Melding for året 2007 - Sivilombudsmannen

2007–2008 Dokument nr. 415var ein førespurnad frå Stortinget i samband medoppfølginga av resolusjon 1516 (2006) frå parlamentarikarforsamlingai Europarådet. Ifølgje resolusjonenbør nasjonalforsamlingane i medlemsstataneha eit overordna ansvar for å sikre at nasjonale styresmakterimplementerer avgjerder frå menneskerettsdomstolen(EMD). I svaret til Stortinget gav eguttrykk for at overvaking og kontroll med den norskeoppfølginga av dommar frå EMD allereie måtteseiast å liggje innanfor arbeidsområdet til ombodsmannen,og at ein slik kontroll derfor strengt teke ikkjekravde endringar i lov eller instruks. For å klargjeredette, blei det teke inn ei føresegn i instruksenom at ombodsmannen i årsmeldinga si òg skal orientereom arbeidet med å overvake og kontrollere atoffentleg forvaltning respekterer og sikrar menneskerettane.Eg føreslo òg endringar i formålsformuleringa iombodsmannslova § 3 for å skape harmoni med statensine grunnlovsfesta plikter når det gjeld menneskerettane,slik dei er nedfelte i Grunnlova § 110 c.Etter Grunnlova § 110 c skal styresmaktene «respektereog sikre menneskerettighetene». Etter forslagettil endring i ombodsmannslova § 3 skal arbeidet tilombodsmannen gå ut på å overvake og kontrollere atforvaltninga «respekterer og sikrer menneskerettighetene».Endringane i lova og instruksen blei vedtekne avStortinget i samsvar med forslaget og tok til å gjelde1. juli 2007. Ombodsmannslova og instruksen, slikdei lyder etter endringa, er tekne inn som vedlegg 4og 5 til årsmeldinga.Internasjonale pålegg som forvaltninga følgjeroppI samband med oppgåva med å kontrollere at forvaltningafølgjer opp dommar frå EMD mot Noreg,vil eg nemne ei sak frå 2007: Den norske staten blei idom 29. juni 2007 dømd av EMD i ei sak om fagetkristendomskunnskap med religions- og livssynsorientering(KRL). Domstolen fann at ordninga medavgrensa fritak frå undervisninga i KRL-faget var istrid med artikkel 2 i protokoll nr. 1 (rett til utdanning)til Den europeiske menneskerettskonvensjonen(EMK). Eg har merkt meg at Kunnskapsdepartementetpå bakgrunn av dommen har føreslått endringari opplæringslova (lov 17. juli 1998 nr. 61 omgrunnskolen og den vidaregåande opplæringa) i eithøyringsnotat utsendt ved høyringsbrev 5. desember2007.Elles er eg kjend med avgjerda i EFTA-domstolen30. oktober 2007 i ei sak som gjaldt dei utvidarettane til enkjer som var gifte med menn som bleimedlemmer av Statens pensjonskasse før 1. oktober1976. Enkjene har vore unnatekne frå regelen somblei innført i 1976 om at pensjonen skal reduserastdersom mottakaren har inntekt, mens enkjemennsom var gifte med kvinner som blei medlemmer før1. oktober 1976, og som har hatt inntekt, har fått redusertenkjemannspensjonen. EFTA-domstolen komtil at ei slik forskjellsbehandling av enkjemenn brytmed likestillingsdirektivet frå EU (Rdir 86/378/EØF). Fornyings- og administrasjonsdepartementethar gitt uttrykk for at Regjeringa vil endre reglane,slik at dei blir i tråd med likestillingskrava i EFTAdomstolen.For å halde meg orientert om korleis forvaltningafølgjer opp avgjerda i EFTA-domstolen,bad eg om å få tilsendt høyringsforslaget til endringai lova.Ombodsmannens menneskerettsseminarI november 2007 blei det arrangert eit menneskerettsseminarmed tittelen «Utsatte gruppers menneskerettighetsverni Norge». Vel 100 deltakarar frå offentlegforvaltning, private advokatfirma og ulike interesseorganisasjonardeltok. Seminaret tok særlegfor seg menneskerettsvernet til personar utan lovlegopphald og vernet for personar som er avhengige avøkonomiske og andre ytingar frå det offentlege. Europarådskommissærenfor menneskerettar, ThomasHammarberg, var invitert og innleidde seminaret.Arbeidet med å styrkje menneskerettane i KinaOgså i 2007 har ein juridisk medarbeidar ved kontoretmed særleg kjennskap til kinesisk språk og kinesiskeforhold vore stilt til disposisjon for Utanriksdepartementetfor å hjelpe til i den norske innsatsen forå styrkje menneskerettane i Kina. Ho har teke del iorganiseringa og tilrettelegginga av fleire møte, besøk,seminar og konferansar både her og i Kina. Rettanetil fangar og pågripne og dei grunnleggjandemenneskerettane etter norske og internasjonale standardarhar vore tema for desse aktivitetane. Eit internasjonaltseminar under tittelen «Serving Sentencesin the Community, the Supervisory Mechanism andthe Protection of Human Rights» blei halde med 100deltakarar i Kina. Dei aller fleste deltakarane var kinesiskestatsadvokatar, leiarar frå fengselsavdelingaved det kinesiske riksadvokatembetet og representantarfrå det kinesiske justisdepartementet. Bakgrunnenfor seminaret var oppmodinga frå Kina ommeir informasjon om norsk lovgiving og praksismed omsyn til samfunnsstraff og andre straffereaksjonarsom alternativ til fengsling.Gjennom fleire år har eg og medarbeidarane minedelteke i menneskerettsdialogen mellom Noregog Kina og på denne måten hatt kontakt med kinesiskestyresmakter. I oktober/november 2007 haddeeg saman med to av medarbeidarane mine møte iBeijing og Shanghai med representantar frå NationalPeoples Congress, Ministry of Supervision, Ministryof Public Security, Supreme People’s Procuratorateog Shanghai Municipal People’s Congress. Eg besøktedessutan eit ungdomsfengsel i Beijing og heldtføredrag om den norske ombodsmannsordninga vedRenmin University Law School i Beijing og FudanUniversity Law School i Shanghai. Vi besøkte òg