginanieuws.
Dat komt door een sterke traditie van schrijvers en regisseurs.
In landen waar veel krachten van buitenaf een rol
speelden, is kunst een middel om zich bewust te blijven van
een eigen culturele identiteit en om zich uit te spreken. Wij
denken al snel dat het daarom achterhaalde folklore is. Niet
dus. Verschillen vind je bijvoorbeeld in de wijze waarop een
voorstelling geproduceerd wordt. Het is niet uitzonderlijk
dat een productie komt met twintig technici en drie bouwdagen
eist. Soms is dat terecht, maar meestal blijkt dat het
met minder ook goed kan. Toch moeten we onze norm niet
als heilig beschouwen. In onze haast en behoefte aan doelmatigheid
wordt wel eens vergeten dat het geheim van een
voorstelling besloten kan liggen in tijd en improvisatie. Een
netwerk ontstaat vaak vanzelf, sommige hebben een formele
status zoals de IETM, de Informal European Theatre
Meeting, de meeste zijn informeel. We reizen veel, bezoeken
festivals en leggen veel contacten. Het begint bij nieuwsgierigheid.
En bij lef. Je weet dat die ene voorstelling het duurste
is wat je dat jaar zal presenteren, en dat het geen volle
zalen haalt. Daar is moed voor nodig.’ ●
� www.ietm.org
Thinking Forward
Nederlands Cultureel Voorzitterschap van de Europese Unie (juli-december 2004) Marjan Otter
12 riaten. Bij gebrek aan centrale registratie is een uitgebreide
13
Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling/EFRO rondgang nodig om te achterhalen hoeveel geld vanuit de
‘Doelstelling 2 stedelijke gebieden’ (stadsdelen in Amsterdam, structuurfondsen in de culturele sector in Nederland
Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Enschede, Arnhem, Nijmegen, belandt. Deze informatie is uitermate relevant om vast te
Eindhoven, Maastricht) � www.doelstelling-2.nl/
kunnen stellen hoeveel geld de Europese Unie uiteindelijk,
Buitenlandse Zaken heeft, mede namens OCW, opdracht en Ljubljana die een eigen positie veroverden binnen de
Daarnaast zijn in Noord, Zuid en Oost Nederland delen aange- naast de bescheiden bedragen vanuit Cultuur 2000, aan cul-
verleend aan het Fonds voor Amateurkunst en
internationale wereld van kunst en cultuur. Het programma
merkt die in aanmerking komen voor steun vanuit EFRO en de turele projecten besteedt.
Podiumkunsten om samen met de Mondriaan Stichting zorg omvat enkele projecten waarbij op zoek wordt gegaan naar
Communautaire initiatieven Urban II (ontwikkeling stedelijke Wat betreft de bestedingen in Nederland in de vorige pro-
te dragen voor de culturele activiteiten tijdens het
betekenissen van de Europese eenwording, los van de van-
gebieden: specifieke wijken in Amsterdam, Rotterdam en
grammaperiode 1994-1999 heeft OCW een omvangrijke
Nederlandse EU-Voorzitterschap. Intendant Han Bakker, is zelfsprekende economische en politieke uitgangspunten.
Heerlen) � www.urban-2.nl
inventarisatie gemaakt. Een eerste indruk op basis van het
samen met het programmateam Maria Hlavajova, Henk Met een serie beeldende-kunstprojecten worden posities van
Interreg (IIIA grensregio’s, IIIB transnationale -en IIIC inter- conceptrapport wijst uit dat behoorlijk wat culturele projec-
Scholten en office manager Bregje Deben begin september en meningen over de toekomst van de EU verkend. Ook
regionale samenwerking) � www.vrom.nl
ten medegefinancierd zijn vanuit structuurfondsen. Hierbij
aan de slag gegaan. Het beschikbare budget is beperkt, even- wordt gekeken naar de manier waarop de ruimte van de uit-
is uit gegaan van een ‘brede’ definitie van cultuur. Naast
als de nog beschikbare voorbereidingstijd en dit noodzaakt gebreide Europese Unie samen gedeeld kan worden. Per land
Europees Sociaal Fonds/ESF
financiële steun voor grensoverschrijdende samenwerking
het team keuzes te maken. Er is nu een voorlopig program- worden specifieke projecten ontwikkeld met aansluiting op
ESF doelstelling 3 en het communautaire initiatief EQUAL
tussen een aantal grote musea op het gebeid van beeldende
ma op hoofdlijnen ontworpen met als titel THINKING voor Nederlandse instellingen interessante organisaties. Dat
� www.agentschapszw.nl
kunst, zijn met behulp van de structuurfondsen ook fietspa-
FORWARD, Multiple chapters on (ex)changing Europe biedt, volgens het team, de beste kansen op het creëren van
den en bezoekerscentra in landelijke gebieden gerealiseerd.
Van 1 juli tot en met 31 december 2004 vindt een aantal op de toekomst gerichte relaties.
Europees Oriëntatie- en Garantiefonds voor de
Naar verwachting zal de Europese Commissie in het najaar
projecten plaats op het gebied van hedendaagse kunst en Het programmateam is zelf geen producent maar sluit con-
Landbouw/EOGFL
van 2003 de complete evaluatie publiceren van de bestedin-
cultuur. Het gaat om presentaties van Nederlandse kunst in tracten af met partners. Het team maakt keuzes, coördi-
onder meer het communautaire initiatief Leader+ (ontwikkeling gen vanuit de structuurfondsen in de culturele sector in de
de nieuwe lidstaten én van kunst uit deze nieuwe lidstaten neert, begeleidt inhoudelijk en publicitair en (co-)financiert
plattelandsgebieden) � www.leaderplus.nl
programmaperiode 1994-1999. Hierin zijn dan ook de gege-
in Nederland, met de nadruk op dynamiek en hedendaagse in voorkomende gevallen. Informatie: Bregje Deben
Het Plattelandsontwikkelingsprogramma/POP is geen onderdeel vens van de Nederlandse inventarisatie opgenomen. Zodra
kunsten. Daarmee kan Nederland zich onderscheidend pro- � info@cp2004.nl en � www.eu2004.nl ●
van de structuurfondsen, maar wordt wel gefinancierd vanuit deze publicatie beschikbaar komt, zal er op de SICA website
fileren en betrekkingen met de toetredende landen inhoude-
het EOGFL � www.rb-pop.nl
bekend worden gemaakt waar het rapport te vinden is. ●
lijk verdiepen, bijvoorbeeld met Praag, Warschau, Boedapest Marjan Otter is communicatiemedewerker bij SICA
EUROPEES CULTUURBELEID

EUROPEES CULTUURBELEID
14
Europees Cultuurbeleid onzichtbaar?
De Europese Unie is voor de meeste kunstenaars, culturele instellingen en gezelschappen in Nederland een
ontoegankelijke, bureaucratische organisatie. Waar moeten we aan denken als het gaat over de Europese Unie
en kunst en cultuur? Twee spelers op het Europese cultuurpolitieke toneel werden door SICAmag geconfronteerd
met enkele stellingen en geven hun mening. Annemoon van Hemel
Gottfried Wagner: ‘Geen cultuurpolitieke visie bij EU’
Culturele waarden als tegenwicht?
‘De Europese Unie is voor mij niet onzichtbaar, integendeel
zelfs. Ik kom vandaag net van terug van Berlijn, waar achthonderd
radio- en televisiemakers uit heel Europa elkaar een
week lang hebben ontmoet voor de Prix Europa, een festival
van kwaliteitsradio en -televisie. Maar ik weet dat de Europese
Unie voor de meeste mensen pas zichtbaar wordt als het gaat
om de positie van Europa in de wereld, naar aanleiding van
bijvoorbeeld de oorlog in Irak. Ik kan me wel voorstellen dat
mensen cynisch zijn over Europa en cultuur. Er is bij de Europese
Unie geen cultuurpolitieke visie, er is geen Europees cultuurbeleid.
Het budget voor grensoverstijgende culturele samenwerking
is belachelijk klein en wordt heel bureaucratisch
verdeeld. En dat terwijl kunstenaars, intellectuelen en onderwijsmensen
een cruciale rol spelen bij het bekritiseren van en
reflecteren op ontwikkelingen binnen Europa. Kunstenaars
kunnen daarbij functie hebben als eye-openers of een ander
perspectief bieden, wanneer ze als een soort seismograaf op
onderwerpen ingaan zoals intermenselijke relaties of immigratie.
Daardoor dragen ze bij aan het ontstaan van een Europese
gemeenschap waarin we ons thuis voelen. Mijn stelling
zou daarom zijn: de nieuwe, uitgebreide Europese Unie kan
niet zonder de inbreng van kunstenaars. Op nationaal niveau
bestaat al een, soms moeizame, interactie tussen kunstenaars
en beleidsmakers. Op Europees niveau moet dat nog komen.’
Effecten Europese regelgeving nog niet zichtbaar
‘Ik vind het belangrijk dat Europese subsidies en richtlijnen
bewerkstelligen dat het aantal multidisciplinaire internationale
projecten toeneemt. Zodat men verder kijkt dan de
eigen landsgrenzen. Ik zie ook een rol voor de Europese
Unie vanwege de afname van de budgetten voor de kunsten
in de Europese lidstaten. Er moeten nieuwe bronnen worden
gevonden om kunst en cultuur te financieren, bijvoorbeeld
Europese loterijen of fondsen die private gelden genereren.
Europese regelgeving zal ook de ‘creative competitiveness’
van Europa in de wereld moeten stimuleren: samenwerking
tussen culturele profit en not for profit organisaties. Geen
concurrentie, maar streven naar synergie. Om te beginnen
door met elkaar te praten. Zo hebben bijvoorbeeld de nietcommerciële
Europese muzieknetwerken geen enkel contact
met de europolitieke lobbyisten van de commerciële
muziekbranche, terwijl ze net zo veel belang hebben bij
Europese investeringen in opkomend talent.’
Europa dichter bij de burgers
‘Europees cultuurbeleid zou als doel moeten hebben om
verschillende culturen via culturele uitwisseling nader tot
elkaar te brengen. De Europese Culturele Stichting (ECF)
ambieert daarom een rol als katalysator voor innovatieve
artistieke en culturele processen in Europa. Dat gebeurt met
subsidies, bijvoorbeeld bij een voorstelling van theatergroep
Kassys, die met jongeren uit Polen, Estland, Letland en
Litouwen een performance en een film maakten. En bij het
project Slikary Putuju, waarin twee Nederlandse schilders
tijdens hun reis van Amsterdam naar Belgrado dagelijks
billboards maken met en over mensen die ze onderweg ontmoetten.
Beide projecten werden ondersteund door de ECF
met het subsidieprogramma ‘Art in Social Change’.
Culturele diversiteit beschermen?
‘Het behoud van culturele diversiteit in Europa staat op het
spel bij de GATS-onderhandelingen over liberalisering van
de handelsafspraken wereldwijd. Culturele goederen en diensten
zijn gebaat bij de bescherming en steun van nationale
overheden en Europa. Kunstenaars en kunstinstellingen hebben
daarom belang bij een sterke positie van de Europese
Unie die zich voor deze zaken hard kan maken. Het gevaar
dreigt nu al bij de muziekindustrie en de audiovisuele industrie,
maar op termijn kunnen ook de nationale subsidies
onder vuur komen te liggen. Die bedreiging kan alleen worden
voorkomen als er ook een Europese traditie bestaat in
het ondersteunen van cultuur. Maar paradoxaal genoeg geldt
dat andersom eveneens: het beschermen van dit soort culturele
waarden is alleen mogelijk als de Europese Unie de
internationale concurrentie het hoofd kan bieden.’
Nieuwe kansen dankzij uitbreiding EU
‘Ik ben ervan overtuigd dat de komst van de tien nieuwe lidstaten
een verrijking voor het culturele klimaat in de huidige
Europese lidstaten betekent. Het zal in economisch
opzicht een moeilijke periode zijn en juist daarom zullen
kunstenaars en intellectuelen ‘aan beide kanten’ elkaar
nodig hebben om een soort gevoel van saamhorigheid en
solidariteit te creëren. Dat is alleen mogelijk met een door
de Europese Unie gedragen cultuurpolitieke visie.‘ ●
Gottfried Wagner is secretaris-generaal van de Europese Culturele Stichting
in Amsterdam � www.kassys.nl � www.painter.nl � www.eurocult.org
Dragan Klaic: ‘Europese betrokkenheid heeft nauwelijks
gevolgen voor artistieke klimaat’
Europese ambtenaren te weinig oog voor cultuur
‘Europa is voor mij allerminst onzichtbaar, maar ik ben dan
ook een voorstander van een Europese cultuurpolitiek, voor
aandacht voor cultuur binnen de Europese eenwording.
Probleem is dat de Europese Unie als organisatie inderdaad
niet transparant is en niet democratisch genoeg. Bovendien
begrijpen ambtenaren van de Europese Commissie en
Europarlementariërs vaak niet welke waarden en behoeften
kunstenaars binnen Europa vertegenwoordigen. En ook op
nationaal niveau koppelen zowel beleid- als cultuurmakers
de Europese Unie aan geld, prestige en politieke invloed. Ik
vind dat de Europese Unie een helder cultuurbeleid moet
ontwikkelen om de tegenstrijdige normen en concepten in
de cultuursystemen van de lidstaten te overstijgen en multilaterale
culturele samenwerking te stimuleren.’
Zò moet het niet
‘Het belangrijkste doel van een Europese cultuurpolitiek is
een geïntegreerde kritische en creatieve culturele ruimte in
Europa te bevorderen doordat de inwoners elkaars cultuur
leren kennen, begrijpen en waarderen. Dat gebeurt niet alleen
door in het buitenland te laten zien wat thuis wordt gemaakt
maar vooral door samenwerkingsprojecten tussen kunstenaars
te stimuleren. De presentatie van het culturele programma
van de Europese Unie in in St. Petersburg in het afgelopen
jaar, is een is een voorbeeld van hoe het volgens mij niet
moet. Dat was dumpen en wegwezen zonder de ontwikkelingsbehoefte
van Petersburgse collegae en instellingen in de
programmering mee te nemen, zonder de interesses van het
Petersburgse publiek erbij te betrekken. Het stimuleren van
interculturele competentie moet voorop staan: door internationale
culturele samenwerking gericht op nieuwe, verrassende
culturele en artistieke resultaten. Er zijn gelukkig al
heel wat Nederlandse kunstenaars, culturele organisaties en
gezelschappen die dit doen, ondanks de beperkte blik van
veel Nederlandse cultuurambtenaren en politici die slechts
Nederlandse kunst in het buitenland willen presenteren als
een soort van prestige-export en Holland-promotie.’
Cultuur 2000 kan en moet beter
‘Voor de kunstenaars en kunstinstellingen zelf heeft de Europese
Unie geen duidelijke meerwaarde ten opzichte van de
lidstaten, op het Europese subsidieprogramma voor cultuur
na. Het huidige Cultuur 2000 programma werkt echter niet
goed, vergt veel te veel administratie en bovendien is er te
weinig geld beschikbaar: maar 34 miljoen euro per jaar. Dat
zal zeker ontoereikend zijn als er straks nog eens tien nieuwe
lidstaten bijkomen. De EFAH heeft haar kritiek op Cultuur
2000 in kaart gebracht en voorstellen gedaan voor verbetering.’
Europese regelgeving raakt de cultuursector
‘De Europese betrokkenheid heeft nauwelijks rechtstreekse
gevolgen voor het artistieke klimaat in Europa. Maar regelgeving
heeft wel degelijk invloed op het culturele leven. Denk
aan de gevolgen van verplichtende richtlijnen voor veilige
werkomstandigheden, brandbeveiliging en geluidshinder die
theaters en concertgebouwen dwingen tot grote uitgaven. Ook
maakt het Europese visumbeleid het moeilijker om samen
te werken met kunstenaars van buiten de EU. Daar staat
tegenover dat het reizen binnen Europa wordt gestimuleerd
en dat internationale samenwerking op het gebied van cultuur
makkelijker en goedkoper is geworden dankzij de euro.’
Europees perspectief ontbreekt vaak
‘De Nederlandse cultuursector is behoorlijk Europees als het
gaat om mobiliteit en het volgen van artistieke ontwikkelingen.
Literatuur, film, muziek en design hebben hun focus
al op Europa gericht. Podiumkunsten veel minder, en toneel
het minst. In de danssector is Nederland zelfs zijn vooraanstaande
positie in Europa aan het verliezen. Maar Europa is
groter dan de Europese Unie en complex. Kijken naar wat
gebeurt in steden als Parijs en Londen is niet hetzelfde als
het hebben van een volledig Europees perspectief. Bovendien
wordt de Nederlandse aanpak toch nog vaak gezien als de
enige goede manier. Ik pleit voor multilaterale culturele
samenwerking, gericht op het ontwikkelen van gemeenschappelijke
waarden in plaats van promotie van het eigen
kunnen. Onderdeel daarvan is het mogelijk maken van vertalingen
van literaire en andere artistieke producten binnen
Europa, zodat deze in diverse talen beschikbaar komen,
investeringen in digitale informatieportalen en netwerken
die de samenwerking zouden bevorderen en Europese reisbeurzen
die de kunstenaars in staat zouden stellen Europa te
ontdekken en partners voor nieuwe projecten te vinden.’ ●
Annemoon van Hemel is werkzaam geweest bij de Boekmanstichting en thans
freelance tekstschrijver. Dragan Klaic is voorzitter van het European Forum
for the Arts and Heritage in Brussel (EFAH) � www.efah.org
EUROPEES CULTUURBELEID
15

EUROPEES CULTUURBELEID
16
De opvolger
van Cultuur 2000 Yvette Gieles
Wat wordt de opvolger van het programma Cultuur
2000? Al geruime tijd wordt hierover vergaderd en
gestudeerd. SICAmag maakt een tussenstand op.
De Europese Commissie krijgt gevraagd en ongevraagd input
bij de ontwikkeling van een opvolger van Cultuur 2000
vanaf 2007 (zie ook pag 21). Gevraagde input kwam van een
werkgroep waar ook Gottfried Wagner deel van uitmaakte.
