Modelonan di portada: Brendon Andres Cachimir
Febrüari 2013
Grátis
EXTRA KATERN
Investigashon ISLA
É úniko revista di
hóbennan di Kòrsou!
Mi mes negoshi
ta un soño ku por bira realidat!
4x Empresario hóben: Brendon Andres Cachemir,
Gunnar Selassa i Stephany Francisca\\ Kon mi ta hasi yega
na mi mes negoshi? \\ Konseho profeshonal di un ‘Action
Coach’! \\ Fundashon Negoshi Pikiña i hopi mas…
2
4 you-th magazine página
Nazjirah Bito
Angelo Engelhart
Brianna-Gwen Martis
Cheyenne Felizie
* redakshon
Arelies Knight
Shurayne Fenny
Ebony-Gwen Martis
Janella Mook
Laurys Leander Sian Adoptie
* 4 you-th stylists
Vinanshely Bonovasia Ed Ansano
> E tema di ta un empresario ta kuadra nèt
ku mi. Mi ta un empresario ya pa 9 aña kaba
i mi deseo ta pa esaki no kambia nunka mas.
Mi empresa yama Practical Business Solutions.
Practical Business Solutions ta un negoshi
ta duna konseho i yuda solushoná tur loke
ta trata asuntunan di maneho i komunikashon
pa empresa. Ademas den pasado mi tabata
duna guia na empresarionan ku kier a lanta
nan propio negoshi.
Den mi negoshi i dunando guia na otro empresarionan
chikí mi a realisá ku no tin nada mas
satisfaktorio ku ta doño di bo propio empresa.
Komo doño di bo empresa bo por sirbi bo
klientenan segun bo propio idea i pensamentunan
poniendo den práktika bo konosementu.
Ademas komo propietario di bo negoshi bo
por ta independiente i bo mes por determiná
kon, ki ora i ku ki frekuensia bo ta traha. Naturalmente
si bo ke pa bo negoshi kana bon
bo mester hinka sufisiente tempu aden. Banda
di esaki awe mi ta realisá ku ser propietario
di mi empresa a yuda mi pa pone tur mi talentonan
den práktika. Si komo empleado mi
tabata usa un parti so di mi kapasidatnan (pa
hasi loke mi doño di trabou tabata pidi mi),
> Publikadó
Fundashon Ban Komuniká
> Kordinashon i diseño gráfiko
Passaat Graphic & Web Design:
Monique Rosalina /
Roos van Lente
T: 5999 - 465 7266
E: 4you-th@passaatdesign.com
> Hefe di redakshon
Practical Business Solutions:
Jefka Martha-Alberto /
Vinanshely Bonovasia /
Sidalina Bleeker / Shurminia
Martina-Rafael
> Aviso
Madelon de Wit, T: 465 7266
E: madelon@passaatdesign.com
> Portrèt riba portada
CW photography: Carlo Wallé
> Imprenta: Hi-Printing
> Kantidat: 8.000 ehemplar
* editorial
awor mi ta hasi uso hopi mas amplio di e talentonan
ku Dios a duna mi. I mi por manehá
tempu di forma ku mi yunan por ta na kas ku
mi. Algun aña pasá ora mi a tuma e desishon
pa lanta mi propio negoshi no tabata asina
komun manera awendia pa hende kuminsá ku
nan negoshi. Si bo paga tinu bon ta eksistí
na Kòrsou e impreshon ku ta prinsipalmente
hendenan di afó ta empresario. Pero esei sigur
no ta e kaso.
Yu di Kòrsou tambe por ta empresario!
Nos tin tur loke nos mester tin pa por ta eksitoso
den un empresa. Un hende no mester
ta adulto pa kuminsá su negoshi. Bo por kuminsá
chikitu i despues krese. Djis bo tin ku
analisá kiko ta bo talentonan i kon bo por usa
esakinan pa kuminsá krese komo empresario.
Si bo tin e talento di traha kos dushi bo por
kuminsá hasi esaki i bende ku bo amistat i
famianan. Si bo ta bon den un fishi en partikular
manera por ehèmpel kose òf traha ku
palu, bo por kuminsá kose paña pa hende òf
traha muebel simpel i bende. Yu di Kòrsou
tambe por. Bai p’e bo tambe, di eksperensia
mi ta rekomendábo!
Sent from Jefka's Blackberry
* kolofon
> Publikashon: 10 x pa aña
> Facebook: 4-YOU-TH-
MAGAZINE
> Finansiadó pa e edishon #1
Masha danki Refineria Isla
!
Brendon Andres
Cachemir:
‘Nunka no
stòp di deseá.’
> Ora ku bo tin bo mes negoshi bo ta bo mes
shèf, bo ta hasi lokual ku abo ke. No mester
kore ningun hende su tras pa haña salario.
Pero di bèrdat e ta dje fásil ei? 4 You-th a puntra
un empresario hóben, ku a kuminsá ku su propio
negoshi, pa sa kiko ta su eksperensia personal.
Brendon Andres Cachemir ta un hóben di 18 aña di edat i e ta doño
di Hard Knockz Productions, ku ta un negoshi ku ta hasi promoshon
di aktividatnan i tambe “design & media”. Nan ta diseñá kosnan
manera flyers i T-shirt pero tambe video. Hard Knockz Productions
tin hopi mas pa ofresé i lo tin aun mas pa ofresé den 2013. Brendon
a nase na Kòrsou i ta stima su dushi isla! E no a lanta den un kas
riku pero esei no a stòp e pa logra su meta. Brendon a kuminsá
ku pintamentu/ diseñamentu for di tempu e tabata tin 9 aña. Pero
durante tempu el a stòp ku esaki i a kuminsá praktiká músika,
komo ku e tabata tin mas “feeling” pa esaki. Ora e tabata tin 11
aña el a lanta Lokal Music Business Productionz (LMB), kual tabata
fihá riba “instrumental beat making”. Pero despues di un tempu el
a stòp ku esei tambe i el a disidí di bai bèk na diseñá. Brendon no
a haña e proseso di kuminsá su mes negoshi fásil pero despues di
un tempu e no tabata difísil tampoko. E tabata ofresé su diseñonan
pòrnada na diferente artista i negoshinan lokal komo ku e tabata
gusta hasi esaki. E tabata asta diseñá pa artistanan na Hulanda!
