LATIJN LES 15 - Talencentrum Barneveld

Bijbels Latijn pagina:1 

15.1 Bijbels/ Christelijk Kort Latijn 

TalencentrumBarneveld.nl 

LATIJN LES 15 

1. Sana me Domine. Genees mij HEERE. 

2. Emitte lucem tuam et veritam tuam. Zend Uw licht en Uw waarheid 

3. Deus deorum Dominus locutus est. De God der goden, de HEERE, sprak. 

4. Cor mundum (rein) crea in me Deus. Schep mij een rein hart, o God. 

5. Lacta (hier: werp) super Deum curam tuam. Werp uw zorgen op God. 

6. Littera enim occidit, Spiritus autem vivificat. De letter doodt, maar de Geest maakt levend. 

7. Ecce nova facio omnia* Zie, Ik maak alle dingen nieuw. 

8. Vade in pace. Ga heen in vrede. 

9. Hoc est corpus meum. Dat is Mijn lichaam. 

10. Hic est sangius meus. Dat is Mijn bloed. 

* Zie, Ik maak alle (dingen) tot nieuwe (dingen). 

15.2 Lezen (1) 

Nieuwe woorden: pulsare = kloppen; porrigere = aanreiken, geven; numquid = 

“vraagwoord” dat aangeeft dat een ontkennend antwoord wordt verwacht; 

serpens, gen.ev. serpentis = slang; sitis = 2-e ps ev con van esse; 

omnia ergo quaecumque vultis = alle dingen die u ook maar wilt; 

Let goed op de tiiden! petierit en nostis zijn verkorte vormen! Zie 11.8 

novi (prf) = ik weet/ ken; novistis (prf) = jullie (u) weten / kennen. We spreken hier van 

een perfectum praesens. 

petite et dabitur vobis quaerite et invenietis pulsate et aperietur vobis 

omnis enim qui petit accipit et qui quaerit invenit et pulsanti aperietur 

aut quis est ex vobis homo quem si petierit filius suus panem numquid lapidem 

porriget ei 

aut si piscem petet numquid serpentem porriget ei 

si ergo vos cum sitis mali nostis bona dare filiis vestris quanto magis Pater vester qui 

in caelis est dabit bona petentibus se 

omnia ergo quaecumque vultis ut faciant vobis homines et vos facite eis haec est 

enim lex et prophetae


15.3 De coniunctivus (vervolg les 14) 



Hier vindt u een overzicht van het perfectum. Nieuw is het rijtje met de prf.pss.con. 

prf.act. prf.act.con. prf.pss. prf.pss.con. 

vocavit vocav-eri-t vocatus est vocatus sit 

terruit terru-eri-t territus est territus sit 

misit mis-eri-t missus est missus sit 

audivit audiv-eri-t auditus est auditus sit 

Hier vindt u een overzicht van het perfectum. Nieuw is het rijtje met de pqp.pss.con. 

pqp.act. pqp.act.con. pqp.pss. pqp.pss.con. 

vocaverat vocav-isse-t vocatus erat vocatus esset 

terruerat terru-isse-t territus erat territus esset 

miserat mis-isse-t missus erat missus esset 

audiverat audiv-isse-t auditus erat auditus esset 

Oefenopdracht 1 

Geef van de volgende werkwoorden de 3-e ps.ev. van de prf.pss.con. en de 

3-e ps.mv. van de pqp.pss.con. 

1. regere 2. laudare 3. monere 

15.4 Brievenlezen (2) 

Deze drie brieven zijn geschreven door Cicero. Dat lezen we in de eerste regel van de 

brieven. We lezen daar “M T C S P D Terentia suae”. Voluit geschreven is dat: 

Marcus Tullius Cicero Salutem Plurimam Dicit. Dat betekent: Marcus Tullius Cicero 

groet zijn vrouw Terentia hartelijk. 

Cicero bevindt zich in Brindisi. Hij was op de hand van Pompeius en wacht nu af wat 

er met hem gebeuren zal, want Caesar heeft Pompeius verslagen en is nu 

alleenheerser. 

