2 Ð½Ðµ

More documents

Recommendations

Info

Гей-Л ю ссак Авогадро (1778— 1850) (1776— 1856) менттер, айталык біздіц мысалымыздағы сутек пен хлор, газ күйінде жай зат болып кездескенде, олардыц ен кіші бѳлігі сол атом болады деген ұғымды ешкім дэлелдеген емес деді. Авогадроның пікірінше, ол газ күйіндегі жай заттардыц кіші бѳлігі атом емес, екі атомнан түзілген молекула. Сөйтіп, Ломоносовтың молекула туралы идеясына Авогадро кайта оралып, Берцелиус ж орам ал ы на карсы ө з ги потезасы н (1811 ж.) ұсынды: Бірдей жағдайда алынған әр түрлі газдардыц бірдей көлемдеріндегі молекулалардың саны да бірдей болады. Сутек, оттек, азот, фтор, хлор сиякты жай заттардыц газ күйінде молекулалары екі атомнан тұрады. Молекула жайындағы түсінік кайта туғанымен бірден таралып кете алмады, оған Дальтон мен Берцелиустыц беделдері бѳгет болды. Олар эсіресе біркелкі атомдардан түзілген жай заттыц молекулалары болады деген түсінікке карсы болды. Берцелиустыц бұған кѳне алмауы, ол сол кезде екі элементтіц атомдары бірімен-бірі косылуы үшін біреуі оц, екіншісі теріс зарядты болу керек деген теория ұсынған болатын. Берцелиустыц катесі оныц барлык элементтіц атомдары тек ѳзі ұсынған теория бойынша ғана косылысады, олар баска жолмен косыла алуы мүмкін емес деген пікірінен туды. Бұдан біраз уакыт ѳткен соц, XIX ғасырдыц 40-жылдарында, француз физигі Жерардыц ецбектері аркылы Авогадроныц идеясы химиядан орын ала бастайды, ал 60-жылдарда ғылымға толык енді. 28 I
Авогадро гипотезасын одан әрі қуаттаған — Италия галымы Канниццаро, 1858 жылы «Химия философиясыныц конспектісі» деген кітапша жазып, оны Европа елдерінің галымдарына жіберген. Канниццаро осы ецбегінде молекула жайындағы ұғымды колдай отырып, сол тұрғыдан химиялык негізгі түсініктерді, атомдык жэне молекулалык масса аныктаудыц тэсілдерін келтірді. Осыдан екі жыл ѳткен соц, 1860 жылы, Германияныц Карлсруэ каласында барлык елдердіц химиктері алғаш жиналған съезд болды. Жиналғандар екіге бөлініп айтысты. Идеалист ғалымдар атомдар мен молекулалардыц бар екендігіне сенбей, молекулалардыц күрамын аныктау мүмкін емес, сондықтан олардыц формулаларын да табу мүмкін емес, кез келген формуламен келісім бойынша кескіндей берейік деген. Профессор Канниццаро бастаған материалист галымдар Авогадроныц пікірін куаттаған. Бұл айтыстыц нәтижесінде шындык женді, осы съезден бергі жерде молекула мен атомга жеке мынадай аныктама берілетін болды: Молекула — заттыц химиялык, қасиеттерін бойында сақтайтын ең кіші бѳлшегі. Кѳпшілік заттардың молекулалары дербес күйде бола алады. Атом — жай жэне күрделі заттардыц молекулаларыныц к,урамына кіретін химиялык, элементтіц