De werkgroep was gevraagd vooral pragmatisch en praktisch
te zijn. In haar aanbevelingen lijkt de werkgroep aan te
nemen dat het grootste deel van de gefinancierde Cultuur
2000-projecten inhoudelijk niet al te sterk was en dat
Europese steun nauwelijks terecht kwam bij innovatieve en
kwalitatief hoogstaande projecten buiten de ‘mainstream’.
Dat is jammer, want een gedegen evaluatie van Cultuur
2000 heeft nog amper plaats gevonden en het is maar de
vraag of deze opvattingen stroken met de werkelijkheid.
Versnippering
De voorstellen van de werkgroep zijn niet direct radicaal of
grensverleggend, maar op onderdelen prikkelend. Wel lijkt
het rapport op twee gedachten te hinken. De werkgroep is
gevraagd pragmatisch en praktisch te blijven, maar heeft uiteindelijk
een gedetailleerd vergezicht geproduceerd waarvan
niet duidelijk wordt hoe de uitvoering vorm zal krijgen èn
of echt sprake zal zijn van een verbetering ten opzichte
Cultuur 2000. Zo wil de werkgroep een verdere versnippering
van de schaarse Europese steun aan cultuur beperken
door minder projecten te selecteren. Een substantieel deel
van het budget zou naar een klein aantal bij voorkeur Pan-
Europese organisaties of ‘platforms’ moeten gaan die kwalitatief
en administratief stevig genoeg in elkaar zitten om
ook ‘sub-projecten’ van kleinere en vaak wat meer kwetsbare
culturele organisaties te faciliteren. Het zijn op dit
moment immers vooral kleinere projectorganisaties die last
hebben van de trage ambtelijke molens in Brussel. In de
voorgestelde constructie lijkt Europese steun dan bereikbaar
te worden voor projectaanvragen van minder dan 50.000
euro, de huidige ondergrens in Cultuur 2000. Daar zit een
adder onder het gras. In het voorstel ontpoppen de platforms
zich als een soort fondsen die op basis van eigen inzicht,
programma en instrumenten Europees geld mogen herverdelen.
Het is de vraag of je hiermee de versnippering oplost.
Want in plaats van één DG zijn het opeens meerdere instituten
waar organisaties zich toe moeten verhouden. En zo
bevat het rapport meer voorstellen die zeker zinvol zijn,
maar waarvan de concrete invulling minder evident is dan
op het eerste gezicht lijkt. Als we één ding hebben geleerd
van Cultuur 2000 dan is het wel dat effectiviteit en geloof-
waardigheid staan of valllen met de manier waarop het programma
wordt uitgevoerd.
‘Post Culture 2000’
De European Forum for Arts and Heritage, EFAH, manifesteert
zich als het ‘netwerk der netwerken’ van cultureel
Europa. Regelmatig bemoeit de EFAH zich gevraagd en
ongevraagd met beleidsvoornemens van de Europese Commissie
door het organiseren van bijeenkomsten en het publiceren
van rapporten. Een van deze rapporten, door EFAH
voorzitter Dragan Klaic naar de leden doorgestuurd, is ‘Post
Culture 2000’. Dit rapport is op eigen initiatief opgesteld.
‘Post Culture 2000’ van het Weense European Institute for
Progressive Cultural Policies ( EIPCP) is een vervolg op de
studie ‘Anticipating European Cultural Policies’ onder
redactie van Therese Kaufman en Gerald Raunig, waarin
vooral theoretische concepten zijn verkend. ‘Post Culture
2000’ is praktischer van aard. Hierin wordt gepleit voor
meer samenhang in de Europese financieringsinstrumenten
op het gebied van cultuur.
Gedifferentieerde benadering
Op dit moment is sprake van tal van Europese financiële
instrumenten, maar regelmatig belanden Europese projecten
tussen wal en schip. EIPCP doet verschillende voorstellen
ter verbetering. Men wil bijvoorbeeld af van criteria als
‘innovatie’ en ‘nieuwe technologieën’ omdat dit nietszeggende
vereisten zijn die zelden tot grensverleggende ideeën
inspireren en vooral tot overproductie van websites en cdroms
lijken te leiden. Helaas zijn de alternatieven die EIPCP
voorstelt, ook verre van eenduidig. De door hen geïntroduceerde
nieuwe criteria als ‘critical public spheres’, ‘transversal
research’ of ‘non-mainstream cultural initiatives’ zullen
vermoedelijk evenveel verwarring bij Europese projectleiders
oproepen. Daarnaast wil EIPCP om drempels voor deelname
van organisaties uit de nieuwe lidstaten te verlagen, een
gedifferentieerde benadering voor netwerken introduceren
en de administratieve procedures rond Europese subsidieaanvragen
sterk vereenvoudigen. Dit stond al eerder op de
agenda van menig discussiebijeenkomst over Europa en cultuur,
maar misschien is de tijd er nu wel rijp voor.
Jammer is dat er nog geen evaluatie is verschenen die vaststelt
wat Cultuur 2000 als investering van Europees geld
voor cultuur heeft bijgedragen aan culturele samenwerking
tussen de lidstaten. Dat was waarschijnlijk de beste basis
geweest voor aanbevelingen en verbeteringen. ●
Yvette Gieles is coördinator Cultureel ContactPunt bij SICA
� www.eurocult.org/pdfdb/sharing/report.DOC
� www.eipcp.net/policies/text/postculture2000_en.htm
Dagelijks bezig
met Europa
SICAmag portretteert instellingen voor wie
Europese samenwerking dagelijkse routine is.
Dieuwertje van de Moosdijk
Alex Adriaansens V2_: ‘Kies heel zorgvuldig je
partners’
‘V2_ is vooral een connectiemachine. Wij verbinden specialismen
zoals dans, architectuur, beeldende kunst en film
met elkaar. Mediatechniek vormt daarbij de rode draad. V2_
brengt kunstenaars, theoretici en onderzoekers samen die
werken in de elektronische kunst, media, wetenschap en
technologie. In de twintig jaar dat V2_ bestaat is dat netwerk
erg groot geworden. V2_ neemt actief deel aan
Europese netwerkinitiatieven die ruimte bieden aan interdisciplinaire
samenwerking binnen de mediacultuur. Zoals
het European Network of CyberArt (EncART), een netwerk
van Europese mediakunstlaboratoria voor samenwerking en
gezamenlijke experimenten met breedbandverbindingen. En
bijvoorbeeld European Cultural Backbone (ECB) - een coalitie
van instellingen voor mediacultuur die samen deelnemingsgerichte
media ontwikkelen ten behoeve van maatschappelijke
verandering.
Wat we doen is redelijk uniek. We zijn niet het zoveelste
podium; onderzoek vormt juist de hoofdmoot. Er is veel
vraag naar een organisatie die interdisciplinair werkt, we
moeten zelfs veel verzoeken afslaan. Dit jaar hebben we zes
‘cultuur 2000’ programma’s lopen, zoals Micrograffitti
Interdisciplinary Research, Realtime and Presence/East by
West en ExStream.
Wat me opvalt, is de enorme drive bij instellingen om tot
nieuwe impulsen te komen. Zowel in het buiten- als in het
binnenland. Ik kom heel gemotiveerde mensen tegen. De
randvoorwaarden waaronder je werkt verschillen per land.
De wijze waarop de sector georganiseerd en gesteund wordt,
bijvoorbeeld. In Nederland is veel mogelijk, mensen zetten
grote ogen op als ze horen wat hier allemaal kan. In Frankrijk
bemoeien beleidsmakers zich ermee. Alle subsidieaanvragen
gaan langs het ministerie van Cultuur. Het voordeel
is dat àls ze dan een verzoek goedkeuren, je ook echt een
groot project kunt opzetten.
Tips? Kies heel zorgvuldig je partners. Is de instelling flexibel,
bureaucratisch, zijn er afspraken te maken? Na een tijdje
weet je gewoon of een aanvraag goed in elkaar gestoken is
of niet.’
� www.encart.net/network.htm � www.eipcp.net/index/EGN/06.html
� ecb.t0.or.at www.e-c-b.net � www.sicasica.nl ➝ CCP
Ton Broekhuis, Noorderlicht: ‘Makkelijker contact
met buitenland dan met Randstad’
‘Wij maken een heel bewuste keuze om fotografen van andere
continenten hiernaartoe te halen. Vooral om ook de
kracht van de eigen cultuur te laten zien. Waarom moet het
altijd over AIDS en ellende gaan? Naast fototentoonstellingen
organiseren we lezingen, filmvertoningen en educatieprogramma’s.
Dit jaar konden we dankzij HGIS-subsidie
mede een masterclass voor documentairefotografie voor
jonge Europese fotografen houden. We zijn nu bezig een
eigen tentoonstelling samen te stellen, die we vervolgens
laten toeren door Europa. In het begin was het aantal tentoongestelde
buitenlandse en Nederlandse fotografen nog
fifty-fifty verdeeld, nu is bijna negentig procent van het
werk dat wij laten zien buitenlands. Dat betekent dat we
dagelijks contacten met het buitenland onderhouden.
Verbijsterend wat je soms meemaakt. We ontvingen in het
begin eens een envelop met veertig originele negatieven
vanuit de Afrikaanse bush bush. Een andere fotograaf
schreef dat hij al anderhalf jaar niet aan fotopapier kon
komen... Ik denk dat ons netwerk inmiddels bestaat uit
twee- tot driehonderd buitenlandse fotografen en individuen.
Zij denken mee over thema’s, heel waardevol. Dat netwerk
hebben we langzaam opgebouwd. In het begin hebben
we veertig mensen willekeurig benaderd door onze catalogus
op te sturen. En dan zingt zich dat langzaam voort.
Daarnaast bezoeken we verschillende festivals in Europa.
Overheidsinstellingen en culturele instanties in Nederland
hebben hoge muren om zich heen gebouwd, vind ik. Het
beperkt zich erg tot de Randstad. Dat merk ik ook bij culturele
attaché’s. Vanuit mijn Gronings perspectief is het goed
wat verder te kijken dan Rotterdam en Amsterdam. Ik heb
makkelijker contact met het buitenland dan met de
Randstad!’ ●
� www.noorderlicht.com � www.minbuza.nl ➝ buitenlands beleid ➝
HGIS-cultuur
EUROPEES CULTUURBELEID
17

EUROPEES CULTUURBELEID
18
Verklarend woordenboek
Europa
Annemarie Haitsma
Europese Unie
Het verbond van vijftien Europese staten. In de jaren vijftig
begonnen als de zes landen omvattende Europese Economische
Gemeenschap. Op 1 mei 2004 zullen daar 10 landen
bij komen: Polen, Tsjechië, Slowakije, Slovenië, Hongarije,
Malta, Cyprus, Estland, Letland en Litouwen.
Europese Raad
Boven aan de EU staat de Raad. Daarin komen staatshoofden
en regeringsleiders van de 15 lidstaten van de EU en de
voorzitter van de Europese Commissie ten minste eenmaal
per zes maanden tijdens het halfjaarlijkse voorzitterschap
van een lidstaat bijeen. De dagelijkse taken worden uitgevoerd
door het Parlement, de Raad van Ministers, de
Commissie, het Hof van Justitie en de Rekenkamer.
� www.europa.eu.int
De Raad van Europa
Gevestigd te Straatsburg, is geen EU-instelling maar een los
samenwerkingsverband waarvan 45 Europese landen lid zijn.
De Raad houdt zich voornamelijk bezig met bescherming
van mensenrechten en democratische regels. Van november
2003 tot mei 2004 is Nederland voorzitter van de Raad van
Europa. � www.coe.int
Raad van Ministers
Wordt ook aangeduid als Raad van de Europese Unie.
Vergadering van ministers met overeenkomstige portefeuilles
uit de EU-landen. Naast het vaststellen van de begroting
van de EU, wordt hier de communautaire wetgeving, dit is
‘EU-wetgeving’, door de lidstaten besproken en goedgekeurd.
Deze raad bestaat uit ministers die in de lidstaten verantwoordelijk
zijn voor het betrokken onderwerp, zoals bijvoorbeeld
het nieuwe programma Cultuur 2000. Er zijn zowel
formele als informele raden. Bij een formele raad worden
besluiten en resoluties genomen.
Europese Commissie
Dagelijks bestuur van de EU. De leden zijn de eurocommissarissen
en vormen de drijvende kracht van het besluitvormingsproces
van de EU. Voorzitter wordt na raadpleging van
het parlement door de staatshoofden en regeringsleiders in
de Europese raad gekozen. Overige leden worden in overleg
met voorzitter door de 15 lidstaten voorgedragen. Huidige
voorzitter is de Italiaan Romano Prodi. Het Nederlandse lid
is Frits Bolkestein, verantwoordelijk voor de Interne Markt,
Belastingen en de Douane Unie. Viviane Reding (Luxemburg)
is verantwoordelijk voor Onderwijs en Cultuur.
Europees Parlement
Wordt om de vijf jaar rechtstreeks gekozen en hierin komen
de politieke opvattingen van de Europese burgers tot uiting.
De nieuwe parlementsverkiezingen worden op 10 juni 2004
gehouden. Niet alle voorstellen van de Commissie hoeven
door het parlement te worden goedgekeurd. Wat betreft het
nieuwe programma Cultuur 2000 heeft Nederland bedongen
dat het inhoudelijke advies van de jury’s voortaan aan het
Parlement moet worden voorgelegd (zie ook pagina 23 -
Ingezonden mededelingen OCW en BZ). Voorheen was dit
niet zo. In het Europese Parlement hebben Maria Martens
(Christen Democraten) en Marieke Sanders-ten Holte (liberalen
en democraten) cultuur in hun portefeuille.
Subsidiariteitsbeginsel
Dit betreft de vraag of beslissingen op het niveau van de EU
of op nationaal niveau moeten worden genomen. Tot nu toe
is er vanuit gegaan dat prioriteiten op cultureel gebied het
beste op nationaal en lokaal niveau kunnen worden bepaald.
Voorzitterschap
Van 1 juli 2004 tot en met 31 december 2004 is Nederland
voorzitter van de EC. Tot 1 juli 2004 is Ierland voorzitter.
Op 1 januari 2005 neemt Luxemburg de fakkel over. Voor
het EU-voorzitterschap wordt een speciale website gebouwd,
die in het voorjaar van 2004 online gaat. Bij de start van het
voorzitterschap zal de website compleet zijn. � www.eu2004.nl
Acquis communautaire
Een Franse uitdrukking: ‘de EU zoals zij is’ . Dat wil zeggen
de rechten en plichten die de landen van de EU delen. In het
‘acquis’ zijn alle verdragen en wetten van de EU, verklaringen
en resoluties, internationale overeenkomsten en de
jurisprudentie van het Hof van Justitie terug te vinden,
waaronder ook de maatregelen die de regeringen van de EU
gezamenlijk nemen op het gebied van justitie en binnenlandse
zaken en het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid.
‘Het acquis aanvaarden’ betekent dus zich
aanpassen aan de EU zoals die is. Kandidaatlanden moeten
het ‘acquis’ aanvaarden voordat zij tot de EU kunnen toetreden
en moeten vervolgens de communautaire wetgeving in
hun nationale wetgeving omzetten.
Europese Grondwet
Sinds 4 oktober 2003 en onder het huidige Italiaans voorzitterschap
wordt onderhandeld tussen regeringen van lidstaten
over de hervormingen van de EU en de EU-grondwet. Op
18 juni is het ontwerp aangeboden aan de Europese Raad. In
dit ontwerp is een artikel opgenomen waarin is bepaald hoe
een lidstaat zich vrijwillig kan terugtrekken uit de EU. Tot
op heden was dit niet geregeld. Het ontwerp is de uitkomst
van de Europese Conventie, een grootschalige vergadering
waarin zowel regeringsvertegenwoordigers als leden van
nationale parlementen van de lidstaten en kandidaat lidstaten,
leden van het Europees Parlement en vertegenwoordigers
van de Europese Commissie deelnamen.
‘Brussel heeft besloten..’
Een term die vaak voorkomt in de media waarmee doorgaans
de instellingen van de Unie worden bedoeld, die vooral
in Brussel zijn gevestigd. De wetgeving van de EU wordt
door de Europese Commissie voorgesteld maar het zijn de
Raad van de Europese Unie, samengesteld uit ministers van
de nationale regeringen en het Europees Parlement, dat door
de Europese burgers wordt gekozen, die de wetgevingsvoorstellen
bespreken en wijzigen en vervolgens besluiten deze
al dan niet goed te keuren.
Intergouvernementele Conferentie (IGC)
Een conferentie waarbij de vertegenwoordigers van de lidstaten
bijeenkomen om de verdragen van de Europese Unie te
wijzigen. De volgende IGC, die voor 2004 is gepland, heeft
tot doel alle huidige verdragen van de Unie samen te smelten
tot één enkel, vereenvoudigd verdrag, meestal aangeduid
als ‘grondwet’ waarin de doelstellingen en de beleidsterreinen
van de EU en de verantwoordelijkheden van iedereen
worden aangegeven.
Officiële talen
De Europese Unie telt elf officiële talen: Deens, Duits,
Engels, Fins, Frans, Grieks, Italiaans, Nederlands, Portugees,
Spaans en Zweeds. De wetgeving van de EU wordt in alle
officiële talen gepubliceerd en elk van deze talen kan
gebruikt worden om met de instellingen van de EU in contact
te treden. Vanaf 1 mei 2004 komen daar negen andere
officiële talen bij (Cyprus heeft als officiële taal het Grieks,
Malta naast Engels het Maltees).
Schengenruimte (=de Schengenlanden)
In 1985 kwamen vijf landen van de EU, waaronder
Nederland, overeen de personencontrole aan hun gemeenschappelijke
grenzen af te schaffen.