Brief 1 

Hulp bij het vertalen: da operam = doe je best; convescalere = op krachten komen; 

quod opus erit = wat er nodig zal zijn; postulare = eisen; providere = zorgen voor; 

administrare = regelen; res = zaak, aangelegenheid; quam saepissime = zo vaak 

mogelijk; litterae = brief; A U C = anno urbis conditae = vanaf de stichting van de stad 

(Rome). Zie volgende pagina!




Grammaticale opmerkingen: 

• "ut" zonder con. vertalen als “zoals” 

• de coniunctivi 2-e ps. ev.: provideas, administres en mittas, vertalen met de 

gebiedende wijs. 

• litterae (staat altijd in het meervoud!) = brief 

M T C S P D Terentia suae 

Brundisi A U C 707 

Si vales, bene est; valeo 

Da operam, ut convalescas. Quod opus erit, ut tempusque postulat, provideas atque 

administres, et ad me de omnibus rebus quam saepissime litteras mittas. Vale. 

Brief 2 

Hulp bij het vertalen: tabellarius = briefbesteller; exspectare = uitzien naar, wachten; 

fortasse = misschien; certior = zekerder; quid nobis faciendum sit = wat me te doen 

staat; valetudo, gen.ev. valetudinis = gezondheid; diligenter = zorgvuldig; 

Kalendae (staat altijd in het meervoud!) = eerste dag van de maand. 

Let op: In plaats van “ego” gebruikt men nogal eens “nos”. 

Begin de brief dus met: Ik kijk … 

M T C S P D Terentia suae 

Brundisi A U C 7o7 

Si vales, bene est; valeo 

Nos quotidie tabellarios nostros exspectamus; qui si venerint, fortasse erimus 

certiores, quid nobis faciendum sit, faciemus te statim certiorem. Valetudinem tuam 

cura diligenter. Vale. Kalendis Septemb. 

Brief 3 

Hulp bij het vertalen: 

reddere = teruggeven, ter hand stellen; tandem = eindelijk; satis = voldoende, 

tamelijk; liberalis = o.a. hoffelijk; opinio = o.a. (boven) verwachting; 

celer, gen.ev. celeris = snel; utrum … an = of …of; obviam procedere = tegemoet 

gaan; constituere = besluiten; certiorem facere = berichten; quam primum = zo snel 

mogelijk; pridie = de dag voor; idus = het midden van de maand; Sextilis = augustus. 

Het midden van augustus was voor hen 13 augustus.


Grammaticale opmerkingen: 



• “opinione celerius” is hetzelfde als “celerius quam opinio” = sneller dan de 

verwachting; “opinione celerius” is een Ablativus comparationis 

Dat vertalen met "boven verwachting snel". (Zie verderop in deze les!) 

• venturus esse dicitur het wordt gezegd, dat hij komen zal is de zogenaamde 

Nominativus cum infinitivo. (Zie verderop in deze les!) 

• Cui utrum obviam procedam an hic eum exspectem . Deze zin noemen we een 

indirecte vraagzin. Het is een bijzin. De wijs die gebruikt wordt is de 

coniunctivus. De beide gecursiveerde persoonsvormen zijn dus coniunctivi. (Zie 

verderop in deze les!) 

• Tabellarios mihi velim quam primum remittas. Ook in deze zin staan twee 

coniunctivi nl. velim en remittas. velim = prs.con. van velle = willen, remittas = 

prs.con. van remittere = terugsturen. Cicero gebruikt deze vormen in plaats van de 

gebiedende wijs remitte, dat zou te onvriendelijk geklonken hebben. 

M.Tullius Cicero Terentiae suae salutem plurimam dicit. 

Si vales, bene est, ego valeo. 

Redditae mihi tandem sunt a Caesare litterae satis liberales, et ipse opinione celerius 

venturus esse dicitur. 

Cui utrum obviam procedam an hic eum exspectem, cum constituero, faciam te 

certiorem. 

Tabellarios mihi velim quam primum remittas. 

Valetudinem tuam cura diligenter. 

Vale. Datum pridie idus Sextiles. 

