(The Happy End) i Norddal - Møre og Romsdal fylkeskommune

Norddal kommune
Næringsavdelinga
Møre og Romsdal fylke
Landbruksavdelinga
6404 MOLDE
Vår ref. Dykkar ref. Dato:
09/591/076/T0RK/97515319 19.03.2009
Utviklingsbygda 2009 - Forslag til kandidat frå Norddal kommune
Norddal kommune sin kandidat er The Happy End i bygda Norddal.
Kva har dei fått til ?
Det viktigaste er at dei har klart å snu ei negativ utvikling i ei bygd med ca 200 innbyggarar til
noko positivt. Denne snuoperasjonen har hatt gode ringverknader i kommunen og elles i
regionen.
Kvifor har dei lukkast betre enn andre ?
The Happy End våger å gå utradisjonelle vegar for å oppnå vekst, utvikling og ny optimisme.
Vanlegvis møter ein svært tradisjonell tenking i mange bygder dersom ein skal fa til noko.
Dette blir ikkje lagt merke til, og det er ikkje så spennande for folk flest. Mange bygder er
svært forsiktige med kva dei tør gjere for dei kan jo gjere feil, og det er "fali" som Ludvik
seier.
Humor, galskap og tru på at ein kan få til noko er eit viktig fundament for at dei har lukkast.
The Happy End framstår som uredde og innovative på dette området.
Norddalsbygda fungerer i dag som eit krafisenter i indre delar av Storfjorden, og dei andre
bygdene i regionen har også danna sine næringsorganisasjonar. The Happy End har utvilsomt
vore til inspirasjon for desse.
Norddal kommune er stolt av å ha ein slik grasrotorganisasjon som tek godt vare på
kreativitet, nyskaping, ungdom, familiar og tradisjonelle bygdeverdiar. Det er på denne måten
vi kan få ny vekst og utvikling framover.
The Happy End er etter vår meining ein god representant for Utviklingsbygda 2009. Viser
også til vedlagte dokumentasjon.
Med h sing
~4.1
Toralv Klokkehaug
næringssjef
Postadr.:
Postboks 144
6211 Valldal
E post/heimeside Telefon/telefaks Bankgiro: Organisasjonsnr.
post@norddal.kommune.no 70 25 88 00 4020 07 00122 939 396 268
www.norddal.kommune.no 70 25 88 01

Happy End Page 1 of 1
Fekk bygdeutviklingsprisen
Petter Melchior tok imot sjekken på vegner av The Happy End. Her saman med Kirsti Indreeide frå
Petrines Gjest-giveri og Per Kibsgaard-Petersen, styreleiar i Innovasjon Norge Møre og Romsdal.
Næringsorganisasjonen The Happy End vart stifta i 2004. Alle som anten bur i
eller driv næring i bygda kan verte medlemmer. I dag er dei så mange som 13
medlemsbedrifter.
Skryte, selje, samarbeide
Visjonen er "Oss skal vise dei oss" og mottoet er "skryte, selje og samarbeide".
Gjennom dette er målet å skape aktivitet og arbeidsplassar i bygda. Dei 13
bedriftene marknadsfører seg under ein felles logo, og det gjev samhald og ein
felles identitet.
Det vart ein triveleg stund på Petrines Gjestgiveri tysdag ettermiddag. Ingunn
Linge Valldal opna gildet med fela si, ho spela medan lunsjbuffeten vart fylt med
mat. Det var mykje godt på lunsjbordet, alt produsert lokalt av medlemmane i
The Happy End.
50.000 kroner
Etter lunsj var det utdeling av prisen, eit diplom og 50.000 kroner. Det var
styreleiar i Innovasjon Norge Møre og Romsdal, Per Kibsgaard-Petersen, som
delte ut prisen. Juryen og styret i Innovasjon Norge Møre og Romsdal har i valet
sitt lagt vekt på følgjande: At The Happy End har sikra eksisterande
arbeidsplassar og skapt nye, mange av desse for kvinner og ungdom; at The
Happy End har fokus på berekraftig utvikling, i og med at dei ligg i
verdsarvområdet; og at medlemmane utnytter lokale råvarer og ressursar. The
Happy End motiverer bygdefolket til å tore å satse på næringsutvikling med dei
ringverknadene det fører med seg.
I landsfinalen
Etter prisutdelinga viste Petter Melchior ein presentasjon av The Happy End — ei
reise i ord, tonar og bilete som viste The Happy End frå idstadiet og fram til i
dag.
Alle dei regionale prisvinnarane deltar automatisk i landsfinalen. Kanskje vert det
meir heider og ære til næringsorganisasjonen i Norddal?
Tysdag var sty ret i
Innovasjon Norge Møre
og Romsdal på Petrines
Gjestgiveri for å dele ut
Bygdeutviklingsprisen
2008 i Møre og Romsdal.
Prisen gjekk i år til The
Happy End i Norddal.
30. oktober 2008
Britt Ingunn Maurstad
http://www.storfjordnytt.no/nyhende08/40 happy.html 19.03.2009

Vedtekter The happy end - Norddal
Vedteke 10. juni, 2004
torsdag 21. april 2005
§ 1. The happy end H Norddal er eit lag der alle som er busett i bygda Norddal eller som driv næring i
bygda kan vere medlemmar. Alle som er interesserte i Norddal sitt ve og vel kan vere
støttemedlemmar.
§ 2. Formålet for laget er å skape aktivitet og arbeidsplassar i bygda.
Dette vil vi gjere gjennom aktiv marknadsføring, produktutvikling og samarbeid med andre.
§ 3. The happy end skal leiast av eit styre på 3-5 personar. Desse skal vere busette i Norddal.
§ 4. Arsmøte skal haldast ein gong kvart år, og seinast innan utgangen av november. Årsmøtet skal
handsame desse sakene:
1. Årsmelding
2. Årsrekneskap
3. Arbeidsplan
4. Budsjett
5. Val
Det skal veljast:
- Leiar for eitt år
- Styremedlemmar for to år
- Varamedlemmar for eitt år
- To revisorar for eitt år
- Valkomite på to medlemmar for eitt år
På første årsmøte skal 1 - 2 av styremedlemmane trekkast ut til å ha valperiode på eitt år, slik at det
vert overlapping i valperiodar.
Innkalling til årsmøte skal skje med 14 dagars varsel, og saker som skal opp for årsmøtet må vere
komne styret i hende seinast ei veke før årsm øtet.
§ 5. Styret konstituerer seg sjølv.
§ 6. Styret har ansvar for laget si drift og for at alle prosjekt og tiltak i laget sitt namn er fullfinansiert før
dei vert sett i gang. Styret kan utnemne arbeidsgrupper. Laget vert forplikta av styreleiaren og ein
styremedlem. Styret kan gje prokura.
§ 7. Vedtektsendringar kan berre gjerast på årsmøte med 2/3 fleirtal. Ved vedtektsendringar er minste
frammøtetal 10 personar.
§ 8. Oppløysing av laget må vedtakast med 2/3 fleirtal på to årsmøte etter kvarandre. Minste
frammøtetal er 10 personar.
§ 9. Medlemmane hefter ikkje for laget si gjeld og har ikkje krav på utbyte. Ved oppløysing av laget skal
årsmøtet disponere laget sin eigenkapital.
The Happy End- Nwddal - 7,1*-urwsoru rwsrisron ri1Pd KiNh )okd, klwr u rufut -(r4s,ø ri seter r tlyymtu NordJur indre, 5iirimmør
N 14 Noidd-11 nr i 2',

C9W 6/1? 6(34
Det var ein gong
Oss skal vise dei oss
torsdag 16. mars 2006
Slik må vel historia starte som skal ende med ,The happy end Det byrja nemleg med at det vart
innkalla til ei samling. iVi skulle gjerne gjort noko,i sa nokre. Utgangspunktet var at vi gjerne skulle
hatt fleire arbeidsplassar i bygda og stemninga på samlinga var at vi burde nok gjere noko også
Kort sagt, det vart fleire samlingar i bygda med gode idear og store og mindre tankar.
Det enda med endeleg stifting av organisasjonen The happy end Norddal 10. juni, 2004. Sidan det
no er så på moten med ein visjon, tenkte vi: Oss må jo ha ein oss også. Så den vart:
Formålet for The happy end, er å skape aktivitet og arbeidsplassar i bygda. Dette vil vi gjere gjennom
aktiv marknadsføring, produktutvikling og samarbeid med andre.
Vi er altså ein næringsorganisasjon, men vi er ikkje berre det heller, vi er eit lag, ei bygd og også ein
marknadsføringseining. Vi vil nytte dei moglegheiter som ligg i bygda og området og folket i den. Vi
har også skikkelege vedtekter for at alt skulle vere på stell.
Øvste organ i The happy end, er:
Storblåsarrådet
Rådet har 3-5 storblåsarar, og vår sjefsstorblåsar er for tida Petter Melchior. Han skal mellom anna
vere vårt ansikt til omverda:
Elles har vi fleire storblåsarar i styret som skal stå for galskap, forteljingar
og det som elles måtte vere naudsynt å gjere.
Petter
35 ) egi? (r)(;>4

Innramming av bygda Norddal på Linge.
Mange ville smake den lokale maten.
Og her er noko av det vi har
gjort i 2004:
Vi ville starte alt med å ramme
inn bygda...
og lage noko som peika mot
bygda...
Avdukinga av pila vart gjort av
ordføraren på
Midtsommardagar 2004.
Midtsommarda ar vert
forresten arrangert i Norddal
kvart år helga før midtsommar.
Vi arrangerte Gourmetour på
Midtsommardagane,
selde ein del produkt på
Olsokarrangement i Valldal...
Skilandslaget var også med.
og på førjulsarrangement på
Petrines Gjestgiveri i Norddal.
Elles har vi i haust arbeidd
med profilering som denne
internettsida, ein
presentasjonsvideo, og å lage
profileringsmateriell til alle
medlemmane. Dei er forresten
12 bedrifter (link til bedriftene) i
talet.
Vi har også prøvd å få på
plass eit sekretariat for
organisasjonen. Vi treng det,
så ikkje alt skal gjerast på
dugnad, men det gjenstår
enno å sjå korleis det går.
Men kontakt for informasjon,
eller for å kjøpe varer kan du
få ved å ringe Petrines
Gjestgiveri på telefon 70 25 92
85, eller e-post:
etrines online.no