ец кіилі бѳлиіегі. Авогадроныц жай газдардыц молекулалары екі атомнан тұрады дегені де дұрыс болды. Мысалга сутек пен хлордыц арасындағы хлорсутек түзілу реакциясын алайык. Молекулалар 1, 2, 3 атомнан тұрады деп карайык, онда бұл газдар арасындағы реакция тецдігі былай жазылады: 1) Н + С1 = Н С 1 2 ) Н 2 + С І 2= 2 Н С 1 3 ) Н з + С1з = З Н С 1 Бұл тецдіктердіц ішінен Гей-Люссактыц тэжірибесіне тура келетін тецдік екінші тецдік екенін көреміз. Атом жэне молекула жайындағы түсінік осылайша дамып атом-молекула теориясы на айналдь£. Бүл теория өзіне дейінгі белгілі химиялык фактілер мен зацдардыц басын косып бір түрғыдан түсіндіретін теориялык негіз болды, әрі химияныц ілгері дамуына жол ашты. Сондыктан Энгельс: «Химияда жаца дәуір атомистикадан басталады»— деген болатын. § 6. ГАЗ КҮЙІНДЕГІ ЗАТТАРДЫҢ МОЛЕКУЛАЛЫК, МАССАЛАРЫН ТАБУ Бұл арада айтылатынныц көпшілігі бұрыннан таныс болғандыктан, оган еске түсіріп, корытып кету ретінде гана токтаймыз. Атомдык массаларды, одан молекулалык массаларды есептегенде әуелі өлшем ретінде, элементтердіц жецілі болгандыктан, сутек атомыныц массасын алган, сутек пен оттектіц атомдык массаларыныц катынасы 1 : 16 деп алынатын. Кейін дәл өлшеп үйренген кезде бұл катынас 1 : 15, 87 немесе 1,008 : 16 екендігі аныкталды. Бельгия химигі Стастыц (1860 ж.) ұсынысы бойынша, 29
Page 2 and 3: Д . И . М Е Н Д Е Л Е Е
Page 4 and 5: Б Б К 21 Б 94 Қ о л д а н
Page 6 and 7: Бірініиі бөлім ТЕО
Page 8 and 9: XVIII ғасырдыц ортасы
Page 10 and 11: Георг Эрнст Шталь (1
Page 12 and 13: іске асыру күшейді,
Page 14 and 15: енгізілді. Бұл табы
Page 16 and 17: баска заттарға айн
Page 18 and 19: химиясы өнеркәсібі
Page 20 and 21: I I тарау АТОМ-МОЛЕК
Page 22 and 23: Клод ЛуиБертолле Ж
Page 24 and 25: Бұл эквиваленттерд
Page 26 and 27: Химия саласынан аш
Page 28 and 29: н о 1:1 болса, оттект
Page 32 and 33: оттектің атомдык м
Page 34 and 35: етіп алған екі газд
Page 36 and 37: Қосылыстар Молекул
Page 38 and 39: Енді 7,10:6,024-1023= 1,178-10
Page 40 and 41: Демек, хлордың % = 4—
Page 42 and 43: дар тобына да жатад
Page 44 and 45: сирегірек қолданат
Page 46 and 47: Д м итрий Иванович
Page 48 and 49: X V III ғасырда ашылға
Page 50 and 51: § 2. ЭЛЕМЕНТТЕРДІҢ М
Page 52 and 53: «Химия негіздері»
Page 54 and 55: 5-кесте 3 CJ 00 О II ҺО < 1
Page 56 and 57: 54 шеңберлер сиякты
Page 58 and 59: Сутектің сызыкты с
Page 60 and 61: Пьер Кюри (1859— 1906) Э
Page 62 and 63: 0,12 0,14 0,16 0,18 0,200,22 0,24 0
Page 64 and 65: Электронный, қозға
Page 66 and 67: 2 л ■е\ • е 2 1 Ѵп = -г
Page 68 and 69: - " П — о о -13,5 эВ г п=8
Page 70 and 71: Рентгенография қаз