De Schengenlanden hebben een gemeenschappelijk visumbeleid
voor het Schengengebied. Het omvat nu alle EU-landen
èn IJsland en Noorwegen. Ierland en het Verenigd
Koninkrijk nemen geen deel aan de afspraken over grenscontroles
en visa. Burgers van de lidstaten die het akkoord hebben
ondertekend, hebben geen visum nodig om binnen de
Schengenruimte te reizen. Met een visum voor welk
Schengenland dan ook, kan men automatisch vrij in de
Schengenruimte reizen, behalve in Ierland en het Verenigd
Koninkrijk.
Euroreferendum in Nederland
Als het aan de Tweede Kamer in Nederland ligt, zal een
raadplegend referendum over de invoering van de Europese
Grondwet worden gehouden. Op deze wijze wordt een nietbindend
advies gevraagd aan de Nederlanders voordat
gestemd gaat worden over de ratificatie van de Europese
Grondwet. Een meerderheid van de Tweede Kamer heeft
inmiddels voor gestemd. ●
Annemarie Haitsma is medewerker van de helpdesk van SICA
� europa.eu.int/comm/culture � www.sicasica.nl/ccp/
EUROPEES CULTUURBELEID
19

EUROPEES CULTUURBELEID
20
Het stimuleren van mobiliteit van kunstenaars en kunstproducties is een van de beleidsdoelen
van het internationale cultuurbeleid van Staatssecretarissen Medy van de Laan
(Cultuur en Media) en Atzo Nicolaï (Europese Zaken). Aan de andere kant werpt de weten
regelgeving op het terrein van het vreemdelingenbeleid steeds meer barrières op voor
deze mobiliteit. Het verkrijgen van visa en tewerkstellingsvergunningen voor kunstenaars
die van buiten de EU naar Nederland komen levert zoveel problemen op, dat
Nederland als culturele vrijhaven - de eeuwenoude internationale ontmoetingsplaats voor
kunstenaars - dreigt droog te vallen. Caroline Bakker
Zijn buitenlandse kunstenaars nog wel
welkom?
NEDERLAND ALS ‘CULTURELE VRIJHAVEN’
DREIGT DROOG TE VALLEN
In februari 2003 organiseerden de SICA en Trans Artists een
druk bezochte informatiemiddag over de visa- en tewerkstellingsproblematiek
van kunstenaars. Een groeiend aantal
culturele instellingen blijkt met deze problematiek te worden
geconfronteerd. Binnen de culturele sector is hierover
nog weinig kennis beschikbaar en zeker niet op een centrale
plaats. Om naar oplossingen te zoeken hebben SICA, Trans
Artists en de Federatie van Kunstenaarsverenigingen de
Projectgroep Kunstenaars en Visa opgericht. Ook vertegenwoordigers
van de Ministeries van OCW en Buitenlandse
Zaken, het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) en de
Immigratie- en Naturalisatie Dienst maken als adviseurs
deel uit van deze projectgroep. De projectgroep heeft een
eerste analyse van de problemen gemaakt en bestudeerd hoe
binnen bijvoorbeeld het academisch onderwijs deze mobiliteitsvraagstukken
worden aangepakt. Hierna zullen mogelijkheden
onderzocht worden om voorlichting te verbeteren,
kennis en samenwerking op een hoger niveau te brengen, en
regelgeving waar nodig te beïnvloeden. De eerste stap is om
de knelpunten in de culturele sector nader te inventariseren.
De SICA probeert daarom te weten te komen welke problemen
telkens opduiken, welke creatieve oplossingen er
gevonden zijn, waar het schort: in de voorlichting, de kennis
van de regelgeving, dienstverlening van instanties of op
andere terreinen.
Beleid verschillende posten verschilt sterk
Een eerste voorzichtige analyse lijkt erop te wijzen, dat de
problemen vooral liggen in de afstemming tussen de verschillende
instanties en niet zo zeer bij de regelgeving zelf.
Als culturele instellingen informatie over de procedure
inwinnen bij deze uitvoerende instanties, spreken die elkaar
vaak tegen. Er is dus behoefte aan een centraal informatiepunt.
Het komt nog te vaak voor, dat organisaties niet goed
op de hoogte blijken van de procedure of hun aanvraag
onvolledig of te laat indienen.
Dat Nederlandse vertegenwoordigingen in het buitenland tot
op grote hoogte zelf bepalen welke invulling aan de procedure
wordt gegeven, zorgt voor veel onduidelijkheid. Mathea
van Staden van het Noord-Azië Instituut Tengri heeft de
ervaring dat het beleid van verschillende posten sterk verschilt.
‘ In het ene land heeft een artiest als hij zijn uitnodigingsbrief
van de Nederlandse gastorganisatie laat zien direct
een visum, elders wordt zijn hele doopceel gelicht. Het verschil
is voor een buitenstaander niet te doorgronden’. Dat
dit zeer afhankelijk is van de Ambassade in kwestie, is ook
de ervaring van Mariët Bakker, directeur van Africa in the
Picture. Deze organisatie nodigt sinds 1987 Afrikaanse filmmakers
uit om tijdens het festival in Amsterdam hun werk
te tonen. Ook dit jaar heeft de organisatie grote moeite gehad
met een visum voor een filmer uit Ghana, die niet kon aantonen
dat hij een eigen bedrijf had en dat zijn inkomen daar
gegarandeerd was. Ondanks het feit dat de organisatie in
Nederland de kosten voor reis en verblijf voor haar rekening
neemt, dient de gast het eigen inkomen uitgebreid aan te
tonen. Dat is in een land waar men in de regel niet beschikt
over bankafschriften, geboorteakten of zelfs paspoorten, niet
altijd mogelijk. Ook de buitenwereld heeft de signalen uit
het culturele veld inmiddels opgepikt. In de Tweede Kamer
kwam onlangs het werk van de Projectgroep expliciet aan de
orde en ook de pers besteedde er aandacht aan.
SICA Helpdesk
Wilt u op de hoogte wilt blijven van het werk van de
Projectgroep, dan kunt u dat opgeven bij de SICA via
� post@sicasica.nl Daar kunt u ook melding maken van uw
ervaringen in deze. Het werk van de projectgroep verkeert
nog in de onderzoeksfase. ●
� www.sicasica.nl � www.immigratiedienst.nl � www.cwinet.nl
� www.minbuza.nl ➝ Reizen en Landen ➝ Welkom in Nederland
Caroline Bakker is medewerker bijeenkomsten en bezoekersprogramma bij
SICA
Europa
Het Europees Cultureel ContactPunt Nederland (CCP) is onderdeel van
de SICA. Het CCP verzorgt de promotie en distributie van informatie
over het Europese Kaderprogramma Cultuur 2000. Ook voor ondersteuning
bij het invullen van aanvraagformulieren kunt u terecht bij
het CCP Nederland. Yvette Gieles
Cultuur 2000
Alle deadlines voor de aanvraagronde 2004 zijn inmiddels
verstreken. Doordat de Oproep tot het indienen van voorstellen
pas op 19 augustus werd gepubliceerd, was de termijn
voor het indienen van aanvragen relatief kort. Hoewel
het CCP Nederlandse culturele organisaties, vooral in de
sector Cultureel Erfgoed, al vanaf het voorjaar 2003 heeft
aangespoord om plannen te maken en partners te zoeken,
betekende het uitblijven van de definitieve oproep toch dat
instellingen niet over essentiële informatie voor hun aanvraag
konden beschikken. In hoeverre dit van invloed is
geweest op het aantal aanvragen vanuit Nederland is nog
niet duidelijk.
Het vervolgtraject van de ronde 2004 is nu als volgt. De
maanden december en januari worden door de Europese
Commissie gebruikt om de ontvangen aanvragen op hun
ontvankelijkheid te beoordelen. De aanvragen die deze toets
doorstaan worden voor advies doorgestuurd naar de jury’s.
De jury’s worden samengesteld uit deskundigen uit de aan
Cultuur 2000 deelnemende landen. Ook Nederland heeft
inmiddels het verzoek uit Brussel ontvangen om twee deskundigen
af te vaardigen. De Nederlandse juryleden worden
in overleg met de Raad voor Cultuur aangewezen. Zodra de
jury met haar advies in de vorm van een prioriteitenlijst
komt, wordt ook het Comité van Toezicht van het Cultuur
2000 geraadpleegd. Daarna krijgt ook het Europees
Parlement een maand tijd om te reageren op de voorgestelde
selectie. Na het verstrijken van dit droit de regard worden
de definitieve besluiten genomen en de contracten opgesteld.
Naar verwachting zal dit ergens in april 2004 gebeuren.
Verlenging Cultuur 2000
Het besluit om Cultuur 2000 nog met twee jaar te verlengen
mag dan wel genomen zijn, onduidelijk is nog steeds hoe
deze verlenging er precies uit zal gaan zien. In april 2003
heeft de Europese Commissie een voorstel gedaan. Dit voorstel
gaat uit van het oorspronkelijke besluit tot het instellen
Culturele instellingen zijn niet verplicht om een kopie
van hun Cultuur 2000 aanvraag naar het CCP in hun
land te sturen, maar het CCP Nederland ontvangt graag
ter informatie een kopie van uw aanvraag, liefst zonder
bijlagen. Uiteraard zullen wij deze informatie vertrouwelijk
behandelen en niet zonder uw toestemming beschikbaar
stellen aan derden. U kunt een kopie van uw aanvraag
sturen naar:
SICA/CCP, Van Diemenstraat 410, 1013 CR Amsterdam
of per e-mail � ccpnl@sicasica.nl
van Cultuur 2000. Concreet betekent het dat in 2005 en
2006 mogelijkheden zullen zijn voor eenjarige en meerjarige
samenwerkingsprojecten in alle culturele disciplines die ook
in de afgelopen jaren vertegenwoordigd zijn geweest. Het
beschikbare budget voor beide extra aanvraagronden
bedraagt een kleine 28 miljoen euro en de bijdrage wordt
verstrekt in het kader van medefinanciering, gebaseerd op
gedetailleerde subsidieaanvragen. Weinig veranderingen
dus, behalve dat er over eventuele inhoudelijke prioriteiten
nog geen mededelingen zijn gedaan.
Opvolger Cultuur 2000
Het voorstel van de Europese Commissie voor een opvolger
van Cultuur 2000 wordt op zijn vroegst in het voorjaar van
2004 verwacht. ●
Yvette Gieles werkt voor het Cultureel Contactpunt, dat deel uitmaakt van
SICA
EUROPEES CULTUURBELEID
21

22
2004
ik bestel eenmalig het FestivalOverzicht 2004 voor € 42,50
(excl. BTW en verzendkosten). Ik ontvang de factuur samen
met de publicatie.
ik neem een abonnement op het FestivalOverzicht.
Ik betaal slechts € 37,50 per jaar (excl. BTW en verzendkosten).
Het abonnement wordt aangegaan voor minimaal 2 jaar.
Opzegging uitsluitend schriftelijk vóór 1 december van het
lopende jaar.
INGEZONDEN MEDEDELINGEN
uw maandelijkse attenderingsservice
MMNE-nieuws
MMN E-nieuws informeert u over
marketing en management van
kunst, cultuur en vrijetijd,
en biedt interessante weblinks en
vacatures.
Ga nu naar
www.mmnieuws.nl/interactief
en ontvang deze E-nieuws
gratis!
Knipsel.krant digitaal:
Surf naar
www.knpsl.krnt.nl
voor meer informatie en
gratis proefabonnement
van 2 maanden!
I N G E Z O N D E N M E D E D E L I N G O C e n W E N B Z
Informatie
internationaal
cultuurbeleid
Informatie over het internationaal cultuurbeleid (ICB)
wordt verstrekt door de ministeries van OCenW en
Buitenlandse Zaken (BZ). Voor vragen over het ICB,
adressen en aanvullende informatie kunt u terecht op
de sites: � www.minbuza.nl of � www.minocw.nl
Bijna 1,7 miljoen euro voor internationale
cultuurprojecten
Acht internationale cultuurprojecten krijgen in totaal 1.696.080
euro uit het HGIS-Cultuurbudget (Homogene Groep Internationale
Samenwerking). De staatssecretarissen Van der Laan van
Cultuur en Nicolaï van Buitenlandse Zaken stellen dit geld
beschikbaar aan projecten die iets nieuws toevoegen aan de
internationale profilering van de Nederlandse cultuur. De HGIS-
Cultuurmiddelen zijn in 1997 ingesteld voor culturele activiteiten
die bijdragen tot integratie van het buitenlandbeleid en het internationaal
cultuurbeleid van Nederland. In totaal bedraagt het HGIS-
Cultuurbudget in 2003 ruim 11 miljoen euro.
De volgende projecten hebben subsidie gekregen:
1. Stichting Papua Cultureel Erfgoed krijgt 200.000 euro voor
het project Digitalisering van Papua Cultureel Erfgoed dat tot
doel heeft om de toegankelijkheid van en kennis over het
Papua erfgoed, dat zich in Nederland en Papua bevindt, te
vergroten.
2. Stichting Kunsthal Rotterdam krijgt 115.000 euro voor Leven
onder de halve maan. Dit is een internationaal samenwerkingsproject
tussen Nederland, Spanje en Duitsland in de vorm van
een grote reizende tentoonstelling over de woon- en leefcultuur
van de Arabische wereld met het accent op de Maghreb
en met name de berberculturen in Marokko.
3. Stichting Schönberg Ensemble krijgt 314.869 euro voor deelname
aan Sonic Evolutions: A Louis Andriessen Festival,
samen met andere Nederlandse ensembles en het London
Sinfonietta. Het Lincoln Center New York organiseert dit festival
van 1 t/m 15 april 2004 dat geheel in het teken staat van
het werk van de componist Louis Andriessen ter gelegenheid
van zijn 65 ste verjaardag.
4. Stichting Stimuleringsfonds voor Architectuur krijgt 376.250
euro voor subsidies aan innoverende internationale architectuurprojecten.
Het Nederlands Architectuurinstituut en het
Stimuleringsfonds gaan fungeren als een internationaal platform/secretariaat
dat de plannen van de architectuurinstellingen
inventariseert en zorgt voor afstemming en coördinatie.
5. Stichting Droog Design Development Studies krijgt 265.653
euro voor ‘Droog 10’, een internationaal reizende tentoonstelling
van ongeveer 100 vormgevingsproducten van jonge, experimentele
ontwerpers in Haus der Kunst in Duitsland en musea
in Brazilië, Argentinië en Chili.
6. Stichting International Documentary Filmfestival Amsterdam
krijgt 68.067 euro voor ‘Docs for Sale 2003’ en Internationaal
uitnodigingsbeleid 2003. ‘Docs for Sale’ is een ontmoetingsen
marktplaats voor internationale kwaliteitsdocumentaires. Via
het internationale uitnodigingsbeleid worden 185 filmmakers,
kopers, distributeurs etc. uitgenodigd om de netwerkfunctie en
de internationale concurrentiepositie van het festival te ondersteunen.
7. Stichting Theater Instituut Nederland krijgt 172.485 euro voor
een presentatie van drie Nederlandse dans- en theatergezelschappen
(Zuidelijke Toneel/Hollandia, Toneelgroep Amsterdam
en Emio Greco & PC) en showcases van de dansgroep
RAZ en de choreografen Dylan Newcomb en Andre Gingras
op het festival RomaEuropa dat in oktober/november 2004
plaatsvindt in Rome waar dit keer het Nederlands aanbod centraal
staat.
8. Viktor & Rolf krijgt 183.756 euro voor Retrospectief 10 jaar
Viktor & Rolf. Ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan van het
ontwerpersduo Viktor & Rolf vindt van 7 oktober 2003 t/m 31
januari 2004 een overzichtstentoonstelling plaats in het Musée
de la Mode et du Textile (onderdeel van het Louvre) in Parijs.
De opening valt in de week van de halfjaarlijkse shows van de
nieuwe collecties van de grote modehuizen in Parijs.
Culturele inzet tijdens het Nederlands
Europees Voorzitterschap
Langzaam maar zeker krijgt de culturele inzet van Nederland tij-
dens het Europees Voorzitterschap nader vorm. Naast een aantal
culturele activiteiten, waarvoor een intendant is aangesteld (zie
pagina 13), en de lopende agenda, heeft Nederland een eigen
beleidsagenda voor haar voorzitterschap opgesteld.
De lopende agenda zal zich tijdens de periode van het Nederlands
voorzitterschap concentreren op de vernieuwing van de
programma’s Media Plus en Cultuur 2000, de herziening van de
Richtlijn TV zonder Grenzen, en het vaststellen van de lange termijn
agenda (het zogenaamde Werkplan Cultuur). Bovendien zal
Nederland als onderdeel van het huidige werkplan het thema
bescherming cultuurgoederen agenderen.
De Nederlandse agenda bouwt daarnaast voort op de beleidslijn
die de afgelopen jaren door ons in de EU is uitgedragen. Deze
agenda loopt langs twee lijnen: enerzijds komen culturele diversiteit
en de bescherming van minderjarigen tegen schadelijke mediacontent
aan bod, anderzijds wil Nederland zorgen voor de culturele
dimensie binnen de Europese integratie. In de laatste categorie
wordt tijdens het voorzitterschap aandacht geschonken aan
digitalisering van erfgoed, collectiemobiliteit, cultuur en school.