Poko poko e tabata akumulá mas eksperiensha den diseñamentu
i asina e tabata bira kada bes mas mihó. Pero e tabata tin mester
di tempu pa su mes i pa su estudio, pues el a disidí di tuma un
“break” atrobe.
Djis algun tempu despues el a bira serio bèk i lanta algu ku lo tei
pa semper i kual ku lo tin un nifikashon speshal p’e; asina el a
lanta Hard Knockz Productions.
E nòmber hard knockz ta bini di e kantika di Jay Z, “This is the hard
knockz life”. Brendon su inspirashon ta basá riba e echo ku e ta
haña ku nunka bo no mester lubidá for di unda bo a bini. Maske ku
Brendon a logra su meta i bira eksitoso e lo no lubidá e hendenan
ku e tabata huntu kuné ni e bida ku e tabatin.
E bida di un negoshante ta basta drùk i bo no tin hopi tempu pa
bo bida personal ni bo bida sosial, komo ku bo negoshi ta bira bo
bida na un sierto punto. Pero bo no ta sintié komo un molèster
pasó bo negoshi ta bo pashon i e ta algu ku bo gusta hasi.
Komo un hóben un negoshi por afektá bo hubentut. Bo ta madurá
outomátikamente un tiki mas lihé ku otro hóbennan.
Empresario
hóben
Loke Brendon ta haña “great” di su negoshi ta ku e ta praktiká loke
e ta haña “leuk” sin ku e mester bai skol i siña teoria p’e, miéntras
ku hopi otro hóben si mester hasi esaki pa nan por alkansá e
metanan ku nan ke logra.
Ta importante pa bo tin kontakto ku otro negoshantenan ora ku bo
mes ta un negoshante. Esaki ta por ta di gran yudansa pa bo i e ta
habri bo bista pa ku e mundu empresarial. Brendon ta di opinion
ku bo no mester stèns riba bo kontaktonan si pa nan hasi algu pa
bo, pasó nan lo no hasi tur kos pa bo manera abo ke. Abo tin ku
tuma lokual ku nan ke duna bo i hasi algu kuné. Pues ora bo tin
hopi kontakto e ta fasilitá bo trabou, pero kòrda bo mes tambe
tin ku hasi algu.
Brendon su hòbi ta hunga biliart. E no ta gusta spòrt pero e ta un
hende ku ta gusta “challenge” su mes. Resientemente el a regresá
Kòrsou ku su di seis diploma for di Costa Rica. El a bai Costa
Rica pa studia diseño i el a haña e isla hopi diferente ku Kòrsou.
Su biahe pa Costa Rica a habri su bista mas pa ku otro kultura i
hendenan i tambe pa ku su pashon den diseñamentu.
Brendon ta enkurashá tur hóben pa sigui nan soño i sigui perserverá
te ora nan logra esaki! Ta bon pa bo sa kiko bo ke i sa si bo ke
kuminsá bo mes negoshi òf nò. Hasi bo mes preguntanan manera:
Kiko mi ta bon den dje? Ki mi tin pa ofresé e kliente? Kiko ta mi
meta?
Nunka no “give up”! Sòru pa bo pashon ta den bo negoshi. Nunka
no stòp di deseá.
Pa ku Hard Knockz Productions; keda pendiente pasó tin algu BON
na kaminda pa nos hóbennan! Djis un “hint”: nos “nightlife” nunka
lo no ta meskos!
Cheyenne Felizie
3
4 you-th magazine | página
4
4 you-th magazine | página
Abo sa kiko ta “Ondernemerschap”
(entrepeneurship)?
> Un empresario òf mihó bisa un doño di un empresa ta un hende
ku ta tuma e rísiko pa lanta un kompania, ku e meta pa hasi negoshi.
Naturalmente e ta hasi esaki di tal forma ku esaki por ta di benefisio
p’e, pero alabes konsiente ku e rísiko aki por duna e persona
aki un pèrdida ku por yega asina leu ku e empresa por bai fayit.
Ser un empresario ta enserá tuma inisiativanan korekto p’asina e
empresa haña mas tantu ganashi ku ta posibel. Un persona ta bira
un empresario pa diferente motibu, por ehèmpel; pa gana hopi
sèn òf tambe pasó e no ke ta dependiente di ningun otro persona.
No ta tur bia e empresario mes ta direktor di un empresa. Tin empresario
ku ta hasi negoshi i ku ta gana un bon salario sin ku nan ta
direktor di un kompania/empresa.
Fundashon Negoshi Pikiña,
Negoshi Pikiña ta un fundashon ku a inisiá
dia dos di febrüari di aña 2000. Nan tin tres
meta importante pa loke ta trata hóbennan:
1. Promové “entrepeneurship”, hasimentu di negoshi,
na skolnan pa hóbennan i studiantenan.
2. Animá hóbennan pa sera konosí
ku e mundu pafó di skol.
3. Siña hóbennan kon pa anda ku sèn. Negoshi
Pikiña ta konsiderá e tres puntonan aki komo
puntonan sumamente importante pa kada hóben!
Si bo paga bon tinu i pensa un ratu bo por ripará ku tur
tres tin algu en komun ku otro. Komo hóben negoshante
bo mester por sa kiko ta pasando riba terenonan pafó di
skol, por ehèmpel ku ekonomia di Kòrsou. Tambe ta importante
pa bo sa kon pa bo uza bo sèn na un manera sabí
i efisiente pa asina bo por tin mihó resultadonan.
Negoshi Pikiña ta introdusí su programa na muchanan di 5 pa 6
aña te ku hóben i hóben adultonan ku ta bayendo universidat. Mas
ku klaro nan ta adaptá nan mes na kada edat.
Negoshi Pikiña tin 3 programa ku e ta apliká na Kòrsou:
1. Nos komunidat
Un programa ku ta splika muchanan ku ta bai skol di Fundeshi
di tur e posibilidatnan di empleo ku tin ora ku nan bira grandi.
Dor di amplia e muchanan su bista, Negoshi Pikiña ta enfatisá e
importansia di tuma desishonnan sabí i konsiente enkuanto nan
estudio dor di por ehèmpel paga mas tinu na e materianan nesesario
pa e profeshon ku nan ta deseá di hasi den futuro.
