c<strong>en</strong>to dos supostos 196 impúxose a p<strong>en</strong>a mínima. A difer<strong>en</strong>za aínda é moito máis relevantecando a morte é <strong>en</strong>tre cónxuxes ou conviv<strong>en</strong>tes pero o suxeito activo é a muller,caso <strong>en</strong> que se impuxo a p<strong>en</strong>a na súa metade superior no vinte e cinco por c<strong>en</strong>to dossupostos, na metade da súa ext<strong>en</strong>sión no set<strong>en</strong>ta e cinco por c<strong>en</strong>to dos supostos, e <strong>en</strong>ningún suposto se impuxo a p<strong>en</strong>a no seu grao mínimo; datos que permit<strong>en</strong> extraer a conclusiónde que cando é o esposo o que agride e mata, as p<strong>en</strong>as son sempre inferiores acando o fai a esposa, e <strong>en</strong> todo caso m<strong>en</strong>or a aqueles supostos <strong>en</strong> que a morte se produce<strong>en</strong>tre estraños.Engade o estudo que “pese á distinta proporción <strong>en</strong> que intervén como suxeito activo une outro sexo, na aplicación das p<strong>en</strong>as e circunstancias obsérvase que cando son “eles”os autores as p<strong>en</strong>as son máis reducidas e as at<strong>en</strong>uantes maiorm<strong>en</strong>te aplicadas, m<strong>en</strong>tresque cando foron as mulleres as p<strong>en</strong>as se fixan <strong>en</strong> maior ext<strong>en</strong>sión e con escasa concorr<strong>en</strong>ciade at<strong>en</strong>uantes”. 197Para CORCOY BIDASOLO, qu<strong>en</strong> analiza distintas resolucións xudiciais que axuízan condutasrelativas á viol<strong>en</strong>cia habitual <strong>en</strong> que as vítimas son mulleres, tamén se aprecianelas unha clara retic<strong>en</strong>cia a apreciar o devandito ánimo de matar, ou, de ser o caso, aapreciar dolo respecto de condutas gravem<strong>en</strong>te at<strong>en</strong>tatorias contra a saúde. 198Esta autora manifesta que outro aspecto característico da xurisprud<strong>en</strong>cia no ámbito daviol<strong>en</strong>cia familiar é a retic<strong>en</strong>cia a cualificar como dolo de matar e, por conseguinte, comot<strong>en</strong>tativa de homicidio supostos <strong>en</strong> que dificilm<strong>en</strong>te é admisible outra cualificación: “non196 O que cifra a difer<strong>en</strong>za cos supostos de morte <strong>en</strong>tre estraños nun 19 %197 “Estudio de la jurisprud<strong>en</strong>cia desde la perspectiva de género”, XV Congreso Estatal de <strong>Mulleres</strong>Avogadas, Madrid, 2001, p. 8.198 O Tribunal Supremo, a través da s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>za do 28 de marzo de 2001, revoga a ditada pola Audi<strong>en</strong>ciaProvincial de Castellón de la Plana, absolv<strong>en</strong>do un esposo dun delito de homicidio <strong>en</strong> grao de t<strong>en</strong>tativae cond<strong>en</strong>ándoo por unha falta de lesións á p<strong>en</strong>a de seis fins de semana de arresto. Na declaraciónde feitos probados consta que o esposo, separado de feito da súa esposa, a noite de autos saíu doseu domicilio coll<strong>en</strong>do previam<strong>en</strong>te un coitelo de grandes dim<strong>en</strong>sións, dirixiuse ao domicilio onde se<strong>en</strong>contraba a súa esposa e, tras arrincar o teléfono, sacou o coitelo e tras esgrimilo manifestoulle quea ía matar, poñéndollo no estómago. A esposa comezou a reprocharlle a súa conduta e a solicitarlleque non continuase, proced<strong>en</strong>do o esposo, á vez que lle dicía que a ía matar, a darlle varios puñazosna cara e a tirala ao chan, onde a seguiu golpeando repetidas veces, dándolle múltiples patadas. ASala de instancia apreciou o ánimo homicida; e, polo contra, para a