Partindo desta concepción da integridade moral, corresponde agora analizar se este é ob<strong>en</strong> xurídico tutelado polo delito de viol<strong>en</strong>cia habitual, e para isto considero adecuadoreflectir de antemán, dalgunha maneira, a situación <strong>en</strong> que se des<strong>en</strong>volv<strong>en</strong> as mulleresque son vítimas desas condutas de viol<strong>en</strong>cia, sobre todo cando se produc<strong>en</strong> con prolongaciónno tempo, e na medida <strong>en</strong> que a observación das súas condicións quizais nosachegu<strong>en</strong> á id<strong>en</strong>tificación deste b<strong>en</strong> xurídico como o efectivam<strong>en</strong>te vulnerado.Os estudos realizados describiron a situación das vítimas da viol<strong>en</strong>cia habitual sinalandoque se caracteriza pola coincid<strong>en</strong>cia de lesións físicas e psíquicas, por unha dinámicapropia con fases alternantes de extrema agresividade e afecto, polo imprevisible dosataques, pola inexist<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> moitas ocasións de “razóns ou motivos” que des<strong>en</strong>cadeana situación, se é que pode concibirse algún motivo ou razón que xustifique ataques destanatureza, pero <strong>en</strong> todo caso o que se quere resaltar é que <strong>en</strong> moitos dos supostos asvítimas son incapaces de describir o motivo que puidera ser considerado como causanteda agresión; pola incapacidade das mulleres para evitalos, o que co transcurso dotempo vai provocando unha deterioración da estabilidade psíquica da vítima, desembocando<strong>en</strong> moitas ocasións no que se d<strong>en</strong>ominou síndrome da muller maltratada.As d<strong>en</strong>ominacións que os distintos autores adxudicaron ao conxunto de alteracións psicolóxicasque se pres<strong>en</strong>tan foron varias. Así, d<strong>en</strong>ominouse como escravas psicolóxicasequiparando a súa situación psíquica á da “síndrome de Estocolmo”. ANNA FREUD acuñouo termo de “id<strong>en</strong>tificación co agresor” para describir este proceso. Cando alguén estánunha situación de ameaza para a súa integridade ou para a vida <strong>en</strong> inferioridade de forzasrespecto ao agresor, prodúcese unha id<strong>en</strong>tificación con este como forma de protec-cepto de vontade... a difer<strong>en</strong>za só a podemos situar no feito de que o at<strong>en</strong>tado contra a integridademoral supón á vez unha humillación, m<strong>en</strong>tres o at<strong>en</strong>tado contra a vontade non t<strong>en</strong> por que supoñelo”;Muñoz Conde: “Protección de bi<strong>en</strong>es jurídicos como límite constitucional del Derecho P<strong>en</strong>al” <strong>en</strong> Elnuevo Derecho P<strong>en</strong>al español. Estudios p<strong>en</strong>ales <strong>en</strong> memoria del profesor José Manuel Valle Muñiz,Aranzadi, Pamplona, 2001, p. 567. Para J. L. De la Cuesta Arzam<strong>en</strong>di, “a integridade moral é un novob<strong>en</strong> xurídico susceptible de delimitación (aínda que non s<strong>en</strong> dificultades) dos b<strong>en</strong>s xurídicos tradicionaisconceptualm<strong>en</strong>te máis próximos <strong>en</strong> relación co dereito á dignidade <strong>en</strong> canto fundam<strong>en</strong>to e garantíada liberdade e personalidade do ser humano”. De la Cuesta Arzam<strong>en</strong>di, J.L.: Torturas y otros at<strong>en</strong>tadoscontra la integridad moral, <strong>en</strong> EPC, Universidade de Santiago de Compostela, 