Tin diferente forma di empresa:“Eenmanszaak”, esaki ta ora tin un
persona so na kabes di e empresa i “Vennootschap Onder Firma”
(VOF), esaki ta ora dos òf mas persona ta na kabes di e empresa. Tambe
tin Besloten Vennootschap (B.V) i Naamloze Vennootschap(N.V.),
pero ta prinsipalmente kompanianan un poko mas grandi ta usa e
dos formanan aki.
Arelies Knight
yudando nos futuro hóbennan empresario!
2. Mini Empresa
Mini Empresa ta enfoká riba hóbennan di VSBO i nivelnan mas
haltu i e meta ta pa siña e hóben kon pa lanta su mes negoshi.
Negoshi Pikiña ta duna e oportunidat pa hasi tur e proseduranan
nesesario, for di e idea te ku un negoshi ku ta funshonando,
pa lanta un propio negoshi, durante di 4-10 luna.
3. Economics of Staying in School (ESIS)
E programa aki ta pa hóbennan di 12-16 aña i e meta ta pa mustra
e importansia i e benefisionan di “staying in school”. Aki Negoshi
Pikiña ta uza un método hopi fásil i komprendibel kaminda bo mes
por saka un konklushon personal komo hóben, despues di tende
tur e bentaha i desbentahanan di dròpout.
Si bo ta interesá pa sa mas di Negoshi Pikiña, bo por tuma kontakto
ku: Elgenia Pieternella na Tel: 512-511.
Vinanshely Bonovasia
4 You-th Magazine ke yama Negoshi Pikiña un
danki di kurason pa e tremendo inisiativa aki!
Esaki ta un stap mas pa un Kòrsou briante
kaminda hóbennan ta destaká den positivismo
i profeshonalismo.
2
1 3
Kon mi ta hasi yega
na mi mes negoshi?
> Lanta un negoshi por ta un proseso kompliká. E
proseso aki ta konsistí di algun fase.
Akinan ta sigui algun stapnan ku tin ku sigui pa por
lanta un negoshi.
Stap 1 | Den e fase aki bo ta evaluá e posibilidat pa lanta un
negoshi, e idea pa e negoshi ta kla i bo ta konvensí ku esaki por
bira realidat. Tambe bo tin e medionan pa lanta e negoshi. Den e
fase aki bo tin ku hasi lo siguiente:
• Traha un “businessplan”;
• Buska instansha ku por guia bo den e proseso pa lanta negoshi;
• Buska instansha pa finansiá e proyekto, manera banko;
• Amplia konosementu den e área ku bo ke hasi e negoshi.
Stap 2 | Den e fase aki bo ta evaluá kua negoshi bo ke lanta.
Na momentu ku bo sa kua negoshi bo ke lanta bo tin ku:
• Skohe kua produkto bo ke traha òf kua servisio bo ke duna;
• Buska informashon na instanshanan, manera DEZ i Duana tokante
kua “vergunning” bo tin ku saka pa lanta e kompania ku
bo ke.
Stap 3 | Den e fase aki bo ta finalisá e proseso pa lanta un negoshi.
Despues ku bo tin un plan pa lanta bo negoshi bo tin ku registrá
bo negoshi na e siguiente instanshanan:
• Kamer van koophandel (KvK);
• Sociale Verzekeringsbank (SVB);
• Dienst Arbeidszorg (DAZ);
• Inspectie der Belastingen.
Un aspekto importante den e proseso di lanta un negoshi ta e
eskoho di tipo di negoshi na nivel hurídiko. E tiponan di negoshi
na nivel hurídiko ta: “Eenmanszaak”, “Vennootschap onder firma
(VOF)”, “Man-/ vrouw- firma, Maatschap”, “Commanditaire Vennootschap
(CV)”, “Naamloze Vennootschap (NV)”, “Besloten Vennootschap
(BV)” i asosashon òf fundashon. E tipo di negoshinan aki
ta diferenshá for di otro den e siguiente partinan: kon pa lanta e
negoshi, ken ta responsabel pa paga debe i ken ta paga belasting
i kua tipo di belasting.
Informashon usá den e artíkulo aki ta di e siguiente fuente:
Handboek Ondernemen op Curaçao.
Stichting Belastingaccountantsbureau, yanüari 2009.
Janella Mook
Abo komo hóben lo ke tin bo propio negoshi?
Pa e edishon aki 4 You-th a entrevistá un empresario ku
tabata traha pa un kompania pero ku despues a kuminsá su
propio negoshi. Ban sera konosí ku e empresario aki.
Drs. Emauro Scoop di 40 aña di
edat ta un “partner” fiskal i e tabata
traha na un kompania internashonal
grandi di kontabilidat.
Kiko ta un “partner” fiskal? Un “partner” fiskal ta un konsehero den
materia fiskal, na ulandes un “belastingsadviseur”. E motibu ku Drs.
Emauro Scoop a kuminsá ku su propio negoshi ta ku e tabata sinti
ku a yega tempu pa tuma un stap profeshonal nobo den su bida.
Tin bo propio negoshi ta karga bentaha i desbentahanan kuné.
Un bentaha ta ku bo tin e libertat, e outonomia, e independensia,
e posibilidat di outodeterminashon, i e echo ku bo por duna bo
klientenan e servisio netamente di bo propio vishon.
Un desbentaha ta e reto di ora bo tin bo propio ofisina den un konstelashon
chikitu i bo ta obligá di ta multi-funshonal pasobra bo mes
ta enkargá ku tur e aspektonan di e negoshi miéntras ku si bo ta bini
for di un organisashon ku mas ku 40 hende ku kaminda tur funshon i
departamento nan ta establesé un bia mas den konstelashon chikitu
bo ta obligá di bai pone bo prioridatnan distinto.
Nos a puntra Drs. Emauro Scoop ki konseho e komo empresario eksitoso
por duna na nos hóbennan i el a kontesta lo siguiente:
‘Un konseho ku lo mi por duna di eksperensia ta, buska oportunidat
di konosé i gana eksperensia den organisashonnan grandi i haña
hopi “feedback” di kolega i klientenan tokante di servisio, no ta
importá den ki ramo di profeshon bo ta, pasobra añanan despues
ora bo kuminsá traha riba bo mes bo tin muchu mas bista riba kiko
por ta “real added value” pa bo klientenan. Na e momento ei siendo
un profeshon ya mas madurá lo bo ta apto pa añadí tambe bo toke
pèrsonal na bo servisionan profeshonal i esei lo ta e kombinashon
ideal pa hasi bo un empresario eksitoso. Hopi perseveransha, determinashon
i kompromiso tambe.’
