Norsk Tidend 3-11 - Noregs Mållag

More documents

Recommendations

Info

Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai Utgjeven av Noregs Mållag Tilskrift: Postboks 474 Sentrum 0105 OSLO Redaktør: Kjartan Helleve kjartan.helleve@nm.no, 23 00 29 32, faks 23 00 29 31 I redaksjonen: Hege Lothe, Tuva Østvedt Heimeside: www.nm.no Abonnement: 250 kroner per år Utforming: Språksmia AS smia@spraksmia.no Kva har det å seie for andre at eg nyttar nynorsk? For nokre år sidan var eg med på å skipe eit lokallag. Me hadde tre–fi re møte, alle med høgtfl ygande planar om kva me skulle gjere i framtida. No er framtida her, og eg må diverre melde at laget ligg brakk. Eg trur likevel me var inne på eit godt spor. Eg hadde nett byrja som bladstyrar, og byrja allereie å bli lei av at folk eg intervjua svara at dei nytta nynorsk av di det var naturleg for dei, det var det språket dei kunne. Sjølvsagt er det heilt i orden, men det var kjekkare med dei som hadde refl ektert hakket vidare. Så eit ljosare hovud enn mitt kom opp med fylgjande motto for laget vårt: Kva har det å seie for andre at eg nyttar nynorsk? Det er grunnen til eg set sånn pris på Jon Fosse. Ikkje akkurat ein kjøkemeistertype, men han har ein veldig sjølvtillit når det kjem til det kunstnarlege uttrykket sitt. Og det med god grunn, kan ein vel trygt seie. Difor takka han ja til å fl ytte inn i Grotten. Ikkje av di han hadde lyst som privatperson, men av di det var eit signal. «Det eg symboliserer er den seriøse diktinga, og sjølvsagt nynorsken», sa han til Morgenbladet. Hadde det vesle laget mitt vore aktivt, så skulle han ha fått heidersmedlemskap på dagen. 2 Kjartan Helleve, redaktør leiarteigen Vi har to år på oss til å tryggje sidemålet i Noreg. Høgre sitt landsmøtevedtak i mai om å «innføre valgfritt sidemål i ungdomsskolen» var ein vekkjar. Det syner kva utfordring vi står føre i 2013. Høgre sitt vedtak har førebels ingen praktisk konsekvens, uansett kva som skjer i kommunevalet til hausten. Obligatorisk sidemål er bestemt nasjonalt, og i Stortinget som sit fram til 2013 er det eit solid fl eirtal for obligatorisk sidemål. Men etter neste stortingsval kan det sjå annleis ut. For det er i 2013 slaget vil stå. Alle partilandsmøta skal våren 2013 vedta stortingsvalprogram for perioden 2013–2017. Valet hausten 2013 vil avgjere kva program som vert gjennomført. Ei regjering av Høgre og Framstegspartiet i 2013 vil kunne utradere obligatorisk skriftleg sidemålsopplæring frå skulen, om dei ikkje kjem på betre tankar og endrar politikken sin til noko meir nynorskvennleg. Vi veit òg at det er fylkeslag i andre parti som har vedteke nynorskfi endtleg politikk på dette området. Politisk arbeid med sidemålsaka bør difor vere ein hovudprioritet i tida fram til neste stortingsval. Høgre sitt vedtak og mediemerksemda i etterkant har også ført noko godt med seg. Mange har blitt klar over kor viktig arbeidet fram mot 2013 er. Opposisjonen internt i Høgre har vorte tydelegare, med sentralstyremedlem Arne Hjeltnes i spissen på landsmøtet. Media har merka seg at leiar Erna Solberg og første nestleiar Jan Tore Sanner røysta mot vedtaket, og fl eire tillitsvalde har uttalt seg mot vedtaket i media i etterkant. Embla Belsvik, leiar for Sogn og Fjordane Unge Høgre, seier rett ut til NRK at ho trur mange vil føle seg krenkte av dette vedtaket, og det er Kvar einaste dag går dei forbi meg Og mange av dei same går forbi meg kvar einaste dag Og eg syng for dei kvar einaste dag heilt