1998, p. 75. ParaV. Grima Lizandra, a integridade moral supón “a liberdade de resolución e de actuación, que o serhumano poida decidir librem<strong>en</strong>te o que queira facer e que libre e responsablem<strong>en</strong>te o faga. É a liberdadeda vontade”; Grima Lizandra, L.: Los delitos de tortura y tratos degradantes cometidos por funcionariospúblicos, Tirant lo Blanch, Monografías, Val<strong>en</strong>cia, 1998, p. 66. Para B. del Rosal Blasco, oconcepto de integridade moral “debe int<strong>en</strong>tar fixarse a partir da xurisprud<strong>en</strong>cia constitucional que ointerpreta, desde a idea da inviolabilidade da personalidade humana, como o dereito a ser tratadocomo persoa e non como cousa, con interdicción de calquera int<strong>en</strong>to de que o individuo sexa consideradocomo un puro e simple medio para a consecución de calquera fin, sexa este lícito ou ilícito”;del Rosal Blasco, B.: Comp<strong>en</strong>dio de Derecho P<strong>en</strong>al Español. Parte Especial, Marcial Pons, Madrid,2000, p. 161. Para M. J. Rodríguez Mesa, a integridade moral pode ser definida como o “conxunto des<strong>en</strong>tim<strong>en</strong>tos, ideas e viv<strong>en</strong>cias cuxo equilibrio, ao facilitarlle ao individuo a opción dunhas posibilidadesfronte a outras, permite a unicidade de cada un dos seres humanos e o seu libre des<strong>en</strong>volvem<strong>en</strong>tode acordo coa súa condición de persoa”; Rodríguez Mesa, M.J.: Torturas y otros delitos contra la integridadmoral cometidos por funcionarios públicos, Comares, Granada, 2000, p. 165. Para J. M. TamaritSumalla, “resultan fundam<strong>en</strong>tais as notas de humillación ou <strong>en</strong>vilecem<strong>en</strong>to e redución do suxeito ácategoría de cousa”; Tamarit Sumalla, M.: “De las torturas y otros delitos contra la integridad moral” <strong>en</strong>Com<strong>en</strong>tarios al nuevo Código P<strong>en</strong>al, 2ª ed., Aranzadi, Pamplona, 2001, p. 863.O tratam<strong>en</strong>to p<strong>en</strong>al da viol<strong>en</strong>cia contra as mulleres157
ción, como mecanismo de salvación. En palabras de ANNA FREUD, unha vítima pot<strong>en</strong>cialcre que se puidera ver o mundo a través dos ollos do agresor, podería ser capaz desalvarse a si mesma da súa destrución.Outros estudos refír<strong>en</strong>se á unión ou lazo traumático fundam<strong>en</strong>tando nas característicasdeste tipo de relación na que se dá prefer<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te unha relación de superioridade epoder, caracterizado porque a agresión se produce de forma intermit<strong>en</strong>te e impredicible,e pola actitude afectiva tamén pres<strong>en</strong>te como aspecto relevante do seu mantem<strong>en</strong>to eperpetuidade. Segundo estes autores, as condutas de afecto cara á vítima actúan comoreforzo dos valores positivos que exist<strong>en</strong> na relación, sust<strong>en</strong>tando a esperanza de quecada nova ocasión vai ser a última e definitiva, e que as razóns e explicacións esgrimidasnese mom<strong>en</strong>to si son cribles. Segundo estes autores, a muller permanece unida aoseu agresor por unha especie de gomas elásticas xigantes. Cando int<strong>en</strong>ta terminar arelación e se afasta del, a goma vai estirando ata chegar mesmo a un punto próximo áruptura, pero resulta moi difícil de superar e, canto máis se afasta, maior é a t<strong>en</strong>sión parafacela volver. 