Omdat de periode van het voorzitterschap te kort is om dan al
daadwerkelijke resultaten te boeken, is het vanzelfsprekend van
groot belang ervoor te zorgen dat deze Nederlandse prioriteiten
een goede plaats krijgen in de lange termijn agenda van de EU. ●
Informatie
Informatie over de criteria en procedures van de HGIS-
Cultuurmiddelen: OCenW, dhr. Duindam, T 079 323 4480,
of BZ, mevr. Honsbeek, T 070 348 4394
(zie ook � www.minbuza.nl ➝ buitenlands beleid ➝ relaties met landen)
23

‘SPOREN VAN OORLOG. OVERLEVENDEN VAN DE BIRMA- EN DE PAKANBAROE-SPOORWEG IN INDONESIË’
TENTOONSTELLIG EN BOEK VAN JAN BANNING
BUITENGAATS
24
D architectuur E beeldende kunst ● culturele
hoofdstad ★ culturele manifestatie C dans
B film M fotografie G geschiedenis K lezing
H literatuur F multimedia J muziek
A theater I vormgeving
Australië
B Vertoning van ‘De Chinese Muur’ van Sytske Kok,
in: Sydney, 3 januari, Flickerfest, Kempsey, Flickerfest,
13 maart. www.flickerfest.com.au
Bangladesh
DHAKA M DRIK Gallery. ‘World Press Photo
tentoonstelling 2003’, georganiseerd door DRIK.
januari. www.drik.net
Buitengaats
T/M 15 MAART 2004
De inhoud van deze agenda is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. De SICA
draagt geen verantwoordelijkheid voor eventuele onjuistheden. In alle gevallen raden wij u
aan ter plaatse contact op te nemen, alvorens een activiteit te bezoeken. U kunt uw informatie
voor Buitengaats nr. 21 naar de redactie sturen: Van Diemenstraat 410, 1013 CR
Amsterdam � buitengaats@sicasica.nl Deze informatie staat ook op � www.sicasica.nl
Ook enkele ambassades hebben een culturele agenda op hun site staan. Zoek via �
www.minbuza.nl Het volgende SICAmag verschijnt in maart
DHAKA B Dhaka International Film Festival.
Vertoning van diverse Nederlandse films.
15-23 januari. www.diff-bd.org
België
ANTWERPEN E Koninklijk Museum voor Schone
Kunsten. Tentoonstelling ‘Rubens e l’Italia’, Het
doopsel van Christus in het Koninklijk Museum.
1 oktober 2003-4 januari 2004.
http://museum.antwerpen.be/kmska/
ANTWERPEN E Koninklijk Museum voor Schone
Kunsten. Tentoonstelling ‘Anversa & Genova: een
hoogtepunt in de barokschilderkunst’, met Vlaamse en
Nederlandse werken. 4 oktober 2003-4 januari 2004.
www.codart.nl
ANTWERPEN A Bourla Schouwburg. Het ro
theater speelt ‘Macbeth’. 9 en 15 december
ANTWERPEN J de Singel. Filmconcert met composities
gebaseerd op choreografieën van Anne-Teresa De
Keersmaeker, met o.a. Robin de Raaff. 20 december
ANTWERPEN J Bourla Schouwburg. Concert van
de Filharmonie met violiste Janine Jansen, o.l.v. Ernst
van Tiel. 31 december. www.defilharmonie.be
ANTWERPEN J de Singel. Concert door het Nationaal
Jeugd Orkest, o.l.v. Friedemann Layer. 5 januari.
www.njo.nl
ANTWERPEN A de Singel. Voorstellingen ‘Droom-
sporen’ en ‘Speaking in Tongues’ door Toneelgroep
Amsterdam. 2-4 maart. www.toneelgroepamsterdam.nl
ANTWERPEN E Rubenshuis. Tentoonstelling
‘Rubens, de verzamelaar’. 6 maart-14 juni.
museum.antwerpen.be/rubenshuis
BRUGGE J De Werf. Optreden van Bik Bent Braam.
30 januari
BRUSSEL E Koninklijke Musea voor Kunst en
Geschiedenis. Tentoonstelling met werk van Hilarius
Hofstede en Berend Hoekstra. tot 31 december.
www.kmkg.mrah.be
BRUSSEL H Het Beschrijf en Kaaitheater presenteren
werk van Hugo Claus, Remco Campert en Cees
Nooteboom. 20 december
BRUSSEL A Kaaitheater. Opvoering van ‘Pipelines,
a construction’, een coproductie van Wiener Festwochen
en Rotterdamse Schouwburg, door Jan Ritsema
& Bojana Cvejic/Kaaitheater. 16-17, 21-23 januari
BRUSSEL J Palais des Beaux-Arts. ‘Counter Phrases’,
vertoning van films met live muziek, met composities
van o.a. Robin de Raaff. 13 maart.
www.bozar.be
GEEL J JH den Boogaard. Optreden van Dicemen.
3 januari
GENT A Kunstencentrum Vooruit. Theatervoorstelling
‘Minis’ door het Zuidelijk Toneel Hollandia.
5-6 februari
GENT C De Kopergietery. Workshops, optredens en
voorstellingen door het Hans Hof Ensemble i.h.k.v. de
‘Hans Hof Week’. 16-23 februari
GENT A Kunstencentrum Vooruit. ‘Kamadeeldra’
door Kamagurka en Jules Deelder. 20 februari
HASSELT J Muziek-O-Droom. Optredens van o.a.
Green Lizard en the Apers. 19 december. www.muziekodroom.be
HASSELT C CC de Doos. Voorstelling ‘Orfeo
Shows’ van Ed Wubbe, door het Scapino Ballet
Rotterdam. 27 januari
LEUVEN B Films van o.a. Anders Thorén, Fiona Tan,
eddie d en Lieselot IJsendoorn i.h.k.v. het educatief
programma ‘Vibes’. september 2002-december 2003
LOMMEL C De Adelberg. Introdans danst ‘Beestjes’.
6 maart
TIELT A CC Gildhof. Speeltheater Holland speelt
‘Nanna S.O.S. Nanna!’. 23 december
TOURNEE C Dansvoorstelling ‘Vrouwen in bad’
door het Hans Hof Ensemble, in: Tongeren, De Velinx,
5 februari, Sint-Niklaas, CC, 7 februari, Strombeek-
Bever, CC, 11 februari, Geel, CC De Werft,
12 februari, Genk, CC (Limburghallen), 27 februari
TOURNEE A Dood Paard speelt ‘Sell by date best
before end’, in: Leuven, Stuc, 15-16 december, Gent,
Kunstencentrum Vooruit, 6-7 januari, Genk, CC Genk,
10 januari, Gent, De Werf, 16 januari
TOURNEE A J Robert Long brengt het programma
‘Brand!’, in: Beveren-Waas, CC Ter Vesten, 30 januari,
Anzegem, CC De Stringe, 31 januari, Antwerpen,
Arenbergschouwburg, 7-8 februari, Maaseik, CC
Achter de Olmen, 14 februari, Leopoldsburg, Cultureel
Centrum, 6 maart, Tielt-Winge, CC De Maere,
2 april
TOURNEE A Het ro theater speelt ‘Proust 2: De
kant van Albertine’, in: Maasmechelen, CC Maasmechelen,
16 februari, Brugge, de Biekorf (onder voorbehoud),
1 maart, Antwerpen, Bourla Schouwburg,
2-3 maart, Gent, Minardschouwburg, 9-10 maart,
Leuven, Kunstencentrum Stuc, 16-17 maart
TOURNEE A Voorstelling ‘12e nacht’ van het ro
theater, in: Antwerpen, Het Paleis, 17-21 februari,
Hasselt, CC Hasselt, 24 februari, Brugge, Stadsschouwburg,
9-10 maart, Gent, Publiekstheater Gent,
21-22 maart
TOURNEE A Voorstellingen van Het Syndicaat, in:
Aalst, CC de Werf, 2-3 maart, St. Niklaas, CC St.
Niklaas, 8 maart, Maas Mechelen, CC Maas Mechelen,
9 maart, Heusden Zolder, CC Heusden Zolder,
16 maart, Turnhout, De Warande, 22 maart, Deurne,
CC Deurne, 22 april, Leuven, CC Leuven, 29 april.
www.hetsyndicaat.com
TOURNEE A Voorstelling ‘LAM’ van Dood Paard
door Rob de Graaf, in: Gent, Kunstencentrum Vooruit,
4-5 maart, Leuven, Stuk, 8-10 maart, Brugge, De
Werf, 13 maart, Tongeren, De Velinx, 30 maart,
Brussel, Kaaitheater, 2-3 april
Brazilië
A Solodansvoorstelling ‘Sertao’ van Marcelo Evelin.
vanaf november. www.demolitionincorporated.com
TOURNEE A Voorstelling ‘Stalker’ van De Stichting
Schreeuw/Karina Holla, i.s.m. de Bulgaarse Pro
Rodopi Foundation en de Max Wagener Stichting,
vanaf februari
Canada
OTTAWA J Optreden van Braam-Dejoode-Vatcher.
15 december
HAMILTON E Art Gallery of Hamilton. Tentoonstelling
‘A Rembrandt for Kingston’, i.h.k.v. de schenking
van Rembrandts ‘Hoofd van een Oude Man’.
26 oktober 2003-7 januari 2004. www.queensu.ca/ageth
MONTRÉAL E Maison de la Culture Rivière-des-
Prairies. Solotentoonstelling van Guy Giard. 6 februari-21
maart. www.guygiard.fr.fm
QUÉBEC E Musée de la Civilisation. Tentoonstelling
‘Gratia Dei. A journey through the Middle Ages’
m.m.v. het Museum Catharijneconvent.
21 mei 2003-28 maart 2004. www.mcq.org
QUÉBEC E Musée de la Civilisation. Tentoonstelling
‘Astérix et les Romaines’, samengesteld door het
Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. tot 2 januari.
www.mcq.org
TORONTO HARBOURFRONT E York Qauy
Gallery. Expositie van kunstenaars door Quartair en
Stichting ZET, met werk van o.a. Bouchaib Dihaj,
Jessy Rahman, Pietertje van Splunteren en Alite
Thijsen. 8 november-21 december
VANCOUVER E Vancouver Art Gallery. Tentoonstelling
met werk van Fiona Tan. 23 oktober 2003-
18 januari 2004. www.vanartgallery.bc.ca
VANCOUVER J Vancouver Early Music. Concert
door Cappella Figuralis. 11 maart.
www.earlymusic.bc.ca
TOURNEE B ‘New Dutch Experimental Film’,
presentatie en tour van nieuwe Nederlandse experimentele
film met retrospectieven van Gerard Holthuis
en Barbara Meter, Toronto, Pleasure Dome,
6 februari, Windsor, Media City, 11-14 februari
Canarische Eilanden
PUERTO DE LA CRUZ J Auditorio de Tenerife.
Concerten van het Residentie Orkest o.l.v. Jaap van
Zweden, met werken van Theo Loevendie.
11-16 januari. www.residentieorkest.nl
China
XIAMEN E City Art Museum. Tentoonstelling met
werken van o.a. Tom Claassen, Folkert de Jong en
Harald Schole i.h.k.v. een international sculpture
manifest. vanaf 20 december. www.haraldschole.nl
Cuba
HAVANA E Museo Nacional de la Ceramica.
Tentoonstelling met werk van Daniel Levi. december
Cyprus
NICOSIA E J M Kunstexpositie met performances,
lezingen en muziek, met deelname van o.a. Romke
Groenendaal, Hans Weemering, Stephan Sliepenbeek
en Arnoud Schuurman. 20 november-15 december
Denemarken
HUMLEBAEK E Louisiana Museum voor Moderne
Kunst. Solotentoonstelling van Thomas Demand.
tot 4 januari. www.louisiana.dk
KOLDING D E I Trapholt Museum. Tentoonstelling
van het werk van Gerrit Rietveld. 11 september
2003-23 mei 2004
Duitsland
E Installatie ‘Der kleine Unterschied’ van Renée
Ridgway. tot 16 januari
AKEN F Ludwigforum. ‘WINGS OF ART-Das
Motiv Flugzeug’, installatie van o.a. Joost Conijn en
films van Mark Bain, Michael van Bakel en Jeroen
Kooijman. 12 december 2003-29 februari 2004.
www.heimat.de/ludwigforum
BAD WÖRISHOVEN J JUZE. Optreden van End of
April. 26 december
BERLIJN E Kunst-Werke Berlin. Tentoonstelling
met werk van Rob Moonen. 1 november 2003-
1 januari 2005. www.kw-berlin.de
BERLIJN E Galerie Barbara Thumm. Tentoonstelling
met publicatie van Sebastiaan Bremer.
8 november 2003-1 januari 2004. www.bthumm.de
BERLIJN D Neuen Nationalgalerie. Werk van Rem
Koolhaas & OMA-AMO i.h.k.v. de opening van het ambassadegebouw.
15 november 2003-20 januari 2004.
www.smb.spk-berlin.de
BERLIJN E Postbahnhof am Ostbahnhof. Tentoonstelling
‘...lautloses irren, ways of worldmaking,
too...’ met werk van o.a. Aernout Mik, Harmen Brethouwer
en Joan Heemskerk. 29 november 2003-
2 februari 2004. www.lautlosesirren.de
BOCHOLT C Stadttheater Bocholt. Introdans danst
‘Beauties’. 16 januari
BONN E Forschungszentrum Caesar. Tentoonstelling
‘Science+Fiction-Zwischen nanowelt und Globaler
Kultur’ met werk van o.a. Atelier van Lieshout. tot
4 januari. www.scienceandfiction.de
BREMEN M Paula Modersohn-Becker. Tentoonstelling
met werk van Rineke Dijkstra. 12 oktober 2003-
4 januari 2004. www.pmbm.de
BREMEN C Voorstelling ‘The Wind Tree’ door
Galili Dance. 10 maart (optie)
DARMSTADT B Stadtkino Darmstadt. Tournee ‘Die
Entdeckung des Nachbarn’ met Nederlandse films.
vanaf 3 november. www.kommunale-kinos.de
DÜSSELDORF E Museum Kunst Palast. Tentoonstelling
met werk van Mark Manders. jaar 2003
DÜSSELDORF E NRW Forum Kultur und Wirtschaft.
Tentoonstelling ‘Auto-Nom’ met werk van o.a.
Jan Dibbets. tot 4 januari. www.nrw-forum.de
DÜSSELDORF A Forum Freies Theater. Dood
Paard speelt ‘Chinindrest take-away’.
17-20 december. www.doodpaard.nl
FRANKFURT E L.A. Galerie Lothar Albrecht.
Tentoonstelling ‘Neue Arbeiten’, met werk van Bas
Meerman. 15 november-2003-januari 2004.
www.lagalerie.de
FRANKFURT AM MAIN G Anne Frank Jugendbegegnungsstätte.
Tentoonstelling ‘Anne Frank-Een
meisje uit Duitsland’. vanaf 23 juni 2003.
www.jbs-anne-frank.de
FÜRSTENAU J Fürstenauer Celtic Folk Night.
Optreden van Rapalje. 7 februari
HAMBURG E Kunsthalle. Tentoonstelling ‘Vergnügliches
Leben, verborgene Lust’ met werk van Frans
Hals tot Jan Steen. 31 januari-16 mei. www.codart.nl
HANNOVER E Sprengel Museum. Tentoonstelling
van Atelier van Lieshout i.h.k.v. de Kurt Schwitters
Award. 24 oktober 2003-25 januari 2004.
www.sprengel-museum.de
HEIDELBERG J Cave54. Optreden van Milk.
16 december. www.cave54.de
KEULEN E Museum Ludwig. Tentoonstelling met
werk van Lily van der Stokker. 18 oktober 2003-
11 januari 2004. www.museum-ludwig.de
KEULEN E F SK Stiftung Kultur. ‘TanzMediale’
met Nederlandse deelname. 9 december 2003-
1 februari 2004. www.sk-kultur.de/videotanz
KEULEN E Wallraf-Richartz-Museum. Tentoonstelling
met werk van Johan Bartold Jongkind.
6 februari-8 mei. www.codart.nl
KEULEN E Museum Ludwig. Tentoonstelling met
werk van Aernout Mik. 8 februari-1 mei.
www.museum-ludwig.de
LEHNIN E Skulpturengarten am Klostersee.
‘Gestalt’, tentoonstelling van beelden van Armando.
jaar 2004
LEIPZIG E Kunstraum B/2. Tentoonstelling ‘Not
Now!’ met o.a. werk van Marc Bijl en Erik van Lieshout.
20 november-21 december. www.kunstraum-b2.de
MANNHEIM F M Fotogalerie Alte Feuerwache.
Foto’s en performance van Madeleine Berkhemer
‘Meet Milly, Molly and Mandy’. 15 november 2003-
11 januari 2004. www.altefeuerwache.com
MÜNCHEN E SCHOTT HörSysteme. Tentoonstelling
‘Blau’ van Rolant de Beer. tot 31 oktober
MÜNSTER E Haus der Niederlande. Tentoonstelling
‘Erzweltschmerzler und Sprachschwelger’ i.h.k.v.
100ste verjaardag van Albert Vigoleis. 20 november-
31 december. www.hausderniederlande.de
OBERHAUSEN J Sonic Seducer Festival. Optreden
van Within Temptation. 29 december.
www.sonicseducer.de
POTSDAM E Haus der Brandenburgischen Preusischen
Geschichte. ‘Königliche Visionen. Potsdam-Ein
BUITENGAATS
25

BUITENGAATS
26
Stadt in der Mitte Europas’, tentoonstelling over de
voorbeeldwerking van Nederland op de ontwikkeling
van Potsdam. 30 augustus 2003-28 maart 2004.
www.hdbpg.de
POTSDAM G Jan Bouman Haus. Blijvende tentoonstelling
over de geschiedenis van de Nederlandse
buurt. tot 1 september
SWÄBISCH-HALL E Hallische-Fränkisches
Museum. Tentoonstelling ‘The Song of the Sea’.
16 november 2003-11 januari 2004. www.marcks.de
SIEGEN E Museum für Gegenwartskunst Siegen.
‘Spaces of Cummunication. Performative Installation#3’
met werk van o.a. Apolonija Sustercic.
7 november 2003-4 januari 2004.
www.kunstmuseum-siegen.de
WEIL AM RHEIN D I Vitra Design Museum.