riktig. Sogn og Fjordane Høgre har i media varsla at dei vil ta omkamp om saka på landsmøtet i 2013. Mållaget må støtte desse gode kreftene i partiet. Men først og fremst må vi synleggjere Høgre sin valfridumskap i denne saka. Skulepolitisk er det idioti å argumentere med valfridom i basiskunnskap i skulen. Dette veit Høgre. I same fråsegn som det famøse sidemålsvedtaket står det at «Høyre vil ha en skole der alle elever får utfordringer å strekke seg etter». Dette er politikk som passar Høgre si verdsetjing av «Kunnskap i skulen». Utfordringar å strekkje seg etter er det motsette av å senke krav og forventningar, og det sistnemnde er det Høgre no gjer i sidemålssaka. Når andre parti gjer det same, er Høgre straks framme med spanskrøret. Høgre veit vel at basiskunnskap i skulen må vere obligatorisk. Det er difor dei vil ha obligatorisk andre framandspråk. På landsmøtet vedtok dei å «innføre annet fremmedspråk fra barneskolen». Kvifor er det ikkje samsvar mellom Høgre sin fornuftige framandspråkspolitikk og ufornuftige sidemålspolitikk? Det er diverre ungdomspartiet sitt behov for billege poeng i skuledebattane som styrer Høgre sitt synspunkt i denne saka. «Valfritt sidemål», eller rett fram «nei til nynorsk», er diverre ein vinnar i skuledebattar i store delar av landet. Og ungdomspartiet skjemst ikkje av å hetse nynorske ordbøyingar så lenge det gjev Jon Fosse, Gitarmannen No MÅ du komme deg på skulen! Høgre sin valfridumskap Håvard B. Øvregård, leiar Nei, det må eg ikkje. Høgre vann valet. Teikning: Kjartan Helleve røyster. Skuletrøytte elevar som vil lære mindre vert såleis styrande for «kunnskapspartiet» Høgre sin skulepolitikk. Valfridomen til Høgre på dette punktet er hol og innhaldslaus propaganda. Både skulepolitisk og språkpolitisk. Språkpolitisk er valfritt sidemål ein fallitt og ei undergraving av nynorsken sin status som nasjonalspråk i Noreg. Målbrukslova seier i dag at «Bokmål og nynorsk er likeverdige målformer og skal vere jamstelte skriftspråk i alle organ for stat, fylkeskommune og kommune». Obligatorisk opplæring i skriftleg sidemål er ein føresetnad for denne jamstellinga. Trass i den grove feilslutninga det er, held partiet fram med å hevde at valfritt sidemål er til beste for nynorsken. Sidan Høgre er så oppteken av valfridom: Kva valfridom får nynorskbrukarar om ein tek bort obligatorisk sidemål? Kan eg velje å bruke nynorsk når eg skal jobbe med ein tekst saman med andre som aldri har lært å skrive det? Kan vi forvente at statsetatar nyttar både nynorsk og bokmål om ikkje det er ein del av felleskunnskapen frå grunnopplæringa? Vil nynorskkommunar og nynorskskular få betre «valfridom» ved tilsetjingar av språkleg kompetente (nynorskbrukande) søkjarar om det vert valfri sidemålsopplæring? Svaret på alle desse spørsmåla er nei. Valfridomen er ein illusjon. På same måte som valfritt pensum, valfri karakter, valfri straff , valfritt inntakskrav og valfri skatt. Alt dette er valfridomar Høgre er imot, fordi det er dumskap. Valfridumskap. Håvard B. Øvregård Noregs Mållag NORSK TIDEND NR. 3 – 2011