Ebony-Gwenn Martis
4 you-th magazine | página 5
6
4 you-th magazine | página
Konseho profeshonal di un ‘Action Coach’!
4 You-th a tene un entrevista ku Arthur Rosaria, un “action coach” ku lo splika nos algu di su trabou,
kon bo por logra bira un empresario i kon bo empresa por bira eksitoso.
Kiko ta e trabou di un “action
coach”?
Un business coach ta yuda (“coach” òf
guia) empresarionan strukturá nan kompania
di tal manera ku e kompania ta
drai sin ku e empresario mes mester tei
pa tur kos kana nèchi. Tambe nos ta duna
diferente workshop i training riba tereno
di benta (sales), servisio, planifikashon,
maneho di tempu, maneho finansiero etc.
Kiko bo mester ta i kiko
bo mester sa pa bo ta un
empresario?
Pa ta un empresario, bo mester ta dispuesto
na tuma riesgo.
Un empresario tin 3 pèchi bisti;
a) e ta “entrepeneur” esei ta nifiká ku e
tin un vishon grandi pa e empresa,
b) e ta mènedjer pues e ta sòru pa tur kos
kana segun palabrashon, por ehèmpel
ku tur gastu ta pagá na tempu, ku tur faktura
ta sali na ora i e ta kumpli ku tur sita,
c) e ta un eksperto tékniko, saliendo for
di e punto di bista ku e mester por ta e
mekániko ku por drecha un outo etc.
> 4 You-th a kombersá ku Gunnar Selassa (26 aña)
ku ta un “personal trainer” for di aña 2010.
Kon bo a bini na idea di bira un “personal trainer”?
E echo di yuda otro alkansá nan meta riba e tereno di trein pa
drecha kurpa (sea pa baha, subi òf simplemente tonifiká) ta
fasiná mi hopi. Pa e echo ku mi mes tambe ta praktiká “bodybuilding”
hopi persona ta aserká mi pa konseho i guia di raining.
Asina m’a lanta un dia i kuminsá ku “personal training”.
Ki tur bo mester pa bo ta un “personal trainer”?
- Diploma
- Konosementu riba e tereno
- “Mensen kennis”
- Dedikashon
- Abilidat pa por motivá
- Abilidat pa por komuniká i skucha
- HOPI pasenshi
- Materialnan (por ehèmpel: kabuya, “ketting bel”, “dumbbelss”
chikí etc.)
Dikon bo no mester tin rel pa
traha ku sèn si bo tin bo mes
negoshi?
Kon ku bai bin, kada empresa mester
di sèn pa funshoná. Bo mester produsí
pa bo por kobra pa bo por paga bo debenan.
Pues bo tin ku atendé ku sèn hopi.
Kiko ta laga bo yega leu komo
empresario?
Un bon empresario tin balansa den e
tres pèchinan menshoná den pregunta 2.
Mas bon bo balansa ta, mas mihó i mas
leu bo ta yega komo empresario.
Kiko ta e motibunan ku tin
empresanan ta frakasá?
Na promé lugá nan no tin un bon balansa
riba e tres pèchinan ya kaba menshoná.
Tambe hopi biaha kompania su atministrashon
finansiero ta defisiente i tambe
su “cashflow” ta defisiente. Hopi biaha
tambe no tabatin un plan di negoshi na
drechi i e bentanan proyektá hopi biaha
no ta realístiko.
Kon bo ta mira Kòrsou su
empresanan den un par di aña?
Mi ta spera ku nos a bira mas profeshonal
i ta bai konsentrá mas tantu riba
eksportashon.
Kiko bo ta konsehá e hóbennan
ku ke bira empresario?
Prepará debidamente i kuminsá chikí.
Action Coach Curaçao
Kaya Yay Romer 4, Curaçao
www.actioncoach.com/arthurrosaria
Tel: 737 0956
Laurys Leander
Empresario
hóben
Dikon bo ke ta un personal trainer?
Komo ku mi ta ègt stima e kos. Ademas, e ta kai nèt bon pa ku
mi propio training i komementu.
Ki mensahe bo tin pa otro hóbennan?
Pa hóbennan ku ta train sigui dal bai, no stòp. Pa esnan ku
ta interesá pa kuminsá trein djis dal e promé stap i kuminsá.
Sera konosí ku e spòrt òf treinmentu di kurpa i sera konosí ku
bo kurpa mes riba un otro tereno nobo. E ta heavy!!!
Kuantu bo ta kobra pa trein hende i kiko tur bo ta yuda
nan kuné?
Mi ta kobra 20 florin pa lès i mi ta yuda ku tur lokual ku tin ku
haber ku e persona su deseo tokante treinmentu òf drechamentu
di e kurpa.
Si bo ta deseá pa tuma kontakto ku Gunnar Selassa:
Tel: 679-9218
BBpin: 29718B11
Facebook: Kuni Selassa
Angelo Engelhart
Mi negoshi, un ÉKSITO!
PLAN DI NEGOSHI
Manera kasi tur kos den bida preparashon di algu
ta mes òf mas importante ku ehekushon. P’esei tur
hóben ku kier kuminsá un negoshi mester kuminsá
ku un plan di negoshi. Kon grandi òf chikí ku e
negoshi por ta, ta esensial pa kuminsá ku un plan di
negoshi. Un plan di negoshi mester duna abo ku ta
bai lanta bo kompania chikí, un bista di konsepto di
bo idea, un bista riba ehekushon di bo konsepto i
un bista riba e parti finansiero.
Stap 1
Skibi detayadamente kiko e idea ta. Bo por puntra bo mes
e siguiente preguntanan:
- Ki servisio i/òf produkto lo mi ofresé?
- Kiko ta meta di e konsepto?
- Di unda mi idea a bini?
Stap 2
Elaborá riba orígen i originalidat di bo idea. Aki algun
pregunta ku lo por yuda bo:
- Dikon esaki ta un bon idea?
- Kiko ta hasi mi idea diferente for di otronan?
