Norske klonarkiv i frukt - Skog og landskap

More documents

Recommendations

Info

Hjeltnes gartnarskule Søndre Sandøy, Hvaler Norsk hagebruksmuseum Norsk hagebruksmuseum Felles problemstillingar og utfordringar Dei fleste klonarkiv har hovudfokus på kulturhistorie, ikkje på genetiske ressursar. Dette treng ikkje vera eit motsetnadsforhold, men ein må vera klår over at dei krev ulike former for kompetanse og dokumentasjon. Ei slik todeling gjev opplagde synergi-effektar i formidling av biodiversitet og genetisk mangfald i den grad ein klarar å formidla dette saman med kulturhistorien. Ut frå vitjingane synest det å vera viktigast å formidla sortsnamnet, kvar den er komen ifrå, og historia som ligg bak sorten. Vidare å nytta frukthagen og frukta som aktivum i formidling frå institusjonen. Norsk genressurssenter må ta omsyn til dette når det gjeld kva ein kan forventa av rapportering og data frå dei ulike klonarkiv. Dei ansvarlege ved institusjonane har ofte korkje kompetanse eller ressursar til å gjennomføra omfattande dokumentasjon av materialet, men det må heller ikkje vera slik at alle treng levera pomologiske skildringar. Opplegget fram til i dag har ikkje opna for differensiering, slik at ein t.d. kan registrera inn sortar etter kvart som dei vert identifiserte. I prinsippet er det slik at når ein genotype skal bevarast ex situ, som i klonarkiv, vert det registrert såkalla passportdata når ein får materialet inn. I genbank-arbeid får då introduksjonen eit unikt nummer, som vert brukt for alle individ av denne introduksjonen som vert formeira i etterkant. Mange klonarkiv har brukt denne metoden, og har denne informasjonen anten i bøker eller permar, utan at dette er systematisk undersøkt i prosjektet. For vegetativt plantemateriale som frukt og bær, kan eit slikt nummer vera knytta til formeiringsorgan (t.d. podekvist) eller utplantingsklare planter eller tre. Dei fleste har samla kvist og sendt til ein planteskule som har laga tre, og individet får med det identitet som er knytta både til sort og grunnstamme. Der det har vore skifte i ansvarlege personar, kan det 37
vera problem å framskaffa gode passport-data. Ein del klonarkiv har sendt inn slike data til Nordisk genbank, men listene er ikkje komplette og det har ikkje vore noko kontinuerleg oppdatering. Nordisk genbank har knytta passportdata til det planta individet, men bortsett frå at det gjev dobbeltarbeid under registreringa, er det uproblematisk. Det har vore mange utgåver for registrering av pass-portdata, og det er forståeleg at mange har vore avventande til å registrera desse inn. Det største problemet knytta til registrering av passportdata er knytta til synonym, homonym og feilskriving av namn. Når sorten vert planta ut i felt, får individet ein felt-identitet i tillegg til den identiteten det fekk når det kom inn til institusjonen. I dette steget er det store skilnader og store fallgruver i dokumentasjonssamanheng, og databasane handterer heller ikkje problemstillingane likt. Her kjem inn data som grunnstamme, feltidentitet (t.d. radnr, trenr, identitetsnummer), feltnamn, plantedato, innpoding av annan sort, innplanting av ny sort etter at opprinneleg tre dauda, osb. Her må ein ha orden i papira både under og etter planting, og individet må vera eintydig merka. Det er litt feil i dette kringom i arkiva, og den største utfordringa i dokumentasjonssamanheng er korleis ein handterer innplanting av nye tre på same feltidentitet, og/eller påvising av at treet er identifisert til noko anna enn opprinneleg merka. Etter kvart skal sorten dokumenterast og skildrast, og ut frå dette vil ein