Leikanger Sau og Geit

Erfaring med bruk av radiobjøller og

lammenodar 2010 og 2011

Marit Henjum Halsnes

---

Utprøving radiobjøller og

lammenodar

• Presentasjon

• Bakgrunn for

utprøving

• Organisering

• Erfaring

• Oppsummering

---

• Leiar LSG

• Sau

• Frukt

• Turisme

• Rådgivar

NLR

---

Store tap i 2009

• 3531 dyr, derav 2175

lam, 399 lam tapt

• 18,3 % tap

• Enkelt bruk mista over

40 % av lamma

• Rovviltkonsulenten

hadde ei travel tid

saman med bøndene

• Tot reg. 36 saker på jerv

---

Tap% 2004-2010

---

Leikanger Sau og Geit

• Store lammetap av jerv i

2009

• Erfaring, 2007 - basestasjon

og 15 VHF radiobjøller

• Fekk våren 2010 tilbod om

utprøving av 50 radiobjøller

• LSG tok på seg org. tilbaud

alle saueeigarar i 4 sankelag

å delta

• 21 saueeigarar deltok, 2-3

bjøller i kvar buskap

---

Radiobjøller

• 2010

• 50 bjøller fordelt

på 21 buskapar,

2 og 3 bjøller i

kvar buskap

• Møter,

opplæring,

• PC ansvarleg,

Per Henjum

---

Lammenodar 2011

---

2011

50 lammenodar

‣Buskapar med store

lammetap vart prioritert, i

tillegg til god GSM dekning og

interesse

‣ 3 buskapar fekk prøva 6

lammenodar kvar

‣6 buskapar 4 lammenodar

‣4 buskapar 2 lammenodar

Lammenodar i 13 buskapar

---

Radiobjøller 2010 2011

Tal 50 47

Defekte 2 4

Mista/tapt 3 (1 dotte av) 1 (dotte av)

Lammenodar 2011

Tal 50

Virka ikkje 7

Virka i starten 30 (60%)

Virka heile perioden 13 (26%)

Mista/tapt

9 (3 dotte av)

---

Erfaring 2010 og 2011

• Kva forhold knytt til dyra si velferd på beite fekk de betre oversikt

over?

– Sjuke dyr registrert og behandla

– Ikkje registrert daude dyr

– Lam registrert borte, node funnen, men ikkje lammet

– 2 bortkomne lam med nodar funne vha av naboen si radiobjølle

– Sau m/2 lam rota seg langt ut or beiteområde, vart funnen og teken med tilbake

• Har bruk av elektronisk overvaking ført til ein meir effektiv beitebruk?

Kva er brukt av tid på tilsyn (både i felt og på pc) og sanking + ev. andre

oppgåver, før og etter bruk av elektronisk overvaking?

– Ja, lettare å ha tilsyn, veit kor dei går. Sparar tid på sanking, veit kor dei er

– Hyppige PC brukarar, sjekkar dagleg

– Alarmar har medført fleire turar i fjellet

– Dei fleste har fått nyttige opplysningar kvar sauene går og spesielt kva veg dei tek fram

til beitet og vegen heim frå beitet.

---

• Korleis vurderer de dei økonomiske sidene med bruk av radiobjøller?

• Altfor kostbare

• Har de fått god nok opplæring i bruken av utstyret? Kva kunne de ønskje

å ha visst meir om?

• Ja, hadde møter og god opplæring ved utdeling av utstyr

• Ynskjer betre kart, med fleire stadnamn, turstiar, stølshus m.m. Bør vera unødvendig å

nytte turkartet i tillegg for å sjekke sporing

• Korleis vurder de ”dekningsgraden” av radiobjøller i ulike beiteområde

og i ulike sauebesetningar? Er det behov for ulik dekningsgrad avhengig

av type beiteområde og sauerase ?

– GSM-dekninga er variabel i Leikanger Kommune. Grinde lik 100 % dekning, Gjerde/Njøs

god dekning. Dårleg dekning Henjadalen, Friksdal, Trastadalen og Stavsete nordover mot

Romedalsskard. VHF-løysinga ville ha fungert i desse områda.