376 Para unha persoa debilitada fisicam<strong>en</strong>te, anulada psiquicam<strong>en</strong>te etemerosa de dar os pasos será moi difícil lograr escapar destes lazos; necesita a axudadoutras ou dos mecanismos sociais que actú<strong>en</strong> como tesoiras que permitan liberala.Esta descrición explicaría as numerosas dificultades que <strong>en</strong>traña para as vítimas promovera interv<strong>en</strong>ción das forzas da orde pública ou, se é o caso, da administración dexustiza, e á vez os numerosos supostos <strong>en</strong> que tras a interposición da d<strong>en</strong>uncia a vítimanon volve a comparecer ante os xulgados ou manifesta a súa int<strong>en</strong>ción de retirala. 377A pesar das distintas d<strong>en</strong>ominacións utilizadas polos difer<strong>en</strong>tes estudos, a maioría dosautores coincid<strong>en</strong> <strong>en</strong> sinalar que a persoa maltratada verá o seu agresor cada vez máispoderoso e omnipot<strong>en</strong>te, e ela cada vez <strong>en</strong>contrarase máis indef<strong>en</strong>sa e necesitada doque a agride. A incorporación deste esquema de poder e submisión fixo que se comparea situación que padece cos síntomas que aparec<strong>en</strong> nos prisioneiros <strong>en</strong> campos deconc<strong>en</strong>tración. As consecu<strong>en</strong>cias e secuelas son similares ás que se produc<strong>en</strong> despoisde ser torturado ou secuestrado: recordos traumáticos, estado de hipervixilancia, angustia,vulnerabilidade a novas situacións estresantes, etc.As Nacións Unidas, no seu Informe sobre a Poboación Mundial do ano 2000, ao analizaro cómputo do custo que orixina a desigualdade de xénero, cando se refire ao exercicioda viol<strong>en</strong>cia de xénero afirma que “a discriminación por motivos de xénero <strong>en</strong>traña unm<strong>en</strong>oscabo da autoestima e da capacidade da muller durante toda a súa vida. A discriminaciónpor motivos de xénero desbarata as aspiracións da muller e restrinxe as súasoportunidades. D<strong>en</strong>égalle a experi<strong>en</strong>cia sobre a cal cim<strong>en</strong>tar a súa compet<strong>en</strong>cia e o seuautogoberno e posibilitar alianzas <strong>en</strong> condicións de igualdade cos homes. As restriciónsque se lles impoñ<strong>en</strong> ás mulleres pod<strong>en</strong> conducir a un estado de “desamparo adquirido”,típico da depresión clínica. É desproporcionada a poboación de mulleres que padec<strong>en</strong>158376 Lor<strong>en</strong>te Acosta, M.: Maltrato, violación y acoso, Comares, Granada, 1999, p. 110. Véxase CarrascoGómez, J. J.: “Viol<strong>en</strong>cia psíquica. Lesiones y secuelas <strong>en</strong> las víctimas” <strong>en</strong> Las últimas modificacionesdel Código P<strong>en</strong>al y de la Ley de Enjuiciami<strong>en</strong>to Criminal <strong>en</strong> materia de viol<strong>en</strong>cia doméstica. La ord<strong>en</strong>de protección, Instituto da Muller, Madrid, 2003.377 Véxanse as distintas razóns polas que as mulleres non abandonan unha relación viol<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> GraciaFuster, E.: Las víctimas invisibles de la viol<strong>en</strong>cia familiar. El extraño iceberg de la viol<strong>en</strong>cia doméstica,Paidós, Barcelona, 2002, p. 54.O tratam<strong>en</strong>to p<strong>en</strong>al da viol<strong>en</strong>cia contra as mulleres
- Page 1:
O Tratamento penal da violenciacont
- Page 5 and 6:
Edita:Autora:Dep. Legal:ISBN:Serviz
- Page 8:
PresentaciónA violencia contra as
- Page 11 and 12:
2.C.2.- Utilización de armas .....