Page 72 and 73: Е / / е>Е ( э н е р г и я
Page 74 and 75: 13-сурет. Д иф ракция
Page 76 and 77: тесінде электрон 1
Page 78 and 79: z 15-сурет. s, p, d элект
Page 80 and 81:
кабаттары мен қатп
Page 82 and 83:
тронның басқаларда
Page 84 and 85:
принципін колдана
Page 86 and 87:
І7 Rb £ К 1 L 1 М 1 - " 5S 38 S
Page 88 and 89:
8 , 0 iS22S22p‘‘ 10. Ne 1ss2ss2
Page 90 and 91:
Li Na К Rb сілтілік мет
Page 92 and 93:
р е а к ц и я ғ а б ұ л
Page 94 and 95:
Д . И . М е н д е л е е
Page 96 and 97:
г е н : I B — V I I I B . Б
Page 98 and 99:
ц е н т р л е р і н і ң
Page 100 and 101:
т е р д і н , х и м и я
Page 102 and 103:
3 . Э л е к т р о н д ы
Page 104 and 105:
Б і р і н ш і т о п т а
Page 106 and 107:
17-к.есте К ей б ір э
Page 108 and 109:
н е 1 - д е н 7 - г е д е
Page 110 and 111:
П е р и о д т ы қ с и с
Page 112 and 113:
XIX ғасырдың аяғында
Page 114 and 115:
В а л е н т т і к б а й
Page 116 and 117:
м о л е к у л а т ү з г
Page 118 and 119:
Қ о з ғ а н к ү й д е г
Page 120 and 121:
VI негізгі топшадағ
Page 122 and 123:
27-сурет. А м м иак м
Page 124 and 125:
т е н , э н е р г и я л
Page 126 and 127:
( S + P x + P „ ) ЗІ-сурет
Page 128 and 129:
35-сурет. а) ж а з ы қ
Page 130 and 131:
п а й д а л а н ы л м а
Page 132 and 133:
§6. КОВАЛЕНТТІК БАЙ
Page 134 and 135:
^ ғ ков = = 130 ,9 + „1 5 4 =
Page 136 and 137:
о р б и т а л ь д а р ы
Page 138 and 139:
1 ) Ж а к ь ш д а с у ш
Page 140 and 141:
ө з а р а б ү р к е с у
Page 142 and 143:
41-сурет. Н2+ ионында
Page 144 and 145:
Б ұ л ф о р м у л а б о
Page 146 and 147:
С о н ы м е н , е к і н
Page 148 and 149:
0 2 ғ2 Ne2 , So с. Vx — — f t
Page 150 and 151:
тартылысып, иондық
Page 152 and 153:
сиякты хлор ионы на
Page 154 and 155:
Кейбір қосылыстард
Page 156 and 157:
молекуладан С12 тұр
Page 158 and 159:
ныстарының диполь
Page 160 and 161:
машылыктары бар. Бі
Page 162 and 163:
молекула ішінде де
Page 164 and 165:
системада вертикал
Page 166 and 167:
түсті. Кейде түссіз
Page 168 and 169:
ды бір дэу молекула
Page 170 and 171:
§ 1. Х И М И Я Л Ы Қ Р Е
Page 172 and 173:
энергиясын активті
Page 174 and 175:
Реакция журуі ,—,» H
Page 176 and 177:
реакцияларды мысал
Page 178 and 179:
А К + Б = АБ + К Бұл сх
Page 180 and 181:
арасындағы байланы
Page 182 and 183:
Химиялык, тепе-теңд
Page 184 and 185:
Ле-Шательенің (1887^ ж
Page 186 and 187:
ғылыми бағасы аса з
Page 188 and 189:
§ 6. И З О Б А Р А Л Ы К
Page 190 and 191:
Тұракты қысымда өт
Page 192 and 193:
aHs>iaH6j ідН7 ідН8 fr оны
Page 194 and 195:
Гесс заңының маңыз
Page 196 and 197:
физикалық процесте
Page 198 and 199:
71-сурет. Сутек пен и
Page 200 and 201:
AS = S2- S , = / In W2- R In Г ,=