---

• Korleis vart informasjonen frå radiobjøllene utnytta som verktøy i

planlegging og gjennomføring av tilsynet (frekvens, tilsynsruter,

utrykkingstid ved dødsvarsel eller unormal adferd)?

– Ein del feilmeldingar, frustrasjon

– Men stor nytte, sjuke dyr registrert, behandla med godt resultat

– Mista klave/bjølle og lammenodar funnen att med hjelp av GPS-koordinatane

• Kva forhold vart oppdaga og ev. type tiltak vart sett i verk pga

informasjon frå radiobjøllene (som elles ikkje ville blitt oppdaga eller sett

i verk utan bruk av radiobjøller)?

1. Alarm på ein sau som ikkje bevega seg, eigar fann sauen sjuk. I same område fleire sau

og lam med same symptom. Tilkalla dyrlege som behandla alle med godt resultat.

2. Sau m/lam på avvege. Eigaren gjekk på GPS-posisjon, fann dyra og tok dei med tilbake i

beitet, der dei heldt seg til sankinga.

3. Ein eigar opplevde å finne att 2 lam med nodar vha ei anna radiobjølle

4. 3 brukarar hadde alarm på nodane og fann nodane, ikkje lamma.

• Korleis vurderer de effekten av bruk av radiobjøller med tanke på å

finne ut av tapsårsaker i beiteområdet?

– For å få god effekt trengs det fleire radiobjølle og betre GSM dekning

---

• Vil de anbefale andre beitelag og enkeltpersonar å kjøpe inn

radiobjøller/lammenodar?

– Radiobjøller: Ja

– 2 bruk har kjøpt inn bjøller privat, hausten 2011, tilbodspris

– Lammenodar: Litt tidleg. Dei må forbetrast

• Har de tips til andre beitelag og enkeltpersonar å kjøpe inn radiobjøller

og/eller lammenodar?

– Sjekke GSM-dekinga i beiteområdet

– Lammenodane MÅ forbetrast. Lekkasje til batteriet på svært mange, batteria vart

fuktige og rusta

– Litt dårleg feste/patent på klaven til radiobjølle, bør teipe klaven

• Andre kommentarar

– Lammenodane må utviklast vidare, hindre fukt i batteriet

– Prøvde peileutstyr etter sakna nodar utan hell, virka ikkje sjølv tett på fungerande node

– God batterikapasietet på både bjølle og nodar, sjølv ved hyppig signal frekvens

– SMS-varslinga fungerte ikkje

– Strikken på lammenoden flisa seg opp. Treng betre strikk kvalitet!

– Nodane må vera litt lause/romslege om våren ved beiteslepp, kan difor ramle av

---

Møter, opplæring, oppsummering

---

Mange turar i fjellet

---

Oppsummering

• Auka interesse for tilsyn på beite

• Rapportering av unormale hendingar har auka

betrakteleg

• Større engasjement og samhold blant saueeigarane i

Leikanger

• Har hatt eiga Web-side med info etter tilsynsturar

• Lærar nytta det i undervisninga, starta dagen med å

sjekke dyra i beite

• Positivt tiltak for sauehaldet i bygda

---

Me er klare til beitesesongen 2012

---

Takk for meg

---

GSM terminal “Radiobjella”

• “Radiobjella” mottek GPS posisjon frå satelittar og sender den inn via

mobilnettet (GSM/GPRS) til serveren. Serveren sender informasjonen

vidare til brukarportal. Om det oppstår ein unormal situasjon vert det

sendt ein alarmmelding til serveren.

• Alarmfunksjon

“Radiobjella” er utstyrt med 3 alarmfunksjoner:

- Om eit individ ikkje har bevega seg de siste 3 timane.

Timeintervallet kan endrast fra 1-12 timar direkte fra sporingssida.

- Om individet ikkje har bevega seg mer enn 10 meter fra forrige

rapportering.

- Om serveren ikkje har motteke data fra terminalen dei siste 48 timane.

• Rapporteringsintervall

Fra kvart 5. minutt til kvart 5. døgn.

• Lammenodane kommuniserar med radiobjølla via UHF-radiosignal.

Rekkevidda til lammenodane er ca 100m frå radiobjølla litt avhengig av

terrenget.