Julegåver frå Norddal.
The Hoppy End - Norddol - k:k..2,1ki,drur riunp tro 5,11.3
fl
N Ç 7I ,p) -
,

The Ha End — Norddal kandidat til BU- risen
BU-prisen skal vere med og trekkje fram gode eksempel på kreative
og nytenkjande bygder som kan vere førebilete for andre. Bygda Norddal
i Norddal kommune er eit glimrande førebilete når det gjeld å snu minus 77 . thpi, Ed
til pluss. Dei har mange kreative tankar og i&ar som kan overførast til ,Nwrelcla
andre bygdelag. Bygda ligg utanfor allfarveg, men dei har likevel klart å
skape ny aktivitet og optimisme gjennom samarbeid og kreativ produktutvikling.
Istadenfor å sjå på det som negativt å vere plassert i utkanten, utan å vere ein naturleg
stoppestad, kallar dei seg The Happy End — Norddal (THE) og fokuserer på dei positive
verdiane dei har å by fram. Kommunen ser på THE som ein viktig verdiskapar i miljøet.
Bygda Norddal har ca. 200 fastbuande innbyggjarar, og ligg i naturskjønne omgjevnader
omringa av fjord og fjell. Ei av dei viktigaste næringane i bygda er jordbruk.
Næringsorganisasjonen The Happy End — Norddal vart stifta 10. juni 2004, og er eit lag der
alle som er busett i bygda Norddal eller som driv næring i bygda kan vere medlemmar. Det er
ikkje berre ein næringsorganisasjon, men også eit lag, ei bygd og ei marknadsføringseining
som vil utnytte dei mulegheiter som ligg i bygda, området og folket i den.
Målsettinga er å skape aktivitet og arbeidsplassar i bygda gjennom aktiv marknadsføring,
produktutvikling og samarbeid med andre. The Happy End marknadsfører seg som ein
"næringsorganisasjon med basis i lokal kultur og natur — frå sjø til seter i bygda Norddal på
indre Sunnmøre", som tilbyr "opplevingar som set spor". Visjonen deira er "Oss skal vise dei
oss" med mottoet "skryte, selge og samarbeide". Humor og galskap er viktig, og blir utøvd av
øvste organ i organisasjonen, storblåsarrådet. Styret består av storblåsarar og leiaren er
sjefsstorblåsar.
THE består av 13 bedrifter som marknadsfører seg under felles logo, noko som gjev samhald
og identitet. Samhald gjev styrke, og produkta dei tilbyr spenner frå originale lokale
gourmetrettar til naturopplevingar og lokalt handverksprodukt. Målet er å kunne servere og
selje ekte "Norddalsprodukt", slik at dei kan svare eit klart og tydeleg JA kvar gong turistane
spør om maten er produsert "her i bygda". Petrines Gjestgiveri, ei viktig hjørnesteinsbedrift
for bygda, legg stor vekt på bruk av lokale råvarer. I 2006 vart bedrifta kåra til "årets
spisested" av Ganefart 2006, og er også ei av 15 norske reiselivsbedrifter som er handplukka
av Innovasjon Norge som konferansestad. For meir informasjon om bedriftene, gå inn på
www.norddal.com.
Suksesskriteriane til bedriftene i THE er å snakke godt om kvarandre, samarbeide til felles
beste og å vise fram bygda og folket som bur der. Dei ser på det som viktig å ha lokale
ressursar i botnen, istadenfor at det kjem nokon utanfrå for å fortelje korleis ting skal gjerast,
for så å reise både med kunnskapen og pengane. Bygdehjartet bankar sterkt i Norddal, og når
folk i bygda vil noko, skaper dei utvikling.
Gardbrukarane i Norddal produserer varer med eit sterkt økologisk preg, og vidareforedlar
råvarene til spennande nye produkt. I 2006 fekk THE midlar til eit verdsarvmatprosjekt frå
Innovasjon Norge gjennom Verdiskapingsprogrammet for mat. Midlane har bl.a. resultert i
produkt som verdsarvniste, verdsarvmeny, huldreost, geitspekepølse, bringebærsaft på 3 liters
pappkartongar, tilsetting av ein eigen verdsarykokk, og produktpakking. Herdalssetra er sjølve

.$
juvelen i bygda, og her får du oppleve geoturisme gjennom ei vandring i tid, lukt og smak.
Prosjektet har så langt hatt positiv effekt for bedriftene. Petrines Gjestgiveri hadde sommaren
2006 ei auke på 10 % i beleggsprosent og ei omsetningsauke på ca. 100.000,- i same periode.
Årets sesong teiknar å bli endå betre. Dei andre produsentane får selt alt dei produserer, så
problemstillinga er i hovudsak å ha stor nok produksjonskapasitet.
Dei enkelte bedriftene har kvar sin eigen økonomi, men kan gjennom samarbeidet vere med
på ulike "stunts". The Happy End —Norddal har dei siste åra arrangert Midtsommardagar i
Norddal næraste helga til jonsok. Arrangementet varer frå fredag til søndag med fullstappa
program: kyrkjekonsertar og låvedans med kjente danseband, gourmetvandring gjennom
bygda, teaterskule for dei små og salgsboder i nausta ved fjorden for å nemne noko. Det er
iimbyggjarane i bygda som sjølve står for heile arrangementet og er eit godt eksempel på kva
THE har å seie for samhaldet og engasjementet i bygda. Dugnadsånda står framleis sterkt i
Norddal. Andre tiltak i regi av THE er bl.a. presentasjonsvideo, felles logo, minimarknader i
nausta, salgsutstillingar på Norsk Fjordsenter, felles heimeside m.m. Frå å vere ei lita bygd
utanfor allfarveg, har THE bidratt til å setje bygda Norddal på kartet, og stadig fleire har
etterkvart fått augene opp for alle dei spennande produkta og opplevingane denne vesle bygda
kan by på.
THE har skapt ringverluiader for heile kommunen, ved at også dei andre bygdene har danna
sine næringsorganisasjonar. Dei bidreg i høgste grad til å bevare kulturlandskapet, og dei er
med på å plassere Norddal på kartet. Representantar frå THE blir ofte spurt om å kome og
fortelje om sine tankemåtar og idear for andre bygder og får mange positive tilbakemeldingar.
På den måten verkar dei som ein inspirator også for andre utanfor kommunen.
Sysselsettingsmessig har THE vore med på både å skape nye arbeidsplassar og bevare dei
som allereie eksisterer. Dei skapar opplevingar, utnyttar kvarandre og leverer til kvarandre.
Samarbeidet om produktpakking og marknadsføring har gjort at fleire har turt å satse på nye
produkt. Nokon har starta eige heimebakeri, medan andre har trekt fram gammal
blokktrykkekunst på stoff og skinn. Over halvparten av arbeidsplassane er besatt av kvinner
og ungdom. Dei ulike bedriftene samarbeider også med andre aktørar utanfor kommunen, så
som Tind Spekemat i Velledalen, og Mørkrullen i Geiranger.
Sjølve namnet The Happy End representerer noko nytt og originalt, og vitnar om ei positiv
innstilling til eigne ressursar. Logoen er original og er laga av ein lokal kunstnar i bygda. Dei
tenkjer heile tida produktutvikling og ynskjer å utnytte det at dei ligg i ein utkant ved å vise til
sin lokale særprega eigenart.
Gjennom samarbeidet i THE har bygda Norddal klart å snu ein negativ trend til noko positivt,
og er med dette ein stor inspirator for andre små bygder.
Galskap
Humor
ÅP°
Dugnadsånd ilypy E»!!
2V-Mq.c14.
Geoturisme
Kreativitet
S amhald
Verdsarv

SØKNAD OM PILOTPROSJEKT
I REISELIVSPROGRAMMET MØRE OG ROMSDAL
Søkjar:
Vinnar av bygdeutviklingsprisen i Møre og Romsdal, 2008.
The Happy End, ei samanslutting av fjorten næringverksemder i Norddal,
alle basert på lokale råvarer og ressursar.
Informasjon: www.the happyend.no.
Føremål: Små, sikre suksessar gjennom å samarbeide, skryte og selje
Motto: Oss skal vise dei oss
Draumen vår av eit reiseliv:
Kundane er gjestar.
Selj aren er vert.
Turisten er reisande.
Guidinga er samtale.
Salsteknikken er utveksling.
Aktørane er menneske.
"Kva folk vil ha?" er "Kva vil vi ha?"
Metoden er omsorg.
Marknaden er ekte-søkande menneske.
Salssituasjonen er menneskemøte.
Reiselivet er livsreise.
Produktet er besøk.
Det ekte er det vi likevel er.
Vårt inntrykk er at reiselivet generelt har nærma seg meir og meir denne
idealsituasjonen. Vi snakkar om geoturisme og økoturisme, vi tilbyr natur- og
kulturbaserte produkt, og vi snakkar om "ekte" opplevingar. Dette er vel og bra.
Det vi små og ekte produsentar likevel erfarer, er at vi trer inn i roller som klassisk
"travle forretningsfolk", der vi gjerne kvir oss for kvar buss som svingar inn på
tunvegen. Å fungere som ein imøtekomande vert blir gjerne då i beste fall eit
spørsmål om taktikk og teknikk. Slikt merkast, både på den gjestande og på
vertskapet.
I.

