Ottar Ødegård: Sjukdommar og helsestell i ... - Romsdal Sogelag

Farang er eit ord somme brukar den dag i dag. Det har vore brukt om
forkjøling, andre brukar det om smittsam diare, renneskite (magefarang).
Folkelege ord som dette har svært usikker tyding. Farang er
«slikt som går». Ivar Aasen (23) skriv om farang: «Omgangssyge;
Sygdom som angriber flere paa een Gang, enten ved Smitte eller af
anden Aarsag, f. Ex. ved en hastig Forandring i Veiret».
Gust er eit anna av desse orda med upresis tyding. Det har vore brukt
om skabb, eksem, brennkoppar, elveblest etc. Dei meinte mykje at gust
kom av jordduns(t), damp frå jorda.
Noreslå. Dette namn har her på kantane vore brukt om helveteseld (zoster),
men ordet har vore brukt om andre slags utslett også. Ivar Aasen
meiner at «naarisla» har vore brukt om skarlagensfeber.
Narkotikamisbruk kan vel vera «smittsamt» det og, på sin måte. Vi
nemner det her fordi dette heller ikkje er nytt under sola. Berre høyr kva
distrikslækjar R. Brodtkorb klagar over i 1888: «– at der i de senere Aar
saavel iblandt Byens, som og hos Landsbefolkningen findes en voxende
Tilbøyelighed til Brugen af Nafta og tildels af Kamfer».
Kvifor sjukdomane vart borte
Det er naturleg å reise spørsmålet: Kvifor vart desse sjukdomane borte,
eller vart mest ufarleg her hos oss? Det er nok fleire grunnar til dette.
For det første at vi lærde meir om årsakane, kvifor ein fekk infeksjonar.
Etter at dei hadde greidd å laga mikroskop, kom det ein gullalder i bakteriologien.
I ein kort periode vart ei heil rekkje bakteriar oppdaga:
Leprabasillen av Gerhard Armauer Hansen i 1871–73
Tyfoidbasillen av Eberth i 1880 eller 1883
Tuberkelbasillen av Robert Koch i 1882
Difteribasillen av Friedrich Løffler i 1884
Koleravibrionen av Robert Koch i 1884
Pestbasillen av Yersin og Kitasato i 1894
Dysenteribasillen av Shiga i 1898 og Kruse 1900
28 Gammalt frå Fræna 1984