Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
9, кайрактас ретінде колданады. Корундка баска заттар араласса,<br />
мысалы хром араласса, кызыл түсті болады, оны рубин дейді,<br />
темір мен титан араласса кѳк түсті болады, оны сапфир<br />
дейді- Рубин мен сапфир асыл тастар катарына жатады. Рубиндерді<br />
казір колдан жасайтын болды, олар дэл приборлар механизміне,<br />
сағат тасы ретінде жэне эшекей заттардын сақина, түйреуіш<br />
т. б. көзіне салынады. Корундтың ұсак түрі наждак, егеу, кұм<br />
ретінде колданылады. Қайрак тас жэне отка берік зат ретінде,<br />
бокситтер жасалған а л у н д (А120 3) деген зат та колданылады.<br />
АЬОз— кристалдык модификациясы ѳте туракты, сумен жэне<br />
кышкылдармен эрекеттеседі. Сілтілермен кѳп уакыт кыздырганда<br />
ыдырайды. Диалюминий триоксидінін негізгі колданылатын<br />
саласы — металдык алюминийді ѳндіру.<br />
Алюминий бейметалдармен, онын ішінде оттекпен, галогендермен<br />
ѳте шабыт косылатындығына карамай ол ауамен, сумен<br />
жанасканда коррозияға ұшырамайтындығы ғажап, түсініксіз<br />
сиякты. Мүнын себебін мына тәжірибе айқын түсіндіреді. 150-а<br />
суреттегі алюминий шыбығынын төменгі үшын кыздырса,алюминий<br />
балкып, тамшы тәрізді төмен түсуі керек еді. Бірак шыбыктын<br />
төменгі үшы майысып, тѳмен карай салбырап тұрады (150-6<br />
сурет). Шыбыктьщ майыскан ұшы дорба сиякты, онын ішінде<br />
балкыған сұйык металл күмістей жылтырап тѳмен карай іркіліп,<br />
дорбаньщ түбін керіп, бірак тесіп шыға алмай тұрғанын кәреміз.<br />
Дорба деп отырғанымыз — алюминийдін сыртын каптаған<br />
онын оксиді. Оксид ете жұка кабатты (0,00001 мм) болғандыктан<br />
мѳлдір болады, ішіндегі металдын жалтырлығына дейін кәрініп<br />
тұрады. Екінші жағынан бүл оксид кабатынын ѳте тығыз,<br />
берік екенін кѳреміз. Міне, алюминий ауамен жанасқан жерде<br />
бірден тотыгып осындай оксид кабыршағымен капталып коррозиядан<br />
корғалады.<br />
Алюминий гидроксиді полимерлі зат, лабораторияда<br />
А1(ОН)з алюминий туздарынын сілтілермен реакцияласуында<br />
түзіледі, ѳзі кілегейленген коллоидтык күйде болатын зат:<br />
А1(ОН)з — нағыз амфотерлі гидроксид: ,<br />
А1(0Н)з + ЗНС1 = А1С1з + ЗН20<br />
Al(OH)3 + NaOH = Na [AI (ОН) 4)<br />
Na [Al (ОН)4] — натрий алюминаты, бұрын оны метаалюминат<br />
түрінде жаздык.<br />
Алюминий сілтіде ерігенде де алюминат түзіледі.<br />
2 A l+ 2N a0H + 6H 20 = 2Na[Al(0H )4] + З Н 2<br />
Қалыпты температурада алюминий галогендермен эрекеттесіп,<br />
галогенидтер түзеді, мысалы:<br />
2А1+ЗҒ2 = 2А1Ғз<br />
Баска галогенидтерге Караганда АІҒз алюминий фторидінін касиет}<br />
ѳзгеше. Ол суда ерімейді, кыздырғанда балкымайды<br />
477
Change language