Para comprendermos a crise - Web FORGA

Capítulo 1
Achegas teóricas para analizar
o sistema capitalista en crise
A esencia da crise
Existe unha gran confusión cando se alude á
“crise económica”, e mesmo cando se formula
que existe “crise do capitalismo”. Que é unha
e que é outra? Ás veces admítese a crise polas
súas consecuencias: inflación, desemprego, recesión,
pobreza, alza ou baixa dos prezos das
accións ou os títulos valor, ou outros indicadores
económicos ou sociais. Porén, iso non
explica a crise. Noutras ocasións alúdese aos
ciclos económicos que indican o proceso económico,
a saber: despois do auxe devén a
crise, máis tarde a depresión e finalmente a recuperación.
Son catro fases dun ciclo económico,
onde un deles é a crise. En rigor, a crise
é a forma de funcionamento das leis do mercado,
é dicir, da lei do valor; xa que logo, a
crise é a forma de desenvolvemento do capitalismo.
A sociedade contemporánea transita un camiño
de crise, sendo esta funcional a un proceso permanente
de concentración e centralización do
capital, como forma de acumulación dos capitais.
Este é o fenómeno que explica a crise. Paralelamente,
a crise supón a saída de escena
dalgúns actores económicos e o ingreso doutros,
nun novo chanzo de desenvolvemento tecnolóxico
e de capacidade da forza de traballo
para transformar a natureza e ao propio ser humano.
Quen se interese en afondar niso deberá comprometerse
coa máxima obra de Karl Marx, O
Capital. Na súa sección terceira do Tomo III,
poden estudarse tres capítulos que explican
polo miúdo a “lei da tendencia decrecente da
cota de ganancia”. O razoamento parte do fenómeno
de ampliación crecente do capital
constante sobre o variábel, é dicir, do investimento
en maquinarias, inmobles, ferramentas,
materiais e materias primas, por riba do montante
investid en salarios. O resultado é o incremento
da composición orgánica do capital,
medida como a relación
entre o capital
constante investido e
o capital variábel. Esa
tendencia a un maior
investimento en capital
constante é o que
induce a baixa na cota
ou taxa de ganancia.
A sociedade
contemporánea transita
un camiño de crise,
sendo esta funcional a
un proceso permanente
de concentración e
centralización do
capital.
Marx comeza cun
exemplo simple, mantendo fixas as variábeis da
ecuación do valor (capital constante + capital
variábel + plusvalía; ou c+v+pl), con excepción
de c (capital constante) que o fai aumentar progresivamente.
Partindo que valor=c+v+pl e
que taxa ou cota de ganancia g´= pl/c+v, Marx
pon o seguinte exemplo:
A base da cota de plusvalía do 100% (para
v=100 entón pl=100) teremos que:
Se c = 50 e v = 100, g´ = 100/150 = 66,66%;
Se c = 100 e v = 100, g´ = 100/200 = 50%;
Se c = 200 e v = 100, g´ = 100/300 = 33,33%;
Se c = 300 e v = 100, g´ = 100/400 = 25%,
Se c = 400 e v = 100, g´ = 100/500 = 20% 2 .
É claramente visíbel o maior crecemento do investimento
en capital constante e esa é a causa
que explica a tendencia á diminución da taxa de
ganancia, dado que unha masa similar de traballadores,
agora con maior investimento en maquinarias
e materias primas produce, no mesmo
tempo, unha maior cantidade de produtos, diminuíndo
o seu valor, aínda que non necesariamente
o seu prezo. Esa diminución de valor
individual de cada produto, pero cunha produción
maior en termos de masa de produtos é o
que distorsiona a análise. Existe maior produción
aínda que con valores individuais menores.
Adicionalmente, temos que puntualizar que
valor e prezo non significan o mesmo, xa que o
2 Marx, Carlos; “O Capital”, Tomo III; FCE; México; 2000. Páx. 213.
11