Dersom vi er mange nok og held på lenge nok slik, er vi redde for at ein brei kultur i
dette intense reiselivsområdet kan ta skade. Det går utover det møtet som turismen
eigentleg inneber, og ikkje minst utover den grunnhaldninga som frå gammalt har lagt
til rette for gjestfridom og omsorg i møte med andre menneske. Misser vi denne, kan
vi nedverdige møta mellom menneske og kulturar til å bli kyniske og kalde
opplevingar. Og dei er ikkje så inntektsbringande
Menneskemøtet
Vi har lenge snakka om "slow city" og "slow food", og held oss på mange måtar
innanfor desse fysiske "slowe" rammene. Men vi saknar altså ein "slow host"...
Når vi snakkar om å selje opplevingspakkar, er det ekstra vanskeleg å sjå vekk ifrå
dette segmentet: mennesket. Og då tenkjer vi både på det mennesket som reiser og på
det som er blivande.
Vi moderne nordmenn, iallfall i vårt område, er vane med å ta imot turistar, og vi er
vane med å reise som turistar. Den norske turisten kan vere nøgd med produktet sol
og varme. Når det er snakk om kultur, er likevel det store å møte nokon av dei "ekte
innfødde" som lever i "den verkelege landsbyen". Å møte eit ekte menneske, som
ikkje er arrangert for turisten sin del. Vi higer etter "det ekte" møtet.
Dersom vi samstundes får smake noko ekte, eller få del i ein annan viten, då er reisa
så mykje meir givande.
Vi har ikkje så stor grunn til å tru at ein turist som finn på å reise til eller i Norge har
det så mykje annleis. Det er iallfall ikkje sol og varme som trekkjer. Det ekte møtet
må vere attraktivt.
Korleis kan vi leggje til rette for slike mote ?
(Strategiplan/ kvalitetssikring)
1. Korleis sikrar vi det ekte mennesket?
(vertskapsrolla)
2. Korleis sikrar vi den ekte kulturen?
(kulturbasert reiseliv)
3. Korleis utveksler vi kulturen vår ujålete og kunnskapsrikt?
(opplevingsproduksjon)
4. Korleis kan vi få fortalt at dette er ekstra "ekte"?
(marknadsføring)
5. Korleis finn vi dei rette gjestane?
(kundemålgruppe)
6. Korleis kan vi få betalt for menneskemøta?
(økonomi)

Spørsmåla er aktuelle for alle som driv med reiseliv basert på "ekte vare". Vi tar her
utgangspunkt i oss sjølve — i næringssamansluttinga The Happy End — for å
konkretisere løysingar. Denne samansluttinga er allereie tufta på lokalproduserte varer
av eigne råstoff, og opererer både innanfor og i randsona til verdsarvsområdet
Geiranger- Herdalen.
Vi kan kome med nokre raske svar her og no, men meiner at her er grurmlag for å
arbeide grundig med desse spørsmåla, dersom reiselivet skal vere berekraftig for
mennesket i den kulturen vi lever i og av.
PS Det har lenge vore vanleg å snakke om ekte vare. Dette som verkeleg skal vere
ekte må peike seg ut med å drage omgrepet heilt ut til råskapen, snakke med klartekst,
og vere nyskapande i forma.
Vi prøver å spisse løysingane som broddar mot dei "fellene" vi har erfart at det
konvensjonelle reiselivet gjerne har baka inn.
Aning av løysingar
(Vidareføring av punkta ovanfor)
1. Det ekte mennesket:
Vi er unge og gamle, vi er skitne og reine, vi er talande og lyttande, vi er humoristiske
og alvorlege, vi er stille og vi er livate.
2. Den ekte kulturen:
Vi spar i jord, vi går i kjeldress, vi tar fløsen, vi driv handverk, vi er gjestmilde, vi er
stolte, vi er nøysame, vi er samarbeidande, vi er dugnadsvillige, vi er opne, vi er
omsorgsfulle, vi er ujålete, vi er tradisjonelle og nyskapande.,
3. Kulturutvekslingar:
Grove stader: fiøs og kjellarar, verkstader og bakrom, på markene og åkrane, på setrer
og beitemark.
Kvardagslege settingar: ved fiøsstell, i potetopptaking, i bærplukking, i eplepressing, i
honningslynging, ved ølbrygging, i sauesanking, ved kjøkkenbordet, kvila.
Menneskelege teknikkar: Samarbeid, samtale, omsorg, kulturutveksling, måltid,
lytting.
4. Forteljinga/signalet om det "ekte":
Profll: Overraskande ekte og personleg. Individuell. Heimelaga, gjerne brevsform.
Dokumentarisk stil på trykte varer.
Samarbeidspartnarar: Verdiskapingspilotar, ulike yrkesgrupper, ulike organisasjonar,
kultur- utdannings- og forskingsinstitusjonar.
Media: Vere så nyskapande og viktige at det er verdt å lage saker om.
Munn- til —munn: Gode møte gir godt rykte.
5. Dei "rette" gjestane:
Først og fremst dei ekte-søkande. Natur-, miljø- og kulturbakgrunn.
"Klimaflyktningar". Akademikarar, meir verdisøkande enn smålege. Brogete gruppe.
(Veksande gruppe) Føresetnaden for augekontakt: Store grupper må delast opp. Skal
ikkje berre vere interesserte, men interessante.

6. Pengar for ekte vare:
Vi har tru på at den moderne reisande er villig til å betale meir for den sanne
opplevinga, det innhaldsrike menneskemøtet og heilskaplege reiselivet. Ei utfordring
ved å selje opplevingar er likevel den udefinerbare og lite målbare varedeklarasjonen.
I tillegg må vi tenkje små og interessante grupper.
(Men: Vi må finne ut om dette betalar seg. Dersom det ikkje gjer det, kan det hende vi
må finne andre måtar å livnære oss på, sjølv om dette er trivsel. Å selje oss er vel
ikkje noko alternativ, meiner vi).
Konkret arbeid å gjere:
1. Det ekte mennesket
Døme: sjølvransaking: Kven er vi, kven vil vi helst vere, kva er verdien vår? (Seminar
m td Forandringsfabrikken om å ta vare på verdigheit) —gjeld også born. Korleis la dei
få ein naturleg plass i systemet, og saman utveksle. Nye dimensjon til omgrepet
"barnearbeid" — (eller Ungt entreprenørskap).
2. Den ekte kulturen
Døme: Medvitsgjering rundt kulturen. (kan henge saman med seminar ovanfor) Drage
fram det "dulde" kvardagslivet og fiøslukta. Nytte uvante yrkesgrupper (td
kunstnarar) til å sjå desse sidene med nye auge.
3. Kulturutveksling
Døme: Spissing av opplevingane mot det endå meir råe. Setra, bryggekj ellar,
geitefiøs, heimebesøk, Sauestille, Backdoor, bed & breakfast. Bad bed, Flowerpower
(nærare forklaring krevst..)
4. Forteljinga/signalet om det ekte
Døme: Vi nyttar design — og trykkeripengar på ein heilt annleis måte — vi skriv lappar
og brev for hand (gjerne på kraftforsekkar) — i samarbeid og gjerne med born til hjelp.
Menneske til menneske-meldingar. Alt heimelaga, alt frå tilbodsbrev til
innpakkingspapir. Gjenbruk og nøysemd og samarbeid og menneske og humor. I
eventuelle trykksaker nyttar vi dokumentarisk profil, og ikkje slagord eller overflatisk
overtaling.
Samarbeidspartnarar: vi samarbeider med uvanlege partnarar til reiselivsaktørar å
vere: slik signaliserer vi at reiselivet ogå innlemmar den som ikkje vil vere "vanleg
turist", men drive med "menneskehandel". Ulike yrkesgrupper bør kome på bana, og
få oss til å utvikle konseptet og møtet mellom menneska på ein heilskapleg måte.
(sosiologar, kunstnarar, biologar, historikarar, handverkarar, økologar, økonomar,
osv)
Verdsarvsamarbeidet basert på kunnskapen om natur/kultur i området bør utviklast.
Gjer vi alt dette godt nok, vil media fatte interesse, og ringverknadene er i gang —
også på folkemunne.
5. Dei "rette" gjestane:
Døme: . Kan nokon geleide oss her, bør vi få tak i dei til medvitsgjeringsprosessen.

4
Kultur- og kunnskapsdelen av prosj ektet bringer oss ein del nye grupper i forhold til
det konvensjonelle reiselivet. Vi bør vere meir medvitne om kva vi vil drive med, og
då også om kven vi vil ha besøk av. Kven vil du ha til bords? Spørsmålet må tyggast
på lenge, og utviklast det vi kan. Kanskje blir svara så ulike blant oss at vi må lage
individuelt tilpassa tilbod. Slik vi elles gjeme tenkjer når vi tar imot gjestar. Dersom
vi greier å halde omsorg, lærdom og ope sinn i høgsetet, er vi på rett veg.
6. Pengar for ekte vare
Døme: Vi må bruke tid på reknestykket som sjølvstendig næringsdrivande. Finst der
humanøkonomar, så bør vi søkje råd. Så langt vi kan snakke om definerte, materielle
utgifter, er det eit kjent reknestykke..Her snakkar vi om utgifter som tid før, under og
etter møtet. Her er fleire spørsmål som bør funderast mykje på, i fare for å
tingleggjere og nedverdige møtet med menneske mot menneske. Opplevingar bør
kanskje hengast på denne prislappen, slik at folk ikkje kjenner menneskemøtet som ei
vare...
"Når ein irsk pub sel øl, sel han ikkje berre øl, men vennskap" (sitat)
Kvalitetssikring
Får vi arbeidd med denne modellen har vi såleis langt på veg sikra "ektheita" i
reiselivet vårt.
Andre moment som må vere på plass for å kunne ta imot gjestar på dette viset, heng
saman med ein del konkrete føresetnader, som delvis er på plass :
Personleg bakgrunn/erfaring/kunnskap
Når vi ser på oss sjølve, medlemmane i The Happy End, skulle vi tru at vi har gode
odds i denne samanhangen. Fleire har lang og brei bakgrunn i å bygge opp kjende
kulturarenaer for reisande, som Herdalssetra, Statsraad Lehmkuhl, Petrines
Gjestgiveri ogYtste-Skotet.Vi innehar eit frodig og matnyttig spekter av ulike
utdanningar. Her er fleire pedagogar, agronomar, handverkarar, kokkar, byråkratar,
historikar, kulturvitar, økonomi- og omsorgsutdanna.
Samarbeid
Vi må kunne halde perspektiv over det vi gjer både i forhold til individuelt-, lokalt-,
og globalt plan. Samarbeid intemt i organisasjonen, med andre reiselivsaktørar i
fylket og eksternt med andre organ som kan gi nye innspel i rett retning, det vere seg
innanfor reiseliv, kommunikasjon, økologi, kultur- og naturvem.
Vi har allereie på gang samarbeid med økologisk retta reiselivsutviklarar i Ungarn og
Bulgaria. Lokalt samarbeider vi også med verdsarvsadministrasjonen, som
innfallsporten til UNESCO-området Geiranger-Herdalen. Blant anna.
Men vi ønskjer gjerne nye fruktbare vinklingar, som til dømes frå verdsarvsarbeidet i
Nærøyfiorden, verdiskapinga i Bud-Kristiansund og gjennom samarbeid med Senter
for Bygdeforsking, Bonde- og småbrukarlaget, småsamfunnssatsinga og liknande
tiltak i andre land. Vi ser gjerne føre oss heilt nye samarbeidsformer i vårt reiseliv.