15.5 Ablativus comparationis (Ablativus van vergelijking) 

Voorbeelden: 

Nieuwe woorden: Nubes, gen.ev. nubis = wolk; pix, gen.ev. picis = pek; nigior = 

zwarter; clarior = helderder; amabilius = lieflijker; virtus = deugd 

• Nubes pice nigior est. De wolk is zwarter dan pek. 

De wolk is zwarter dan pek (pice). Na dan volgt het woord dat in de ablativus staat. 

• luce clarior. Helderder dan licht (luce). 

• Nihil est amabilius virtute. Niets is lieflijker dan de deugd (virtute). 

• Celerius quam opinio. Sneller dan verwacht (opinio)


15.6 Nominativus cum infinitivo 



Vir (nom.) dicitur iratus esse(inf.) 

Letterlijk: De man wordt gezegd boos te zijn. 

Juiste vertaling: Men zegt dat de man boos is. 

(Tu)(nom.) Iuberis abire (inf.). Men beveelt je weg te gaan. Tu wordt weggelaten! 

Letterlijk: je wordt bevolen weg te gaan. 

Juiste vertaling: Men beveelt je weg te gaan. 

15.7 Indirecte vraagzinnen 

Een voorbeeld van een indirecte vraagzin is: Hij vroeg, wie het gedaan had. 

Omdat de bijzin in geleid wordt door een “vraagwoord” (wie), spreken we van een 

indirecte vraagzin. 

Zo’n indirecte vraagzin staat altijd in de coniunctivus! 

Ook de volgende zin is een indirecte vraagzin. 

Rogo, tune hoc feceris. Ik vraag of jij dit gedaan hebt. 

Hier wordt de bijzin niet ingeleid door een vragend voornaamwoord, maar door ne of 

num. Die woordjes kennen we al van de directe vragen. 

Na de werkwoorden afwachten of proberen wordt de indirecte vraagzin ingeleid door 

si . 

Hostes conati sunt, si flumen transire possent. 

De vijanden hebben geprobeerd, of ze de rivier konden oversteken. 

Tenslotte. Ook hier hebben we te maken met een indirecte vraagzin. De bijzin wordt 

ingeleid door het vraagwoordje an. 

Haud scio, an verum sit. 

Ik weet niet of het waar is. 

Nog een voorbeeld. 

Cui utrum obviam procedam an hic eum exspectem. 

Ik zal jou berichten of ik hem tegemoet ga of dat ik hier wacht. 

Opdracht 1 

caedere ( inf. prf.: cecidisse) = doden 

1. Claudius longior fratre est. 

2. Milites Romani fortiores hostibus sunt. 

3. Dux in proelio cecidisse dicitur. 

4. Tu iuberis venire. 

5. Haud scio, an verum sit. 

6. Miles conatus est, si flumen transire posset.


15.8 Samen lezen (1) 



Een tekst over Hannibal 

De nog geen vijfentwintig jarige Hannibal trekt met een leger over de Alpen. Ook 

olifanten voorzien van een gevechtstoren maken deel uit van dit leger. 

De volgende woorden moet u leren: minor = minder dan; subegit = prf. van subigere = 

onderwerpen; comparare = samenstellen; reliquit = prf. van relinquere; 

secum = cum se; iter, gen. itineris = reis, weg; conflixit = prf. van confligo = strijden; 

seiungere = scheiden; umquam = ooit; praeter = behalve; appellare = noemen, 

roepen; concidit = prf. van concidere = in de pan hakken; muniit =prf. van munire; 

itinera munire = wegen aanleggen; pervenire = aankomen 

2.Sic Hannibal minor quinque et vigninti annos natus imperator 

zo Hannibal minder dan vijf en twintig jaren oud opperbevelhebber 

factus proximo triennio omnes gentes Hispaniae bello 

was geworden dichtstbije periode van drie jaar alle volkeren van Spanje in de oorlog 

subegit; Saguntum, foederatam civitatem, vi 

hij onderwierp Sagantum door een bondgenootschap met de stad (Rome) verbonden met geweld 

expugnavit, tres exercitus maximos comparavit. 