- Ki ta bo grupo di enfoke i dikon?
Stap 3
Den stap 3 bo ta bai amplia riba finansiamentu i ehekushon
di bo plan. Traha un plan finansiero pa 1 aña largu. Bo por
puntra bo mes:
- Kon bo ta bai finansiá bo plan?
- Bo mester di finansiamentu eksterno i kuantu?
- Ken i kon lo manehá finansa di bo negoshi?
Stap 4
Den stap 4 bo ta resumí núkleo di stap 1, 2 i 3. Skibi e kosnan
mas importante di kada stap den mas o ménos 1 A4.
I “voilà” bo konsepto ta kla!
Algun tep:
1. Semper purba kuminsá riba bo mes forsa, asin’aki bo no ta
hinka bo mes den debe i bo tin mas ganashi.
2. Laga hendenan ku konosementu di negoshi lesa bo konsepto
i duna krítika konstruktivo. (esaki ta yuda bo pa mira
bo konsepto mas krítiko).
3. Skol i negoshi ta dos kos ku lo kontradesí otro riba bo planifikashon
di tempu, pensa BON si bo por manehá bo tempu
banda di skol pa habri un negoshi.
4. Usa publisidat pòrnada mas tantu posibel, por ehèmpel:
Facebook, Twitter, Tumblr, Via-Via.
5. Kuminsá chikí i krese huntu ku demanda di bo produkto òf
servisio.
Sian Adoptie
> Hey guys, un bon komienso di 2013 pa boso di
4 You-th Magazine. Mi a kuminsa e aña aki ku hopi
fé i speransa ku nos lo por tin un dushi Kòrsou
atrobe i ku pas i trankilidat lo bolbe reina den
tur kas di famia. Ku nos tur lo kuminsá trata otro
ku igualdat sin importa religion, nashonalidat i òf
koló. Kon mi ta hasi’é? Aloménos a mi si lo ke ta e
diferensia!
Aweeesomeee!! Mi ta kere esei ta loke
mayoria di nos lo ta deseá. Manera bo
di ‘abo lo ke ta e diferensia’ si nos kada
un traha riba nos mes i koregí nos propio
fayo sigur sigur nos lo por tin un
dushi Kòrsou kaminda tin siudadanonan
ehemplar kla pa hasi bon ku nan ruman.
Un Prospero 2013 Peeepszzz!!
* Prikbord
Super Great! Mi ta felis di kuminsá un
aña nobo ku un mensahe asina positivo.
Ken di ku Kòrsou no tin dushi hende?
Wèl laga mi konta ku bo ku bo mes a
kaba di kompartí bo deseo ku mashá
hopi hóben positivo manera abo ku tambe
ta lesa 4 You-th Magazine. Di mi parti
tambe un bon aña pa boso tur!
SUDOKU
E kontestanan ta optenibel riba página 9
4 you-th magazine | página 7
8
4 you-th magazine | página
> Awendia e mundu di negoshi ta birando mas i mas grandi; tur
kos a bira un negoshi. Tin vários hóben ku a haña un manera fásil i
“leuk” pa hasi negoshi dor di hasi di nan hòbi òf pashon nan trabou.
Por ehèmpel si nan ta baila bon nan ta sòru perfekshoná i asina bira
un bailarina ku ta presentá na eventonan speshal pa un preis rasonabel.
Otronan ku ta gusta saka potrèt a bira fotógrafo pa eventonan
speshal i asina a logra bira konosí pa nan abilidatnan den e área
di fotografia. 4 You-th a kombersá ku algun hóben pa wak si nan
tambe lo ke hasi algu asin’aki. A hasi e hóbennan aki e siguiente
preguntanan: Bo ke tin bo mes negoshi? Den kiko e negoshi lo
ta? (paña, beyesa, asesorio) I kiko lo hasi bo negoshi eksitoso?
Sigui lesa pa bo sa kiko nan a kontestá!
Sí, mi tin gana di tin mi mes kompania den media i komunikashon.
Mi ke lanta tambe mi propio skol: mitar hulandes, mitar
ingles. E echo ku mi skol lo ta bilingual sigur lo hasié eksitoso
i úniko.
Empresario
hóben
Sí, lo mi ke tin mi mes negoshi den futuro. Mi ta mas interesá riba e tereno tékniko,
debí ku mi estudionan anterior tabata na nivel tékniko. E negoshi lo enserá tur lokual
ta trata e parti elektróniko i “koel techniek”(parti importante di un erko). Lo mi brinda
e servisionan na un manera úniko i eksitoso ku lo hasié otro for di tur otro.
((
For di chikitu mi tabata ke mi propio negoshi. Semper mi a pensa ku mi lo ke tin algu di mi mes ku ta ofresé
un servisio speshal na hende. Mi soño tabata pa habri un lugá ku ta ofresé algu otro for di tur otro i mi ta
kontentu di por bisa ku mi a logra habri mi propio negoshi na kuminsamentu di aña 2011.
Mi negoshi yama "One Awesome Studio" i mi ta ofresé servisionan di diseño gráfiko, fotografia i diseño i
desaroyo di wèpsait. For di chikitu mi a gusta saka potrèt, e tabata mi hòbi preferí. Despues mi a kuminsá
eksperimentá ku “collage”, pintura i despues “photoshop”. Asina mi a bin kuminsá traha karchi di fiesta,
poster, manipulashon di potrèt i hopi mas. Ora ku mi a kaba mi VWO mi a hasi un kurso orientativo di
arte na Instituto Buena Bista i despues mi a bai Willem de Koning Academie na Rotterdam pa studia
Diseño Gráfiko. Mi negoshi ta eksitoso pasobra mi ta brinda mas ku simplemente un potrèt bunita òf
algu di kalidat haltu. Mi ta ofresé un servisio úniko, kreativo i dinámiko. Mi diseñonan ta "from scratch" i mi
ta purba duna kada un proyekto un toke personal. Mi no ke un kliente kontentu òf simplemente satisfecho.
Mi ke kambia un hende su pensamentu, mi ke toka un hende ku mi obranan. Mi ke pa ora nan risibí un di mi
produktonan nan pensa "Wow… algu asin’aki mi no a spera mes!" I sigur no pa e preis! Hahaha!
