1914 çallı kuşağı'nın türk resim sanatına etkisi

382
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 29, Sayfa 371-392, 2010
F. Başbuğ
yeniye dair her şey 1930’lu yıllardan itibaren eski olarak nitelendirilmiştir.
Avrupa’da kütüphane ve müzeleri ateşe vermekten bahseden manifestolar
yayınlandığı tarihte, 1914 Kuşağı ressamları, yurtta Türk resim sanatını ileriye
taşıyabilecek adımları atıyorlardı. Kuşağın amacı ya da İzlenimcilikten anladığı,
ruhlarına hitap eden sevdikleri renkleri tuval üzerinde özgürce kullanabilen
özgür bir anlayıştır. Ancak Kuşağı bir akım olarak değerlendiren çevre,
ressamların yaptıklarını görmezden gelerek, adeta bir tasfiye eylemine
kalkışmıştır. Aslında Akademi’nin yeni kimlik ve yeni görev hedefiyle Çallı
Kuşağı’nı sindirme çabası başarılı olmuştur. Levy’nin gelişide bunun en güzel
örnekleri arasındadır.
Çallı Kuşağı temsilcileri, Batı’da aldıkları resim eğitiminin dışına çıkarak, yurda
dönüşlerinde özgür, çağa uygun bir görüş ve sanatsal tutum içerisinde
olmuşlardır. Genç sanatçılar, getirdikleri -doğayı tekrar etmekten- ziyade, ona
kişisel bir yorum, bir anlam katmak olan yeni anlayışı, halka sunmak için
1926’da Galatasaraylılar Yurdu’nda açılan sergileri kullanmışlardır. Galatasaray
Yurdu daha sonra Galatasaray Lisesi’ne dönüştürülmüştür. Galatasaray
Lisesi’nde çeşitli ressamların yapıtları sergilenmiştir. Bu sergiler yılda bir kez
yaz aylarında daha çok Ağustos aylarında açılmış, orta büyük salonda “Usta”
tablolar, yandaki sınıflarda da amatör gençlerin bazen de Sanayi-i Nefise
Mektebi öğrencilerinin çalışmaları yer almıştır. Sergiye girişte “duhuliye”
denilen bir ücret alınmıştır. Sergiler, halk ve aydınlar için sabırsızlıkla beklenen
önemli bir kültür olayı olmuştur. Sergilerde önemli devlet adamlarının ya da
temsilcilerinin bulunması, Cumhuriyet’in ilk yıllarında resim sergilerine olan
ilgiyi de gözler önüne sermektedir. Hatta sanatçıların eserlerinin satın alınarak
desteklenmesi, bir sonraki sergiler için sanatçıları motive etmiştir. Günümüzde
belli başlı devlet kurumlarının koleksiyonlarında olan bu eserler o yıllarda satın
alınan eserlerdir.
1914 Çallı Kuşağı için düşünülen en önemli konulardan biri olan İzlenimcilik ya
da İzlenimci ressamlar söylemi, kuşak sanatçıları tarafından benimsenmemesi de
ilginçtir. Yine bu konuda da örnek vermek gerekirse Hikmet Onat, bazı
eleştirmenlerce izlenimci bir ressam olarak değerlendirilmiştir. 2 Şubat 1977
yılında Akbank Osmanbey Sanat Galerisi’nde ölümünden tam bir ay önce açtığı
ilk ve son kişisel resim sergisinde, kendisine yöneltilen bir soruya verdiği
“Hiçbir zaman izlenimci bir endişem olmamıştır” cevabıyla kısmen bu
değerlendirmeye karşı çıkmıştır (Çakaloz, 1982: 90). Görülmektedir ki
İzlenimciliği grup olarak ya da temsil etme gibi bir anlayış içinde olmamışlardır.
Ürettikleri eserlerde de farklı eğilimler gösterdiklerine göre, direk olarak
İzlenimci Kuşak değerlendirmesi de yine bu kuşak üzerine çok ta oturan bir
terim değildir. Doğa resimlerinden başka bazı resimlerde görülen ve dönemin
sosyal, toplumsal, siyasal olaylarına duyulan ilginin de resimlere konu olduğu
görülmektedir. Picasso’nun meşhur “Guernica”sı (1937) İspanya İç Savaşı
sırasında Nazi Almanya’sına ait 28 bombardıman uçağının 26 Nisan 1937
yılında İspanya’nın Guernica şehrini bombalamasını anlatan gerçek bir abidedir.
Şüphesiz ki Picasso, bu eseriyle savaşın vahşet verici felaketini bütün dünyaya