Økologisk berekraft
Vi kjem ikkje utanom at draumen vår om reiseliv heng nøye saman med den
økologiske, heilskaplege tankegangen som heile verda synest å strande på når isen
smeltar.
Vi nyttar allereie lokale ressursar og råvarer, og satsar på rike liv med enkle midlar.
Dette er heilt i tråd med tradisjonen i området, men vi treng medvitet for å tilpasse dei
reiselivet reint teknisk.
Her kan vi utvikle meir miljøsparande tilbod når det gjeld framstillingsmåte,
kommunikasjonstilbod, emballasje, osv. Nokre av oss driv allereie økologisk
produksjon, men ein brei profil på dette kan leie fleire til å vurdere å leggje om.
Fysiske sikringar
Vi vil gjerne drive ekte, som vi gjer til kvardags, men mange gjestar fordrar nokre
tilretteleggingar. Omsyn til hygiene, dyrevelferd, ulukkesrisiko og arbeidsmiljø er
nokre av dei. Her kan vi ikkje ha slingringsmonn, og dette kan koste både
konsentrasjon og pengar.
Ressursar
Pengar, folk og tid er alltid kjærkomne ressursar som vi stadig opplever å kome i
skort for. Eit bygdesamfillm som prøver å overleve, ser ofte ut til å mangle den roa
som reisande håper å firme her. Overlatt til nisjerørsler har gardbrukarane gjerne så
mange roller å fylle (dobbeltarbeidande, produsent, kulturlandskapspleiar, dyrehaldar,
marknadsførar, seljar, vert, økonom, verdiskapar) at det ikkje er berekraft i systemet
lenger.
Dersom vi skal skape det gode møtet, både for gjestar og samarbeidande vertar, må vi
gjere nokre grep når det gjeld tid. Dei nye løysingane kan bli overraskande lik den
gamle tradisjonelle bondekulturen.
"HJÆLP-tiltak": fellesdugnad hos kvar medlem ein gong i mnd.(dugnadslaget)
"Redningen": Ei stilling som altmulegperson på omgang rimeleg til forefallande
arbeid (på lægd). "Storfamilien": Born og eldre blir drege inn att i samanhengane,
også som nyttegjerarar.

Grovskisse
Utviklinga av reiselivspakkar i vår samanhang er eit forholdsvis ressursvenleg
prosjekt, som ikkje går ut på å imponere med flotte anlegg. Det som krev ressursar,
kan vere omorganiseringa, både psykisk og fysisk, både hos kvar enkelt medlem og i
det fellesskapet som utgjer vertane.
Vi har allereie gjort oss opp ei meining om at eitkvart entreprenørskap vi påskundar
skal ha si rot i bygdehjertet. Vi trur at konsentrasjonen om verdiane vi finn her, er den
beste grobotn for å skape gode pakkar for gjestane våre. Ei grovskisse av rekkjefølgja
i utviklingsarbeidet vårt må såleis sjå slik ut:
1. Finne identitet (Kva er ekte?)
2. Finne målgruppe (Kven søkjer det ekte?)
3. Produktutvikling (Korleis møte andre med dette?)
4. Prissetting (Kva vil dette koste?)
5. Profilering (Korleis gi invitasjonen?)
6. Utprøving (Vi tar imot!)
Dersom de ønskjer meir informasjon og konkretisering av desse ideane, håper vi
de tar kontakt.
Med helsing for
The Happy End-Norddal
Ingvild Hansen Nystad
6214 NORDDAL
Tlf 92820034

4
-
PRESSEMELDING FRÅ THE HAPPY END-NORDDAL
OM KVILEDEMONSTRASJON 8.NOVEMBER
OG PRØVESETING 23.0KTOBER
L, for
Kviledemonstrasjon i forjula til The Happy End
- Kom og set i lag med oss! Vi skal ikkje gjere noko som helst!
Det er det enkle, men utfordrande bodskapet The Happy End Norddal stiller med
framom årets førjulsmarknad. Dei stiller med stol.
Setinga skal gå føre seg ute på prestegardstunet i Dalsbygda, og The Happy End
inviterer alle andre til å sete saman med seg.
Vi skal berre sete i ein stol.. Så enkelt. Og så vanskeleg. Det må snart bli tabu
å alltid skulle noko anna, meiner styret i The Happy End,
næringsorganisasjonen i den vesle bygda Norddal. Dei veit kva dei snakkar
om, for sjeldan er det vel så travelt som for grundarar som både skal vere
lønsarbeidarar, marknadsførarar, seljarar, produsentar, foredlarar og
dugnadsarbeidarar på ein gong.
Vi snakkar alltid om kor travelt vi har det, og alt vi ikkje rekk, men sånt blir
det no ikkje så mykje trivsel av. No er det tid vi treng,og vi skal ta sjansen på å
ta oss litt kviletid. Vi trur at andre bygdeutviklarar, entreprenørar og mange
andre har det på same måten, så vi inviterer alle til å sete saman med oss ein
halv time og berre kose oss i lag. Og demonstrere at det gjeng an.
-
Når du kjem til prestegardstunet på førjulsmarknad 8.november, kan du også få
handle julegåver og julemat på ein heilt arman måte enn alle andre stader. I tillegg til
kostnadsfri kvile, får du kjøpe horming, kjerull, sylte, geitekarameller, kjeskinn,
bringebærsaft, geiteribbe, julepølse av geit, konfekt, fotografi, trykte skinn og
tekstilar, med meir, alt heimelaga i The Happy End.
Handelen går føre seg utanfor kviletida i den stemningsfulle paktarstova.
Og når kviledemonstrasjonen tar til ute i stolane, får borna sete inne ved omnen og
kvile saman med ein forteljar.
Kanskje kan førjulstida bli meir enn stri. Ein halv time.
OBS JOURNALISTAR:
Vi prøveset torsdag 23.oktober klokka 14!
Stad: Tunet på Norddal Prestegard, fremst i Dalsbygda.
Her blir også borna i 5.-7.klasse (småblåsarane) med og set på kvar sin nylaga
"verdsarvsbenk". Meir om dette for den som vil.
—
ta kontakt med Ingvild Hansen Nystad, forprosjektleiar Stiftinga Paktarstova, tlf
92820034.

a#
ej1/111:
Pil S74 rou-r lOct
Skisse til ros'ekt Nat arven som verdiska ar
"Fjord og fjell i oss"
Søkjar 1. Prosjekteigar: Vestnorsk Fjordlandskap (VF) ved
(Gjeld VF-nordområdet Verdsarvrådet
sin del av søknaden) 2. Delprosjekt Geirangerfjordområdet
- Geirangerfjorden Verdsarvsenter /
Vestnorsk fjordlandskap Geirangerfjordområdet
Norddal kommune
Stranda kommune
Kontaktpersonar Katrin Blomvik, (VF)
katrin@,dgt.no Tlf: 70263808 / 95427390
Kristin G. Sandnes (NK)
kristin.sandnes norddaLkommune.no Tlf: 90289405
Inge Bjørdal (SK)
in e.b.ordal stranda.kommune.no Tlf: 46411023
Prosjektansvarleg Geirangerfjorden Verdsarvsenter/Vestnorsk fjordlandskap (VF) -
del nord
Norddal kommune
Stranda kommune
Kort skildring av "Fjord og fjell i oss"
prosjektid "Jorda tilhøyrer ikkje mennesket. Mennesket tilhøyrer jorda.
Mennesket vevde ikkje livet, vi er berre ein tråd i veven. Alt vi
gjer mot veven, gjer vi mot oss sjølv." (Høvding Seathle)
Vestnorsk Fjordlandskap er verna som einaste norske naturobjekt
på UNESCO si prestisjetunge liste. Vi har fått eit ansvar for å
verne denne skatten for at alle menneske på jorda skal få del i
arven. For å forvalte arven treng vi kjennskap og kunnskap.
Kjennskap
Å ha fjord og fjell i seg er det beste utgangspunkt for å styrke
verdiane, både i mennesket, i arven sjølv og i formidlinga vidare.
Dette medvitet er avgjerande for å kunne kombinere bruk og vern,
både i natur- og næringsinteresse. Utfordringa her er å styrke
dette medvitet hos lokale verdsarvingar, for så å kunne dele med
dei gjestande til området.
Kunnskap
Kunnskap er ein naturleg følgjesvein til dette medvitet. Med
sterkt fokus på grundig fagkompetanse, vil vi også unngå
uheldige kompromiss i forhold til overflatisk utnytting av arven. I
eit tradisjonelt reiselivsområde som vårt, er dette eit viktig
moment.
"Fjord og fjell i oss" er altså eit hovudprosjekt med både
"sjeleleg" og agleg kompetanse i botn for å nytte nye former å
1