- Page 14 and 15:
IntroduciónNinguén discute hoxe e
- Page 16:
tema penal ante algunhas das condut
- Page 20 and 21:
A.- O grao de tolerancia ante o exe
- Page 22 and 23:
nenas ou das mulleres, causando en
- Page 24 and 25:
2002, se ben foron examinados 72 su
- Page 26 and 27:
A primeira vista parece innecesario
- Page 28 and 29:
Non podemos esquecer que a violenci
- Page 30 and 31:
activo compromiso de defensa e prom
- Page 32 and 33:
como causa necesaria ou suficiente
- Page 34 and 35:
Estado de Dereito é imprescindible
- Page 36 and 37:
dun lugar de acceso restrinxido aos
- Page 38 and 39:
sas tan distintas como son o xéner
- Page 40 and 41:
expresar de forma unívoca o mesmo
- Page 42 and 43:
D.- A estrutura social como mecanis
- Page 44 and 45:
cial encóntrase nas experiencias d
- Page 46 and 47:
como estratexia de control das súa
- Page 48 and 49:
CAUSAS DO MALTRATO A NIVEL DE MACRO
- Page 50 and 51:
CAUSAS DO MALTRATO A NIVEL DE MACRO
- Page 52 and 53:
tude cos citados polo representante
- Page 54 and 55:
E.- A introdución da perspectiva d
- Page 56 and 57:
das importantes modificacións oper
- Page 58 and 59:
En canto ao ámbito do ordenamento
- Page 60 and 61:
a ausencia de prestacións sociais
- Page 62 and 63:
As mulleres coidadoras dos fillos e
- Page 64 and 65:
e a discapacidade, mesmo cando son
- Page 66 and 67:
As mulleres adolescentes ás cales
- Page 68 and 69:
En definitiva, ¿por que é tan imp
- Page 70 and 71:
- promover o emprego das inmigrante
- Page 72 and 73:
Viría ser o mesmo que absterse de
- Page 74 and 75:
do na sociedade e con claras manife
- Page 76 and 77:
G.- O principio de intervención m
- Page 78 and 79:
Quizais, e sobre todo en relación
- Page 80 and 81:
É certo que a adopción de medidas
- Page 82 and 83:
dos; pero o respecto a este catálo
- Page 84 and 85:
O Ministerio de Traballo e Asuntos
- Page 86 and 87:
nos se se lle deu desde o Ministeri
- Page 88 and 89:
dade das persoas. A análise das ac
- Page 90 and 91:
As resolucións que foron obxecto d
- Page 92 and 93:
cento dos supostos 196 impúxose a
- Page 94 and 95:
2.C.4.- Presenza doutras persoasO e
- Page 96 and 97:
puidera darse dos deberes inherente
- Page 98 and 99:
Xa dunha forma expresa a Lei orgán
- Page 100 and 101:
iso, unicamente se conceptúa a imp
- Page 102 and 103:
lectualizando a súa expresión a t
- Page 104 and 105:
homicidio entre parellas con respec
- Page 106 and 107:
O estudo a que nos estamos a referi
- Page 108 and 109: Así o considerou tamén recentemen
- Page 110 and 111: anterioridade ao Código Penal de 1
- Page 112 and 113: “motivos” entenderanse os móbi
- Page 114 and 115: que as unións de feito tiveron na
- Page 116 and 117: pode producirse un incremento do de
- Page 118 and 119: O lugar onde se leva a cabo a comis
- Page 120 and 121: O domicilio conxugal, por tratarse
- Page 122 and 123: H.- A voltas coa posible despenaliz
- Page 124 and 125: cales a pena é evidentemente un fr
- Page 126 and 127: cia con anterioridade e no cal, tra
- Page 128: menor entidade, quixera sinalar que
- Page 132 and 133: A Lei orgánica 11/2003, do 29 de s
- Page 134 and 135: A cuestión radica na dúbida que x
- Page 136 and 137: En definitiva, para os autores ante