s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>za do Tribunal Supremo: “Ofiscal, coincidindo nisto co recorr<strong>en</strong>te, fai fincapé no dato de que, se algo se manifesta na conduta aexame é a aus<strong>en</strong>cia dun dolo realm<strong>en</strong>te homicida, posto que, achándose o agresor <strong>en</strong> posesión dunhaarma branca de indubidable aptitude para producir un efecto como o que a Sala considera buscadopor el, unicam<strong>en</strong>te causou lesións, certo que de forma brutal, pero leves, a teor da valoración médicadas consecu<strong>en</strong>cias. A lectura dos feitos probados da s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>za avala esta interpretación. Neles ponse<strong>en</strong> boca do acusado, <strong>en</strong> dúas ocasións, a afirmación dunha int<strong>en</strong>ción homicida, pero, non obstante,da mesma secu<strong>en</strong>cia da actuación viol<strong>en</strong>ta que alí se describe con detalle, aparece que aquel teríapodido, perfectam<strong>en</strong>te e coa maior facilidade, quitarlle a vida á súa esposa s<strong>en</strong> que ninguén llo impedise,posto que, s<strong>en</strong>do portador dun coitelo, chegou a tela á súa mercé no chan, onde lle propinou golpes.Do que se infire que, se non o fixo, é só porque non quixo facelo, desm<strong>en</strong>tindo con tal acción assúas propias palabras”. S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>za do Tribunal Supremo 499/2001, do 28 de marzo. Véxase fundam<strong>en</strong>toxurídico 2º da citada resolución.O tratam<strong>en</strong>to p<strong>en</strong>al da viol<strong>en</strong>cia contra as mulleres91
92se <strong>en</strong>contran s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>zas que consider<strong>en</strong> que existía dolo de lesionar gravem<strong>en</strong>te cando,como consecu<strong>en</strong>cia dunha conduta gravem<strong>en</strong>te at<strong>en</strong>tatoria contra a saúde, desde unhaperspectiva ex ante (abarcando o dolo a gravidade da agresión), o resultado producidoé leve e, <strong>en</strong> consecu<strong>en</strong>cia, se cualifique por t<strong>en</strong>tativa de lesións agravadas do artigo 148do Código P<strong>en</strong>al ou de lesións cualificadas dos artigos 149 ou 150 do Código P<strong>en</strong>al”. 199Neste mesmo s<strong>en</strong>tido se manifesta LARRAURI ao afirmar que “outro exemplo que si foiobxecto dunha excel<strong>en</strong>te investigación <strong>en</strong> España é o caso de parricidio (Fernández,Fernández y Orts. 1988). Neste estudo móstrase cómo a muller que mata o marido recibemaior p<strong>en</strong>a que á inversa e cómo a muller que mata a súa filla acabada de nacer recibetamén máis p<strong>en</strong>a que o marido que mata a súa muller. A explicación deste f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o demaior severidade nas p<strong>en</strong>as aplicables ás mulleres débese <strong>en</strong> gran parte ao xogo de agravantes/at<strong>en</strong>uantespres<strong>en</strong>tes no Código P<strong>en</strong>al, que, aínda que están formuladas de formaneutral, son interpretadas de acordo aos estereotipos distintos que rex<strong>en</strong> as condutas paraos distintos xéneros. Como advirt<strong>en</strong> as autoras deste estudo, a p<strong>en</strong>a toma como parámetrosnormalm<strong>en</strong>te a vontade do autor, as consecu<strong>en</strong>cias do feito e a inxustiza que se percib<strong>en</strong>os móbiles. Se isto é así, todos os estereotipos exist<strong>en</strong>tes t<strong>en</strong>d<strong>en</strong> a xustificar ou at<strong>en</strong>uara acción do marido; <strong>en</strong> cambio, non existe nada parecido cando é a muller a que matao marido. Os estereotipos que rex<strong>en</strong> o comportam<strong>en</strong>to da muller non subministran racionalidadeaos seus actos. O home burlado t<strong>en</strong> dereito a def<strong>en</strong>der a súa virilidade, pero istoap<strong>en</strong>as constitúe un motivo at<strong>en</strong>dible para a muller burlada; o arrebato é apreciable nohome; <strong>en</strong> cambio, a premeditación ou aleivosía é apreciada na muller”. 