Erzurum'da Âşık Kahvehanesi Geleneği - İstanbul Erzurumlular ...
Erzurum'da Âşık Kahvehanesi Geleneği - İstanbul Erzurumlular ...
Erzurum'da Âşık Kahvehanesi Geleneği - İstanbul Erzurumlular ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Dilaver Düzgün<br />
<strong>Âşık</strong>lar bir yandan köy oturma odalarında, düğünlerde, çeşitli dost<br />
meclislerinde sanatlarını icra ederken, öbür yandan şehir merkezindeki belli<br />
başlı kahveleri mekân tutmuşlar, buralarda kendilerini ilgi ile izleyen<br />
insanlarla beraber olmuşlardır.<br />
<strong>Erzurum'da</strong> âşık kahvesi geleneğinin geçmişiyle ilgili olarak kaynaklara<br />
dayalı köklü bilgilere sahip değiliz. Ancak, bazı halk rivayetleri ve edebi eserler<br />
bu konuda birtakım ipuçları verebilecek niteliktedir. Kerem ile Aslı hikâyesinin<br />
çeşitli yazılı ve sözlü varyantlarına göre Kerem Erzurum'a geldiğinde<br />
hastalanır. Sofusuyla birlikte dört ay boyunca bir kişinin evinde misafir olur.<br />
Sonra bir kahvede saz çalıp şiir söylemeye, hikâye anlatmaya başlar, kahvenin<br />
işleri çok iyi olur. Kahveci, Kerem'e ortaklık teklif eder. Kerem, kabul etmek<br />
istemez. Israrlar karşısında kahveyi birlikte işletirler. Birkaç ay bu ortaklık<br />
devam eder. Aslı'nın <strong>Erzurum'da</strong>n ayrılmasıyla Kerem de Erzurum'u terk eder.<br />
Aşkale'ye vardığında yine bir kahveye gider ve saz çalıp şiir söyler 2 .<br />
Ercişli Emrah ile Selvi Han hikâyesinde ise Emrah, Selvi'yi aramak üzere<br />
babasıyla birlikte Erzurum'a gelir. Kaşıkçılar Çarşısı'nda bir kahvede büyük bir<br />
kalabalığa hitab ederek saz şiiri örnekleri verir. Selvi'nin Erzurum'a gelmediği<br />
anlaşılınca buradan ayrılarak Halep'e giderler 3 .<br />
Teşekkül tarihi itibariyle Kerem ile Aslı'dan daha eski olan <strong>Âşık</strong><br />
Garip-hikâyesinin Destan-ı Hikâyet-i Maksud adlı yazma rivayetine göre <strong>Âşık</strong><br />
Garip gurbete giderken Erzurum'a uğrar. Bir kahvede saz çalıp şiirler<br />
söylemeye başlar. Bir süre bu işle uğraşır, yeterli para kazanamadığı için<br />
Halep'e gitmek üzere buradan ayrılır. Ayrılmadan önce kahvecinin isteği<br />
üzerine Erzurum için bir şiir söyler 4 .<br />
Kerem ve Garip adlı âşıkların gerçekten yaşamış birer kişi oldukları<br />
henüz kesinlik kazanmamışsa da, Kerem ile Aslı ve Ercişli Emrah ile Selvi Han<br />
hikâyelerinin XVII. yüzyılın ilk yarısında, <strong>Âşık</strong> Garip hikâyesinin de XVI. yüzyıl<br />
ortalarında teşekkül ettiği dikkate alınırsa <strong>Erzurum'da</strong> âşık kahvesi geleneğini<br />
beş yüz yıl kadar geriye götürme imkânına sahip bulunuyoruz. Bu tarihi süreç<br />
içinde kendini gündemde tutan âşık kahvesi geleneği, XIX. yüzyılda yeni bir<br />
boyut kazanmıştır. Caferiye Mahallesindeki evini bir dergâh haline getirerek<br />
Erzurum'un kültür ve sanat atmosferini yönlendiren şair ve musikişinas<br />
Erbabî, aynı zamanda âşık kahvelerinin aranan ismi haline gelmiştir. 5 Onun,<br />
Çardak Kahve'de Sümmanî ile yaptığı rivayet olunan karşılaşma çok ünlüdür.<br />
2 Şükrü Murat Elçin, Kerem ile Aslı Hikâyesi, Ankara, 1949; Bülent Karabacak, Kerem ile Aslı<br />
Hikâyesi, Erzurum, 1970, AÜFEF Lisans Tezi.<br />
3 Muhan Bali, Ercişli Emrah ile Selvi Han Hikâyesi- Varyantların Tesbiti ve Halk<br />
Hikâyeciliği Bakımından Önemi, Ankara, 1973, s. 156-158.<br />
4 Fikret Türkmen, <strong>Âşık</strong> Garip Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma, Ankara, 1974, s.<br />
152-153.<br />
5 Ziyaeddin Fahri [Fındıkoğlu], Erzurum Şâirleri, <strong>İstanbul</strong>, 1927, s. 81.
Change language