hij veroverde drie legers zeer grote hij stelde samen 

3. Ex his unum in Africa misit, alterum cum Hasdrubale fratre in 

uit deze één naar Afrika hij stuurde een ander met Hadrubal zijn broer in 

Hispania reliquit, terium in Italiam secum duxit. Ut saltum 

Spanje bleef achter het derde naar Italië met zich hij nam mee toen de bergpas 

Pyrenaeum transiit, quacumque iter fecit cum omnibus incolis 

van de Pyreneeën hij stak over waarlangs de reis hij maakte met alle bewoners 

conflixit; neminem nisi victum dimisit. 

hij ging een gevecht aan niemand die niet overwonnen was hij liet hij gaan 

4. Ad Alpes postea quam venit, quae Italiam ab Gallia seiungunt, 

bij de Alpen nadat hij was aangekomen die Italië van Gallië zij scheiden 

quas nemo umquam cum exercitu ante eum praeter Herculem Graium 

die niemand ooit met een leger voor hem behalve Hercules Griekse 

transierat - quo facto is hodie saltus Graius appellatur - 

hij was overgestoken op grond waarvan deze heden de bergpas Griekse wordt genoemd




Alpicuos conantes prohibere transitu concidit, loca 

de alpenbewoners terwijl zij probeerden te verhinderen de overtocht hij hakte in de pan de streken 

pateficit, itinera muniit, effecit ut ea elephantus 

hij maakte toegankelijk hij legde wegen aan hij kreeg het gedaan dat daarlangs olifanten 

ornatus ire posset, qua antea unus homo inermis vix 

met een gevechtstoren gaan konden waarlangs voorheen een man ongewapend met moeite 

poterat repere. Hac copias traduxit in Italiamque pervenit. 

kon kruipen deze troepen hij bracht over en in Italië hij kwam aan 

15.9 Lezen (2) 

Nieuwe woorden: 

contestari = betuigen(dep.); audienti = ppa van audire; adponere = toevoegen, 

plaga = plaag; deminuere = afnemen; auferre = wegdragen, afnemen; gratia = 

genade 

Contestor ego omni audienti verba prophetiae libri huius: Si quis adposuerit ad haec, 

adponet Deus super illum plagas scriptas in libro isto. 

Et si quis deminuerit de verbis libri prophetiae huius, auferet Deus partem eius de 

libro vitae et de civitate sancta, et de his, quae scripta sunt in libro isto. 

dicit qui testimonium perhibet istorum. Etiam venio cito: Amen. Veni Domine Iesu. 

Gratia Domini nostri Iesu Christi cum omnibus. Amen. 

Opdracht 3 

Vertaal de volgende zinnen: 

1. Galli lingua inter se differunt. Celtae nostra lingua Galli appelantur. 

2. Frater meus septendecim annos natus est. 

3. Salvus me fac, Deus. 

4. Hannibal Saguntum vi expugnavit. 

5. Neminem nisi victum dimisit. 

6. Hasdrubal fratre in Hispania reliquit. 

7. M.Tullius Cicero Terentiae suae salutem plurimam dicit. 

8. Venite et videte opera Dei. 

9. Emitte lucem tuam et veritam tuam. 

10. Vir dicitur iratus esse.




11. Nihil est amabilius virtute. 

12. Petite et dabitur vobis. 

13. Qualum servum perdidi! 

14. Anno urbis conditae. 

15. M T C S P D Terentia suae 

16. Veni Domine Iesu! 

17. Cenandum est. (cenare = het (middag)maal gebruiken, eten) 

18. Pueri mihi puniendi erant. 

19. Non tacendum, sed respondendum est tibi. 

20. Cum hostis appropinquat, portae claudendae. (appropinquare, claudere) 

21. Hoc est corpus meum. 

22. luce clarior. 

23. Ecce nova facio omnia. 

24. Celerius quam opinio. 

15.10 Gerundivum en Nederlandse woorden 

agenda = wat gedaan moet worden (agere = doen) 

legenda = wat gelezen moet worden (legere = lezen) 

doctorandus = wie doctor moet worden 

15.11 Sermo 3 

Hier vindt u wat zinnetjes voor een eenvoudig gesprek. 

Hallo! Salve! 

Dag! (bij het weggaan) Ave! 

Wie ben jij / bent u? Quis tu es? 

Ik ben ... Ego sum .... 

Mijn naam is ... Nomen mihi est ... 