200As palabras de CORCOY BIDASOLO tamén parec<strong>en</strong> ratificar estas últimas consideraciónsao manifestar dun modo moi rotundo a especial consideración que para os nosos tribunaist<strong>en</strong>, <strong>en</strong> comparación con outras condutas delituosas, a viol<strong>en</strong>cia no ámbito familiar: “<strong>en</strong>razón do conv<strong>en</strong>cem<strong>en</strong>to sobre a exist<strong>en</strong>cia dun cariño familiar deféndese, nos xuízossobre viol<strong>en</strong>cia doméstica, unha presunción de aus<strong>en</strong>cia de dolo respecto de calquera condutade certa gravidade, sobre todo de lesións graves e máxime de homicidio, que seríaimposible no tratam<strong>en</strong>to doutros casos non relacionados coa familia. Así como, <strong>en</strong> xeral, aproba do dolo se obxectivou na xurisprud<strong>en</strong>cia do Tribunal Supremo, de forma que se at<strong>en</strong>dea todas as circunstancias obxectivas concorr<strong>en</strong>tes ex ante para determinar se o suxeitoquería matar, lesionar gravem<strong>en</strong>te ou unicam<strong>en</strong>te maltratar, non sucede o mesmo noámbito da viol<strong>en</strong>cia doméstica. Esta cuestión t<strong>en</strong> consecu<strong>en</strong>cias, como veremos, especialm<strong>en</strong>tegraves na cualificación das lesións como graves ou leves ou como falta, máxime coaregulación exist<strong>en</strong>te e a interpretación que dela fan tanto a doutrina como a xurisprud<strong>en</strong>cia.A xurisprud<strong>en</strong>cia sobre o dolo, consolidada desde finais dos oit<strong>en</strong>ta, non se aplica paraos supostos de viol<strong>en</strong>cia familiar e pese á gravidade do ataque, <strong>en</strong> moitos supostos, considéraseque soam<strong>en</strong>te concorre unha falta de lesións <strong>en</strong> lugar de t<strong>en</strong>tativa de delito delesións graves ou t<strong>en</strong>tativa de homicidio, por <strong>en</strong>t<strong>en</strong>der que non se requiriu tratam<strong>en</strong>to médico-cirúrxico,pese á gravidade dos medios empregados na agresión e que, <strong>en</strong> todo caso, oautor non quería causar esas lesións máis graves ou esa morte”. 201199 Corcoy Bidasolo, M.: “Delitos contra la integridad personal y contra la libertad: lesiones, am<strong>en</strong>azas ycoacciones” <strong>en</strong> La viol<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> el ámbito familiar. Aspectos sociológicos y jurídicos, Consello Xeral doPoder Xudicial, Madrid, 2001, p. 187.200 Larrauri, E.: Mujeres, derecho p<strong>en</strong>al y criminología, Siglo Veintiuno de España Editores, Madrid, 1994, p. 103.201 Corcoy Bidasolo, M.: “Delitos contra la integridad personal y contra la libertad: lesiones, am<strong>en</strong>azas ycoacciones” <strong>en</strong> La viol<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> el ámbito familiar. Aspectos sociológicos y jurídicos, Consello Xeral doPoder Xudicial, Madrid, 2001, p. 157.O tratam<strong>en</strong>to p<strong>en</strong>al da viol<strong>en</strong>cia contra as mulleres
- Page 1:
O Tratamento penal da violenciacont
- Page 5 and 6:
Edita:Autora:Dep. Legal:ISBN:Serviz
- Page 8:
PresentaciónA violencia contra as
- Page 11 and 12:
2.C.2.- Utilización de armas .....
