radiobjøller og lammenodar - Norsk Sau og Geit
Leikanger Sau og Geit
Erfaring med bruk av radiobjøller og
lammenodar 2010 og 2011
Marit Henjum Halsnes
Utprøving radiobjøller og
lammenodar
• Presentasjon
• Bakgrunn for
utprøving
• Organisering
• Erfaring
• Oppsummering
• Leiar LSG
• Sau
• Frukt
• Turisme
• Rådgivar
NLR
Store tap i 2009
• 3531 dyr, derav 2175
lam, 399 lam tapt
• 18,3 % tap
• Enkelt bruk mista over
40 % av lamma
• Rovviltkonsulenten
hadde ei travel tid
saman med bøndene
• Tot reg. 36 saker på jerv
Tap% 2004-2010
Leikanger Sau og Geit
• Store lammetap av jerv i
2009
• Erfaring, 2007 - basestasjon
og 15 VHF radiobjøller
• Fekk våren 2010 tilbod om
utprøving av 50 radiobjøller
• LSG tok på seg org. tilbaud
alle saueeigarar i 4 sankelag
å delta
• 21 saueeigarar deltok, 2-3
bjøller i kvar buskap
Radiobjøller
• 2010
• 50 bjøller fordelt
på 21 buskapar,
2 og 3 bjøller i
kvar buskap
• Møter,
opplæring,
• PC ansvarleg,
Per Henjum
Lammenodar 2011
2011
50 lammenodar
‣Buskapar med store
lammetap vart prioritert, i
tillegg til god GSM dekning og
interesse
‣ 3 buskapar fekk prøva 6
lammenodar kvar
‣6 buskapar 4 lammenodar
‣4 buskapar 2 lammenodar
Lammenodar i 13 buskapar
Radiobjøller 2010 2011
Tal 50 47
Defekte 2 4
Mista/tapt 3 (1 dotte av) 1 (dotte av)
Lammenodar 2011
Tal 50
Virka ikkje 7
Virka i starten 30 (60%)
Virka heile perioden 13 (26%)
Mista/tapt
9 (3 dotte av)
Erfaring 2010 og 2011
• Kva forhold knytt til dyra si velferd på beite fekk de betre oversikt
over?
– Sjuke dyr registrert og behandla
– Ikkje registrert daude dyr
– Lam registrert borte, node funnen, men ikkje lammet
– 2 bortkomne lam med nodar funne vha av naboen si radiobjølle
– Sau m/2 lam rota seg langt ut or beiteområde, vart funnen og teken med tilbake
• Har bruk av elektronisk overvaking ført til ein meir effektiv beitebruk?
Kva er brukt av tid på tilsyn (både i felt og på pc) og sanking + ev. andre
oppgåver, før og etter bruk av elektronisk overvaking?
– Ja, lettare å ha tilsyn, veit kor dei går. Sparar tid på sanking, veit kor dei er
– Hyppige PC brukarar, sjekkar dagleg
– Alarmar har medført fleire turar i fjellet
– Dei fleste har fått nyttige opplysningar kvar sauene går og spesielt kva veg dei tek fram
til beitet og vegen heim frå beitet.
• Korleis vurderer de dei økonomiske sidene med bruk av radiobjøller?
• Altfor kostbare
• Har de fått god nok opplæring i bruken av utstyret? Kva kunne de ønskje
å ha visst meir om?
• Ja, hadde møter og god opplæring ved utdeling av utstyr
• Ynskjer betre kart, med fleire stadnamn, turstiar, stølshus m.m. Bør vera unødvendig å
nytte turkartet i tillegg for å sjekke sporing
• Korleis vurder de ”dekningsgraden” av radiobjøller i ulike beiteområde
og i ulike sauebesetningar? Er det behov for ulik dekningsgrad avhengig
av type beiteområde og sauerase ?
– GSM-dekninga er variabel i Leikanger Kommune. Grinde lik 100 % dekning, Gjerde/Njøs
god dekning. Dårleg dekning Henjadalen, Friksdal, Trastadalen og Stavsete nordover mot
Romedalsskard. VHF-løysinga ville ha fungert i desse områda.