Tentoonstelling met werk van Marcel Breuer.
tot 25 april. www.design-museum.de
TOURNEE J Optredens van Rapalje, in: Ihrhove-
Westoverledingen, Discothek Limit, 25 december,
Melle/Buer, Kulturwerkstatt Buer, 31 december.
www.rapalje.com
TOURNEE J Optredens van het Amsterdam Loeki
Stardust Kwartet, in: Steinfurt en Schwelm,
13 december 2003-17 januari 2004
TOURNEE J Concerten met violiste Janine Jansen,
in: Bremen, Die Glocke, 12-13 januari, Ravensburg,
Konzerthaus, 21 januari, München, Herculessaal,
22 januari, Berlijn, Konzerthaus, 1 februari, Bremen,
Die Glocke, 22 februari, keulen, Philharmonie,
4 maart, Düsseldorf, Tonhalle, 5, 7-8 maart, Münster,
14 maart, Berlijn, 31 maart
TOURNEE A Het ro theater speelt ‘Proust 1:
De kant van Swann’, in: Turnhout, de Warande,
14 januari, Leuven, Schouwburg Leuven, 19 januari
Frankrijk
ARLES E Rond-Point des Arènes. I.h.k.v. het Van
Gogh jaar diverse activiteiten w.o. permanente expositie
van werk van kunstenaars die zich hebben laten inspireren
door Van Gogh. jaar 2004. www.vangogh150.nl
AUVERS-SUR-OISE E I.h.k.v. het Van Gogh jaar
o.a. toegang tot het ‘Maison de Van Gogh’, het huis
van dokter Gachet en het graf van Vincent en Theo
van Gogh. jaar 2003. www.vangogh150.nl
CAEN J Théâtre de Caen. ‘Counter Phrases’, vertoning
van films met live muziek, met composities van
o.a. Robin de Raaff. 9 januari
LILLE ● I Culturele Hoofdstad. Workshops, lezingen
en tentoonstellingen van verscheidene ontwerpers,
met o.a. Droog Design, Marcel Wanders, Chris Kabel,
Connie Groenewegen en Arnout Visser, Wieki Somers
en Jurgen Bey. jaar 2004. www.droogdesign.nl
LILLE J Oorsmeer-Festival. Concert van het Calefax
Rietkwintet. 19 december
LILLE E Palais des Beaux-Arts. Tentoonstelling met
werk van Rubens. 1 maart-30 juni. www.codart.nl
LYON E Biennale de Lyon d’art contemporain. Deelname
van Lily van der Stokker en Daan van Golden.
18 september 2003-4 januari 2004.
www.biennale-de-lyon.org
LYON J Festival de Danse and GRAME. ‘Counter
Phrases’, vertoning van films met live muziek, met
composities van o.a. Robin de Raaff. 12 maart
PARIJS H Sabine Wespieser. Vertaling door Marie
Hooghe van ‘Mort de l’amour’ en ‘Een bed vol
schuim’ van Oscar van den Boogaard. jaar 2003
PARIJS E Atelier Holsboer. Desiree Dolron is
artist-in-residence. 1 april 2003-1 april 2004
PARIJS I Institut Néerlandais. Tentoonstelling van
de Premsela Stichting. 1 september-21 december.
www.institutneerlandais.com
PARIJS I Musée de la Mode. Modetentoonstelling
‘Retrospectief 10 jaar Viktor & Rolf’.
9 oktober 2003-1 februari 2004. www.ucad.fr
PARIJS E Centre Pompidou. Tentoonstelling met
werk van Kas Oosterhuis en Ilona Lénárd.
3 december 2003-3 maart 2004
PARIJS H Institut Néerlandais. ‘Ma patrie imaginaire’,
met Franse en Nederlandse schrijvers w.o.
Abdelkader Benali en Fouad Laroui. 15 december.
www.institutneerlandais.com
PARIJS J Théâtre des Champs Elysées. Optredens
van het Amsterdam Baroque Orchestra en Choir o.l.v.
Ton Koopman. 15-16 december.
www.theatredeschampselysees.com
PARIJS J Théâtre des Abbesses. Optreden van Barthold
Kuijken en Arthur Schoonderwoerd. 31 januari.
www.theatredelaville.com
PARIJS J Institut Néerlandais. Concert en cursus
door Wilbert Hazelzet, Heiko ter Schegget, Jérôme
Minis en Jacques Ogg. 6-8 februari.
www.institutneerlandais.com
PARIJS J Concert met violiste Janine Jansen.
2 maart (onder voorbehoud)
SAINT VALLIER J Center Culturel. Concert ‘PAS
de TROIS’ van Bernard van Beurden. 20 februari
SAINT-RÉMY-DE-PROVENCE E I.h.k.v. het Van
Gogh jaar rondleidingen en een permanente expositie
‘Hommage à Van Gogh. jaar 2003.
www.vangogh150.nl
STRAATSBURG H ★ I.h.k.v. het Nederlands voorzitterschap
van de Raad van Europa zijn gedichten in
de stad aangebracht, van o.a. Van Doesburg, Marsman,
Enquist, Andreus, Knibbe, Deelder, Bloem en
Arends. november 2003-mei 2004
STRAATSBURG J Optreden van Trio Braam-
DeJoode-Vatcher i.h.k.v. een gedenkdag van de Nederlandse
vertegenwoordiging bij de Raad van Europa.
4 februari
Griekenland
ATHENE E ‘Outlook’, tentoonstelling met werk
van Atelier van Lieshout. 24 oktober 2003-
1 januari 2004
ATHENE E Arena. Tentoonstelling met werk van
Aernout Mik. 24 oktober 2003-25 januari 2004.
www.outlook.gr
ATHENE E National Museum of Contemporary art.
Tentoonstelling met werk van Fiona Tan.
26 november 2003-11 februari 2004
Hongarije
BOEDAPEST A Merlin Theatre. Voorstelling van
het Stuffed Puppet Theatre. 4-7 februari.
www.stuffedpuppet.nl
Ierland
DUBLIN E National Gallery of Ireland. Tentoonstelling:
‘Love Letters: A Theme in Dutch Seventeenth-Century
Genre Painting’, met werken van
Vermeer, Ter Borch, De Hooch, Metsu en Van Ostade.
1 oktober-31 december. www.nationalgallery.ie
Indonesië
I Textiel tentoonstelling ‘Biboki Weavers’ i.h.k.v. de
Prins Claus Award. januari-februari.
www.princeclausfund.n
B Korte Nederlandse films samengesteld door
Holland Film. februari
JAKARTA J Erasmus Huis. Concerten door Marcel
Worms. 1-15 december
TOURNEE F ‘Sporen van Oorlog’, tentoonstelling
en boek van Jan Banning over de overlevenden van de
Birma- en Pakanbaroespoorweg in Indonesië, in:
Bandung, vanaf 14 januari, Jakarta, Erasmushuis,
vanaf 11 februari
TOURNEE J Concerten en masterclasses door het
Yuri Honing Jazz Trio, in: Jakarta, Bandoeng, Yogyakarta,
24 januari-1 februari
TOURNEE J Concerten en masterclasses door
Rudolf Jansen en Christina Pfeiler, in: o.a. Jakarta,
7-17 maart
Israël
JERUZALEM E Israël Museum. Tentoonstelling
met ongeveer 100 werken van M.C. Escher.
15 juli 2003-1 oktober 2004. www.codart.nl
TOURNEE J Concerten en educatieve voorstellingen
door het Michael Varekamp Quintet, in: Tel Aviv, Tel
Aviv Performig Art Center, 23-26 december, Jeruzalem,
23-24 december, Haifa, Abu Hushi House,
27 december, Ashod (optie), 28 december, Carmiel
(optie), 29 december, Rehovoth, 30 december
Italië
BELLUNO E Palazzo Crepadona. Tentoonstelling
‘Da Van Gogh a Picasso’, collectie van 19e en 20e
eeuwse tekeningen, w.o. werken van Vincent van Gogh.
11 oktober 2003-15 februari 2005. www.ibiscusred.it
BOLOGNA E F Netmage Festival. Deelname van
V2_. 4 januari
MILAAN E Giò Marconi Gallery. Tentoonstelling
‘Gallery show’ van Atelier van Lieshout.
5 februari-31 maart
MILAAN E Viafarini. Tentoonstelling van Mathilde
ter Heijne. 19 februari-19 maart
ORVIETO C Freedansorvieto the zip session. Deelname
van choreografe Hiekyoung Kim. 1-6 januari
TURIJN J ‘Symphony for open strings’ van Louis
Andriessen door het Orchestra Sinfonica RAI. 2 maart
TOURNEE J Concerten van het Orchestra Regionale
della Toscana o.l.v. Frans Brüggen, in: Florence,
Bologna, Arezzo en Livorno, 3-6 maart
Japan
KITAKYUSHU E CCA. Wineke Gartz is artist-inresidence.
4 juni 2003-1 april 2004
NAGOYA J Aichi Prefectural Art Theatre. ‘Symphony
No. I-The Lord of the Rings’ door het Nagoya
Philharmonic Orchestra o.l.v. Johan de Meij/Henk de
Vlieger. 5 februari
TOKIO E National Museum of Modern Art.
Tentoonstelling met werk van Erik van Lieshout.
23 oktober-21 december. www.momat.go.jp
TOKIO I Gallery Deux Poissons. Tentoonstelling
over het werk van juwelenontwerper Henk Leppink.
28 november-28 december. www.deuxpoissons.com
TOURNEE I Tentoonstelling met werk van Dick
Bruna, in: Osaka, Suntory Museum, 19 juli 2003-
31 augustus 2004, Fukuoka, Fukuoka Prefectural
Museum of Art, 24 december 2003-8 februari 2004,
Tokio, Itabashi Art Museum, 21 februari-28 maart,
Knagawa, Sogo Museum of Art, 3 april-5 mei,
Niigata, Niigata Bandaijima Art Museum, 15 mei-
13 juni, Nagasaki, Huis ten Bosch Art Museum,
25 juni-31 augustus 2004
TOURNEE E Tentoonstelling met werk van Frans
Hals en Haarlemse schilders, in: Toyahashi City, Toyahashi
City Museum, 6 december 2003-18 januari
2004, Sakura City, Sakura City Museum, 24 januari-
7 maart 2004
TOURNEE E Tentoonstelling ‘Retrospective Rietveld:
An Hommage to Red and Blue’, in: Fuchu, Fuchu
Art Museum, vanaf 17 januari, Utsunomiya, Utsunomiya
Museum of Art, 20 maart-23 mei
Korea
SEOUL ● ★ I.h.k.v. ‘Hamel Year’ (350 jaar Nederland-Korea),
o.m. tentoonstellingen met Nederlandse
en Koreaanse kunst (o.m. Droog Design), vertoning
van ‘Discovery of Heaven’ op het EU Filmfestival en
een optreden van het Amsterdam Baroque Orchestra.
jaar 2003. www.hamelyear.com
Kroatië
ZAGREB J Vatroslav Lisinski Theater. Het Combattimento
Consort Amsterdam en Consensus Vocalis
spelen Weihnachts Oratorium van Bach, o.l.v. Jan
Willem de Vriend. 17 december
ZAGREB J Lisinski Concertgebouw. Concert van
het Nederlands Kamerkoor o.l.v. Ed Spanjaard.
20-21 december. www.nederlandskamerkoor.nl
Luxemburg
LUXEMBURG J Concervatoire de Musique. Concert
door het Nationaal Jeugd Orkest, o.l.v. Friedemann
layer. 12 januari
Oostenrijk
H Oostenrijkse kinder- en jeugdboekenprijs 2003. De
boeken ‘Kleine Ezel’ en ‘Jarige Jakkie’ van Rindert
Kromhout en Annemarie van Haeringen en ‘De wereld
van Wolf en Lam’ van Ben Kuipers en Ingrid Godon
zijn bekroond. jaar 2003
GRAZ E ● Kunsthaus Graz. Openingstentoonstelling
‘Einbildung’ met werk van o.a. Jan Dibbets.
25 oktober 2003-januari 2004. www.graz03.at
SALZBURG J Rockhouse. Optreden van Milk.
15 december
WENEN E Wiener Secession. Tentoonstelling met
werk van Joke Robaard. 27 november 2003-
25 januari 2004. www.secession.at
WENEN B Museums Quartier. Filmfestival ‘Films
from the Central Asian Republics’, i.s.m. De Balie
Amsterdam. 5-18 december
WENEN J Porgy & Bess. Concert door Caroline de
Rooij. 22 december. www.porgy.at
WENEN E Kunsthistorisches Museum. Tentoonstelling
‘Town, country, river: Flemish landscape painting,
1520-1700’, met werk van o.a. Pieter Bruegel en
Peter Paul Rubens. januari. www.khm.at
WENEN E Tentoonstelling met werken van
Rembrandt. 5 februari-3 mei. www.albertina.at
WENEN E Galerie Krinzinger. Tentoonstelling
‘Gallery show’ van Atelier van Lieshout. maart
Polen
E K Congres over Nederlandse en Vlaamse kunst.
7-9 maart
WROCLAW J Musica Plonica Nova Festival.
‘Pianoconcert nr. 3’ van Hanna Kulenty. 24 februari
WROCLAW E Muzeum Narodowe. Tentoonstelling
‘Rembrandt and Rubens, their predessors and successors’.
13 maart-3 mei. www.codart.nl
Portugal
PORTO E Serralves Museum of Contemporary
art. Tentoonstelling met werk van Julia Ventura.
1-30 april. www.serralves.pt
Russische Federatie
MOSKOU B Moskou Festival, Faces of Love. Vertoning
van ‘De Wachtkamer’, ‘The Gallery’ en ‘The
Gasstation, van Jos Stelling. 8-18 maart
ST. PETERSBURG I ★ Baltic House. I.h.k.v. Days
of Dutch Culture/Venster op Nederland een programma
over Dutch Design ingericht door Premsela
Stichting m.m.v. Droog Design. 15 september 2003-
15 september 2004
ST. PETERSBURG E F Hermitage. Video-installaties
van kunstenaars uit 6 landen, w.o. Aernout Mik.
tot 18 december. www.prosmotr.spb.ru
ST. PETERSBURG H Mensjikovpaleis. Lezing
‘Nederlandse schilderkunst van de 19de eeuw’, door
A. Kamchatatova i.h.k.v. de Nederlandse Salons.
18 december. www.nispb.ru
ST. PETERSBURG E Tentoonstelling ‘Coexistence’
met werk van o.a. Anthon Beeke, Jeroen Klaver en
Marten Jongma. 30 december 2003-30 januari 2004.
www.mots.org.il
Slovenië
LJUBLJANA I Emzin The Institute of Creative
Production. Tentoonstelling met werk van Lucas de
Groot. 6 maart-11 april
MARIBOR J Festival Iz(z)ven. Optreden van Four
Walls Quartet. 13 januari. www.kibla.org/izzven
Spanje
BARCELONA E Galeria 44. Solotentoonstelling van
Katrin Korfmann. tot 9 januari. www.galeria44.com
BARCELONA J Ciclo International de Influencias
Musicales. Concert ‘Folklore from Nowhere’ door
Christiaan de Jong. 18-20 december
MADRID E Fundación Carlos de Amberes. Tentoonstelling
‘Anton van Dyck en de prentkunst’, i.s.m.
Rijksprentenkabinet. tot 11 januari.
www.fcamberes.org
MADRID E Museo del Prado. Tentoonstelling van
de ‘Achilles-serie’ van Peter Paul Rubens, een samenwerkingsverband
van het Prado Museum en Museum
Boijmans van Beuningen. 9 december 2003-
1 maart 2004
MADRID E Festival Escéna Contemporánea. Installatie
van Pé Okx i.h.k.v. de opening van het festival.
26 januari-1 maart. www.excenacontemporanea.com
MADRID G Circulo de Bellas Artes. Lezingen, film
en fototentoonstelling over Anne Frank i.h.k.v. herdenking
75ste verjaardag. 26-30 januari. www.circulobellasartes.com
MADRID J Auditorio Nacional de la Música.
Amsterdam Baroque Orchestra o.l.v. Ton Koopman.
26 februari
‘EYE IN ALL’ VAN DANCE WORKS ROTTERDAM. FOTO LEONI RAVESTEIN
MADRID J Auditorio Nacional de la Música.
Concert van het kamerorkest van het Concertgebouw
Amsterdam o.l.v. M. Boni. 3 maart
MÁLAGA M CAC Málaga. Tentoonstelling met werk
van o.a. Erwin Olaf, Taco Anema en Rineke Dijkstra.
31 januari-28 maart. www.cacmalaga.org
TOURNEE M Fototentoonstelling van Cas Oorthuys,
in: Palma de Mallorca, Fundación La Caixa, 4 maart-
18 mei 2004, Canarische Eilanden, tot eind 2005
TOURNEE J Concerten met violiste Janine Jansen,
in: Zaragoza, 10 februari (onder voorbehoud),
Madrid, Auditorio Nacional, 12 februari
Turkije
ANKARA B International Film Festival. Retrospectief
met films van het werk van Joris Ivens, w.o.
‘Rain’, ‘The Spanish Earth’ en ‘Une Histoire de vent’.
18-28 december. www.filmfestankara.org.tr
ISTANBOEL E Topkapi Paleis. Tentoonstelling ‘De
ambassadeur, de sultan en de kunstenaar’ met werk
van Jean-Baptiste Vanmour i.s.m. het Rijksmuseum.
december 2003-15 april 2004
Verenigd Koninkrijk
A Performance ‘SNACK!’. jaar 2004.
www.snackshow.com
★ ‘Scottish Executive Holland Campaign’. januari
BRISTOL F Tobacco Factory. ‘Mensa Secunda’,
productie van Roderik de Man, door o.a. Jorge Isaac,
Benjamin Petitjean en Isabel Ariel. 25 februari
CAMBRIDGE J Optreden door het SANS SOUCI
TRIO met werk van Robin de Raaff. 7 maart
HARTLEPOOL E Hartlepool Borough Council.
Tentoonstelling met werk van Judi Gor. 1 januari-
15 maart. www.hartlepool.gov.uk
LONDEN E Victoria Miró Gallery. Tentoonstelling
‘Going Dutch’ met werk van o.a. Thomas Demand,
Meschac Gaba en Moshekwa Langa. 11 januari-
8 februari
BUITENGAATS
27

BUITENGAATS
28
LONDEN I Design Museum. Tentoonstelling
‘Somewhere Totally Else’ i.h.k.v. de European Design
Biennial, met werk van o.a. Dre Wapenaar, Irma
Boon, Dot Dot Dot en Moooi. 27 september 2003-
4 januari 2004. www.designmuseum.org
LONDEN M PercyMillergallery. Groepstentoonstelling
‘The Office’ met werk van Jacqueline Hassink.