Page 202 and 203:
күрделіленген сайы
Page 204 and 205:
Алекінші жағынан, р
Page 206 and 207:
Ал егер, органикалы
Page 208 and 209:
75-сурет. Хлоридтерд
Page 210 and 211:
Бастапқы реагентте
Page 212 and 213:
оңға карай жүру мүм
Page 214 and 215:
р е а г е н т т е р г е
Page 216 and 217:
о с ы ғ а н о р а й к ө
Page 218 and 219:
к ү р д е л і қ о с ы л
Page 220 and 221:
ж о ғ а р ы д а ғ ы д а
Page 222 and 223:
§ 5. Х И М И Я Л Ы Қ Қ О
Page 224 and 225:
30-кесте Формуласы О
Page 226 and 227:
Орта тұздардың күр
Page 228 and 229:
Мысалы, — 1 О + 1 + 3 + 5
Page 230 and 231:
I Реакция кезіңде т
Page 232 and 233:
Мп0 2 + 4НС1 = МпСІ2 + СІ
Page 234 and 235:
КВгО, пероксокүкір
Page 236 and 237:
ға айналдырады. Суд
Page 238 and 239:
2СН4 + С>2 = 2С 0 + 4Н2 АН°
Page 240 and 241:
байкалады. Ол «бөлі
Page 242 and 243:
қиын металдарды ба
Page 244 and 245:
32-кесте Периодтык с
Page 246 and 247:
3 84-сурет. Ауа сұйыл
Page 248 and 249:
Кѳптеген металдар
Page 250 and 251:
Келтірілген теңдеу
Page 252 and 253:
осылайша 2, 3, 4 т. т. м
Page 254 and 255:
екі жағындағы суды
Page 256 and 257:
Осыған байланысты
Page 258 and 259:
(не иондар) тербелм
Page 260 and 261:
г I wo г суда 0,15 0,13 0,11
Page 262 and 263:
§ 3. ЕР1Т1 НДІЛЕРДІҢ
Page 264 and 265:
ғана диффузияланад
Page 266 and 267:
температурасы (t4) т
Page 268 and 269:
нәтижесі еріген за
Page 270 and 271:
ді — б ейэлектроли
Page 272 and 273:
98-сурет. N aC l криста
Page 274 and 275:
§ 7. К Ы Ш Қ Ы Л Ж Э Н Е
Page 276 and 277:
денді. Мұндай ионда
Page 278 and 279:
жалпылама теория. У
Page 280 and 281:
сін бір жүйеден қар
Page 282 and 283:
Гидроксидтер суға
Page 284 and 285:
Mg (ОН) 2 101-сурет. Гид
Page 286 and 287:
(мысалы ВаСІг, К2СО3)
Page 288 and 289:
Fe (OH) Cl25=±FeOH" + 2СГ мет
Page 290 and 291:
Бұл теңдіктен наша
Page 292 and 293:
циясы кемиді, өйтке
Page 294 and 295:
Сонымен иондык тео
Page 296 and 297:
И о н д ы қ т ү р д е ,
Page 298 and 299:
н е м е с е , и о н д ы
Page 300 and 301:
көрдік. Сондықтан г
Page 302 and 303:
Металл-І-су^гидратт
Page 304 and 305:
ғой. Мэселен, мырыш
Page 306 and 307:
39-кесте М е т а л д а
Page 308 and 309:
105-сурет. Электроли
Page 310 and 311:
катодта 2Ni + + + 4e = 2Ni N
Page 312 and 313:
Бұл элементте мына
Page 314 and 315:
лардан тұратын агр
Page 316 and 317:
адсорбцияланған су
Page 318 and 319:
негізгі топтарда о
Page 320 and 321:
тен артпайды себеб
Page 322 and 323:
аргон—9,3 л, неон—18
Page 324 and 325:
9-кестеде келтірілг
Page 326 and 327:
істеу өте үлкен ұқы
Page 328 and 329:
молекулалардыц ара
Page 330 and 331:
Бұлардың ішінде су
Page 332 and 333:
Гей-Люссак пен Л. Ж.
