Descarga en formato PDF - Centro Ramón Piñeiro para a ...

José Augusto Ventín Durán. Fraseoloxía de Moscoso e outros materiais de tradición oralEles mantiveno o senso lírico, humorístico e satírico da raza, que non se deixou ausorberpor Castela que pretendera eixercer a hexemonía peninsuar; e que tivo persoalidade rexaabondo pra se non deixar arrastar no corrente imantada de Portugal que lle era maisafín, vivendo como irmán probe á beira do ricacho e do vinculeiro sen claudicar e senesmolar favores de ningún, póndose ora ó lado dun ora ó lado doutro, mais sempre sua,eisencialmente sua, de i-alma meiga e de corazón limpo (I:7).1.1.6. Ventín Durán, un resistenteEn xuño de 1936 Galicia aproba o seu Estatuto de Autonomía. Ás poucas semanas gruposmilitares e paramilitares rebélanse contra a orde establecida e en cidades, vilas e aldeasaparecen persoas que traducen aquela rebelión a feitos concretos: autonomistas,esquerdistas ou republicanos empezan a aparecer fusilados polos camiños e estradas. Osque non conseguen exiliarse, caen presos ou salvan a vida incorporándose ó exército deFranco. A autonomía de Galicia, recentemente aprobada en referendo, e mailo uso públicoou escrito da lingua galega entran no paquete das cousas non gratas ó poder militar eparamilitar dominante. Na Illa de San Simón penan por simple delito de opinión persoashonorables: algúns nin por iso, coma aquel Aníbal Otero condenado a morte porqueandaba pola raia galego-portuguesa recollendo datos léxicos para o Atlas Lingüístico daPenínsula Ibérica utilizando as claves do alfabeto fonético internacional, que uns militarespouco instruídos tomaran por claves dun terrorista. Nesa illa dos versos de Mendiñoperden a vida persoas honestas e ilustres.A guerra parece que colle a Ventín no Brasil pero en marzo de 1938 o emigrante –andoriña xa está de novo en Moscoso - non lonxe da illa de San Simón - almacenando epreparando unha edición do patrimonio inmaterial galego. É dicir, ten fe no futuro desalingua e desa cultura que as armas non aman.É certo que non o sabemos todo da situación da lingua nese momento. É de supoñer quea prohibición de facto alcanzou unicamente o seu uso politicamente intencionado 9 ou ouso formalizado (onde tampouco chegara a ser importante) pero que a maior parte dosgalegos seguía falando a lingua que falaba. Quizais mesmo a usase informalmente algúnrepresor. E esta lingua oral e a cultura que nesa lingua oral se transmite foi case o único fíoda corda da transmisión escrita da lingua: en Lugo Filgueira Valverde segue preparando aedición anual d’O Gaiteiro de Lugo, calendario con prognósticos meteorolóxicos e algúnsrefráns e contos populares, que, aínda estando integramente en galego, conseguiu nonfaltar nunca á cita anual cos lectores entre 1936 e 1960 e que, por parte, chegou a teralgunha edición de 150.000 exemplares. Esta cousa tan humilde foi o cordón umbilicalentre o galego escrito da preguerra e o da posguerra. Poucas cousas escapaban áimplacable censura e ó seu poder disuasorio 10 .9 Existen probas gráficas que demostran que o 25 de xullo de 1938 na praza de touros de Castellón ossoldados galegos fixeron unha gran alfombra circular con area coloreada na que unha muller co traxetradicional galego aparecía envolta nunha lenda que dicía: ¡Ei carballeira! Quen me dea un pau doulle unpeso. A alfombra formou parte dos actos de presentación da banda de gaitas galegas do exército quecomandaba o xeneral Aranda, e que este creara atendendo a suxerencia dun alto militar escocés.10 Ademais do publicado por Claudio Rodríguez Fer (basicamente n’A literatura galega durante a guerracivil (1936-1939). Xerais, Vigo 1994) e por Xesús Alonso Montero (Os escritores galegos ante a guerraXXIICadernos de Fraseoloxía Galega, Anexo 1, 2007. Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades. Real Academia Galega.