• Korleis vart informasjonen frå radiobjøllene utnytta som verktøy i
planlegging og gjennomføring av tilsynet (frekvens, tilsynsruter,
utrykkingstid ved dødsvarsel eller unormal adferd)?
– Ein del feilmeldingar, frustrasjon
– Men stor nytte, sjuke dyr registrert, behandla med godt resultat
– Mista klave/bjølle og lammenodar funnen att med hjelp av GPS-koordinatane
• Kva forhold vart oppdaga og ev. type tiltak vart sett i verk pga
informasjon frå radiobjøllene (som elles ikkje ville blitt oppdaga eller sett
i verk utan bruk av radiobjøller)?
1. Alarm på ein sau som ikkje bevega seg, eigar fann sauen sjuk. I same område fleire sau
og lam med same symptom. Tilkalla dyrlege som behandla alle med godt resultat.
2. Sau m/lam på avvege. Eigaren gjekk på GPS-posisjon, fann dyra og tok dei med tilbake i
beitet, der dei heldt seg til sankinga.
3. Ein eigar opplevde å finne att 2 lam med nodar vha ei anna radiobjølle
4. 3 brukarar hadde alarm på nodane og fann nodane, ikkje lamma.
• Korleis vurderer de effekten av bruk av radiobjøller med tanke på å
finne ut av tapsårsaker i beiteområdet?
– For å få god effekt trengs det fleire radiobjølle og betre GSM dekning
• Vil de anbefale andre beitelag og enkeltpersonar å kjøpe inn
radiobjøller/lammenodar?
– Radiobjøller: Ja
– 2 bruk har kjøpt inn bjøller privat, hausten 2011, tilbodspris
– Lammenodar: Litt tidleg. Dei må forbetrast
• Har de tips til andre beitelag og enkeltpersonar å kjøpe inn radiobjøller
og/eller lammenodar?
– Sjekke GSM-dekinga i beiteområdet
– Lammenodane MÅ forbetrast. Lekkasje til batteriet på svært mange, batteria vart
fuktige og rusta
– Litt dårleg feste/patent på klaven til radiobjølle, bør teipe klaven
• Andre kommentarar
– Lammenodane må utviklast vidare, hindre fukt i batteriet
– Prøvde peileutstyr etter sakna nodar utan hell, virka ikkje sjølv tett på fungerande node
– God batterikapasietet på både bjølle og nodar, sjølv ved hyppig signal frekvens
– SMS-varslinga fungerte ikkje
– Strikken på lammenoden flisa seg opp. Treng betre strikk kvalitet!
– Nodane må vera litt lause/romslege om våren ved beiteslepp, kan difor ramle av
Møter, opplæring, oppsummering
Mange turar i fjellet
Oppsummering
• Auka interesse for tilsyn på beite
• Rapportering av unormale hendingar har auka
betrakteleg
• Større engasjement og samhold blant saueeigarane i
Leikanger
• Har hatt eiga Web-side med info etter tilsynsturar
• Lærar nytta det i undervisninga, starta dagen med å
sjekke dyra i beite
• Positivt tiltak for sauehaldet i bygda
Me er klare til beitesesongen 2012
Takk for meg
GSM terminal “Radiobjella”
• “Radiobjella” mottek GPS posisjon frå satelittar og sender den inn via
mobilnettet (GSM/GPRS) til serveren. Serveren sender informasjonen
vidare til brukarportal. Om det oppstår ein unormal situasjon vert det
sendt ein alarmmelding til serveren.
• Alarmfunksjon
“Radiobjella” er utstyrt med 3 alarmfunksjoner:
- Om eit individ ikkje har bevega seg de siste 3 timane.
Timeintervallet kan endrast fra 1-12 timar direkte fra sporingssida.
- Om individet ikkje har bevega seg mer enn 10 meter fra forrige
rapportering.
- Om serveren ikkje har motteke data fra terminalen dei siste 48 timane.
• Rapporteringsintervall
Fra kvart 5. minutt til kvart 5. døgn.
• Lammenodane kommuniserar med radiobjølla via UHF-radiosignal.
Rekkevidda til lammenodane er ca 100m frå radiobjølla litt avhengig av
terrenget.
Change language