Waar woon jij/ woont u? Ubi habitas? 

Ik woon in ... Ego in ... habito. 

En jij?/En u? Et tu? 

Ik woon in een stad. Ego in urbe habito. 

Ik woon in een dorp. Ego in vico habito. 

Ik woon op het platteland. Ego in agris habito.




Bijna het einde van de cursus 

Bijna het einde van de cursus. Ik hoop dat u de cursus met genoegen gevolgd hebt. 

Er volgt nu alleen nog maar een herhalingsles. 

Antwoorden oefenopdrachten / teksten 

Oefenopdracht 1 

Geef van de volgende werkwoorden de 3-e ps.ev. van de prf.pss.con. en de 

3-e ps.mv. van de pqp.pss.con. 

regere : rectus sit recti essent 

laudare : laudatus sit laudati essent 

monere : monitus sit moniti essent 

Vertaling lezen (1) 

7 Bid en u zal gegeven worden; zoek en u zult vinden; klop en u zal opengedaan 

worden. 

8 Want een ieder die bidt ontvangt; en die zoekt vindt; en die klopt die zal 

opengedaan worden. 

9 Of welk mens is er onder u die, als zijn zoon hem om brood zal gevraagd hebben, 

hem een steen zal geven? 

10 En als hij hem om een vis zal vragen, die hem een slang zal geven? 

11 Indien dan u, die slecht bent, weet uw kinderen goede gaven te geven, hoeveel te 

meer zal uw Vader, Die in de hemel is, goede gaven geven aan degenen, die ze van 

Hem bidden! 

12 Alle dingen dan, die gij ook maar wilt, dat u de mensen zouden doen, doet gij hun 

ook zo; want dit is de wet en de profeten. 

Vertaling brief 1 

Marcus Tullius Cicero groet zijn vrouw Terentia hartelijk. 

Brindisi, in het 7o7 e jaar vanaf de stichting van de stad Rome. 

Als je het goed maakt, doet me dat deugd; met mij gaat het goed. 

Doe je best om op krachten te komen. Zorg voor wat nodig is en regel zoals 

tijdsomstandigheden dat eisen en en stuur mij over alle aangelegenheden zo vaak 

mogelijk een brief. Gegroet.






Brindisi, in het 7o7 e jaar vanaf de stichting van de stad Rome. 


Ik kijk dagelijks uit naar de briefbestellers; als zij aangekomen zullen zijn, zal ik 

misschien meer zekerheid hebben over wat me te doen staat en zal ik jou met op de 

hoogte stellen. Houd zorgvuldig je gezondheid in het oog. Gegroet. (Geschreven) op 

de eerste dag van september. 




Eindelijk werd mij een tamelijk hoffelijke brief van Ceasar gebracht en hij zelf zal, zo 

men zegt, boven verwachting snel komen. Ik zal jou berichten of ik hem tegemoet ga 

of dat ik hier wacht, als ik zal hebben besloten. 

Stuur de briefbestellers zo snel mogelijk naar mij terug. Houd je gezondheid goed in 

het oog. Gegroet. Gegeven de dag voor het midden van Augustus. (12 Augustus) 

Samen lezen (1) 

Nadat Hannibal zo, minder dan 25 jaar oud, opperbevelhebber was geworden, 

onderwierp hij in de volgende drie jaar alle volkeren van Spanje in de oorlog; 

Saguntus, een door een bondgenootschap (met Rome) verbonden stad, veroverde hij 

met geweld; hij stelde drie grote legers samen. 

Daarvan stuurde hij één naar Africa, het tweede liet hij met zijn broer Hasdrubal in 

Spanje achter, het derde nam hij met zich mee naar Italië. Toen hij de bergpas van de 

Pyreneeën overstak, ging hij, waarlangs hij ook maar zijn reis maakte, met alle 

bewoners een gevecht aan; hij liet niemand, tenzij overwonnen, gaan. 