Sí, dikon nò? Mi no sa di kiko ainda pero ora bo tin bo mes negoshi bo mes ta manda, bo mes ta disidí ki dia bo
ta traha i te kuant’or. Bo mes ta disidí ken bo ke pa traha ku bo i ken no. Mi ta kere ora bo wak otro hende lanta
un negoshi i bo ta mira resultadonan positivo, e ta motivá bo pa hasi meskos. Un motibu importante dikon un
negoshi ta drei bon ta paso e doño a studia e merkado den un forma spesífiko i e tin un bon komprondementu
pa e nesesidat di e públiko. Si mi lanta un negoshi mi lo hasi mesun kos pa e no sera despues di 3 luna.
Sí, lo mi ke tin mi propio negoshi sigur.
E negoshi lo ta den benta di artíkulonan
di beyesa pasobra ta lokual mi ta gusta.
Makiyahe ta un di mi hòbinan, mi ta
hasié kasi tur dia.
Loke ku lo hasi mi negoshi eksitoso
ta ku lo mi laga profeshonalnan internashonal
riba tereno di makiyahe duna
‘workshops’.
Sí lo mi ke tin mi mes negoshi. Mi lo ke tin un negoshi di baiskel i trese variashon den tiponan di baiskel.
Loke lo hasi mi negoshi eksitoso ta e echo ku mi lo traha duru pa mi negoshi por destaká riba tur otro.
Tambe mi lo sòru buska personanan kapasitá pa logra e meta aki huntu ku mi.
Si, mi ke tin mi propio “shopping mall” den e sektor di beyesa.
Den dje mester tin por ehèmpel lugánan di paña, kápsalòn etc.
Lo mi ke tin mi mes empresa den e área di makiyahe. Mi ta
hañ’é algu hopi “leuk”! E manera mas fásil i kumbiniente pa
hasi mi empresa eksitoso lo ta ku bon merkadeo ku ta konsistí
di diferente kampaña i propaganda ku lo yega na nos hóbennan.
Si, lo mi tin gana di tin mi mes negoshi
di beyesa. Tur loke tin di haber
ku beyesa bou di un dak; kabei, uña,
spa etc.
Loke lo hasi mi negoshi eksitoso ta
ku mi lo ke kontratá hendenan profeshonal
ku por hasi diferente estilo,
kosnan ku ta echt den moda kada
temporada i na un preis rasonabel.
Sí, lo mi ke traha kos di man manera asesorio òf kualke otro produkto ku mi ta gusta
òf ku mi sa ku otronan tambe lo gusta òf ku otronan lo tin mester.
Mi ta pensa ku mi negoshi lo ta un éksito si mi keda trese produktonan di kalidat i
alabes satisfasé mi klientenan ku produktonan úniko.
Si, lo mi ke tin mi propio skol di futbòl kaminda mi ta duna lès.
Mi negoshi lo ta eksitoso paso lo mi saka e máksimo for di kada
deportista.
Sí mi ta deseá di tin mi mes negoshi i
aktualmente mi ta trahando pa pone e
negoshi riba pia.
E negoshi lo ta den e área di moda.
E negoshi lo ofresé idea, konsepto,
“styling” i tambe e produkshon pa sea
un “photoshoot”, videoclip, òf pa un
komersial.
Loke lo hasi e negoshi eksitoso lo ta inovashon
i kreatividat dor ku nos lo hasi
un produkshon ku ideanan nobo ku nos
isla no a yega di mira nunka.
Sí, lo mi ke tin un negoshi riba mi mes. E negoshi lo brinda
asesorio i eksklusividat. Loke ta hasi mi negoshi eksitoso ta
bon servisio, kalidat i bon propaganda.
Sí, mi ke tin mi propio negoshi. Mi negoshi lo ta di outo ‘’Body Shop’’.
Pa hasi mi negoshi eksitoso lo mi sòru pa mi trahadónan hasi nan trabou hopi bon,
i lo mi purba na duna mi klientenan un preis rasonabel.
Kontestanan
di e Sudoku
“The passing away of someone close to us
leaves us shocked with grief. We cannot
understand how one minute this person was
here and the next they are gone. The truth is
that those we love are never truly gone.”
Forsa na nos modelo Jered Thode
ku pèrdida di su tata!
9
4 you-th magazine | página
10
4 you-th magazine | página
TATIMAR
Fashion’s
MODELO: JANIVIE LEANDER
FOTÓGRAFO: CARLO WALLE
ESTILISTA: ED ANSANO & VINANSHELY BONOVASIA
PAÑA, SAPATU I ASESORIO: TATIMAR FASHION'S
(MADUROSTRAAT, PUNDA)
KU KOPERASHON DI: GIROBANK (ROBES),
KAMER VAN KOOPHANDEL (DRECHI)
11
4 you-th magazine | página
Fashion shoot
12
4 you-th magazine | página
NOTION
Sports + Casuals
MODELO: JERED THODE
FOTÓGRAFO: CARLO WALLE
ESTILISTA: ED ANSANO & VINANSHELY BONOVASIA
PAÑA, SAPATU I ASESORIO: NOTION SPORTS + CASUALS
(BREEDESTRAAT, OTROBANDA)
KU KOPERASHON DI: KAMER VAN KOOPHANDEL (ROBES)
GIROBANK (DRECHI) KU ACCOUNT MANAGER
RAMSEY MARTINUS
13
4 you-th magazine | página
Fashion shoot
14
4 you-th magazine | página
Bo mes negoshi, Awor t’e ora!
Abo sa kiko bo mester pa kuminsá bo mes negoshi? Abo komo
hóben sa kaba kiko bo tin ku hasi pa kosnan kana fásil? Wèl Formashon
Sosial tambe t’ei pa yuda bo!
E kosnan prinsipal ku bo tin mester pa por kuminsá ku bo mes negoshi
komo hóben ta: algu ku bo gusta hasi i ku bo por bendé ku
ganashi, un bon plan, konfiansa i perseveransha. Nada mas!
Lo ta hopi bon si loke bo ta bai hasi negoshi kuné ta eksklusivo.
Ku otro palabra; otro hende lo no por habri un negoshi ku ta hasi e
mesun trabou ku bo negoshi ta hasi.
Si ta asina fásil pa kuminsá un negoshi, dikon ta asina tiki hóben
tin nan mes negoshi?
