13.01.2015 Views

2 не

2 не

2 не

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

болуы мүмкін деген ой тугызады. Олай болса атом ѳзі немене, веден,<br />

калай құралған деген сұраулар туады.<br />

Элементтердін атомдарының қасиеттері период сайын қайталайтындыгы,<br />

ол атомдарының құрылымында да бір ұқсастықтардың<br />

қайталайтындыгын көрсетеді.<br />

Бірак бұл периодтық система нұсқап көрсетіп отырган атом<br />

кұрылымындагы ортақтықты, тектестікті, ұқсастықты іздеу, баскаша<br />

айтқанда, атомның құрылысын зерттеу бірден басталмады,<br />

өйткені XIX гасырдын аягына дейін химияда да, физикада да<br />

атом материяның бөлініп болган ең кіші бөлігі, одан әрі бөлінбейді<br />

деген метафизикалық жалган пікір үстем болды.<br />

Бұл пікірдің бір жақты, кате пікір екенін кейбір дана ғалымдар<br />

ерте-ак түсінді. Мысалы, Москва университетінің профессоры<br />

М. Г. Павлов (1819 ж.) барлық зат материядан тұрады,<br />

материяда электр зарядтары болады, ең кіші бөлшек атом —<br />

оң және теріс зарядтан түзілген, элементтердің атомдары планетарлық<br />

қүрылысты болады деген. Бұл — атомның күрделі жүйе<br />

екендігі жөнінде айтылган ен алгашқы пікір еді. Осы жайында<br />

А. М. Бутлеров (1886 ж.) былай деген:<br />

«Атомдар... жаратылысы бойынша бѳлінбейді емес, казіргі<br />

біздің колымызда бар тәсілдермен гана бѳлінбейді... кейін ашылатын<br />

жаңа процестерде бѳлінуі мүмкін...»<br />

Осы жылдарда Н. А. Морозов атомның күрделі екендігін<br />

айтумен қатар онын, орталық бөлімі және жеңіл электр бөлшектері<br />

болады деген. Морозовтың есебінше, атомның қүрылымында<br />

массасы бірге, екіге және төртке тен бөлшектер, олардың оң әрі<br />

теріс зарядтары болады. Олар осы кездегі — а бѳлшектер, дейтрон,<br />

протон, нейтрон, электрон, позитрондар сиякты. Морозов<br />

бул пікірлерін периодтык системага сүйене отырып айтты.<br />

Орыстың кѳрнекті химигі Б. Н. Чигерин (1888 ж.) математикалык<br />

есептеулер аркылы атомның қүрылымын күн . жүйесі<br />

сиякты деген корытындыга келген.<br />

Д. И. Менделеевтің ѳзі де былай жазган болатын:<br />

«...Периодтылык заны өте түсінікті болганыме»-, оның себебін<br />

анықтап түсіндіруді біз әзір болжауымыз да киын...<br />

Жорамалдауымызга өте колайлы, әттең әзір дәлелдеуге<br />

мүмкіншілігіміз жок... бірак ж а й заттарды ң атомдары<br />

— күрделі заттар, олар өзінен де кішірек бөлшектердің<br />

косылуынан түзілген; біз атом<br />

бөлінбейді дегенде кәдімгі<br />

химиялык жолмен бөлінбейтіндігін<br />

гана айтамыз...»<br />

Агылшын галымы Д ж . К<br />

Томсон (1904 ж.) атомның<br />

ішіндегі он заряд бір жерінде<br />

емес бар жерінде бірдей орналаскан,<br />

ал оларды нейтралдай-<br />

ТЫН электрондар ОСЫ ОҢ заряд- 4-сурет. М агн и т өрісінде катод<br />

тардың арасында, концентрлі сәулелерінің қиыстауы<br />

53

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!