Nadat hij aangekomen was bij de Alpen, die Italië van Gallië scheiden, die voor hem 

niemand ooit met een leger was overgestoken behalve de Griek Hercules (op grond 

waarvan deze pas tot op de dag van vandaag de Griekse wordt genoemd), heeft hij 

de Alpenbewoners, die probeerden de overtocht te verhinderen, in de pan gehakt, hij 

heeft de streken toegankelijk gemaakt, hij heeft wegen aangelegd, hij kreeg het 

gedaan dat daarlangs olifanten met een gevechtstoren konden gaan waarlangs 

voorheen een ongewapende man met moeite kon kruipen. Daarlangs bracht hij deze 

troepen over en kwam in Italië aan.




Vertaling Lezen (2) 

Ik betuig aan een ieder, die de woorden van de profetie van dit boek hoort. Indien 

iemand hieraan toevoegt, God zal hem toevoegen de plagen, die in dit boek 

geschreven zijn. 

En indien iemand afneemt van de woorden van het boek van deze profetie, God zal 

zijn deel afnemen van het boek des levens en van de heilige stad, die in dit boek 

beschreven zijn. Hij, die deze dingen getuigt, zegt: Ja, Ik kom spoedig. Amen, kom, 

Heere Jezus! 

De genade van de Heere Jezus zij met u allen. Amen. 

Antwoorden opdrachten 

Opdracht 1 

1. Claudius longior fratre est. 

Claudius is langer dan vader. 

2. Milites Romani fortiores hostibus sunt. 

De Romeinse soldaten zijn sterker dan de vijanden. 

3. Dux in proelio cecidisse dicitur. 

Men zegt dat de aanvoerder in het gevecht gesneuveld is. 

4. Tu iuberis venire. 

Men beveelt je te komen. 

5. Haud scio, an verum sit. 

Ik weet niet of het waar is. 

6. Miles conatus est, si flumen transire posset. 

De soldaat heeft geprobeerd, of hij de rivier kon oversteken. 

Opdracht 2 

Vertaal de volgende zinnen: 

1. Galli lingua inter se differunt. Celtae nostra lingua Galli appelantur. 

De Galliërs verschillen onderling in taal. De Kelten worden in onze taal Galliërs genoemd. 

2. Frater meus septendecim annos natus est. 

Mijn broer is 17 jaar oud. 

3. Salvus me fac, Deus. 

Red mij, o God. 

4. Hannibal Saguntum vi expugnavit. 

Hannibal veroverde Saguntum met geweld. 

5. Neminem nisi victum dimisit. 

Niemand die niet overwonnen was liet hij gaan. 

6. Hasdrubal fratre in Hispania reliquit. 

Hasdrubal, zijn broer, bleef in Spanje achter.




7. M.Tullius Cicero Terentiae suae salutem plurimam dicit. 


8. Venite et videte opera Dei. 

Kom en zie de grote werken van God. 

9. Emitte lucem tuam et veritam tuam. 

Zend Uw licht en Uw waarheid. 

10. Vir dicitur iratus esse. 

Men zegt dat de man boos is. 

11. Nihil est amabilius virtute. 

Niets is lieflijker dan de deugd 

12. Petite et dabitur vobis. 

Bid en u zal gegeven worden. 

13. Qualum servum perdidi! 

Wat een slaaf heb ik verloren! 

14. Anno urbis conditae. 

Vanaf de stichting van de stad (Rome) 

15. M T C S P D Terentia suae 


16. Veni Domine Iesu! 

Kom Heere Jezus! 

17. Cenandum est. (cenare = het (middag)maal gebruiken, eten) 

Er moet gegeten worden. 

18. Pueri mihi puniendi erant. 

De jongens moesten door mij gestraft worden. 

19. Non tacendum, sed respondendum est tibi. 

Er moet door jou niet gezwegen, maar geantwoord worden. 

of: Jij moet niet zwijgen maar antwoorden. 

20. Cum hostis appropinquat, portae claudendae. 

Wanneer de vijand nadert, moeten de poorten gesloten worden. 

25. Hoc est corpus meum. 

Dat is mijn lichaam 

26. Luce clarior. 

Helderder dan licht. 

27. Ecce nova facio omnia. 

Zie, Ik maak alle dingen nieuw 

28. Celerius quam opinio. 

Sneller dan verwacht.

LATIJN LES 15 - Talencentrum Barneveld

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?