Kiko Formashon Sosial por hasi pa bo?
Meskos ku tur otro kos ku bo ke hasi bon, ta hopi importante pa bo
prepará bo mes bon.
Bon prepará ke men: bo ta eduká, bo ta formá i bo ta determiná.
Formashon Sosial por yuda bo ku tur esaki!
Si bo no tin un diploma di VSBO anto bo ta entre 16 pa 24 aña di
edat, nos ta enkurashá bo pa pasa na nos ofisina òf bèl nos pa
informashon.
Si bo kualifiká, nos ta ofresé bo trayektonan interesante di edukashon
i formashon despues di kua bo ta haña un trabou pa bo
por mantené bo mes i bo famia òf kuminsá bo empresa chikí òf
mediano òf un kooperativa, ya asina bo por traha komo doño di bo
mes negoshi.
Escape from planet earth 14 februari '13
Jack the giant slayer 28 februari '13
Identity thief 7 februari '13
Tadeo Jones 3D 14 februari '13
Yippee ki-yay mother russia 21 februari '13
(Advertorial)
Si, asina mes! Bo a komprondé bon bon! Si bo ta kualifiká, nos ta
ofresé bo tantu e edukashon, formashon i guia pa bo para riba bo
mes pia komo empresario chikí òf mediano.
E trayektonan ku nos ta ofresé na e momentunan aki (ku posibilidat
pa kuminsá bo empresa chikí òf kooperativa) ta:
• “Handyman”
• Moda i diseño
• Beyesa i kuido personal
• Horeca
• Kuido di mucha
• Kuido di hende grandi
Formashon Sosial t’ei pa yuda bo konsientemente. No duda pa buska
nos yudansa nos tei pa BO!
Pa mas informashon por yama nos na:
Formashon Sosial Obligatorio, Scharlooweg 102, tel.: 465-0249
Stephany Francisca
Ken ta Stephany Francisca?
Loke mi por bisa di mi personalidat ta ku
mi ta un hende hopi habrí, un persona
masha lif, ku por skucha bon, ku ta di konfiansa
i ku ta para pa loke mi bisa. Tambe
mi ta sosial, hopi ambisioso, hopi hopi impulsivo
i mi no ta para pensa hopi promé
mi hasi algu, mi ta yega hasié mesora.
Kon bo tabata na mucha?
Te asina leu ku mi por kòrda mes un kos
ku awor aki. Mi tabata gusta kompartí ku
otronan i esaki no a kambia. Nunka mi no
a gusta regla, algu ku sigur bo ta haña tur
kaminda! Semper mi mester sa pa kiko
nan tei, pero semper mi ta lubidá ku mi
tin ku sigui nan. Den tur kos mi tabata ke
ta; meskos ku ‘salu’. Nunka mi no tabata
warda pa un hende kuminsá ku algu pa mi
siguié, mi ta gusta tuma inisiativa.
Kua ta e diferente skolnan ku bo a
bishitá?
Mi a bai Fatima Kleuterschool, ku awor aki
no ta eksistí mas, despues mi a bai Fatima
College. Ora mi a kaba Fatima College
nos a bai biba na St. Maarten. Akinan mi
a bai Sister Borgia Elementary School. Ora
ma kaba ku MAVO, e promé i di dos aña
di MTC na St. Maarten, mi a bin Kòrsou i
bai Stella Maris College. Despues ma bai
Peter Stuyvesant College, no pa mi bai skol
diariamente pero djis pa mi traha e staats-
eksamen na final .
Ora ku bo a kaba PSC kiko bo a bai hasi?
Na mei 2009 mi a lanta Curaçao DNA Centre
i na Yüni Baby and Childsitting Club.
Miéntras tantu mi tabata hasi “HBO Toegepaste
Psychologie” via di Internet na kas.
Na aña 2010 mi a stòp ku tur kos bai den
“werkdienst”, pues mi a bai traha komo
empleado. Na 2011 mi a ripará ku mi no
Empresario
hóben
Stephany Francisca ta un hóben di 23 aña ku tres empresa i ku ta
modelá presentá i hasi trabou boluntario. 4 You-th a entrevistá
Stephany pa sa mas di dje i su eksperensia komo empresario hóben
ta e tipo di hende ku ke sinta di 8 pa 5
den un ofisina di trabou. Asina pues mi a
kuminsá bèk full-time den mi negoshinan.
Bo mayornan no tabata tin problema ku
lokual bo tabata hasi?
Nò, mi a bai biba riba mi mes tempu mi
tabatin 15 aña. Meskos ku tur mayor nan
tambe tabata un poko preokupá, pero
poko poko nan a bin konfia den mi.
E temporada ku ma disidí ku mi no ta bai
skol tur dia nan tabata konfia ku mi sa
ki desishon mi ta tuma. Pa mi tabata fásil
pa biba riba mi mes ku 15 aña pasó mi
tabata traha i bai skol. Mi no ta un hende
ku mester siña hopi. Pero mi no tabata tin
tempu pa mi “have fun” ku mi amiganan.
Mi no ta konsehá niun mucha di 15 aña pa
biba riba nan mes si e tin e chèns pa keda
biba na kas.
Ku ki intenshon bo a lanta e 2 empresanan
na aña 2009?
Hopi bia e èkstra ku bo ta duna di bo parti
bo no ta haña niun krédito pe. Ni sikiera
un danki. Mi no ta hasié pa haña un salario
mas haltu ni nada. Djis un danki ta stimulá
bo pa bo hasi bo trabou kada dia mas
mihó posibel. Ora bo ta hasi algu pa bo
mes e danki òf e resultadonan ta bin direktamente
pa bo. Mi a lanta mi empresanan
ku e pensamentu “mihó mi lanta mi mes
kompania!”. Mi a bai investigá wak kiko
mi por hasi pa un tempu. Ma bai wak den
kiko mi tin eksperensia kaba i ma haña ku
“babysitting” lo ta algu bon pa mi. Mi mente
a kai riba e DNA Data-Centrum komo ku
mi tabata wak hopi CSI un tempu i mi kier
a bira “Forensic Analyst” pero lamentablemente
no tabata tin e oportunidat pa hasi
e estudio aki na Kòrsou i ami no tabata
kier a bai Hulanda. Un Analista Hurídiko
(Forensic Analyst) ta investigá tur asina
yamá “testigu silensioso”, por ehèmpel un
kuchú ku a keda bentá den bisindario di
un krímen òf un huls di bala. E ta bai kuné
den laboratorio i investig’é pa wak si e por
ta un prueba evidente.