liovudmål for
prosjektet
Delprosjekt /
budsjettramme
h
t
c /2
formidle naturarveniverdsarven på.
Metodane for å styrke medvitet om "fiord og fjell i oss" blir
utfordringa i første omgang, sidan kan dei same metodane nyttast
i vår formidling/kommunikasjon med gjestar til området.
Prosjektet vil søkje etter nye metodar hos "utradisjonelle" aktørar
i reiselivsområdet.
Vi vil i samarbeid søkje rørsler og retningar som snakkar hjerte
(djupøkologi, pedagogikk, kulturformidling, kommunikasjon,
kunst, kreative profesjonar) og fag (biologi, geologi, botanikk,
historie, miljø, økologi, friluftsliv), for så å sameine desse i ein
grundig basis for å vidareformidle.
Vi vil også leggje vekt på dei kvardagslege samtalane og
menneskemøta. I respektfull dialog og samhandling meiner vi å
kunne styrke medvitet vi er så avhengige av.
Gjennom dialog og samtale mellom natur, lokalsamfunn,
fagmiljø, kreative profesjonar og næring skal vi skape grobotn for
nye konsept, opplevingar, historier, aktivitetar og produkt.
"Fjord og fjell i oss" skal gje oss ny meining i
kompetansebygging som grunnlag for nytenkande
verdiskaping, formidling og bevaring av verdsarven, —
verdsarven i trygge hender!
Verdiar blir her skapte og styrka på minst tre plan:
Psykisk (naturen i oss), fysisk (miljøvenleg bruk) og økonomisk
(fonnidlingstenester).
Då skal verdsarven vere i trygge og glade hender.
Følgjande delprosjekt er identifisert og fleire kan verte nærare
skildra ein oppfølgingssøknad. Delprosjekta er ikkje rangerte.
a. Verdsarvingane. Bygge opp og formidle kompetanse om
verdsarven til arvingane (born og unge) på ein ny, kreativ,
engasjerande og morosam måte. Utvikle "verktykasser" for
ute- og innebruk til hjelp i formidlinga. Utvikle friluftscampar
og aktivitetsløyper. Vidareføring av satsinga "Grøn Pakt" i
regi av Stiftinga Paktarstova med samarbeidspartar.
b. Fjordiandskap i tid og rom. Bygge kompetanse og formidle
kunnskap/informasjon om lokal geologi og fjordar som
landskapsform. Gjer bruk av kunnskap samla inn gjennom
Åknes/Tafjord-prosjektet i formidling av kunnskap om
fjellskred. Samarbeid med NGU m.fl.
c. Flora og fauna i tid og rom. Bygge kompetanse om viktige
naturtypar, biologisk mangfald i verdsarvområdet.
Samarbeidsprosjekt med fagmiljø. Bygge vidare på
"Storfjordprosjektet" v/ Ann Norderhaug.
d. "Busetjingshistoria i verdsarvområdet. Ein flintbit vart
funnen på Lundaneset og innlevert til Bergen Museum i 1929.
Først 78 år (hausten 2008) seinare viser datering at flinten er
frå eldre steinalder, for over 11 200 år sidan! Aldri før er det
2

Ii4FN (7),44
r?c,1 b£,C
- 1 I
gjort så gamle funn i indre f.jordstrøk. Steinalderjakta er i
gong! Forskingsprosjekt i samarbeid med nasjonalt ev.
internasjonalt fagmiljø.
e. Kulturskattar i naturarven. Kartlegge gamle og skape nye
kulturskattar ute i naturarven. Miniversjon av, og etter
inspirasjon frå Nasjonal Turistveg — satsinga. Etablere
kulturvandringar, temavandringar. Prosj ektet vil krevje fysisk
tilrettelegging. Dra nytte av Seterprosjekt i Stranda og
kartlegging av setrer i Norddal.
f. Skjøtsel med omtanke. Bygge kompetanse om korleis sette i
verk / vere pådrivar for skjøtselsarbeid, rydding av
naturlandskap med omtanke for særskilde naturtypar- og
miljø. Danne grunnlag for ei best mogleg utnytting av
kulturlandskapsmidlane for Verdsarvområdet. Krev
involvering av fleire ulike fagmiljø, m.a. ved UMB
(tverrfagleg prosj ekt. Kunnskap og erfaringar vil ha stor
overføringsverdi.
g. Kvardagsarv i verdsarven. Delprosjekt i regi av Stiftinga
Paktarstova i Norddal med samarbeidspartnarar for
kulturminneåret 2009. Prosj ektet tek fatt i det råe, reine og
rolege møtet med kvardagen og prøver å finne konkrete
minne, måtar og møte som kan overbringe denne arven med
like stor respekt som eitkvart anna kulturminne
h. Naturen i oss alle. Bygge lokal forankring og bruke
naturarven til å skape lokal identitet hjå unge og gamle
verdsarvingar! Idedugnadar, bygdemøte, samtalar og dialog
mellom individ og mellom bygdesamfunn skal sikre og
forankre verdsarvarbeidet, skape betre forståing for forholdet
mellom bruk og vern, og gi inspirasjon til nye bruksmåtar med
basis i ei slik forståing. Styrking av lokal identitet bidrar til
tilflytting og sikring av busetting i bygdene.
i. Naturbaserte opplevingar og aktivitetar. Læring,
formidling og oppleving gjennom "hands-on"aktivitet i
naturarven. Learning by doing kan nyttast innan fleire
kompetanseområde. Samarbeid mot ulike aktivitets- og
opplevingsleverandørar i og kring verdsarvområdet.
Prosj ektet kan krevje tilrettelegging og vil føre til konsept- og
produktutvikling.
j. Lokal sertifiseringsordning. Kursopplegg for verksemder
som opererer innanfor verneområda. Sertifiseringa kan nyttast
i marknadsføring som eit bevis på at ein har kunnskap om
lokal historie, kultur og naturarv, og nødvendig praktisk
kompetanse for berekraftig bruk av områda.
k. Formidling for bevaring. Korleis formidle kunnskapar om
verdsarven på ein slik måte at den treffer ulike målgrupper?
Dette vil omfatte formidlingsteknikkar, etiske retningsliner,
formidlingskanalar, verdiformidling m.m. Litt overordna
prosjekt som fleire av dei andre delprosjekta nemnde ovanfor
vil dra nytte av.
3

Prosjektets varigheit 5-årig satsing som vil gå parallelt med utviklinga/oppbygginga av
eit kompetansesenter for verdsarvområdet Geirangerfjorden med
omland — Geirangerfjorden Verdsarvsenter.
Skildring av geografisk Geografisk område: Geirangerfjorden verdsarvområde med
område / tema omland, dvs. Stranda kommune og Norddal kommune.
Verneområde som inngår: Geiranger Herdalen LVO, Tafjorden —
Reindalen LVO, Trollstigen LVO, Reinheimen Nasjonalpark.
Naurreservat som inngår: Hyskje, Kallskaret og Muldalslia
naturreservat.
Bebudde areal som inngår: Omkransande bygder og grender i/til
verdsarvområdet og LVO (randsoner).
Deltakarar i prosjektet Vestnorsk fjordlandskap (VF) — del nord , Norddal kommune,
Stranda kommune, Stiftinga Paktarstova m/samarbeidspartar,
Stiftinga Severinbrauta m/samarbeidspartar. Andre vil komme til.
Samarbeidspartnarar Nærøyfjorden Verdsarvpark (- del sør).
Barnehagar, skular, grunneigarar, andre innbyggjarar.
Fagmiljø: NGU, UMB, andre fagmiljø/ulike universitet og
studentar.
Statens naturoppsyn, dei lokale Fjellstyra
Møre og Romsdal fylke (fleire aktuelle avdelingar)
Interkommunalt Arkiv M&R
Kreative profesjonar: Grafiske designarar, kunstnarar, fotografar,
filmmakarar, skribentar, landskapsarkitektar m.fl.
Risikovurdering Alle delprosjekta er ikkje fullfinansierte, nokre er ferske idear,
medan andre er i gong.
Finansiering Potensielle hovudfinansieringskjelder:
1. Verdiskapingsprogrammet for naturarven
2. Verdsarvmidlar DN (Kap 1427 post 71 VF — del nord —
3. Verdsarymidlar RA — Kap 1429 post 72.9 (2009/2010)
4. Andre aktuelle midlar frå RA/kulturavd. (?)
5. SNO (fysisk tilrettelegging)
6. IN — konsept-/designutvikling (?)
7. RUP — midlar, el. likn. M&R fylke
8. SMIL — midlar frå kommunane
9. Verdsarvlauget — (frå 2010/2011)
10. Kommunale næringsfond
11. Potensielle EØS — finansiering (frå 2010/2011)
12. ABM Utvikling: 2010 ?
13. Lokale aktørar og eldsjeler, frivillige, lag og foreiningar
14. Andre
tiltak)
Skildring eigeninnsats Prosjekteigar, deltakarar og samarbeidspartnarar vil delta med
eigeninnsats i prosj ektet.
4