- Page 14 and 15:
IntroduciónNinguén discute hoxe e
- Page 16:
tema penal ante algunhas das condut
- Page 20 and 21:
A.- O grao de tolerancia ante o exe
- Page 22 and 23:
nenas ou das mulleres, causando en
- Page 24 and 25:
2002, se ben foron examinados 72 su
- Page 26 and 27:
A primeira vista parece innecesario
- Page 28 and 29:
Non podemos esquecer que a violenci
- Page 30 and 31:
activo compromiso de defensa e prom
- Page 32 and 33:
como causa necesaria ou suficiente
- Page 34 and 35:
Estado de Dereito é imprescindible
- Page 36 and 37:
dun lugar de acceso restrinxido aos
- Page 38 and 39:
sas tan distintas como son o xéner
- Page 40 and 41:
expresar de forma unívoca o mesmo
- Page 42 and 43: D.- A estrutura social como mecanis
- Page 44 and 45: cial encóntrase nas experiencias d
- Page 46 and 47: como estratexia de control das súa
- Page 48 and 49: CAUSAS DO MALTRATO A NIVEL DE MACRO
- Page 50 and 51: CAUSAS DO MALTRATO A NIVEL DE MACRO
- Page 52 and 53: tude cos citados polo representante
- Page 54 and 55: E.- A introdución da perspectiva d
- Page 56 and 57: das importantes modificacións oper
- Page 58 and 59: En canto ao ámbito do ordenamento
- Page 60 and 61: a ausencia de prestacións sociais
- Page 62 and 63: As mulleres coidadoras dos fillos e
- Page 64 and 65: e a discapacidade, mesmo cando son
- Page 66 and 67: As mulleres adolescentes ás cales
- Page 68 and 69: En definitiva, ¿por que é tan imp
- Page 70 and 71: - promover o emprego das inmigrante
- Page 72 and 73: Viría ser o mesmo que absterse de
- Page 74 and 75: do na sociedade e con claras manife
- Page 76 and 77: G.- O principio de intervención m
- Page 78 and 79: Quizais, e sobre todo en relación
- Page 80 and 81: É certo que a adopción de medidas
- Page 82 and 83: dos; pero o respecto a este catálo
- Page 84 and 85: O Ministerio de Traballo e Asuntos
- Page 86 and 87: nos se se lle deu desde o Ministeri
- Page 88 and 89: dade das persoas. A análise das ac
- Page 90 and 91: As resolucións que foron obxecto d
- Page 94 and 95: 2.C.4.- Presenza doutras persoasO e
- Page 96 and 97: puidera darse dos deberes inherente
- Page 98 and 99: Xa dunha forma expresa a Lei orgán
- Page 100 and 101: iso, unicamente se conceptúa a imp
- Page 102 and 103: lectualizando a súa expresión a t
- Page 104 and 105: homicidio entre parellas con respec
- Page 106 and 107: O estudo a que nos estamos a referi
- Page 108 and 109: Así o considerou tamén recentemen
- Page 110 and 111: anterioridade ao Código Penal de 1
- Page 112 and 113: “motivos” entenderanse os móbi
- Page 114 and 115: que as unións de feito tiveron na
- Page 116 and 117: pode producirse un incremento do de
- Page 118 and 119: O lugar onde se leva a cabo a comis
- Page 120 and 121: O domicilio conxugal, por tratarse
- Page 122 and 123: H.- A voltas coa posible despenaliz
- Page 124 and 125: cales a pena é evidentemente un fr
- Page 126 and 127: cia con anterioridade e no cal, tra
- Page 128: menor entidade, quixera sinalar que
- Page 132 and 133: A Lei orgánica 11/2003, do 29 de s
- Page 134 and 135: A cuestión radica na dúbida que x
- Page 136 and 137: En definitiva, para os autores ante
- Page 138 and 139: to de coñecer a problemática; a t