Page 334 and 335:
Химиялык жағынан х
Page 336 and 337:
НсҚгаз) * “ Т Г 110-су
Page 338 and 339:
I t 1-сурет. Тұз комба
Page 340 and 341:
, yTf О • СЮ 2 молекул
Page 342 and 343:
г е ю ;. + 2 К 0 Н = К С 102
Page 344 and 345:
дыктан энергетикал
Page 346 and 347:
Бромидтар ерітінді
Page 348 and 349:
а) судағы иод ионда
Page 350 and 351:
саны артқан сайын б
Page 352 and 353:
сутек кышқылдарыны
Page 354 and 355:
Сигіаттама H2S HaSe Нг
Page 356 and 357:
Күкірт А у а -су - Кү
Page 358 and 359:
дарға айналады. Сал
Page 360 and 361:
су ерітіндісінде т
Page 362 and 363:
H 2S 2 сутек пероксид
Page 364 and 365:
касиеті бар, демек
Page 366 and 367:
* J s / II \ Н О о O H о / о 4
Page 368 and 369:
(бұл реакция галоге
Page 370 and 371:
о о ,1 О, „ н о ч ІІ /°\
Page 372 and 373:
7. Дикүкірт қ ы ш қ ы
Page 374 and 375:
лады, яғни күкірт д
Page 376 and 377:
өте өсігг кетеді, с
Page 378 and 379:
қасиетінен әлдекай
Page 380 and 381:
азот келеді, бірақ
Page 382 and 383:
катализатор. Соның
Page 384 and 385:
болуынан су молеку
Page 386 and 387:
1 және химиялық тұр
Page 388 and 389:
Қышқыл тотықтырғыш
Page 390 and 391:
да азот оксидтерін
Page 392 and 393:
м ен — 10° пен + 140° С
Page 394 and 395:
Азотты қышқылдың т
Page 396 and 397:
сүйығы» (орысша «ца
Page 398 and 399:
Ауа иіргізетін Нит
Page 400 and 401:
Тарихынан. XVII ғасыр
Page 402 and 403:
I Осы арада айта кет
Page 404 and 405:
Фосфордың үш оксид
Page 406 and 407:
Фосфордың кышкылда
Page 408 and 409:
Фосфорлау қ ЫІц к ы
Page 410 and 411:
Бірак бұл реакция ж
Page 412 and 413:
АзНз-суйытылган қы
Page 414 and 415:
SbCl3 + 3NaOH = !Sb(O Hh + 3NaCl Sb
Page 416 and 417:
Өткен негізгі топт
Page 418 and 419:
наль торынан тұрад
Page 420 and 421:
Заттың сыртқы беті
Page 422 and 423:
ды. Қазақстанда Қар
Page 424 and 425:
С у газы генератор
Page 426 and 427:
Кальций карбиді ац
Page 428 and 429:
басқа газдардын, иі
Page 430 and 431:
К0Н + С 0 2 = КНС0з КНСО
Page 432 and 433:
тастар, шлифтайтын
Page 434 and 435:
Кәдімгі к ұ м да ква
Page 436 and 437:
Кремний кышкылы өт
Page 438 and 439:
мен кремнеземнен ш
Page 440 and 441:
Цемент казіргі зам
Page 442 and 443:
GeCl2 + 2KOH = Ge(OH)2 + 2KCl Те
Page 444 and 445:
PbO + C = Pb + CO Пиромета
Page 446 and 447:
Аккумулятор жасау
Page 448 and 449:
барлығы металдар, н
Page 450 and 451:
бос жыныстан бѳліп
Page 452 and 453:
ұшкыштығына сай қо
Page 454 and 455:
жақсы өткізетін эл
Page 456 and 457:
өзгерту арқылы, тех
Page 458 and 459:
Қосмостық ракетала
Page 460 and 461:
тін металдардын, құ
Page 462 and 463:
сак, бұлар реакциял
Page 464 and 465:
шығарады. Ал, онын,
Page 466 and 467:
Металдардағы қоспа
Page 468 and 469:
мов (1927 жылдан), H. A.
Page 470 and 471:
I Үшінші негізгі то
Page 472 and 473:
148-сурет. Тетрагона
Page 474 and 475:
кылдары окай гидра
Page 476 and 477:
х(Э20з-у5102-2Н20Э = А1, Cr,
Page 478 and 479:
сондыктан транспор
Page 480 and 481:
(1040°С) бірден булан
Page 482 and 483:
р электрондар) болғ
Page 484 and 485:
Бериллий туздарыны
Page 486 and 487:
міне, осы ак магнез
Page 488 and 489:
Шыққан кальций окс
Page 490 and 491:
Оксидтері мен ги др
Page 492 and 493:
Қышқылдармен, кышк
Page 494 and 495:
л и т Na2S 0 4 • 10Н20, те
Page 496 and 497:
Рубидий жэне цезий
Page 498 and 499:
Үшінші бөлім К О С Ы
Page 500 and 501:
тұрақты болғанымен
Page 502 and 503:
иондар не бейтарап,
Page 504 and 505:
1 KA1(S04)2**K- + A l - + 2 S O f
Page 506 and 507:
дің түзілуінің жол
Page 508 and 509:
о) Ro КАд+ 6) 2R0 m 155-сур
Page 510 and 511:
тетраэдрлік компле
Page 512 and 513:
жұтылады (163-сурет).