folk intervjuet En ormt viktig Språkmeldinga var viktig for norsk, men heilt avgjerande for teiknspråket. Ein burde kunne forvente av nokon som arbeider i ein språkorganisasjon at dei møter ukjente språk med ein viss grad av respekt. Men nei. I aller fyrste spørsmål til den nye teiknspråkrådgjevaren i Språkrådet tråkkar underteikna rett i salaten og fyrer av fylgjande mangel på fi nkjensle: – Kor mange er det som er avhengige av teiknspråk i Noreg? – Vi likar ikkje å seie «teiknspråkavhengige». Ingen er då avhengige av norsk eller avhengige av samisk? Vi er teiknspråkbrukarar, seier Sonja Myhre Holten. Ein fl aum av pressemeldingar og artiklar med ordet «nynorskbrukar» veltar opp i medvitet, og eg blir raud i andletet sjølv om eg berre sit framføre datamaskina og les e-post. Behovet for å styrkje medvitet kring teiknspråket er med eitt veldig påfallande. Eit fullverdig språk I stortingsmeldinga «Mål og meining. Ein heilskapleg norsk språkpolitikk» vart teiknspråk anerkjent som eit fullverdig språk og meldinga varsla om at Språkrådet skulle få målpolitisk ansvar for meir enn bokmål og nynorsk. På grunnlag av dette har Språkrådet fått eigne midlar til å tilsetje Myhre Holten. – Men for å svare på spørsmålet ditt, så opererte Språkmeldinga med 16 500 brukarar. Dette skil ikkje mellom døve, tunghøyrde eller høyrande brukarar. Same meldinga seier at det er ein stad mellom ti og tjue tusen som brukar samisk. Det kan ein jo tolke til at språka er om lag like store, men eg føler vel at samisk får meir merksemd enn teiknspråk. – Det har vore ein del uro kring døveskulen i Bergen, der det er snakk om at arbeidet skal sentraliserast i Trondheim. Opplever du at staten gjev med den eine handa medan dei tek med den andre? – Det er trist å seie det, men ja, det er nok slik det kan opplevast, sjølv om skulen i Bergen vart redda. Mange døve ser på døveskulane som arnestaden til Norsk teiknspråk (NTS), og då er det ikkje kjekt når det er snakk om å leggje ned skular. Det er eit paradoks når språkmeldinga i utgangspunktet skulle gje teiknspråket vern, seier Myhre Holten. – Min jobb blir jo å sjå til at slike miljø blir verande tilgjengelege for høyrselshemma. Vi skal jo heller ikkje gløyme at det ved enkelte kommunale skular fi nst gode miljø som held NTS rikt og levande. Vil endre haldningane – Kva betyr det at Språkmeldinga la slik vekt på teiknspråket og inkluderte det i Språkrådet sitt språkpolitiske ansvarsområde? – For oss teiknspråkbrukarar var Språkmeldinga enormt viktig. Denne off entlege godkjenninga gjorde noko med oss både som gruppe og som individuelle språkbrukarar. Vi vart på ein måte ein del av samfunnet, og språket vart ein del av den norske kulturarven. Til no har teiknspråket vore noko høyrselshemma nytta som erstatning eller kompensasjon for norsk. No har det fått status som eit NORSK TIDEND NR. 3 – 2011 Foto: Hege Lothe STATUS: Dersom teiknspråk hadde blitt eit fag i grunnskulen, ville det ha auka statusen for språket, seier Sonja Myhre Holten. Foto: Døves Tidsskrift eige språk, og gjennom plassen det har fått i Språkrådet, vil statusen berre auke. – Kva har vore og kva er utfordringane til teiknspråket? – Haldningane knytte til språket, særleg mellom døve og i fagmiljøet rundt. Vidare er det viktig å formidle til resten av samfunnet kva teiknspråk er for noko, og kva verdi det har. Vi er ikkje ei isolert gruppe, men tvert i mot ein del av eit stort internasjonalt og globalt nettverk. Og til slutt er det ei oppgåve å auke kunnskapen om døve som gruppe. Det å vere døv er heilt ok, i motsetning til kva mange høyrande trur. Ikkje på timeplanen – I eit sidemålsordskifte eg hadde i 17. maitoget, var det ei som sa at ho i tillegg til nynorsk gjerne skulle hatt eit kurs i teiknspråk medan ho gjekk på skulen. Er det nokon skular som har slik opplæring for alle elevar, og er det grunn til å tru at noko slikt kan kome inn i