- Page 140 and 141: xustifica a creación dun delito di
- Page 142 and 143:
Tamén o Tribunal Supremo considero
- Page 144 and 145:
A análise das cifras sobre delitos
- Page 146 and 147:
cias máis graves. Ademais, a princ
- Page 148 and 149:
A vivencia da inxustiza que supón
- Page 150 and 151:
dereito penal debe cumprir a súa f
- Page 152 and 153:
nese ambiente familiar. Trátase de
- Page 154 and 155:
Inhumanas ou Degradantes e o artigo
- Page 156 and 157:
definicións de tortura, como atent
- Page 158 and 159:
Partindo desta concepción da integ
- Page 160 and 161:
síndromes depresivas, os máis imp
- Page 162 and 163:
En páxinas anteriores referíamos
- Page 164:
A consideración actual de que o be
- Page 168 and 169:
1.- Da intensiva aplicación do Pri
- Page 170 and 171:
É certo que suscita numerosas dúb
- Page 172 and 173:
en todo caso considerando que os no
- Page 174 and 175:
2.- A necesaria atención aos inter
- Page 176 and 177:
Con independencia da importancia do
- Page 178 and 179:
Non obstante, é indubidable que a
- Page 180 and 181:
Con independencia da escasa aplicac
- Page 182 and 183:
sempre, diciamos, coñece a vítima
- Page 184 and 185:
No momento en que se asume a citada
- Page 186 and 187:
Á marxe da xestión anteriormente
- Page 188 and 189:
VÍNCULO DAS VÍTIMAS DE SEXO MASCU
- Page 190 and 191:
SENTENZA CONDENATORIA OU ABSOLUTORI
- Page 192 and 193:
PROHIBICIÓN DE RESIDENCIARETIRADA
- Page 194 and 195:
MEDIDAS CIVÍSIMPOSICIÓN DE MEDIDA
- Page 196 and 197:
MEDIDAS DE ASISTENCIA E PROTECCIÓN
- Page 198 and 199:
pesar da posta en marcha polo Minis
- Page 200 and 201:
Medidas Penais acordadas por Xuíce
- Page 202 and 203:
Delito ao que están vinculadas as
- Page 204 and 205:
Período de consulta: Entre 06/06/2
- Page 206 and 207:
Na táboa anterior o acento ponse p
- Page 208 and 209:
posibilidades poucas veces chegan.
- Page 210 and 211:
É indubidable o complicado que sup
- Page 212:
lles posibilite ás mulleres percib
- Page 216 and 217:
DATA:MODELO DE SOLICITUDE DE ORDE D
- Page 218 and 219:
3. ¿Sabe se a citada persoa ten al
- Page 220 and 221:
MEDIDAS QUE SE SOLICITAN NO ÁMBITO
- Page 222:
ANEXO II: Exemplo dun suposto de se
- Page 225 and 226:
DATA PROFESIONAL XESTIÓN30-07-042-
- Page 227 and 228:
DATA PROFESIONAL XESTIÓNsobre os d
- Page 229 and 230:
DATA PROFESIONAL XESTIÓNtodos os i
- Page 232:
ANEXO III: DATOS DE VIOLENCIA CONTR
- Page 235 and 236:
O maior número de condenados espa
- Page 238 and 239:
1. IntroduciónA violencia de xéne
- Page 240 and 241:
desagrado e cólera; pouca toleranc
- Page 242 and 243:
Unha vez que o suxeito é quen de i
- Page 244 and 245:
Retroalimentación e reforzo.Para g
- Page 246 and 247:
- Avaliación do autoconcepto media
- Page 248 and 249:
mos os datos fornecidos polo cuesti
- Page 250 and 251:
3.2. Temporalización do programaA
- Page 252:
BIBLIOGRAFÍA
- Page 255 and 256:
• Bernal del Castillo: La Discrim
- Page 257 and 258:
256• Consello Xeral do Poder Xudi
- Page 259 and 260:
• Figueroa Navarro, M.ª C.: Las
- Page 261 and 262:
• Lagarde y de los Ríos, M.: Cla
- Page 263 and 264:
• Ministerio de Traballo e Asunto
- Page 265 and 266:
• Red Feminista contra la Violenc
- Page 267:
• Villota, P. e Ferrari, I.: La i