finna ut om den er verdt å ta vare på for ettertida. Den skal då få eit verifisert pomologisk namn, som så langt råd er må kunna finnast i ein pomologi. Så langt er det lite som er gjort av dette arbeidet ved klonarkiva, og det er variabel kompetanse på området. Før dette arbeidet er gjort, veit ein ikkje sikkert kva materiale som er i samlingane. Så langt har ikkje klonarkiva hatt tilgang til gode system for å leggja inn og ta ut informasjon om sitt eige materiale og plantingar, der dei også kan finna informasjon om kva andre har. Før det blir gjort omfattande innsats på dokumentasjon, må ein få struktur på dei plantingane ein har, og få kunnskapar om korleis ein skal gjera dette. Det finst ei lang rekkje med sortar i klonarkiva som har lokale namn og som ein ikkje veit namnet på. Dessutan vert pomologiske namn ofte skrivne feil, slik at det er vanskeleg å vita sikkert kva sort det er. Identifikasjon av sortar er tidkrevjande og kompetansekrevjande, og utan gode verktøy og assistanse blir det lett ei uoverkomleg oppgåve. Norsk genressurssenter yter litt midlar til drift av plantingane, men dei største kostnadane tek institusjonane sjølve i form av arbeidskraft eller dugnadsarbeid. Det er såleis begrensa kva krav Genressurssenteret kan stilla til institusjonane. I og med at midlane vert delte mellom mange institusjonar, vert det lite midlar til kvar enkelt. Like fullt er midlane viktige for alle klonarkiva, m.a. til dekking av direkte utgifter i samband med dugnadsarbeid og innleigd arbeidskraft og maskiner. Viss Genressurssenteret skal få att gode tilbakemeldingar frå institusjonane, må det stillast konkrete og realistiske krav til kva ein forventar å få inn av opplysningar. Ressursane som blir stilt til rådvelde vert som regel oppbrukte i vekstsesongen, og det er ein terskel å koma over om ein skal resymera kva som er gjort ved slutten av året. Når det gjeld levering av podekvist og frukttre, er det få av klonarkiva som har godkjenning frå Mattilsynet. Dette er eit generelt problem som Norsk genressurssenter må ta opp med Mattilsynet, men uansett er det viktig at dei ansvarlege for klonarkiva går gjennom plantingane og merkar tre som ikkje bør brukast som mortre. 38
Page 1 and 2: Norske klonarkiv i frukt Rapport ja
Page 3 and 4: Føreord Denne rapporten tek føre
Page 5 and 6: i eple og pære. Då vart det gjort
Page 7 and 8: sekretær frå landbrukskontoret, s
Page 9 and 10: Institutt for plante- og miljøvite
Page 11 and 12: Epletrea i Åsbakken har ein del kr
Page 13 and 14: For to år sidan hadde dei mykje ep
Page 15 and 16: Informasjonstiltak og merking Lier
Page 17 and 18: snøbrekk på trea vinteren 2006/07
Page 19 and 20: Lund bygdemuseum og kulturbank skil
Page 21 and 22: Åse T. Jensen og Trygve Brandal ve
Page 23 and 24: Generell vurdering av arkivet og fo
Page 25 and 26: Bruk av frukta Trea ber lite frukt,
Page 27 and 28: Det vart så laga ein munnleg avtal
Page 29 and 30: andre, altså aust-vest. Det er hel
Page 31 and 32: Eitt av eplefelta i klonarkivet ved
Page 33 and 34: Generell vurdering av arkivet og fo
Page 35 and 36: som viser utviklinga frå eldre til
Page 37: Karnilstunet, medan den er fysisk p
Page 41 and 42: syter for å setja opp etikettane.
Page 43 and 44: 35 B Edholm HV,NJ 36 AF Eir * Elite
Page 45 and 46: 135 D Pederstrup Pederstrup Reinet
Page 47 and 48: 19 D Flemish Beauty "Slinde-pære"
Page 49 and 50: 48 E Victoria, Oma Eliteplantestasj
Page 51 and 52: Sorter av eple, pære, plomme og ki
Page 53 and 54: Stor respons på etterlysning av fr

Norske klonarkiv i frukt - Skog og landskap

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?