grunnskulen? – Opplæringslova gjev høyrselshemma Kihl prosjektleiar for Språkåret Nynorsk kultursentrum har fått i oppdrag frå Kulturdepartementet å utvikle planar for eit nasjonalt språkår i 2013, og Jens Kihl er no tilsett som prosjektleiar. – Jens Kihl blir rett person på rett plass, og vi gler oss til å sjå han i aksjon, seier direktør Ottar Grepstad i Nynorsk kultursentrum. SONJA MYHRE HOLTEN ◆ nytilsett teiknspråkrådgjevar i Språkrådet ◆ kjem frå stillinga som seniorrådgjevar ved Skådalen kompetansesenter ◆ er utdanna språkvitar med mastergrad i teiknspråk, allmennlærar med fyrste avdeling spesialpedagogikk og teiknspråkspråklærar. barn rett til undervisning i og på teiknspråk. Det merkelege er at medelevane ikkje har tilgang til skolering i teiknspråk, sjølv om eg veit at det tidlegare var råd å ha det som valfag ved nokre skular. Dette gjer etter mitt syn inkluderinga av høyrselshemma i den vanlege skulen vanskeleg. Dersom teiknspråk hadde blitt eit fag i grunnskulen, vil det gjeve språket ein auka status, og ikkje minst ville det ha gjeve ein auka kunnskap om språket og brukarane. Problemet er sjølvsagt kven som skal undervise. Det er ikkje mange som er utdanna i teiknspråkdidaktikk, pedagogikk og teiknspråkgrammatikk. Som du ser, det er nok av utfordringar å gripe fatt i. KJARTAN HELLEVE kjartan.helleve@nm.no Foto: Siri Vaggen Olsen Foto: Knut Egil Wang Tungesvik 75 år «Hans Olav Tungesvik er en meget bevisst bruker av det nynorske språket, og på hans CV står da også en femårsperiode som leder av Noregs Mållag. Han skriver da også sine bøker og artikler på et malmfullt og godt nynorsk. Han er tildelt H M Kongens fortjenestemedalje i gull», skreiv KrF i samband med at Tungesvik runda 75 år 22. mai. På bokmål, signert partileiar Knut Arild Hareide. Me gratulerer! Fosse til Grotten – Eg er glad for at Jon Fosse har takka ja til å fl ytte inn, sa kulturminister Anniken Huitfeldt då ho melde at regjeringa ville gje han nøklane til Grotten, æresbustaden for kunstnarar. – Det er ei stor ære, som sagt, likevel var eg ganske bestemt på å takka nei. Men eg prøvde å sjå livet mitt litt utanfor. Og å sjå det å takka ja til Grotten også med ein slags avstand. Det eg då såg var at det er viktig med ein slik bustad, ikkje fordi eg eller andre mogelege innfl yttarar treng til hus, men for å symbolisera. Og det eg symboliserer er den seriøse diktinga, og sjølvsagt nynorsken, sa Jon Fosse til Morgenbladet. Mediemålprisen til Harald Thingnes Sportsjournalisten Harald Thingnes er tildelt Alf Helleviks Mediemålpris for sitt konsekvente og ledige nynorsk i ein bokmålsdominert journalistisk sjanger. «Harald Thingnes er eit viktig språkleg førebilete, både for andre journalistar, og ikkje minst for språkbrukarar i heile landet som følgjer NRK sine sportssendingar på radio og fj ernsyn», meinte juryen. Foto: NRK 3
Page 1: Foto: Jan Nik. Hansen Framhald av F
Page 5 and 6: Kringkastingsprisen til Norge Rundt
Page 7 and 8: IKKJE GRAMMATIKK, TAKK: - Eg trur d
Page 9 and 10: Foto: Aschehoug NORSK TIDEND NR. 3
Page 11 and 12: leiar i Vindafj ord Mållag, og fra
Page 13 and 14: Foto: Kjartan Helleve
Page 15 and 16: NORSK TIDEND NR. 3 - 2011 - Det at
Page 17 and 18: Det å gjere om bøker til dataappl
Page 19 and 20: NMU jublar for Paradise Hotel-språ
Page 21 and 22: Gåvene som aukar gleda ved Medlems
Page 23 and 24: sagt sidan sist - Elevene skal ikke

Norsk Tidend 3-11 - Noregs Mållag

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?