Prosjektskildring
Kulturminneåret 2009
KVARDAGSARV I VERD SARVEN
"Desse dagane som kjem og gjeng, ikkje visste eg at dei var sjølve livet."
Innleiing
TILBAKE TIL KVARDAGEN
Kulturminne blir ofte til i lengten etter noko som held på å gå tapt.
Kanskje fører miljø- og finanskrisa oss endå raskare dit. Tilbake til kvardagen, vekk
frå kommersiell og ressursøydande støy.
Det er eit interessant emne å ta tak i for kulturarvberarar.
Og vi vil gjerne ta tak i heile lengten — ikkje berre kvardagsminna, den materielle sida
av lengten. Det er noko med måten, også — det å vere kvardagsleg.
Vere ærleg ransakande med oss sjølve i arveprosessen — på kvardagsleg vis.
Vi prøver å halde tunga beint i munnen, og hoppar inn i ei utfordrande kvardagsleg
sak. Å stille ut kvardagen er ei sak, men å gjere det på kvardagens premissar krever at
vi hoppar bukk over ein del tradisjonelle formidlingsmåtar!
Vi ville vere med på å leite tak i kvardagen igjen, ta fram kvardagsmhina og ta ein
kvardagsprat. Men kva er kvardag? Og kva er kvardagsminne ? - Eller kvardagsarv?
Vi måtte faktisk leite litt. Kva er kjenneteikna, korleis er minna, og korleis møter vi
desse best?
Vi endar opp med
Den
RÅE,
REINE,
ROLEGE
KVARDAGEN
i både
MINNE,
METODE OG
MØTE

KVA ER KVARDAG?
RÅ: rett-på-sak, brutal, grunn-elementær, uredigert, open, naturnær, grå,
menneskeleg
REIN: ærleg, ekte, sann, enkel, respektfull, kjærleg, usminka
ROLEG: ujålete, gjentakande, trygg, gjenkjennande, audmjuk, varm, vanleg, nær
KVA ER KVARDAGSMINNE?
Det vi møter ofte, gjerne så gjentakande at vi gjerne ikkje "ser" det lenger. Kan vere
menneske, gjenstandar, stader, uttrykksformer, stilar, meiningar, osv. I ei samtid eller
i ein kulturell setting/historisk sjølvbilde...
KVA ER KVARDAGSMETODE?
Måten vi vanlegvis og daglegvis kommuniserer og handlar i forhold til desse
kvardagsminna. Samtale, samarbeid, arbeid, tenking, handling.
KVA ER KVARDAGSMØTE?
Det råe, reine, rolege møtet med andre menneske eller med seg sjølv.
KVARDAGSARVEN I VERDSARVEN
Vi tar tak i det råe, reine, og rolege møtet med kvardagen, og prøver å finne konkrete
minne, måtar og møte som kan overbringe denne arven med like stor respekt som
eitkvart anna kulturminne.
I vårt tilfelle har kvardagsminna høgt prioriterte kulturminne å samarbeide med. Vi
stiller med eit freda prestegardstun, der den over 300 år gamle paktarstova står til vårt
rådvelde, og verdsarven omhyller det heile med ein UNESCO-stadfesta glans.
Korleis sameine dette med kvardagslege kulturminne?
Vi er i nord- området av Vestnorsk Fjordlandskap, (Geiranger-Herdalen)- som er
skriven inn på UNESCO-lista over verdas kultur- og naturarv (2005).
Den freda Norddal prestegard (paktarstove, tun, driftsbygning) er overteken av
Stiftinga Paktarstova, av Norddal kommune, Den Norske Kyrkja , Norsk Senter for
Seterkultur og det lokale næringslaget (The Happy End).
Husa er no etla til å formidle arv — verdsarv og kvardagsarv.
Korleis og kvifor koble desse til meining og respekt for begge?
Mennesket sin daglege runddans med naturen er urforma av den gjentakande, råe,
reine, rolege kvardagen. Denne runddansen held liv i embetsmannsgarden, verdsarven
og i dag den berekraftige haldninga som krevst av daglegmennesket.
Denne grøne pakta knyter saman fattig og rik uansett kvar vi vender oss.
Denne kvardagslege pakta til elementære, gjentakande kvardagselement som jord,
luft, eld og vatn kjem ingen utanom.
Her er den allmenne, sanne kvardagen som dei internasjonale krisene bringer oss
tilbake til. Her ligg oppmodinga som gir oss svært enkle, men meiningsberande
kulturminne. Denne uovervinnelege kvardagssanninga har vore rådande gjennom alle
generasjonar frå evig tid til evig tid, same kor vi vrir og vendar på det. Men utstilling
av rokkar og slipesteinar er ikkje alltid beste triks for å by opp til dans...

KONKRETE PROSJEKT
Vi har ein plan for kulturminneåret 2009.
"Vi" er hovudsakleg Stiftinga Paktarstova, som er ein konstellasjon mellom Norddal
kommune, Den Norske Kyrkja, Norsk Senter for Seterkultur og den lokale næringsog
bygdeutviklingsorganisasjonen The Happy End.
Staden er den freda Norddal Prestegard på Sunnmøre - med bygda og verdsarven
rundt. Husa på garden skal nyttast som ein innfallsport til verdsarvsområdet, helst
som ein prosessplass, slik vi ser det. Her kjem kvardagen inn.
Målgruppe er menneske som er interesserte i å arbeide med omgrepa innanfor natur-,
kultur- og verdsarv, lokalt, regionalt og gjerne internasjonalt. For ikkje å snakke om
kvardagsarv.
Her vil det vere ope for både små og store grupper, både skuleelevar, turistar og
fagfolk. Samlingar, seminar, stoppestad, verkstad, skuletimar, kaffislaberas. Plassen
skal vere raus og open — innanfor fredingsrammene.
Planen vår for kulturminneåret 2009 er full av element som vil pågå over mange
kvardagar — men truleg ha like mykje å seie som store enkeltarrangement. Vi satsar på
dialogar og samarbeid gjennom fleire kvardagslege prosessar.
Vi prøver i alle desse delprosjekta å nytte ideen om den råe, reine, rolege
kvardagsmåten å møtast rundt minna på. Det blir rettesnora vi balanserer på i
prosjekt-kvardagen. Med dette går vi utanom flest muleg tilvande konstruksjonar i
tradisjonell formell formidling. *)
Informasjon blir til samtale, formidling blir til samhandling, gjenstandar blir til
tankevekkarar, publikum (og arrangør) blir til menneske, informasjonssenter blir til
myldreplass, verdsarv blir til kvardagsarv.

KVARDAGSARV OG VERDSARV
KVARDAGSMÅTE OG KVARDAGSMØTE
Vi deler opp planen i
fire hovudprosessar:
1. GRØN PAKT
(kunstnarar og dei yngste verdsarvingane møter verdsarven i kvardagen)
2. KORTREIST INVENTAR:
I. KOPPERULLING (Resirkulering av kvardagsleg kvinnevarme)
II. HØGREISTE FJELL OG KORTREISTE SETE (lokal berekraft blir
setekraft)
TILTRYKT OG GODT (heimetrykte veggar)
3. DOKUMENTARARV
(lokale kulturlandskaparar og verdsarvingar på film)
4. KULTURMINNETORG
(arvesølv til sals)

1.GR0N PAKT
Tre regionale kunstnarar og sju unge verdsarvingar samarbeider for å bli kjent med
verdsarven på andre premissar enn dei vi er vane med . Gjennom kvardagsleg
interaksjon og dialog fokuserast arv, verdi og dei gjentakande grunnelementa jord,
luft, eld og vatn. Dette skjer i rammer av prestegard, kvardag og heimbygd.
Kunstnarane får frie tøylar til å eksperimentere med uttrykk og rekvisittar saman med
borna.
Synlege spor etter samarbeidet:
Spor 1. Dokumentarfilm om verdsarvingane. Borna filmar frå sine kvardagar.
Bildekunstnar redigerer.
Spor 2. Verdsarvsbenkar: Romkunstnar knyter saman verdsarvsområdet Robben
Island med vestnorsk fjordlandskap gjennom kvardagsmøbelet "ur-benken", som har
vorte nytta ved matbordet her så vel som der, laga av lokale hender med lokal
materiale, men visst med "global" utforming.
Spor 3. Fotografi av kornet, som er den audmjuke starten til kvardagens ve og vel,
saman med resten av grunnelementa. Foto-collage av den unge verdsarvingen med
ønskegj est på urbenken — i kvardagsleg samtale.
Spor 4. Måltid av lokal grøde, foreldra inviterte.
Aktørar:
Tre profesjonelle kunstnarar (Marit Moltu, Liv Dysthe Sønderland, Ottar Andre
Andersson), sju born (10-13 år), Høgskulen i Volda/ Møre og Romsdal
Fylkeskommune v kulturavdelinga, foreldre, Stiftinga Paktarstova.
Tidsrom:
Tre samlingar våren 2009, sju dagar til saman
Pengebruk:
Løn, kost og losji til kunstnarane
Løn til prosjektleiar
Leige av prestegardshusa
Materialbruk: filmar, benkeemne, fotografi, lokal mat, utstyr for filmframsyning (Sjå
elles Dokumentararv)
Finansiering:
Eige arbeid, Seanse (HiVolda /M&R fylke),
verdsarvsadministrasjonen, sponsorar. Kulturminneåret, andre.