27 november 2003-25 januari 2004. www.photonet.org.uk
LONDEN I Liberty’s. ‘Crystal Charms’ van Studio
Job i.h.k.v. Runway Rocks. december 2003januari
2004. www.swarovskirunwayrocks.co.uk
LONDEN E National Gallery. Tentoonstelling ‘Het
Russische Landschap, samengesteld door prof. Dr
Henk van Os en Sjeng Scheijen. 14 december 2003-
18 april 2004. www.nationalgallery.org.uk
LONDEN C Sadler’s Wells. Introdans danst ‘Beestjes’.
14-23 februari
LONDEN E I Victory & Albert museum. ‘Kunstbeurs
COLLECT’, met werk van o.a. Ralph Bakker,
Evert Nijland, Evelyn van Baarda en Beatrijs van
Rheeden. 20-24 februari.
www.craftscouncil.org.uk/collect
MANCHESTER D F Cornerhouse. MIR-tentoonstelling
door V2_. 14 november-12 december
MANCHESTER J Studio BBC. Concert met violiste
Janine Jansen. 16 december
TOURNEE J Concerten met violiste Janine Jansen,
in: Inverness, 28 januari, Glasgow, Royal Concert
Hall, 29 januari, Edinburgh, 30 januari, Poole,
10 maart, Exeter, 11 maart, Londen, Royal Festival
Hall, 24 maart en 15 mei
TOURNEE D Tentoonstelling en lezingen door
gerenommeerde Nederlandse architecten, in: Glasgow,
University of Strathclyde, the Lighthouse Gallery,
februari
Verenigde
Arabische Emiraten
E F Uitwisselingsproject ‘Wadi’, georganiseerd
door Arctic Foundation, m.m.v. Philippe Tonnard,
Koen Delaere en Patrick Baele. jaar 2003
Verenigde Staten
BOISE (ID) E Boise Art Museum. Groepsexpositie
‘Thin Skin’ met werk van o.a. Fiona Tan.
6 maart-16 mei. www.boiseartmuseum.org
CHICAGO (IL) E Museum of Contemporary Art.
Solo-expositie van Mark Manders. jaar 2003.
www.mcachicago.org
CHICAGO (IL) E Museum of Contemporary Art.
Internationale overzichtstentoonstelling ‘Tourism’,
met werk van o.a. Fiona Tan. jaar 2003 (onder voorbehoud).
www.mcachicago.org
CHICAGO (IL) M Museum of Contemporary Art.
Expositie ‘Strange Days’, met werk van o.a. Rineke
Dijkstra. 20 september 2003-juli 2004.
www.mcachicago.org
CHICAGO (IL) J Hot House. Optredens van Braam-
Dejoode-Vatcher. 17 december 2003.
www.michielbraam.com
CLEVELAND (OH) E F Cleveland Institute of
Art. ‘Adventure and the Contemporary Miraculous’,
grote tentoonstelling met verscheidene installaties van
Bas Jan Ader. 31 oktober-24 december
DETROIT (MI) D University of Michigan. ‘Design
Charette’, workshop i.s.m. Wouter Vanstiphout van
Crimson en Rients Dijkstra van Max 1. 7-15 januari
GREENWICH (CT) E The Bruce Museum.
Tentoonstelling: ‘Love Letters: Dutch Genre Painting
in the Age of Vermeer’. 14 januari-18 april.
www.brucemuseum.org
HARTFORD (CT) E The Wadsworth Atheneum.
Werken ‘Apostelen en Evangelisten’ van Rembrandt
worden tentoongesteld i.s.m. the National Gallery of
Art. jaar 2003. www.wadsworthatheneum.org
HARTFORD (CT) E The Wadsworth Atheneum.
Tentoonstelling over Frans van Mieris i.s.m. het
Mauritshuis, Den Haag. jaar 2003.
www.wadsworthatheneum.org
HARTFORD (CT) B KidsBest Festival. Vertoning van
‘Tom&Thomas’ van Esmée Lammers. 19-25 februari
HOLLAND (MI) E Grande Vallery State University
Meijer Campus. ‘Shared Impressions: Contemporary
Dutch Prints’, met werk van o.a. Karel Appel.
5 september 2003-4 januari 2004
HOUSTON (TX) I Museum of Fine Arts Houston.
‘Beyond Ornament’, hedendaagse juwelen van de
Helen Drutt collectie met werk van o.a. Gijs Bakker,
Joke Brakman en Peter de Wit. 16 augustus 2003-
9 mei 2004. www.mfah.org
MIAMI (FL) D Miami Art Museum. Overzichtstentoonstelling
‘Museums for a New Millenium’, met
projecten van o.a. Rem Koolhaas. 3 oktober 2003-
4 januari 2004. www.miamiartmuseum.org
NEW YORK (NY) D World Financial Center.
Tentoonstelling met nieuwe ontwerpen voor het World
Trade Center, w.o. UN Studio. 20 december 2002december
2003
NEW YORK (NY) E International Studio Program
(ISP). Fahrettin Örenli is artist-in-residence.
tot 31 december
NEW YORK (NY) E CRG Gallery. Solo-expositie
van Kiki Lamers. jaar 2003
NEW YORK (NY) I Cooper-Hewitt, National
Design Museum. Solo-tentoonstelling van Ruud
Peters. jaar 2003. www.si-edu/ndm
NEW YORK (NY) E P.S. 1. Tentoonstelling met
werk van Meschac Gaba.
1 september 2003-1 september 2004
NEW YORK (NY) E F Dia Art Center. Project
voor het World Wide Web: ‘And then the chimney
smokes’ van Marijke van Warmerdam.
vanaf 30 oktober 2003
NEW YORK (NY) E The Project. Solo-expositie
van Liza May Post. november-december
NEW YORK (NY) E Tanya Bonakdar Gallery.
‘Gallery Show’, tentoonstelling van Atelier van Lieshout.
7 november 2003-mei 2004. www.bonakdargallery.com
NEW YORK (NY) I Bergdorf Goodman. ‘Charm
Chandelier’ van Studio Job i.h.k.v. het Crystal Palace
project van Swarovski. 20 november 2003januari
2004. www.crystalpalaceproject.com
NEW YORK (NY) E 55 Mercer Gallery. Groepstentoonstelling
‘Out of Nagasawa: Japanese method
Woodblock Prints from Around the World’,met werk
van o.a. Nel Pak. 25 november-20 december
NEW YORK (NY) B The Museum of Modern Art
(MoMA). Overzichtstentoonstelling van het werk van
Frank Scheffer. jaar 2004. www.moma.org
NEW YORK (NY) D The Architectural League of
New York. ‘Devices in the Evolutionary City’, lezing
door Winy Maas van MVRDV. 26 januari
NEW YORK (NY) J Merkin Hall. ‘Calligramme/Il
pleut’, ‘Les Murs’ en nieuw werk van Rob Zuidam,
door het National Polish Radio Symphony. 29 februari
NEW YORK (NY) E The Armoury Show. Deelname
van Annet Gelink, Torch Gallery en Fons Welters.
11-15 maart
NORTH ADAMS (MA) E Massachusetts Museum
of Contemporary Art. Groepstentoonstelling ‘Fantastic’
met werk van o.a. Alicia Framis. 3 maart 2003-
2 februari 2004
PITTSBURGH (PA) E D Carnegie Museum of
Art. Tentoonstelling met werk van o.a. Jop van Bennekom,
MVRDV, Marcel Wanders, Jurgen Bey en Ira
Koers. 8 november 2003-15 februari 2004
SAN FRANCISCO (CA) B Family Film Festival.
Vertoning van ‘Tom&Thomas’ van Esmée Lammers.
5-11 januari
SAN FRANCISCO (CA) B Asian American Film
Festival. Vertoning van ‘De Chinese Muur’ van Sytske
Kok. 4-21 maart
SAN FRANCISCO (CA) J Yearba Buena Center of
the Arts. Uitvoering van Hanna Kulenty’s ‘Concerto
for flute and chamber orchestra’, door Anne LaBerge.
4 maart. www.YerbaBuenaArts.org
ST. LOUIS (MO) I Forum for Contemporary Art.
Overzichtstentoonstelling van Nederlandse kunst en
design. jaar 2003 (onder voorbehoud).
www.forumart.org
ST. LOUIS (MO) E Contemporary Art Museum St.
Louis. Solo-project van Fiona Tan. jaar 2003.
www.thecontemporarystl.org
TOLEDO (OH) E The Toledo Art Museum. Tentoonstelling
van Goltzius. 18 oktober 2003-4 januari 2004
WASHINGTON (DC) D National Gallery. Overzichtstentoonstelling
‘Masonry Variations’, met werk
van o.a. Winka Dubbeldam/Archi-tectonics.
18 oktober 2003-4 april 2004
TOURNEE E Presentatie van ‘Surfing Melancholy’
van Franco Angeloni. 24 oktober 2002-31 december 2003
TOURNEE F Exposities van Karin Bos, in: Higgins
Art Gallery (Cape God Community College), november-december
2003, Murray (KY), Clara M. Eagle
Gallery (Murray State University), 12 januari-
20 februari 2004, DeKalb (IL), Northern Illinois
University Art Museum, maart-april 2004
TOURNEE E M Groepstentoonstelling ‘Girls’ Night
Out’, met werk en lezingen van o.a. Rineke Dijkstra,
in: Newport Beach (CA), Orange County Museum of
Art, 13 september 2003-25 januari 2004, St. Louis
(MO), St. Louis Contemporary Art Museum,
16 september 2004-31 december 2005, Houston
(TX), The Art Museum of the University of Houston,
21 januari 2006-2 april 2006
TOURNEE E Groepstentoonstelling ‘Fiction of
Autenticity’ met werk van o.a. Meschac Gaba en
Moshekwa Langa, in: St. Louis (MO), Contemporary
Art Museum St. Louis (www.thecontemporarystl.org),
19 september-3 januari 2004, Pittsburgh (PA),
Carnegie Mellon University, september-december
2004, Newport (CA), Orange County Museum of Art,
januari-maart 2005, Houston (TX), The Art Museum
of the University of Housten, januari-maart 2006.
www.contemporarystl.org
TOURNEE E Tentoonstelling ‘Pursuits and pleasures’,
met schilderijen van Europese schilders uit de
17de en 18de eeuw, o.a. van Jacob van Ruisdael, in:
Kalamazoo (MI), Kalamazoo Institute of Arts,
27 september 2003-4 januari 2004, East Lansing
(MI), Kresge Art Museum, 14 januari-14 maart,
Muskegon (MI), Muskegon Museum of Arts, 10 april-
4 juli 2004. www.codart.nl
TOURNEE E Tentoonstelling ‘Rembrandt’s Journey’,
in: Boston (MA), Museum of Fine Arts, 26 oktober
2003-18 januari 2004, Chicago (IL), Art Institute
of Chicago, 14 februari-9 mei 2004. www.mfa.org
TOURNEE A Voorstelling ‘Kapitein Lindberghs
Oceaanvlucht’ door Jeugdtheatergroep Het Filiaal,
geregisseerd door Monique Corvers, in: Cincinnati
(OH), Cincinnati Arts Association, 15 januari, Morristown
(NJ), South Street Theater, 22 januari, Orono
(ME), Maine Center for the Arts, 27 januari, Ellsworth
(ME), The Grand Auditorium, 28 januari,
Nyack (NY), Hellen Hayes Theatre Co, 30 januari.
www.morristown.com/communitytheatre/
TOURNEE J Concerten van het Quink Ensemble.
25 januari-15 februari
TOURNEE J Themaconcerten ´Bach en zijn Muzikale
Erfenis´ door De Nederlandse Bachvereniging,
in: Atlanta (GA), Spivey Hall, 5 maart, Boston (MA),
Boston Early Music Festival, 6 maart, New York
(NY), 7 maart, Chicago (IL), 8 maart, Miami (FL),
Miami Bach Festival, 9 maart, Seattle (WA), Early
Music Guild, 12 maart, Berkeley (CA), First Congregational
Church at Cal Performances, 13 maart,
San Diego (CA), Sherwood Auditorium, 14 maart.
www.bachvereniging.nl
TOURNEE C Voorstellingen van het Nederlands
Dans Theater I, in: New York (NY), 9-14 maart,
Minneapolis (MN), 16-17 maart, Pittsburgh (PA),
Benedum Cemter (www.pgharts.org), 19-20 maart,
Berkeley (CA), Zellerbach Hall/Cal Performances
(www.calperfs.berkeley.edu), 24-25, 27-28 maart,
Costa Mesa (CA) Segerstrom Hall at Orange County
Performing Arts Center (www.ocpac.org), 30 maart-
4 april. www.ndt.nl
TOURNEE A Robert F. Kennedy Performance
Project geregisseerd door John Malpede, met Sjoerd
Wagenaar en Henriette Brouwers, in: Madison (WI),
Madison Civic Center, 11 maart, Delray Beach (FL),
‘LIJK’ VAN HET SYNDICAAT. FOTO MATHILDE DE VRIESE
Old School Square Cultural Arts Center, 7 april, West
Palm Beach (FL), Kravis Center for the Performing
Arts, 12-14 april, Cedartown (GA), Cedartown Civic
Arts Commission, 16 april, Belle Glade, Dolly Hand
Cultural Arts Center, 19 april, St. Petersburg (FL),
Mahaffey Theater, 20 april, New Port Richey (FL),
Center for the Arts at River Ridge, 21 april, Wesley
Chapel (FL), Center for the Arts, 23 april, Jasper
(IN), Jasper Community Arts Commission, 26 april
TOURNEE J Optredens van het Loeki Stardust
Kwartet, Verenigde Staten, 1 februari-31 maart
TOURNEE A Optredens van St. Art & Art/Christin
Wildbolz, geregisseerd door Adelheid Roossen,
februari-maart
TOURNEE J Optreden van het Concertgebouworkest
met Ricardo Chailly, in: Philadelphia (PA), 13 februari,
New York (NY), Carnegie Hall, 14-15 februari,
San Diego (CA), 17 februari, Palm Desert (CA),
18 februari, Costa Mesa (CA), Orange County Performing
Arts Center, 20-21 februari, San Francisco
(CA), 22-23 februari
TOURNEE J Optredens van het Amsterdam Guitar
Trio. 1-14 maart
TOURNEE E Waterfront. Tentoonstelling ‘Coexistence’
met werk van o.a. Anthon Beeke, Jeroen Klaver
en Marten Jongma, in: Sarasota (FL), Waterfront,
31 januari-27 februari, Boca Raton (FL), Mizner
Park, 28 februari-30 maart, Tallahassee (FL), The
Capital Area, 31 maart- 30 april, Minneapolis (MN),
The Art Museum Park, 1-30 mei, St. Paul (MN), juni,
Chicago (IL), Museum Row-Mich. Lake Park,
Washington, Museums’ Mall, Boston (onder voorbehoud),
juni-november. www.mots.org.il
Zuid-Afrika
JOHANNESBURG A J Newtown. Internationaal
projcet ‘No Man’s Land’ van de Lunatics i.s.m. lokale
artiesten. jaarwisseling 2003-2004. www.lunatics.nl
Zweden
STOCKHOLM J ‘Quartetto nr. 2’ van Carlos
Micháns, door het HSSL Saxophone Quartet. 4 maart
UMEA E Bildmuseet. Tentoonstelling met werk van
Aernout Mik. 9 september 2003-25 januari 2004.
www.umu.se/bildmuseet
UMEA A Bildmuseet. ‘Contemporary Arab
Representations’, een project m.m.v. Witte de With.
8 februari-4 april. www.umu.se/bildmuseet
Zwitserland
LAUSANNE E Expositie van Robert Walker,
m.m.v. het Jan Cunen Museum uit Oss.
vanaf 31 oktober 2003
LUZERN J Georg Friedrich Händel. Concert door
het Amsterdam Baroque Ensemble en -koor o.l.v.
Ton Koopman. 18 december
ZÜRICH E Migros Museum. Keramiektentoonstelling
‘Künstlerkeramik des 20. Jahrhunderts: Von
Picasso bis Penck’, met de collectie uit het Kruithuis
van ‘s-Hertogenbosch. tot 4 januari
ZÜRICH E Kunsthalle Zürich. Tentoonstelling met
werk van Jeroen de Rijke en Willem de Rooij.
14 november 2003-11 januari 2004.
www.kunsthallezurich.ch
WÄDENSWIL A Theater Ticino. Voorstellingen van
het Stuffed Puppet Theatre. 10-21 december
TOURNEE C Voorstellingen ‘d’Schwyz tanzt...’ van
Sjoukje Benedictus, 24 oktober 2003-14 mei 2004.
www.dschwyztanzt.ch
Vanaf 16 maart 2004
AUSTRALIË C Brisbane. Brisbane International
Festival. Voorstellingen van het Nederlands Dans
Theater II. 22-26 september 2004
AUSTRALIË A Tournee. Het MUZtheater/Magic-
Net speelt ‘Midsummer Night’s Dream’, in: Sydney en
Adelaide, 5-15 januari 2005. www.magic-net.org
BELGIË E Antwerpen. Koninklijk Museum voor
Schone Kunsten. Tentoonstelling ‘Vlaamse landschapsschilderkunst’,
met werk van o.a. Pieter
Bruegel en Peter Paul Rubens. 8 mei-1 augustus
2004. www.codart.nl
BELGIË J Antwerpen. de Singel. Optreden van het
Schönberg Ensemble i.s.m. het Nederlands Kamerkoor,
o.l.v. Reinbert de Leeuw. 18 mei 2004.
www.shoenberg-ensemble.nl
BELGIË E Antwerpen. Rubenshuis. Tentoonstelling
‘Rubens in zwart en wit: reproductiegrafiek 1650-
1800’. 12 juni-12 september 2004.
http://museum.antwerpen.be/rockoxhuis/
BELGIË E Antwerpen. Koninklijk Museum voor
Schone Kunsten. Tentoonstelling ‘Copyright Rubens’.