Page 514 and 515:
[BeF4]2- [Fe(CN)6]4- Комплек
Page 516 and 517:
екі комплекс түзуш
Page 518 and 519:
беріктенеді. Демек,
Page 520 and 521:
2FeS + 3 0 2 = 2Fe0 + 2S 02 2Cu2S +
Page 522 and 523:
Мыс оксидініқ тоты
Page 524 and 525:
циялап отыр, сонын,
Page 526 and 527:
§ 3. А Л Т Ы Н Алтын т
Page 528 and 529:
Алтынның оңайырақ
Page 530 and 531:
4Zn + 8H N 0 3 = 4 Z n (N 0 3) 2 +
Page 532 and 533:
комплекстерінік іш
Page 534 and 535:
pay, § 4), сонда кейбір
Page 536 and 537:
электрондар валент
Page 538 and 539:
Үшеуі де ауада, суд
Page 540 and 541:
элементтермен үкса
Page 542 and 543:
Осымен қабат: 3Nb + 5HN0
Page 544 and 545:
менттері: бұларда д
Page 546 and 547:
§ 1. Х Р О М Хром жара
Page 548 and 549:
Cr20 3 + 2КОН = 2КСг0 2 + Н2
Page 550 and 551:
Хром ангидридінің
Page 552 and 553:
РЬМо04, түрінде кезд
Page 554 and 555:
Өндірілетін вольфр
Page 556 and 557:
М а р г а н е ц то п ш
Page 558 and 559:
құрамына араластыр
Page 560 and 561:
Mn (II) туындылары тот
Page 562 and 563:
Бейтарап ортада же
Page 564 and 565:
Тс (IV) косылыстары Mn
Page 566 and 567:
ѳзгеше болады, мыса
Page 568 and 569:
отын, флюс жэне ауа.
Page 570 and 571:
Осы екі тұздың құйм
Page 572 and 573:
166-сурет. К онвертор
Page 574 and 575:
түзіледі (қалыңдығ
Page 576 and 577:
I акцияларына катын
Page 578 and 579:
6 F e S 0 4 + 2 H N 0 3 + 3 H 2S 0
Page 580 and 581:
Бұл кос ядролы косы
Page 582 and 583:
айналады. N12O3 күшті
Page 584 and 585:
Платиналык металда
Page 586 and 587:
Карл Карлович Клау
Page 588 and 589:
Төртінші бөлім ПЕР
Page 590 and 591:
Лантаноидтардың қы
Page 592 and 593:
Жер кыртысында лан
Page 594 and 595:
МегОз кышқылдарда (
Page 596 and 597:
Табиғи радиоактивт
Page 598 and 599:
ті, оныц жанына реа
Page 600 and 601:
Изотондар 136Y 13BD 139, 5
Page 602 and 603:
§ 3. ЖАН.А ЭЛЕМ ЕНТТЕ
Page 604 and 605:
f:'AI + 4He==30si+>n + e (пози
Page 606 and 607:
2 2 7 Д 2 2 3 p , 4 Н 8 9 87 ' 2
Page 608 and 609:
170-сурет. Тізбекті я
Page 610 and 611:
Актиноидтарда рет
Page 612 and 613:
ХИМИЯЛЫК. ЭЛЕМЕНТТ
Page 614 and 615:
Ж алғасы Элемент не
Page 616 and 617:
IV К О С Ы М И !Л КЕЙБІ
Page 618 and 619:
V II К О С Ы М Ш А ЕРІГ
Page 620 and 621:
XI КОСЫМША Х И М И Я Л
Page 622 and 623:
If 3 «3 £ w 5S * 40 - к X 5 I
Page 624 and 625:
Аралас -металл 590 Ар
Page 626 and 627:
Ерігіштік 255 -көбей
Page 628 and 629:
Купраттар 521 Қуприт
Page 630 and 631:
Ниобий 537 -гидрокси
Page 632 and 633:
-аминокомплексі 575 -
Page 634 and 635:
Электросгатистика
Page 636 and 637:
§ 16. Молекулалар ме
Page 638 and 639:
Германий топшасы §
Page 640:
1 І - 5 0 Учебное изда
show all

2 Ð½Ðµ

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?