2. KORTREIST INVENTAR
Ein tom prestegard skal innreiast til kvardagsarv og kvardagsleg minne, metode og
møte. Alt inventar som får plass må bere med seg tankevekkarar som sender oss i
retning dei elementære, evige ideane om berekraft. Då er den lokale, kortreiste,
heimelaga, resirkulerte møbel beste forsvarlege veg å gå. For å seie tydeleg ifrå, må
møblane vere meir enn berre kitch. Vi lagar prosjekt i ånd av den ujålete, ærlege
kvardagen som ber på så mykje verdsvisdom:
Kortreist 1: KOPPERULLING
Kvardagsminne er uløyseleg knytta til kvinnevarmen frå kjøkkenet. Omsorgsfulle
hender har handtert mat frå jord til bord kvar dag, kvart hundreår. Vi vil gjeninnføre
noko av denne kvardagsvarmen som så umerkeleg finst, men som gjerne umerkeleg
går tapt.
Paktarstova får arve kvardagskoppen som vart til overs i kjøkkenskåpet til kvar av
bygdekvinnelagskvinnene og helselagskvinnene i bygda. Koppen blir registrert,
merka og magasinert med historie og foto av givaren (10-15 pers). Koppen blir nytta
til enkle kaffimåltid med ulike gjestar på eit vedvarma kjøkken. Kvardagsminnet kan
alltid sporast tilbake til denne enkle kvardagshistoria. I kulturminneåret blir portretta
av koppegivarane hengande på kjøkkenet, og stadige kvardagskaffimåltid blir
arrangerte. Bygdekvinnelaget startar kopperulling (jf kronerulling) til paktarstova, og
kvar kvardagskopp blir handsama som ein verdig "museumsgjenstand", registrert,
men til kvardagsbruk. Kaffimåltid-stopp i samanhang med kulturminneløypa (jf arr
Severinbrauta)
Aktørar:
Norddal Bygdekvinnelag, Norddal Helselag, Fylkeskonservator M&R(rådgivande),
romkunstnar Marit Moltu, fotograf Ottar Andre Andersson, Stiftinga Severinbrauta,
Stiftinga Paktarstova, det lokale næringslaget.
Tidsrom:
vår/sommar (innsamling, registrering, portrettering), sommar/haust/vinter
(kulturminneløypestopp, kvardagskaffimåltid).
Pengebruk:
Løn til prosjektleiar, romkunstnar og fotograf
Adm utg
Leige av hus
Materialbruk: registreringsverktøy (skjema, merkeutstyr, album), portrettfotografi,
kaffi, kaker, kjørel, oppussing av vedkomfyr, langbord og benkar, vaskeutstyr,
nødvendige innretningar for hyppige måltid (i samråd med f.kons),
Finansiering:
Eige arbeid/dugnad, Norges bygdekvinnelag (?), Norddal kommune, sponsorar,
Kulturminneåret, andre.

Kortreist 2: HØGREISTE FJELL OG KORTREISTE SETE
Mellom dei høge fjella i verdsarvsområdet har surmmøringar alltid visst å livnære seg
av dei ressursane som naturen har gitt. Ved mang ein fjord har desse ressursane blitt
til lokal møbelproduksjon. Naturgivne materiale som trevirke og ullstoff har utgjort
hovudingrediensane i desse no avslutta småproduksjonane. I dag er det nokre få
verdsarvingar som prøver seg med stadeigne ressursar frå den daglege runddansen
naturen framleis har å by på. Kan vi halde oss der vi kan spore opp historia utan å
reise for langt? Vi prøver å la gjestane på paktarstova oppleve slike sete.
1.kortreiste sete: verdsarvsbenkar
Av lokalt saga emne bruker vi unge verdsarvingar og andre interesserte til å spikre
verdsarvsbenkar — etter modell frå forfedrene og Robben Island (Sjå GRØN PAKT)
2. kortreiste sete: ullballar frå Valldal.
Lokal handverkar tovar store ullballar til å sete på for store og små. Lette å flytte, og
lette å spore opp. Lagar gjerne historia medan vi får sjå.
3. kortreiste sete: lokalproduserte møblar
nokre av dei lokalt produserte seta frå forrige generasjonar finst framleis i heimar
(løer) rundt i fjordbygdene. Saman med Norsk Møbelfagleg Senter samlar vi nokon
av dei på paktarstova — allment tilgjengeleg med si kortreiste historie- og byr inn til
kaffislabberas med kopp-og stol-arv.
4. kortreiste sete: benkefellar frå bygda med lokale saueskinn og tippoldefarroser.
Den bygdelokale småbedriftsutviklaren Fargar-Iver skar ut treroser for trykk på
senger og dukar til kundar på heile Sunnmøre. Dette var hundre år sidan. I heimen til
tippoldeborna blir same rosene i dag trykte på heimesydde skinnfellar, med skinn frå
verdsarvsbeita. Den kortreiste historia kan delast med mange, både i form av varme
og forteljing.
Aktørar:
Unge verdsarvingar (10-13 år), Norges Husflidslag, lokale handverkarar, Norsk
Møbelfagleg Senter, Stiftinga Paktarstova.
Tidsrom:
Verdsarvsbenkane og ullballane blir laga i løpet av våren 2009. Fellane og møblane
kjem på plass i løpet av hausten 2009.
Pengebruk:
Materiale til verdsarvsbenkar
Kjøp av ullballar, 15 stk
Tove-historie-kveld, leige av formidlar
Kjøp av benkefellar, 10 stk
Blokktrykk-historie-kveld, leige av formidlar
Løn til prosjektleiar

Frakt av kortreiste møblar
Synfaringar v prosjektleiar og Norsk Møbelfagleg Senter
Finansiering:
Eige arbeid/dugnad (Stiftinga og NMFS, bl a),
Norddal kommune, Norges Husflidslag, sponsorar, Kulturminneåret, Stiftinga
Paktarstova)
Kortreist 3: TRYKT OG GODT
Fylkeskonservatoren har også planlagt handtrykte tapetar på Paktarstova. Handtrykka
til Fargar-Iver (sjå ovanfor) vil gi den nære kvardags-historia nok ein tankevekkar—
til spott for masseproduserte etterlikningar av ein historisk lengt.
Aktørar:
Lokal handverkar, fylkeskonservatoren M&R.
Tidsrom:
Tapetane bør vere ferdige til hausten 2009.
Pengebruk:
Kjøp av handtrykte tapetrullar
Leige av tapetserar/målar
Anna materiale
Reise/synfaring fylkeskonservator
Prosjektleiar, adm
Finansiering:
Eige arbeid, Norddal kommune, fylkeskonservatoren, Kulturminneåret, sponsorar,
Stiftinga Paktarstova

3. DOKUMENTARARV
Dokumentaren er ei formidlingsform heilt i tråd med kvardagsarvstanken, slik vi
ser det. Den reine, råe, rolege måten å leggje fram historier på, ukommentert, men
med grobotn for å spinne vidare i tanke og samtale. Dokumentaren konfronterer
gjerne tilvante myter og forestillingar, og gir oss sjansen til å sjå ærlege
kvardagsbilde av kvardagsfolk. Dette er ei formidlingsform vi rett og slett vil
dyrke på Paktarstova, og den første dokumentaren vil vere nettopp verdsarvingane
sin kvardagsdokumentar (sjå ovanfor,Grøn pakt). Neste dokumentararv på
Paktarstova vert kulturlandskapsrelatert, ispedd kvardagslege samtalar med
småbrukarar frå bygda, gamle og nye. Filmen skal redigerast til
formidlingsføremål på Paktarstova av dokumentarfilmskaparane Evald
Otterstad/Inger-Anna Krohn-Nydal.
Dokumentarfilmklubb blir oppretta, og filmar relaterte til den grøne kvardagen i
fortid og framtid blir fokusert. Fleksibelt og profesjonelt utstyr for filmvising til
små og store grupper (med lyd ) må reknast med.
Aktørar:
Bildekunstnar Liv Dysthe Sønderland, unge verdsarvingar, filmskaparar, Stiftinga
Paktarstova.
Tidsrom:
vår — haust 2009. Dokumentar om verdsarvingane ferdig til presentasjon senast i
juni. Kulturlandskapsfilm ferdig til pesentasjon i juli.
Pengebruk:
Filmskaping, verdsarvingane
Redigering av film, bildekunstnar
Redigering av film, filmskaparar
Innkjøp av videokanon, lerret, lydanlegg og visingskjelde.
Finansiering:
Seanse (Høgskulen i Volda/M&R Fylke), eige arbeid, sponsorar, Norddal
kommune, Norsk Filmfond (?)

4. KULTURMINNETORGET
Dette vil vere ein parallell til Kulturtorget i Møre og Romsdal, ein avleggar i mindre
ska1a, med vekt på kulturarv i verdsarvssamanhang. Dette er meint som ein del av
arbeidet med å gjere kulturminneformidling til ein større integrert del av den formelle
skuleutdanninga. Her kan kunstutøvarar med fokus på natur/miljø syne fram sine
forestillingar for aktuelle brukarar, etter same lest som på Kulturtorget.
Arenaen er innfallsporten til verdsarven, i form av freda bygningar og natur
(prestegarden, kyrkja, verdsarvsområdet), lokalproduserande smågardar, historiske
store og små samlingslokale (gjestgiveri, naustrekkje, kjellarar, fjøs). Vi vil gjerne
nytte den same formidlingsideen, og velje forestillingar der kunstnarane er i mest
muleg kvardagsleg dialog med folk, rammer og emne.
Prosjektet er under utarbeiding, men vil bli til i vidareføringa av prosjekt Grøn Pakt ,
og dessutan i same ånd som resten av kvardagsarven vi her skildrar.
Aktørar: M& R fylke, Høgskulen iVolda, skuleverket, miljøvernavdelinga,
kunstutøvarar frå heile landet, Norddal kommune, verdsarvsadministrasjonen,
Stiftinga Paktarstova.
Tidsrom:
1. Samling haust 2009, med sikte på eit årleg arrangement.
Pengebruk og finansiering:
må avklarast i samarbeid med aktuelle arrangørar ved nærare planlegging.
Forhåpentlegvis kan vi adoptere også den økonomiske fordelinga frå Kulturtorget i
Molde. Kulturminneåret vil kunne bli spurt om å vere med på ekstrakostnadane med å
markere starten av eit slikt opplegg.
*)Metodeteoriane er inspirerte av
idear frå Sokrates sin samtale-filosofi til dei nyaste forskarrrapportar innanfor
"Cultural Heritage Learning", UK (Jf Bamford, Holden, The Culture & Learning
Consortium and Steering Group, bl a) .