20 juni-12 september 2004. www.codart.nl
BELGIË A Bierbeek. CC De Borre. Voorstelling ‘De
Broertjes en de Strijd om De Ring’ van Frank Groothof.
26 maart 2004. www.frankgroothof.nl
BELGIË J Brugge. Concertgebouw. Concert van de
Filharmonie o.l.v. Reinbert de Leeuw. 28 maart 2004.
www.defilharmonie.be
BELGIË E Brugge. Arentshuis. Tentoonstelling van
de Vlaamse Meesters met werk van o.a. Rubens,
Jordaens en Van Dyck. 15 mei-31 juli 2004.
www.codart.nl
BELGIË E Brugge. Arentshuis. Tentoonstelling
‘Meestertekeningen van de verzameling Van Caloen’.
1 september-1 december 2004. www.codart.nl
BELGIË C Brussel. Kaaitheater. Opvoering van
‘Weak dance strong questions’ van en door Jonathan
Burrows en Jan Ritsema. 18-19 maart 2004
BELGIË A Brussel. Kaaitheater. Voorstelling
‘Thyeste’ onder regie van Gerardjan Rijnders.
19-30 maart 2004
BELGIË A Brussel. Palais des Beaux-Arts.
Max.Theater speelt ‘Love’. 28 maart 2004.
www.tgmax.nl
BELGIË A Brussel. Kaaitheater. Het ro theater
speelt ‘Proust 3: De kant van Charlus’. 21-22 mei 2004
BELGIË J Brussel. Palais des Beaux-Arts. Optreden
van het Concertgebouworkest i.h.k.v. het EU-voorzitterschap.
16-23 oktober 2004. www.bozar.be
BELGIË A Genk. CC Genk. Voorstelling van het
Stuffed Puppet Theatre. 29 maart 2004.
www.stuffedpuppet.nl
BELGIË A Gent. Kunstencentrum Vooruit. Theatervoorstelling
‘Richard III’ door het Zuidelijk Toneel
Hollandia. 6-7 mei 2004
BELGIË A Gent. De Kopergietery. Voorstelling ‘Ik
zou mezelf willen weggeven, maar ik weet niet aan
wie’ door het Huis aan de Amstel. 7 mei 2004.
www.huisaandeamstel.nl
BELGIË J Hasselt. CC Hasselt. Uitvoering van de
Tango Operita ‘Maria de Buenos Aires, geregisseerd
door Wim Trompert. vanaf 16 maart 2004.
www.theaterburoschmid.nl
BELGIË J Hasselt. CC Hasselt. Opera Zuid speelt
‘Die Zauberflöte’. 23 maart 2004
BELGIË J Hasselt. CC Hasselt. ‘Counter Phrases’,
vertoning van films met live muziek, met composities
van o.a. Robin de Raaff. 6 mei 2004
BELGIË J Ingelmunster. Labadoux Folkfetival.
Optreden van Danny Guinan & Red. 1 mei 2004.
www.labadoux.be
BELGIË C Lommel. De Adelberg. Voorstelling
‘Licht’ van Conny Janssen Danst. 26 maart 2004.
www.connyjanssendanst.nl
BELGIË C Lommel. De Adelberg. Introdans danst
‘Surprise’. 24 april 2004
BELGIË A Mechelen. CC Mechelen. Voorstelling
van het Stuffed Puppet Theatre. 27 april 2004.
www.stuffedpuppet.nl
BELGIË A Turnhout. De Warande. Max.Theater
speelt ‘Love’. 16 mei 2004. www.tgmax.nl
BELGIË A Tournee. Unieke Zaken speelt ‘STAAL’,
in: Brugge, De Werf, 14 maart, Overpelt, CC Palethe,
21 maart 2004. www.uniekezaken.nl
BELGIË A Tournee. ‘t Barre land op tournee, in:
Antwerpen, Monty, 27 april-1 mei, Gent, Kunstencentrum
Vooruit, 7-8 mei, Leuven, Stuk, 12-13 mei,
Brugge, De Werf, 14 mei, Maasmechelen, CC,
15 mei 2004. www.barreland.nl
BELGIË A Tournee. Toneelgroep Amsterdam speelt
‘Romeo en Julia’, in: Leuven, Stadsschouwburg, 4 mei,
Hasselt, CC Hasselt, 5 mei, Gent, Kunstencentrum
Vooruit, 14-15 mei 2004. www.toneelgroepamsterdam.nl
BUITENGAATS
29

BUITENGAATS
30
BRAZILIË E São Paulo. Pinacoteca do Estado.
Tentoonstelling met werken uit het Stedelijk Museum
Amsterdam. juni 2004
BRAZILIË I São Paulo. Tentoonstelling ‘Droog 10’,
10 jaar Droog Design. juli 2004
BRAZILIË E São Paulo. Biennale. Nederlandse
deelname. 4 september-5 december 2004
CANADA B Toronto. Hot Docs - Canadian International
Documentary Festival. ‘Spotlight on the
Netherlands’, speciale aandacht voor de Nederlandse
documentaire cinema i.h.k.v. het partnerschapsproject
met IDFA. 23 april-2 mei 2004
CANADA J Toronto. Glenn Gould Studio. Composities
van Peter-Jan Wagemans en Tristan Keuris
i.h.k.v. Radio Waves. 2 mei 2004
CHINA C Peking. Optreden van het Internationaal
Danstheater i.h.k.v. een dansfestival. mei 2004.
www.intdanstheater.nl
DENEMARKEN A Tournee. Voorstellingen van het
Stuffed Puppet Theatre (onder voorbehoud), november
2004. www.stuffedpuppet.nl
DUITSLAND J Bad Zwischenahn. Hempen-Fied.
Optreden van Rapalje. 11 september 2004
DUITSLAND D A Berlijn. Opening van de nieuwe
Nederlandse Ambassade, ontworpen door architect
Rem Koolhaas, met een theatervoorstelling van
Dogtroep. voorjaar 2004
DUITSLAND J Berlijn. Philharmonie. Concerten
met violiste Janine Jansen. 26 mei en 19 juni 2004
DUITSLAND E Braunschweig. Herzog Anton
Ulrich-Museum. Tentoonstelling ‘Rubens and the
Baroque passions’. 1 augustus-1 oktober 2004.
www.museum-braunschweig.de
DUITSLAND E Dresden. Staatliche Kunstsammlungen
Dresden. Tentoonstelling ‘Jan Vermeer: The
procuress’. 22 oktober 2004-2 januari 2005.
www.staatl-kunstsammlungen-dresden.de
DUITSLAND C Duisburg. Theater der Stadt. Introdans
danst ‘Mix4Kids2’. 22 maart 2004
DUITSLAND J Düsseldorf. 6-Tage-Oper. Opera
‘Stundenlang’ van Gerard Ammerlaan en Jo Willems,
met o.a. Hans Kaldeway. 21-25 maart 2004
DUITSLAND E Kassel. Gemäldegalerie Alte Meister,
Schloss Wilhelmshöhe. Tentoonstelling ‘A masterpiece
returns to Kassel: Pan and Syrinx by Peter Paul
Rubens and Jan Bruegel the Elder’.
18 maart-13 juni 2004. www.codart.nl
DUITSLAND I München. Haus der Kunst. Tentoonstelling
‘Droog 10’, 10 jaar Droog Design. 17 maartmei
2004. www.bayerischesstaatsschauspiel.de
DUITSLAND J München. Biënnale. Wereldpremière
van de opera ‘Shadowtime’ met het Nieuw Ensemble
o.l.v. Jurjen Hempel. 25, 27-28 mei 2004.
www.nieuw-ensemble.nl
DUITSLAND E München. Haus der Kunst. Tentoonstelling
van Aernout Mik. 25 juni-12 september 2004.
www.bayerischesstaatsschauspiel.de
DUITSLAND A Nürnberg. Tafelhalle. Unieke Zaken
speelt ‘STAAL’. 17-18 april 2004. www.uniekezaken.nl
DUITSLAND J Poyenberg. Irish Folk Open Air.
Optreden van Rapalje. 12 juni 2004
DUITSLAND E Schwerin. Staatliches Museum.
Tentoonstelling met werken van Carel Fabritius.
14 mei-29 augustus 2004. www.codart.nl
DUITSLAND J Strücklingen. Strücklinger Hof.
Optreden van Rapalje. 8 april 2004
DUITSLAND C Viersen. Introdans danst ‘Surprise’.
27-28 april 2004
DUITSLAND A Tournee. Voorstellingen van het
Stuffed Puppet Theatre, in: Schwerte, KinderKinder
Festival, 19 maart, Straubing, Festival, 21 maart,
Zurich, Blickfelder, 25 maart, Leverkussen, Forum,
22 april, Oldenburg, Theater Laboratorium, 20 juni,
Erfurt, Synergura (onder voorbehoud), 26 juni-
2 juli 2004. www.stuffedpuppet.nl
EL SALVADOR J Tournee. Concerten en workshops
door Carlos Micháns en het Dutch Pianokwartet
ESTLAND E Tallinn. Kadriog Paleis. Tentoonstelling
‘Low sky,wide horizon: art of the Low Countries
in Estonia’. 1 september 2004-1 maart 2005.
www.ekm.ee/english/kadriorg/
FRANKRIJK M Arles. Les Rencontres Internationales
de la Photographie. Deelname van o.a. Hans van
der Meer. juli-augustus 2004. www.rip-arles.org
FRANKRIJK J Clermont-Ferrand. Maison de la
Culture. ‘Ah comme on aime’ van Bernard van Beurden,
o.l.v. Arie van Beek. 27 april 2004
FRANKRIJK J Lyon. Opéra. ‘Tea’, opera van Tan
Dun, met Vocaal Ensemble van de Nederlandse Opera.
1- 5 juni 2004. www.opera.lyon.com
FRANKRIJK A Nevers. Maison de la Culture.
Voorstellingen van het Stuffed Puppet Theatre (onder
voorbehoud). 12-14 mei 2004. www.stuffedpuppet.nl
FRANKRIJK E Parijs. Institut Néerlandais.
Tentoonstelling ‘Les regards de Frits Lugt et les
Frères Dutuit’, i.s.m. Musée du Petit Palais.
18 maart-16 mei 2004. www.institutneerlandais.com
FRANKRIJK J Parijs. Théâtre des Champs Elysées.
Concert met Yo-Yo Ma door het Amsterdam Baroque
Orchestra o.l.v. Ton Koopman. 5 mei 2004.
www.jeanine-roze-production.com
FRANKRIJK C Parijs. Théâtre de Chaillot.
Voorstellingen van het Nederlands Dans Theater II.
6-8 mei 2004 (onder voorbehoud). www.ndt.nl
FRANKRIJK J Parijs. Salle des Concerts. Concert
door Cappella Amsterdam. 28 mei 2004.
www.cappellaamsterdam.nl
FRANKRIJK E Parijs. Musée d’Orsay. Tentoonstelling
met werk van Johan Bartold Jongkind.
6 juni-19 september 2004. www.musee-orsay.fr
FRANKRIJK E Parijs. Institut Néerlandais. Expositie-dossier:
Jongkind. 6 juni-18 juli 2004.
www.institutneerlandais.com
FRANKRIJK J Parijs. Auditorium du Louvre. Concert
door Pieter Wispelwey. 16 juni 2004. www.louvre.fr
FRANKRIJK A Straatsburg. Théâtre Jeune Publique.
Voorstellingen van het Stuffed Puppet Theatre.
16-17, 26-27 maart 2004. www.stuffedpuppet.nl
GRIEKENLAND C Tournee. Voorstellingen van het
NDT I, in: Athene, Herod Atticus Theatre, 21-22 juni,
Thessaloniki, 25-26 juni 2004. www.ndt.nl
HONGARIJE J Boedapest. Spring Festival. Uitvoering
van de Tango Operita ‘Maria de Buenos Aires,
geregisseerd door Wim Trompert. 23 maart 2004.
www.theaterburoschmid.nl
HONGARIJE J Boedapest. ‘Here’ van Michel van
der Aa, door het Radio Chamber Orchestra.
30 maart 2004
HONGARIJE J Boedapest. Nieuw werk van Michel
van der Aa, uitgevoerd door het Raio Kamer Orkest.
30 maart 2004
HONGARIJE C Boedapest. Thalia Theater. ‘Dream
Play’, Déja Vu’, ‘Solo’ en ‘Minus 16’ door het Nederlands
Dans Theater II. 2-3 april 2004. www.ndt.nl
HONGARIJE A Boedapest. Sziget Festival. Voorstellingen
van het Stuffed Puppet Theatre (onder voorbehoud).
1-8 augustus 2004. www.stuffedpuppet.nl
IERLAND A Cork. Annual Meeting Magic-Net. Het
MUZtheater/Magic-Net speelt ‘Midsummer Night’s
Dream’. 1-4 juni 2004. www.puckonline.net
INDONESIË F Tentoonstelling van Oorthuys/
Breier. oktober 2004
INDONESIË J Jakarta. Optredens door Crazy
Rockers. april 2004
INDONESIË J Jakarta. Optredens door Ernst Jansz
& CCC. juni 2004
INDONESIË J Tournee. Optredens van het Scapino
Ballet, in o.a. Jakarta, 16-22 juni 2004
INDONESIË J Tournee. Concerten en masterclasses
door Francien van Tuinen, in o.a. Jakarta, eind junibegin
juli 2004
ITALIË J Ancona. Concert met violiste Janine
Jansen. 31 mei-10 juni 2004 (optie)
ITALIË A Carvia. Arrivano dal Mare. Voorstellingen
van het Stuffed Puppet Theatre (onder voorbehoud).
26-30 juli 2004. www.stuffedpuppet.nl
ITALIË J C Ferrara. Teatro Communale di Ferrara.
Opera ‘Les Indes Galantes’ door het Orkest van de
Achttiende Eeuw & Cappella Amsterdam i.s.m. Leine
& Roebana. 12-13 mei 2004. www.leineroebana.com
ITALIË J Genua. Esposizione Universale del Jazz.
Nederlandse groepen treden op. 3de week maart 2004
ITALIË I Milaan. Galerie Dilmos. Tentoonstelling
met werk van Job Smeets & Nynke Tynagel van Studio
Job, door curator Mark Wilson van het Groninger
Museum. 14-19 april 2004. www.studiojob.nl
ITALIË A C Rome. Festival RomaEuropa. Deelname
van o.a. ZT Hollandia, Toneelgroep Amsterdam,
dansgroep RAZ en André Gingras. oktober-november
2004
ITALIË A J Tournee. Opera ‘Ritorni’ o.l.v. Gianni
Carluccio en Ed Spanjaard, in: Milaan, Teatro Studio,
Reggio Emilia, Teatro Valli, tweede helft oktober
2004
JAPAN I Tournee. Tentoonstelling met werk van Jan
Jansen Master of Shoe Design, in o.a. Tokio, Parco
Museum, 1 januari 2004-1 december 2005.
www.parco-art.com
JAPAN J Tournee. Concerten met violiste Janine
Jansen (onder voorbehoud), in: Japan, 30 juni, Gekijo,
Geijutsu, 2 juli, Osaka, Symphony Hall, 4 juli, Tokyo,
Opera City Concert Hall, 8 en 10 juli 2004
KROATIË A Rijeka. Unima Festival. Voorstellingen
van het Stuffed Puppet Theatre. 7-10 juni 2004.
www.stuffedpuppet.nl
LUXEMBURG J Luxemburg. Grand Théâtre du
Luxembourg. ‘Counter Phrases’, vertoning van films
met live muziek, met composities van o.a. Robin de
Raaff. 26 mei 2004
MACEDONIË J Skopje. Optredens van het Mondriaan
Kwartet met Nederlands repertoire.
21-28 maart 2004
NOORWEGEN A Molde. Teatret Vart. Het
MUZtheater/Magic-Net speelt ‘Midsummer Night’s
Dream’. 24 april-2 mei 2004. www.puckonline.net
OOSTENRIJK A Graz. La Strada. Voorstellingen
van het Stuffed Puppet Theatre (onder voorbehoud).
1-8 augustus 2004. www.stuffedpuppet.nl
OOSTENRIJK C Innsbruck. Tiroler Landestheater.
Voorstellingen van het Nederlands Dans Theater II.
28-29 juni 2004. www.ndt.nl
OOSTENRIJK A Linz. Posthof theater. Voorstellingen
van het Stuffed Puppet Theatre (onder voorbehoud).
10 september 2004. www.stuffedpuppet.nl
OOSTENRIJK A Wels. Festival. Voorstellingen van
het Stuffed Puppet Theatre. 22-23 maart 2004.
www.stuffedpuppet.nl
OOSTENRIJK J Wenen. Konzerthaus. Nieuw werk
van Robin de Raaff, door Céleste Zewald en Jaap
Kooi. 19 maart 2004
OOSTENRIJK A Wenen. Wiener Festwochen. Het
ro theater speelt ‘Proust 1: De kant van Swann’ en
‘Proust 3: De kant van Charlus’. 2-11 juni 2004
OOSTENRIJK A Wenen. Schauspielhaus. Dood
Paard speelt ‘Heiszes Wasser’. 12 juni-4 juli 2004
OOSTENRIJK J Wenen. Konzerthaus. Concert met
violiste Janine Jansen. 29 juli 2004
OOSTENRIJK A Wenen. Het MUZtheater/Magic-
Net speelt ‘Midsummer Night’s Dream’.
midden oktober 2004. www.puckonline.net
POLEN A Bielsko Biala. Festival. Voorstellingen
van het Stuffed Puppet Theatre. 1-2 mei 2004.
www.stuffedpuppet.nl
POLEN J Krakau. Optreden van het Crea-orkest.
26 maart-4 april 2004 (onder voorbehoud)
POLEN J C Warschau. Teatr Wielki. Opera ‘Les
Indes Galantes’ door het Orkest van de Achttiende
Eeuw & Cappella Amsterdam i.s.m. Leine & Roebana.
