Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
яғни кесімді уакыт ішінде неше молекула буға айналса, сонша<br />
молекула будан суға көшеді. Сұйықтықпен тепе-тендікке келген<br />
буды к а н ык б у деп атайды<br />
Буга айналу эндотермиялык процесс болғандыктан темпераі<br />
тура кѳтерілгенде ЛегШетельеніц принципіне сэйкес тепе-тецдік<br />
бу түзілу жағына қарай ауады. Демек, температура жоғарылаған<br />
сайын будың тығыздығы (қысымы) өседі.<br />
Температура (С°) ... 0 10 20 30 40 50 60 80 100<br />
Бу кысымы (кПа) ... 0,6 1,22 2,33 4,23 7,36 12,36 19,8 47,3 101,3<br />
100° С судың буыныц (тығыздығы) кысымы атмосфера кысымына-101,3<br />
кПа тецесіп су кайнайды.<br />
Сүйықтықтың бетіндегі буының тығыздығы, сырттағьі атмосфералық<br />
қысымға теңескен температураны сұйықтықтың қайнау<br />
температурасы дейді.<br />
Қалыпты кысымда судыц кату температурасы 0° С. Мұздыц<br />
меншікті салмағы 0,92 демек ол судан жеңіл, сондыктан мұз<br />
судыц бетінде болып, судың астыцғы кабаттарын қатудан корғайды.<br />
Екінші жағынан сол 0° С мұздың балку, яғни еріп суға айналу<br />
температурасы, сондыктан «мүз-су» деген жүйе сырттан<br />
жылытпаса немесе суытпаса ұзак уакыт тепе-тендікте болады.<br />
Сүйыктыц кату не каттыныц балку температурасы дейтініміз<br />
— сол заттыц сұйығы мен каттысыныц тепе-теңдікте болу<br />
температурасы.<br />
Температура 0° С болғанда мұз бен сүйық судыц бетіндегі<br />
будың кысымдары тецеседі (0,6 кПа);<br />
Температура (С°) ... -50 -30 -20 -10 -8 -6 -4 -2 -0<br />
Бу кысымы (кПа). 0,004 0,04 0,1 0,25 0,3 0,37 0,43 0,60<br />
Сүйықтьіқтың бетіндегі буының қысымы сол заттың щатты<br />
кү.йінің бетіндегі буының тығыздығына теңескен температураны<br />
сұйықтың қату температурасы дейді.<br />
Мүз да су сиякты буға айналып үшады, мысалы, жайып<br />
қойған кір катты аязда да кебеді, кыс бойында түскен кардыц<br />
30% буға айналып ұшып кетеді.<br />
Су^±мүз деген тепе-тендіктегі мөлшерін бірдей етіп алған су<br />
мен мұздыц көлемін салыстырсак, мұздыц келемі үлкен, сондыктан<br />
қысым ѳскен кезде тепе-тецдік сол жакка ауады, демек<br />
кысым күшін өсірсе, мұз 0°-тан тѳмен температурада да балкиды<br />
(ериді).<br />
Температура мен кысымга байланысты судыц үш күйініц диаграммасын<br />
келтіруге болады ^ДІ-сурет). Абсцисс осінде — температура,<br />
ординат осінде — кысым мэндері келтірілген. AB—<br />
кисык сызығы сұйык судыц буыныц кысымын, АБ— мүз бетіндегі<br />
будыц тығыздығын, АГ — мұздыц балку температурасыныц<br />
кысымға тэуелділігін кѳрсетеді. Сонда диаграмма беті үшке<br />
бѳлінген, соныц эркайсысы судыц агрегаттык үш күйініц біреуініц<br />
тұрақтылык жағдайын кѳрсетеді, оларды бѳліп түрған сызьіктар<br />
251
Change language