Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Millî Folklor, 2003, Y›l 15, Say› 60<br />
lat›rlar, baba o¤lundan kurtulmay› düflünür,<br />
bir av s›ras›nda o¤lunu att›¤› ok<br />
ile yaralar. Baba eve döner, han›m o¤lunu<br />
sorar, ana yana yak›la Kaz›l›k Da-<br />
¤›’na gider, o¤lunun yerde yatt›¤›n› görür,<br />
onunla konuflur. O¤lan H›z›r’›n gelip<br />
s›rt›n› s›¤ad›¤›n› anan›n ak südü ile<br />
da¤ çiçe¤inin yaray› iyi edece¤ini söyledi¤ini<br />
anas›na anlat›r. O¤lan eve götürülür,<br />
bir süre sonra iyi olur.<br />
K›rk kötü adam o¤lan›n sa¤ oldu¤unu<br />
anlay›nca, Dirse Han›n durumdan<br />
haberdar olmas› ile hallerinin kötü olaca¤›n›<br />
anlarlar Dirse Han’›n elini kolunu<br />
ba¤lay›p satmaya götürürler. Ana onlar›n<br />
yapt›¤›n› görür. O¤luna haber verir.<br />
O¤ul k›l›ç kuflan›r, babas›n› namertlerin<br />
elinden kurtar›r.Dirse Han o¤luna beylik<br />
ve taht verir. Dede Korkut gelir, bir<br />
O¤uzname ile olay› yorumlar.<br />
Vaka Örgüsü<br />
Dirse Han Hikayesinde temel vaka,<br />
baba ile o¤ulun aras›n›n aç›lmas› ve baban›n<br />
o¤lunu öldürmesidir. Vakan›n halkalar›,<br />
epizotlar›n› s›ralayal›m .<br />
Han Bay›nd›r y›lda bir defa toy<br />
eder,O¤uz beylerini konaklar,- Toya,Dirse<br />
Han ça¤r›l›r, çocuksuzlar için düzenlenmifl<br />
ota¤a konuk edilir,-üzülür ve han›m›na<br />
koflar, zürriyetsiz olmas›n›n nedenini<br />
sorar,- kad›n bir toy düzenlemesini,<br />
bir a¤z› dual› sayesinde çocu¤unun<br />
olaca¤›n› söyler,- toy düzenlenir bir a¤z›<br />
dual› sayesinde o¤lu olur-, O¤ul on befl<br />
yafl›na gelir, bo¤a ile güreflir onu yener-<br />
,baban›n k›rk adam› o¤ulu çekemez ortadan<br />
kald›rmak için baba ile aras›n› açarlar<br />
ve onu babalar›na öldürtmek isterler.-<br />
O¤ul H›z›r sayesinde kurtulur,-<br />
K›rk adam babay› kaç›r›rlar,- ana o¤ulu<br />
babay› kurtarmaya gönderir,- o¤ul babay›<br />
kurtar›r,- baba o¤ula beylik ve taht<br />
ba¤›fllar,- Dede Korkut gelir O¤uzname’sini<br />
söyler. Ana vaka on iki vaka halkas›ndan<br />
oluflmufltur.<br />
Dirse Handa vakalar zengin ve ku-<br />
laktan ziyade göze hitab eden bir yans›tma<br />
ile anlat›lm›fllard›r.<br />
Tema<br />
Tema konunun ifllenifl tarz›d›r. Konuyu<br />
k›skançl›k olarak al›rsak Dede<br />
Korkut’un konuya getirdi¤i boyutlar› irdelemek<br />
gerekir. Hayat ve edebiyat insan›n<br />
duygular›n›n kendi içinde ve toplumda<br />
benzer duygularla kavgas›n›n sonudur.<br />
fihakeespeare Makbet’inde insan<br />
ihtiras›n›n getirdi¤i bir seri cinayeti anlat›r.<br />
‹htiras insanlar› en de¤erli varl›klar›n›<br />
bile harcatacak can›na k›yd›racak<br />
durumlara iter. Makbet’in ihtiras›n› leydi<br />
Macbet uygulamaya koyar ve birçok<br />
insan›n hayat›n› karart›r, asl›nda kararan<br />
kendi hayat›d›r, Kral›n öldürülmesinden<br />
sonra vehminin ve karabasanlar›n›n<br />
kurban› olur, rahat yüzü görmez,<br />
sürekli tedirgin, dünya bafl›na y›k›lacak<br />
gibi korkarak yaflar. Ve gerçekten çok<br />
kötü bir biçimde öldürülür.<br />
Dirse Han hikayesi trajedidir. Aristo<br />
trajediyi anlat›rken uyand›rd›¤› ac›ma<br />
ve korku duygular›yla bir katharsis(ar›nma)<br />
etkisi yaratt›¤›n› söyler.Dirse<br />
Han o¤lunu ok ile vurmaya karar verir,<br />
ve uygular. O¤lu’nu öldü diye Kaz›l›k<br />
da¤›nda b›rak›r. Okuyucu bu sahne karfl›s›nda<br />
k›skançl›¤›n ne olumsuz bir duygu<br />
oldu¤unu babay› o¤lunun katili olmaya<br />
kadar götürdü¤ünü görür ve bu kötü<br />
hisden ar›n›r. Dede Korkut’un da gayesi<br />
bu hissi lanetlemektir, ama modern anlat›c›lar<br />
gibi hiç lanet sözü kullanmadan,<br />
vakan›n plotun diliyle konuflur. Hegel<br />
de gerek tragedya, gerekse trajik<br />
kavramlar›n›, kader kavram›yla trajik<br />
suç kavram›yla üst bir iste¤e ayk›r› düflüp<br />
bunun sonucuna katlanma anlay›fl›<br />
olarak görür. Bunu Dirse Han hikayesine<br />
uygularsak o¤ula güç ve delikanl›l›k<br />
üst bilinç taraf›ndan ilahi olarak verilmifltir.<br />
Bu bilince karfl› ç›kanlar, yani<br />
onu öldürmek isteyenler, sonunda yine<br />
üst bilincin bir yard›m› ile yapt›klar› kö-<br />
48 http://www.millifolklor.com
Change language