21-24 april 2004. www.cappellaamsterdam.nl
POLEN A Tournee. Voorstellingen van het Stuffed
Puppet Theatre (onder voorbehoud), in: Torun, Festival,
25 september-3 oktober, Warschau, Globetheater,
oktober-november 2004. www.stuffedpuppet.nl
PORTUGAL A Lissabon. FIMFA. Voorstellingen
van het Stuffed Puppet Theatre (onder voorbehoud).
21-25 mei 2004. www.stuffedpuppet.nl
PORTUGAL E Porto. Serralves Museum of
Contemporary art. Tentoonstelling met werk van Julia
Ventura. 1-30 april 2004. www.serralves.pt
PORTUGAL A Porto. AFIM. Voorstellingen van het
Stuffed Puppet Theatre (onder voorbehoud). december
2004. www.stuffedpuppet.nl
RUSSISCHE FEDERATIE J Nigzniy Novgorod.
Openingsconcert op Nederlandse manifestatie door
o.a. Carla Leurs, Anner Bijlsma en Manon Heynen.
26 mei-5 juni 2004. www.netherlands.ru
RUSSISCHE FEDERATIE ★ Tournee. I.h.k.v. het
project Stap over de Grens/Door Water Verbonden
‘Embarking on Europe’, een boottocht door Europa
van Dordrecht naar Varna, 2de helft 2004
SERVIË EN MONTENEGRO J Palinckx in residentie,
met o.a. optredens op het Ring-Ring Fetival en
het Interzone Festival. 1-31 mei 2004. www.palinckx.nl
SLOVENIË J Nederland is ‘partner state’ van het
Brezice Early Music Festival. 20 juni-10 juli 2004.
www.festivalbrezice.com
SLOVENIË J Concert van het Residentie Orkest.
11 oktober 2004. www.residentieorkest.nl
SLOVENIË J Opera ‘Agrippinna’ door het Combattimento
Consort Amsterdam. 16-19 oktober 2004
SLOVENIË A C ‘A Touch of Dutch’, presentatie
van Nederlandse voorstellingen op het gebied van
dans, mime, objecttheater en performance.
20 november 2004
SPANJE C Voorstellingen van het Nederlands Dans
Theater II. 10-20 juni 2004 (onder voorbehoud).
www.ndt.nl
SPANJE M Barcelona. Galeria Safia. Tentoonstelling
van Angèle Etoundi Essamba. voorjaar 2004
SPANJE ★ Barcelona. ‘Universal Forum of Cultures’,
wereldevenement met congressen, seminars, conferenties
en internationaal kunstenfestival. Met bijdrage van
Filmfestival Rotterdam. 9 mei-26 september 2004
SPANJE C Barcelona. Voorstelling ‘For Heaven’s
Sake’ door Galili Dance. 24-26 juni 2004 (onder
voorbehoud)
SPANJE A Barcelona. Voorstellingen van het
Stuffed Puppet Theatre. 19-21 november 2004.
www.stuffedpuppet.nl
SPANJE E Granada. Salas del Palacio de los Condes
de Gabia. ‘Contemporary Arab Representations’ een
project m.m.v. Witte de With. 22 april-27 juni
SPANJE B Huelva. Festival Internacional de Cine
inédito de Islantilla. Tijdens deze 5de editie m.n.
aandacht voor Nederlandse films. 17-24 april 2004
SPANJE J Madrid. Auditorio Nacional de la Música.
Nederlands Philharmonisch Orkest speelt werken van
Dvorak, Tsjaikovski en Stravinski. 17 maart 2004
SPANJE J Zaragoza. Concert ‘Pastorale for violin
and Wind Orchestra’ van Bernard van Beurden.
23 april 2004
SPANJE J Tournee. Het Cello Octet Conjunto
Ibérico geeft concerten in: Zaragoza, 21 maart,
Barcelona, Festival Hedendaagse muziek, 24 maart
2004. www.cello-octet.com
SPANJE J Tournee. Concerten met violiste Janine
Jansen, in: Gijon, Teatro Jovellanos, 15 april, Oviedo,
Auditorio Principe Felipe, 16 april 2004
TSJECHIË J Tournee. Optreden van het Creaorkest,
in: Marienbad/Karlsbad, Brno,
26 maart-4 april 2004
TURKIJE C Istanboel. Voorstellingen van het NDT
I. 30 juni-1 juli 2004. www.ndt.nl
VERENIGD KONINKRIJK A Bath. Voorstellingen
van het Stuffed Puppet Theatre. 16-24 april 2004
VERENIGD KONINKRIJK J Bath. Bath International
Music Festival. Concerten door het Nederlands
Blazers Ensemble. 27-29 mei 2004. www.nbe.nl
VERENIGD KONINKRIJK A Glasgow. Festival
New Territories. ‘Airplanes & Skyscrapers’, een gemanipuleerde
monoloog van Ricky Seabra. 19 maart
2004. www.rickyseabra.com
VERENIGD KONINKRIJK A Londen. Het
MUZtheater/Magic-Net speelt ‘Midsummer Night’s
Dream’. tweede helft oktober 2004.
www.puckonline.net
VERENIGD KONINKRIJK J Londen. Sadler’s
Wells. Voorstellingen Opera van Ferneyhough met het
Nieuw Ensemble, o.l.v. Jurjen Hempel. juni 2005
VERENIGD KONINKRIJK C Tournee. Voorstellingen
van het Nederlands Dans Theater II, in: Glasgow,
Glasgow Theatre, 21-23 mei, Salford, Salford
Lowry, 26 mei, Milton Keynes, Milton Keynes Theatre,
1-2 juni, Inverness, 4-5 juni 2004. www.ndt.nl
VERENIGDE STATEN A J Annandale-on-Hudson
(NY). The Richard B. Fisher Center. Opera Spanga
brengt ‘Buwalsky, A Road Opera’. september 2004
VERENIGDE STATEN I Aspen (CO). International
Design Conference. ‘Focus on the Netherlands’.
juni 2004 (onder voorbehoud)
VERENIGDE STATEN D Aspen (CO). International
Design Conference. Deelname van United
Architects met Ben van Berkel & Caroline Bos (UN
Studio). 25-28 augustus 20404
VERENIGDE STATEN I Chicago (IL). MCA
Chicago. Groepstentoonstelling ‘Skin Tight: The
Sensibility of the Flesh’, met werk van o.a. Viktor &
Rolf. 6 juni-5 september 2004
VERENIGDE STATEN F Chicago (IL). The
Museum of Contemporary Photography. Nieuwe
video-installatie door Fiona Tan.
2 oktober 2004-16 januari 2005. www.mocp.org
VERENIGDE STATEN E Greenwich (CT). The
Bruce Museum. Tentoonstelling ‘Rubens Oil Sketches’
van de Norh American Collections. 14 september
2004-2 januari 2005. www.bruecemuseum.org
VERENIGDE STATEN I Los Angeles (CA).
LACMA. ‘Charm Chandelier’ van Studio Job i.h.k.v.
het Crystal Palace project van Swarovski.
voorjaar 2004. www.crystalpalaceproject.com
VERENIGDE STATEN B Los Angeles (CA). UCLA
Film and Television Archive. Opening van een historisch
overzicht van de Nederlandse film. vanaf 8 april 2004
VERENIGDE STATEN J New York (NY). Lincoln
Center. ‘Concerto for clarinet and ensemble’ van Guus
Janssen, door het New Juilliard Ensemble.
1 april 2004. www.lincolncenter.org
VERENIGDE STATEN J New York (NY). Alice Tully
Hall. Optreden van het Amsterdam Baroque Orchestra
met Yo-Yo Ma, o.l.v. Ton Koopman. 29 april 2004
VERENIGDE STATEN E New York (NY). Tanya
Bonakdar Gallery. Tentoonstelling ‘Gallery show’ van
Atelier van Lieshout. mei 2004.
www.bonakdargallery.com
VERENIGDE STATEN B New York (NY). Tribeca
Film Festival. Première van de documentaire over
Elliot Carter, van Frank Scheffer. mei 2004.
www.tribecafilmfestival.com
VERENIGDE STATEN J B F New York (NY).
Clark Studio Theater. Optreden van Electra. 5 mei 2004
VERENIGDE STATEN J B New York (NY). John
Jay College Theater. Live optreden tijdens filmvertoningen
door Orkest de Volharding. 12 mei 2004
VERENIGDE STATEN E New York (NY). Metropolitan
Museum of Art. Tentoonstelling ‘Rubens
Drawings’. 1 november 2004-9 januari 2005.
www.metmuseum.org
VERENIGDE STATEN B New York (NY). The
Museum of Modern Art (MoMA). Overzichtstentoonstelling
over het werk van Frank Scheffer.
zomer 2005. www.moma.org
VERENIGDE STATEN E San Francisco (CA).
Nicholson Gallery. Solotentoonstelling van Jeroen
Kooijmans. september-oktober 2004
VERENIGDE STATEN D Washington (DC).
National Building Museum. Overzichtstentoonstelling
‘Envisioning Architecture’, met werk van o.a. Theo van
Doesburg en Rem Koolhaas. 20 maart-27 juni 2004
VERENIGDE STATEN E Washington (DC).
National Gallery. Tentoonstelling met werk van
Gerard ter Borch. 7 november 2004-30 januari 2005.
www.codart.nl
VERENIGDE STATEN E Washington (DC).
National Gallery. Overzichtstentoonsstelling van
Pieter Claesz, i.s.m. het Frans Hals Museum, Haarlem.
september-november 2005
VERENIGDE STATEN J Waukesha (WI). Composities
van Bernard van Beurden, w.o. ‘Song of the Sky
Loom’, ‘Concerto for bassoon and Windensemble’.
28 maart 2004
VERENIGDE STATEN A Tournee. Optredens
‘Frog’ door Theater Terra, herfst 2004
VERENIGDE STATEN E Tournee. Overzichtstentoonstelling
met werk van Gerard Terborch, in:
Washington (DC), National Gallery of Art, 7 november
2004-30 januari 2005, Detroit (MI), Detroit
Institute of Arts, 28 februari-22 mei 2005
VERENIGDE STATEN C Tournee. Performances
door André Gingras, Verenigde Staten,
januari-februari 2005
TOURNEE C Tournee. Optredens door Emio Greco
& PC, april-mei 2005
VERENIGDE STATEN J Tournee. Tournee door het
Nederlands Kamerkoor, herfst 2006
VERENIGDE STATEN B J Tournee. ‘Sonic Evolutions:
A Louis Andriessen Festival’, met o.a. het Asko
Ensemble en het Schönberg Ensemble, in: Alice Tully
Hall, 1, 8 en 15 mei, Walter Reade Theater, 3 mei,
Clark Studio Theater, 5 mei, John Jay College
Theater, 12 mei, Stanley H. Kaplan Penthouse,
14 mei 2004. www.lincolncenter.org
WIT-RUSLAND A Minsk. International Festival of
Monoplays. Voorstelling ‘Benen’ van ITs, International
Theatreschool Festival. 18-24 juni 2004
ZUID-AFRIKA C Durban. Jomba Contemporary
Dance Festival. Coproductie van Feri de Geus, Liliane
Loots en Phenduka Dance Theatre. 19-29 augustus
2004
ZWITSERLAND C Festival Steps. Dansvoorstellingen
van o.a. Introdans, NDT II. 13-30 april 2004
ZWITSERLAND E Luzern. Conferentie ‘Challenging
The Frame’ door ELIA. 3-6 juni 2004.
http://www.elia-artschools.org/activities/biennial.htm
ZWITSERLAND J Zürich. Tonhalle. Concerten van
Ton Koopman en het Amsterdam Baroque Orkest.
2-7 mei 2004. www.tonhalle.ch
ZWITSERLAND C Zürich. Opernhaus. Voorstellingen
‘Petite Mort’ van Jiri Kylián door het Zürcher
Ballet. 3-22 juni 2004. www.opernhaus.ch
ZWITSERLAND C Tournee. I.h.k.v. Festival Steps,
dansvoorstelling ‘Eye in All’ van Dance Works Rotterdam,
Leine & Roebana i.s.m. Slagwerkgroep Amsterdam,
in: Chiasso, Cinema Teatro, 30 april, Luzern,
Stadttheater, 2 mei, Zug, Casino, 3 mei, Olten, Stadttheater,
5 mei, Zürich, Stadthof 11, 6-7 mei, Biel,
Aula, 8 mei 2004. www.danceworksrotterdam.nl ●
HAYDN JEUGD STRIJKORKEST. FOTO JEANNETTE DE GROOT
BUITENGAATS
31

SICA
32
Buitengaats online
Buitengaats is de meest complete database van Nederlandse
culturele activiteiten in het buitenland. Iedereen die culturele
activiteiten in het buitenland organiseert, wordt opgeroepen
deze door te geven. De activiteitenagenda staat in
SICAmag en op � www.sicasica.nl ➝ agenda/buitengaats. Gegevens
kunnen gedurende het hele jaar worden opgegeven. Ook
activiteiten die in het verleden hebben plaatsgevonden. Per
1 januari 2004 kunnen gegevens rechtstreeks in de SICAdatabase
worden geplaatst. De voordelen van dit systeem
van ‘Buitengaats online’:
• Uw activiteit is onmiddellijk in de database te zien en
mutaties zijn eenvoudig door te voeren.
• De database geeft een actueel overzicht van wat cultureel
Nederland over de grens organiseert en fungeert daarmee
tegelijkertijd als ervaringarchief.
• De gegevens zijn voor eigen gebruik toe te passen.
Via � buitengaats@sicasica.nl of � www.sicasica.nl kunt u zich
aanmelden voor ‘Buitengaats online’.
SICA helpdesk takenpakket uitgebreid
voor Nederlandse posten in het buitenland
Per 1 oktober 2003 is de informatievoorziening van het
ministerie van Buitenlandse Zaken over internationale culturele
activiteiten en Nederlandse culturele instellingen aan
de Nederlandse posten gedelegeerd aan de SICA. Voorheen
werd deze taak vervuld door de Cultuurbalie. Voor meer
informatie kunt u bij de helpdesk terecht of � www.sicasica.nl
en � www.minbuza.nl De helpdesk is op werkdagen bereikbaar
op T +31 (0)20 612 9522 of � helpdesk@sicasica.nl
Bijeenkomsten
EU seminar op 16 december
De SICA, het Cultureel ContactPunt Nederland en de
Europese Culturele Stichting organiseren op een seminar
over de uitbreiding van de Europese Unie en de gevolgen
daarvan voor de Nederlandse culturele sector. Welke kansen
biedt de uitbreiding en waar moeten Nederlandse organisaties
rekening mee houden in hun dagelijkse werk? En welke
gevolgen heeft de uitbreiding voor de culturele samenwerking
met landen die voorlopig nog niet tot de Europese Unie
zullen toetreden? Deze vragen komen op 16 december aan
de orde in plenaire debatten en diverse praktische werkgroepen.
Het seminar is voor culturele organisaties, intermediairs
en beleidsmakers met en zonder ‘Europa-ervaring’.
Dagvoorzitter is Hans Maarten van den Brink, 16 december
2003, 10.00 - 17.30 uur, Amsterdam, Artis, Party en
Congrescentrum. Toegang: 30 euro, incl. lunch. Aanmelding
of informatie via Caroline Bakker � post@sicasica.nl
nieuws
Frankrijk & Turkije
De Frankrijk-bijeenkomst met Henk Pröpper en Rudi Wester
is uitgesteld tot vrijdag 16 januari 2004. Tijdens de bijeenkomst
worden in informele sfeer ervaringen uitgewisseld.
Uiteraard is er gelegenheid om contacten te leggen en medewerkers
van andere organisaties te ontmoeten. Mogelijk
vindt in januari ook een Turkije-bijeenkomst plaats. Voor
meer informatie over deze of andere bijeenkomsten:
� post@sicasica.nl of op � www.sicasica.nl/nieuws
HGIS Buitenlandse Bezoekersprogramma
Van 4 tot 9 november was Jonathan Secor, director of
Performing Arts Massachussets Museum of Contemporary
Art (MASS MoCA) te gast bij de SICA. Secor had een vol
bezoekersprogramma op het gebied van podiumkunsten,
visuele kunsten en architectuur.
Eind 2003 is een bezoek gepland van de directeur van de
Kazemat in de Peter en Paul Vesting in St. Petersburg. De
restauratie van de Kazemat was het cadeau van Nederland
aan de jarige stad (� www.petersburg2003.nl). Via een uitgebreid
bezoekersprogramma hoopt de SICA een basis te leggen voor
een langdurige culturele relatie met de directeur en de tentoonstellingsruimte.
In december brengt het hoofd van de muziekafdeling van het
Culture Centre Narodni Dom Maribor uit Slovenië een
bezoek aan Nederland met als doel het brede Nederlandse
culturele veld beter te leren kennen. Informatie:
� post@sicasica.nl of � www.sicasica.nl/projecten_en_manifestaties,
bezoekersprogramma
Days of Dutch Culture kreeg in St
Petersburg enthousiast onthaal
De bewoners van St Petersburg werden in 2003, tijdens de
viering van het 300 jarig bestaan van de stad, verwend met
het mooiste en beste culturele aanbod uit vele landen. Des
te opmerkelijker was het enthousiaste onthaal door het
Russische publiek van het meer dan 40 onderdelen tellende
Nederlandse programma. De voorstellingen trokken volle
zalen en ook de tentoonstellingen werden goed bezocht. Het
succes is te danken aan de intensieve samenwerking met
lokale partners en het programma sloot goed aan bij de wensen
van het Petersburgse publiek. De gezamenlijke promotiecampagne
van Days of Dutch Culture maakte het mogelijk
om temidden van al het internationale aanbod goed op
te vallen. Het enthousiasme van zowel publiek als deelnemers
is reden genoeg om ook de komende jaren blijvend te
investeren in deze culturele banden. Een volledig overzicht
van het programma en beelden uit St. Petersburg:
� www.petersburg2003.nl ●