- Page 138 and 139: to de coñecer a problemática; a t
- Page 140 and 141: xustifica a creación dun delito di
- Page 142 and 143: Tamén o Tribunal Supremo considero
- Page 144 and 145: A análise das cifras sobre delitos
- Page 146 and 147: cias máis graves. Ademais, a princ
- Page 148 and 149: A vivencia da inxustiza que supón
- Page 150 and 151: dereito penal debe cumprir a súa f
- Page 152 and 153: nese ambiente familiar. Trátase de
- Page 154 and 155: Inhumanas ou Degradantes e o artigo
- Page 156 and 157: definicións de tortura, como atent
- Page 160 and 161: síndromes depresivas, os máis imp
- Page 162 and 163: En páxinas anteriores referíamos
- Page 164: A consideración actual de que o be
- Page 168 and 169: 1.- Da intensiva aplicación do Pri
- Page 170 and 171: É certo que suscita numerosas dúb
- Page 172 and 173: en todo caso considerando que os no
- Page 174 and 175: 2.- A necesaria atención aos inter
- Page 176 and 177: Con independencia da importancia do
- Page 178 and 179: Non obstante, é indubidable que a
- Page 180 and 181: Con independencia da escasa aplicac
- Page 182 and 183: sempre, diciamos, coñece a vítima
- Page 184 and 185: No momento en que se asume a citada
- Page 186 and 187: Á marxe da xestión anteriormente
- Page 188 and 189: VÍNCULO DAS VÍTIMAS DE SEXO MASCU
- Page 190 and 191: SENTENZA CONDENATORIA OU ABSOLUTORI
- Page 192 and 193: PROHIBICIÓN DE RESIDENCIARETIRADA
- Page 194 and 195: MEDIDAS CIVÍSIMPOSICIÓN DE MEDIDA
- Page 196 and 197: MEDIDAS DE ASISTENCIA E PROTECCIÓN
- Page 198 and 199: pesar da posta en marcha polo Minis
- Page 200 and 201: Medidas Penais acordadas por Xuíce
- Page 202 and 203: Delito ao que están vinculadas as
- Page 204 and 205: Período de consulta: Entre 06/06/2
- Page 206 and 207: Na táboa anterior o acento ponse p
- Page 208 and 209:
posibilidades poucas veces chegan.
- Page 210 and 211:
É indubidable o complicado que sup
- Page 212:
lles posibilite ás mulleres percib
- Page 216 and 217:
DATA:MODELO DE SOLICITUDE DE ORDE D
- Page 218 and 219:
3. ¿Sabe se a citada persoa ten al
- Page 220 and 221:
MEDIDAS QUE SE SOLICITAN NO ÁMBITO
- Page 222:
ANEXO II: Exemplo dun suposto de se
- Page 225 and 226:
DATA PROFESIONAL XESTIÓN30-07-042-
- Page 227 and 228:
DATA PROFESIONAL XESTIÓNsobre os d
- Page 229 and 230:
DATA PROFESIONAL XESTIÓNtodos os i
- Page 232:
ANEXO III: DATOS DE VIOLENCIA CONTR
- Page 235 and 236:
O maior número de condenados espa
- Page 238 and 239:
1. IntroduciónA violencia de xéne
- Page 240 and 241:
desagrado e cólera; pouca toleranc
- Page 242 and 243:
Unha vez que o suxeito é quen de i
- Page 244 and 245:
Retroalimentación e reforzo.Para g
- Page 246 and 247:
- Avaliación do autoconcepto media
- Page 248 and 249:
mos os datos fornecidos polo cuesti
- Page 250 and 251:
3.2. Temporalización do programaA
- Page 252:
BIBLIOGRAFÍA
- Page 255 and 256:
• Bernal del Castillo: La Discrim
- Page 257 and 258:
256• Consello Xeral do Poder Xudi
- Page 259 and 260:
• Figueroa Navarro, M.ª C.: Las
- Page 261 and 262:
• Lagarde y de los Ríos, M.: Cla
- Page 263 and 264:
• Ministerio de Traballo e Asunto
- Page 265 and 266:
• Red Feminista contra la Violenc
- Page 267:
• Villota, P. e Ferrari, I.: La i