2 не

жалпылама теория. Усанович бойынша кышкыл — аниондар
мен электрондар косып алуға немесе к а -
тиондар (протондарды да) беріп жіберуге к а -
білетті заттар. Бұл түсінікке сутекті әрі сутексіз (протоны
жок) кышкылдардыц барлығы бағынады. Негіздер керісінше —
протон мен катиондар косып алуға, не аниондар
мен э л е к т р о н д а р беруге қабілетті заттар. Жалпы
түрде тұжырымдап айтсақ: барлык катиондар — кышкыл, барлык
аниондар — негіз. Демек, әрбір тұз кышқыл мен негізден
тұрады.
Кез келген түздың иондардыц бірігуінен түзілуі-қышқыл мен
негіздердің әрекеттесуі болып табылады. Мысалы:
Са2+ + СО§- = СаСОз
кышкыл ію гі :і тұз
Бұл теория бейтараптану реакцияларын тегіс камтиды, сонымен
бірге тотығу-тотыксыздану процестерін де қышқылдыкнегіздік
әрекеттесулердіц бір түрі деп қарайды.
Бірнеше мысалдар келтірейік:
Na20 мен S 0 3 әрекеттескенде, негіз (Na20) қышқылға (S03)
анион (О") үзіп береді:
Na20 + S 0 3 * 2Na+ + S O 4-
негіз кышкыл кышкыл негіз
Түзілген түз (Na2S0 4 ) баска түздар сиякты, қышқыл (Na + )
жэне негізден (SO4 ) тұрғанымен бұл реакция бейтараптану.
реакциясына жатады. Өйткені реакцияға дейінгі өте күшті негіз
(Na20) бен өте күшті қышкылдан (S 03) реакциядан соц өте
әлсіз қышқыл (Na" ) және әлсіз негіз (S 04~~) түзіледі.
р с і 5+ а і с і 3= р с і + 4+ а і с і 4-
реакциясында — негіз (РС15) кышқылға (А1С13) анион (С1_ )
береді.
N (С2Н5)з -j- С2НбІ—>-N (С3Нб) 4"^" — I—
реакциясында кышкыл (С2Н5І) негізгі N(C2H5) 3 катионын
(С2Н5+ ) беріп бечтараптап тұр.
Пиридин мен бромныц әрекеттесуінде
C5H5N + Br2^ C 5H5NBr+ + Вгосыныц
алдындағы реакция сияқты — кышкыл (Вг2) негізге
(C5H5N) катион (Вг + ) беріп бейтараптанады. Бұл жалпы алғанда
бейтараптану реакциясы болғанымен, шын мәнісіне келсек, тотығу-тотыксыздану
процесіне жатады, өйткені Вг2 молекулаласын
түзуші екі атомныц біреуі тотығып катионға (Вг+ ), екіншісі тотыксызданып
анионға (Вг~) айналып тұр.
Металдардын галогендермен не сутекті кышқылдармен эре-
276