(Tre vise menn og ein narr klatrar opp stigen til balkongen på Petrines Gjestgiveri,
med mest muleg bråk og ståk. Den ærede forsamling anar at noko er i gjære, men
måper først når følgjet travar inn verandadøra, rett inn i julemiddagen.
Narren rullar ut telegrammet sitt, og les):
Eg kjem med eit viktig bod frå The Happy End Norddal:
Vyrde forsamling!
Vi har forståing for at det ikkje var rom for oss i herberget i denne kveld. På trass av
dette gjer vi oss så frie å oversende våre helsingar gjennom utsende bodberarar:
Melchior og to andre vise menn — kvinner.(Å oppdrive tre vise menn var litt
vanskeleg...)
Desse modige og standhaftige menn og kvinner har fulgt stjernene, trassa hindringar,
og enda opp nøyaktig her — hos dykk utvalde, innvalde, i denne stund.
Her vil vi gjerne ra dele ut til dykk av våre edle gåver — som helsing frå dei mange
hyrdingar, bønder og andre heldige kongar ute på markene rundt nøvene...
Vi bed om at de tek imot desse gåvene utan protestar eller lange takketalar, men
avdekker dei løynde skattane i denne stund, over bordet, til åtgaum for alle til stades.
Happy jul.
(Alle middagsgjestar får kvar sin pakke med lukkeønskingar og merkelappar frå The
Happy End Norddal. Kvar gåve er laga på ein av gardane i bygda, og inneber alt frå
konfekt til konnøl. (geitemør, kjerull, honning, geitekarameller, bringebærsylte,
bringebærsaft, handtrykte kort, røykalaks, rognebærgele, foto)

4
s
Verdsarvsprosjektet, halvårsrapport
(Eksperiment "Grøn pakt")
SAMARBEIDSPARTNARAR:
Kunstnarar
Ottar Andre Andersson, Marit Moltu, Liv K. Dysthe Sønderland
Skule
Elevar: 5.-7. Klasse, Dalsbygda skule
Lærarar: Petter Melchior, Synnøve H. Relling
Leiing: Gudmund Relling
Administrasjon
Økonomisk/fagleg:
Verdsarvsadministrasjonen v Katrin Blomvik,
Møre og Romsda1Fylke/Høgskulen i Volda v Marit Ulvund (PrøvekIuten)
Prosjektleiing: Stiftinga Paktarstova v Ingvild Hansen Nystad
TID:
haust 2008, vår 2009, seks samlingar a to dagar (m elevar).
Stad: Dalsbygda, Norddal Prestegard (Paktarstove og løe) og Dalsbygda skule.
IDE:
Spørsmål til utgreiing:
I Korleis kan omgrepet "verdsarv" få eit verdifullt innhald for verdsarvingane?
II Korleis kan kunstarar spele ei rolle i fordjupa innsikt i omverda og oss sjølve?
III. Korleis kan skule, kunstnarar, verdsarvadm og offentleg adm samarbeide?
IV Korleis kan paktarstova fungere som ein innfallsport til verdsarven?
UTFØRING (2008):
Vår : Prosjektskisse utarbeidd (sjå "Grøn pakt")
Jun — aug: Skule, kunstnarar, verdsarvsadministrasjon og Prøvekluten kontakta.
Aug-sept: Alle positive til å vere med på eksperimentet. Vilkår ikkje fastlagt.
19. aug: Verdsarvsadministrasjonen løyver midlar til prosessarbeidet.
10. sept: Møte/synfaring mellom kunstnarar, lærarar og prosjektleiing.
Visse vilkår:
Kunstnarar: kunstnarleg "sjølvstyre" og tid til å setje seg inn i saka.
Lærarar: 12 skuledagar kan nyttast i 2008/2009.
Prosjektleiing: Prøveklut-rammer. Usikker økonomi. Ta-sjansen-prosjekt.
Sept: Lærar og prosjektleiing gir kunstnarane frie tøyler. Kriterium: Det skal handle
om verdsarv, og dei skal røre ved elevane.

19.126. september: Innføring i verdsarvsfakta. (infomøte m elevane v
verdsarvssekretariat, ordførar og rektor)(infomøte m kunstarane v
verdsarvssekretariat)
Okt: Orientering til foreldra på foreldremøte.
23.-24.okt:Første samling kunstnarar/elevar. (To dagar på prestegarden) Marit
Moltu/Ottar Andre Andersson snikrar og målar "verdsarvsbenkar" med elevane.
Benkane har rot i norsk arv/trad, i Sør-Afrikansk verdsarv, og blir "rekvisitt" i det
vidare verdsarvsprosjektet. Liv Dysthe Sønderland fokuserer "arv"-omgrep bl a
gjennom eit brenneslesuppemåltid i det grøne — med arva suppetallerkenar.
Tallerkenhistoriene blir fortalt av elevane. Videodokumentasjon.
Kviledemonstrasjon saman med næringsorganisasjonen The Happy End på benkane.
Elevoppgåve heime: Samle ulltrådrestar heime. Ta videoopptak av noko du likar i
kvardagen din.
24. okt: Tilbod om støtte frå "Prøvekluten" (Høgskulen i Volda/M&R Fylke)
10.-11.nov:Andre samling kunstnarar/elevar. (To dagar på prestegarden) Marit Moltu
dreg fram gruimelement og kjerne i verdstanken: Eld, vatn, jord og luft, verdsdelane
og runddansen i naturen. Teknikk: Praktisk og biletleg her- og- no-handling:
"tagging" på fire søyler i gjødselkjellaren, ulltråd-vandringar rundt søylene til
"severdigheitsmerke"/ullrom, samling/samtale om kva/kven som er verdt å sjå
innanfor merket, samling/ursong i siloen, bl a. Ottar Andre Andersson og Marit Moltu
samarbeider også om såkornet, både v demonstrasjon, orientering og smak. Ottar
Andre Andersson kler veggane i Paktarstova med store fotos av kornet, v hjelp av
elevane. Bildeanalyse.
Elevoppgåve heime: Kven vil du ønskje ved sida av deg på benken? Kva ville du
spørje vedkomande om? Samle frø heime.
4.des:Tredje samling kunstnar/elevar. (Ein dag på skulen)Liv K. Dysthe Sønderland
går gjennom videoopptaka borna har gjort heime. Førebuing til intervju om seg sjølve
og omgivnaden. Kunstnaren vil redigere opptaka.
Undervegs:
Førebuingsarbeid frå alle deltakande partar, spesielt kunstnarane, både heime og i
Dalsbygda.
Tilknytte aktivitetar som elevane og verdsarvsbenkane delvis har vore involverte i på
fritida:
Dugnad og dugurd på prestegarden,
Førjulsmarknad på prestegarden
Kviledemonstrasjon på prestegarden
Media har også oppdaga prosj ektet, som har fått relativt mykje blest:
Føremiddagssendinga til NRK distriktssendingar, radio (24.10.08)
Magasinet, distriktssendinga, NRK Møre og Romsdal, TV (10.11.08)
Sunnmørsposten, (hovudsak, helga-bilaget) (15.11.08)
Storfjordnytt (30.10.08)

i
FØREBELS EVALUERING
(VED PROSJEKTLEIAR. GRUNDIGARE OG MEIR KRITISK EVALUERING MED ALLE
PARTANE SEINARE)
Vi er komne om lag halvvegs i det planlagde prosj ektet, og kan prøve å drage nokre
sluttingar. Har vi kome nokon veg i forhold til utgangsspørsmåla?
I Korleis kan omgrepet "verdsarv" få eit verdifullt innhald for verdsarvingane?
II Korleis kan kunstarar spele ei rolle i fordjupa innsikt i omverda og oss sjølve?
III. Korleis kan skule, kunstnarar, verdsarvadm og offentleg adm samarbeide?
IV Korleis kan paktarstova fungere som ein innfallsport til verdsarven?
I. Omgrep: I tillegg til den faglege definisjonen av "verdsarv" har omgrepet blitt
plukka frå kvarandre for å oppdagast på nye måtar. Verd og arv blir sett frå
grunnen av gjennom fokus på basiselement. Dette skjer gjennom bilete,
praksis, samspel og personlege erfaringar.
II. Kunstnarar: Kunstnarane nyttar profesjonen sin til å innby til samtale og
samhandling innanfor uvante frekvensar. Gjennom medverknad på annleise,
gjerne overraskande og begeistrande premissar, skapast engasjement og
motivasjon.
III. Samarbeid: Samarbeidspartane har alle vore svært opne, positive og fleksible
i forhold til kvarandre. Kunstnarane har fått svært frie tøylar, medan dei andre
har lagt tids- og ressursrammer til rette. Eksperimentet munner ut i spørsmål
som alle partane blir oppmoda om å bidra til svar på framover. Desse gjeld
relevans i omfang av innhald og rammer(geografi, tid, økonomi) av eventuelle
vidareføringar av prosjektet.
IV. Paktarstova: I dette prosjektet har paktarstova fungert som verkstad og
inspirasjon for verdsarvstanken. I tradisjonelle, men opne rammer har
deltakarane nytta den kunstnarlege fridomen til å nyskape tankekraft.
MÅLING AV RESULTAT:
Er kriteria vi ga kunstnarane innfridd? Det skulle handle om verdsarv, og det skulle
røre elevane.
Handlar dette om verdsarv? Ja, og på ein atinan måte enn andre fagprofesjonar ville
ha valt. Her rørast grunnvollane i både verda og arven. .
Rører det elevane? Korleis måle dette, og korleis vite at det leier til medvit?
Observasjon av engasjement og relevant samhandling er kanskje den beste
målereiskapen. Som observerande og deltakande prosjektleiar ville eg vurdere
engasjementet til å vere stort. Elevane har samhandla med liv og lyst, og uttrykt glede
over å vere med på prosjektet.
Denne observasjonen bør sjølvsagt stadfestast både av elevar, lærarar og kunstnarar
for å halde mål.
PLAN VIDARE:

N
Kunstnarar, lærarar og prosjektleiing møtast rett over nyttår for å evaluere
organisering, innhald og vidareføring av prosj ektet. Dette både med tanke på denne
prosjektrunden og på eventuelle gjentakingar i same lei.
Dalsbygda, Norddal 16.12.08
Ingvild Hansen Nystad, prosjektleiar