Kiko bo por konta nos di Beter Zorg BV?
Beter Zorg BV ta un negoshi ku mi a lanta
na febrüari 2011. Ami ku mi mama ta
traha huntu den e negoshi aki. Mi mama
ta un verpleegster anto mi tabata ke pe
tambe tin algu di su mes. Pues nos 2 huntu
a lanta e empresa. Mi no tabata ke pa
mi mama traha mas pa hende. Semper su
pashèntnan tabata stim’é masha hopi mes.
Den promé e no tabata masha entusiasmá
pero segun simannan ta bai el a bin kai
den e “drive”.
Kiko ta e proseso ku ta tuma lugá na DNA
Data-Centrum? I e Babysitting Club?
E kliente ku ke sa por ehèmpel si su DNA ta
kuadra ku esun di su mayor mester bin ku
su mayor na DNA Data-Cantrum. Ora nan
bini nos ta pasa un “swap” den nan boka i
despues di un par di dia ta yama pa duna
e resultadonan.
E proseso di e “Baby Sitting Club” ta bai
masha fásil. E mayornan ta inskribí online,
bisa ki dia nan mester di un “sitter” i mi ta
wak kua “sitter” ta mas apropiá pa e famia.
Kon bo ta mira bo 3 empresanan aki 5
aña?
Pa tur tres mi tin e mesun soño i esei ta
“franchise”. Esaki ta nifiká ku otro paisnan
ta kumpra lisensia pa hasi negoshi bou di
bo nòmber. Mi deseo ta pues pa mi sigui
ku nan na nivel internashonal. Mi no ke pa
nan keda na Kòrsou so pero aworakí mi ta
kontentu ku nan ta akinan.
Nazjirah Bito
15
4 you-th magazine | página
16
4 you-th magazine | página
Un persona super kontentu, un persona ku stima Dios
i ku ta disfrutá kada dia di su bida. Semper ku un “smile”
riba su kara, konfiando ku Dios lo move tur montaña!
Nòmber: Æmy Felicia
Nòmber artístiko + Facebook: Æmy NiaFeliz
Edat: 23 aña
Status sivil: Soltera
Hòbinan: Kanta, baila, pinta, aktua, diseñá paña,
komponé/traha/tende müzik i hopi mas…
Konta nos, ken ta Æmy?
Æmy ta un persona ku stima Dios, hende, mucha i su Pais.
Kiko bo ta gusta mas di bo mes?
Mi man nan i mi perseveransha.
Na unda ta e mihó kaminda segun abo pa
bo rilèks bo mes?
Kaminda mi por mira 'sunset/sunrise'.
Kon bin bo a skohe kantamentu?
Mi ta kere mas bien kantamentu a skohe ami, i komo
ku e abilidat aki tabata asina fásil mi a desaroyá mi mes
den dje outomátikamente.
Kiko ta bo meta tras di kantamentu?
Pa eduká, inspirá i motivá hende, inyektando den kada
kurason mas amor pa otro i pa bida. Duna grandi i chikí
alegria i speransa via kada tono i palabra ku sali for di mi
boka.
Den nos último edishon nos a kombersá tokante
di preshon di grupo i tentamentu i el a hasi hopi
impakto riba nos hóbennan. Abo a yega di haña
bo den e sorto di situashonnan aki?
Si, tempu ku mi tabata mas yòn.
Kon bo a dil ku esakinan?
Preshon: Dor di para pa mi prinsipionan, loke mi sa ku ta
korekto i no djis 'go with the flow', no pasó tur hende ta
hasié mi tambe tin ku hasié. Pues dor di ser mi mes.
Tentamentu: Ignorá i hasi hopi orashon pa mi haña forsa pa
por a soportá e pèstmentu e tempu ei.
I kon ta e mihó manera sigun bo pa dil ku esaki?
Preshon: Sa ken bo ta. Pone e bon edukashon ku bo a haña
den práktika. Si bo sa ku algu no ta bon pidi Dios yuda bo i
duna bo e forsa i stabilidat pa no hasié.
Tentamentu: Ignorá e tentadó i motivá bo mes di paden,
papia ku un hende grandi ku por yuda bo ku e situashon.
Bo ta kere ku un mundu sin esakinan lo ta mihó?
Bisa nos e bentaha i e desbentahanan di e pensamentunan
aki.
Si, mi ta kere.
Bentaha: Hendenan, hóbennan ta stòp di bira katibu di otro
pa motibu di preshon. Matamentu, pleitu, suisido, odio i
renkor etc. ta stòp pa motibu di pèstmentu/tentamentu.
Desbentaha: Lo no tin reto por ehèmpel: Dor di tentamentu
tin bia un persona por bira asina fuerte ku e ta logra kosnan
ku sin e reto ei e lo no a logra(desafio) -teniendo na kuenta
ku no ta tur hende ta mes fuerte.
Bo ta konsiderá bo mes un “young entrepeneur”?
Yes, in my own way! ; )
Banda di esakinan kiko ta bo soño di mas
grandi?
Kontribuí na salbashon, alegria, alivio i sonrisa di hopi hende.
Kiko nos por spera di bo den futuro?
Ku poder di Dios, mas músika, hopi arte i hopi kos positivo.
Bo tin un kantika tremendo ku un mensahe
fuerte! E kantika aki ta konta pa nos komo
hóben tambe? Duna nos un ehèmpel.
Sigur ku si, E yama 'Kosechá Kantando'.
Ehèmpel: Ora bo para pa loke ta bon tin bia lo bo yora paso
tin bia bo tin ku para bo so. Pero ora bo perseverá den esaki
lo bo 'Kosecha Kantando'
Manda un mensahe
fuerte pa nos
hobennan
Nada grandioso ku bo ke logra den bida no ta bin sin
esfuerso, pa kada logro tin un preis ku bo tin ku paga. Sea
obediente na bo mayornan, stima Dios riba tur kos, i no laga
niun hende preshoná bo pa hasi algu ku bo no ke i ku no ta
korekto.