Erzurum'da Âşık Kahvehanesi Geleneği - İstanbul Erzurumlular ...

Dilaver Düzgün
Bundan sonra dinleyicilerin istekleri yerine getirilir. Dinleyici istekleri
ya bir kâğıda yazılarak aşığa ulaştırılır yahut "filan türküyü istiyorum"
biçiminde yüksek sesle ifade edilir. Bazen de müşteri, kahvede çay dağıtan
garsona isteğini bildirir, o da aşığın kulağına sessizce söyler. İsteklerin yerine
getirilmesi sırasında uyulması gereken önemli kurallardan biri de aşığa bahşiş
verilmesidir. Bahşiş olarak verilen para, sazın uç kısmında bulunan ipliğin
arasına sıkıştırılır. Program sonuna kadar para orada asılı durur. Başka
bahşişler verilirken yine oraya eklenir. Çok sık olmamakla birlikte paranın,
aşığın eline verildiği veya cebine konulduğu durumlar da söz konusudur. Bu
bahşişler aşığın sevilerek izlendiği manasına gelir ve bu âşık açısından bir
teşvik unsuru halini alır. Aşığın motivasyonu açısından son derece yararlıdır.
Bu motivasyonu sağlamak üzere bazen de aşığa hitaben "çok yaşa", "sağol",
"varol" gibi sözler söylenir. Son on yıl içinde Erzurum kahvelerinde en çok
istenen saz şiiri örneklerine göz attığımızda toplumsal eleştiri türündeki
eserlerin öncelikli olarak yer aldığını görüyoruz. Bunlar arasından seçtiğimiz
şu iki toplumsal yergi şiirini buraya aktarmak istiyoruz:
Âşık Mustafa Ruhanî'den:
Rayından çıktı tren
Diren vatandaş diren
Kim bu treni süren
Evlen fren patladı
Yok mu makinisti gören?
Hop hop hoppala
Hoppala yavrum hoppala
Uçuruma gidersen
Kefenliği arkala.
Bugün hava çok sıcak
Çalışmak ne olacak
Olalım kucak kucak
Ağaç gölgesi serin
Oynayalım salıncak
İp ip ippala
İppala yavrum ippala
İp kırılır düşersen
Altın üstün ufala.
Öteden gel öteden
Beynimizi kıt eden
Gençliği berbat eden
Daha bize ne olur
Çalıyor TRT'den