Transatlantik banka krizi – Yeni bir ekonomik buhrana dogru - EIIW

Basin aciklamasi
Okumakta oldugunuz basin aciklamasi Prof. Dr. P.J.J. Welfens 1
(welfens@wiwi.uni-wuppertal.de)
tarafindan 20.10.2008 tarihinde, Frankfurt’da bir toplantiyla duyurulmustur ve
Deniz Erdem (erdem@wiwi.uni-wuppertal.de) tarafindan Türkce’ye cevirilmistir.
Transatlantik banka krizi – Yeni bir ekonomik buhrana dogru
Amerikan banka denetim sisteminin zayif noktalarini ve bir cok rating hatasini ortaya cikaran
finans krizi, aslinda düzenlenmemis bir sistemin ve denetlenmemis yeni finansal girisimlerin
(financial innovations) sonucudur. Amerikan banka krizi, iktisadi kurallara aykiri, gercekci
olmayan ve abartili yatirim kar hedefleri sonucu dogmustur. Bu baglamda, Bafin (Alman
Banka-Finans Denetim Kurulu) ve Amerikan Banka denetimi cökmüstür. Bu kriz, ayni
zamanda dünya ve amerikan ekonomisine büyük zarar vermistir. Avrupa ve bu anlamda
Almanya da bu krizden önemli ölcüde zarar görmüstür. Federal hükümetin ekimdeki
kurtarma paketi ise sadece zaman kazanma yönünden faydali olabilir. Bu anlamda, bu tip bir
paket yapisal sorunlari cözemez. Amerikan ve Ingiltere paketi, belli hükümler getirse bile,
banka ve fonlarin güvensizlik problemini, Kredi risk policeleri (CDO) var oldugu sürece
cözemez.
Finans ürünlerinin standardizasyonundaki ve finansal kalite belgelerindeki, Clearing
noktalarindaki yetersizlik, bu yeni finansal yeniliklerin risklerini düsük gibi gösterirken CDS
(Credit Default Swap) ve CDO squared (Collateralized Debt Obligation, CDS ve CDO karisimi)
piyasada islem görmektedir. CDSler belirlenmedigi, toplanmadigi ve seffaf hale getirilmedigi
sürece, bankalar arasi (interbank) piyasa cökmeye devam edecektir.
ABD’de büyük bankalar, önemli miktarlarda büyük karlar pesinden kosarken ve bilanco disi
islemler sürdürürken, varlığa dayalı menkul kıymetler (VDMK, örn. subprime) de inanilmaz
büyüme rakamlarina ulasilmistir. Fakat yapilan islemlerin büyük bir bölümü bilancolara
yansimadigi icin, bankalarin kendi arasinda büyük bir güvensizlik ortaya cikmistir ve bu
güvensizlik ortami icinde bankalar arasi piyasada cöküse yol acmistir. Ek bilancolar sarttir.
Bankalar krizi, ABD ve AB’deki finans piyasalarindaki kisa vade cözüm adimlarindan sonra ,
orta vadede arastirma komisyonlari araciligi ile krizin sebeplerinin bulunmasini ve yapisal
reformlarini sart kosmaktadir. ABD ve Almanya’daki piyasalarin cöküsü bugüne dek
sorumlulara hic bir yaptirim getirmezken, yüz milyarlarca dolar, yeni düzenlenmeler
1 Prof. Dr. P.J.J. Welfens, EIIW (European Institute for International Economic Relations)’nin
baskanidir. Ayrica asagidaki kurumlarda görevlidir.
Jean Monnet Chair for European Economic Integration,
University of Wuppertal: www.welfens.wiwi.uni-wuppetal.de
Alfred Grosser Professorship 2007/08, Sciences Po, Paris
Research Fellow, IZA, Bonn
Non-Resident Senior Fellow at AICGS/The Johns Hopkins University, Washington DC

yapilmadan piyasalara akitilmaktadir. Ama gariptir ki bu güvensizlik ortami yayilmaya devam
etmektedir.
Bu anlamda Avrupa, banka denetimcilerinin dogurdugu kargasadan ziyade birlesik Finans
denetimine ihtiyac duymaktadir. Banka yöneticilerinin uzun vadeye göre yönlendirilmeleri
icin, sadece kisa vadeli kazanclar degil, ayni zamanda kar volatiliteleri de
vergilendirilmelidir. Örnegin, gecen sene % 30, bu sene % 5 kar eden kurum, kurumlar
vergisinin yanina örnegin ek olarak %x oraninda istikrarsizlik vergisi ödemelidir. Varlığa
dayalı menkul kıymetler (VDMK) satisinda ise, ilk satan banka %20sini hesabinda tutarken,
vadesi doldugunda en az ½ fiyatina, ilk alicidan geri satin almayi taahüt etmelidir. Sadece bu
sekilde bilanco hedefleri dahilindeki fiyat tabani problemi önlenebilir. Rating kurumlarina
ödemeler iki asamali yapilmalidir. Bu kurumlardan hizmet alanlar bir havuza ödeme
yapmali, ihale yoluyla kurum secmelidir. Ek olarak bu kurumlar kendilerini örneklemeye
(sampling) tabi tutmalilar, gerekirse ceza ödeyebilmelilerdir. Tabii, bu gerektigi yönde
sekillendirilebilir.
Amerikan krizi bircok negatif dissal (extern) etkiyle icicedir. Bu krizin ve finans piyasalarinin
istikrarsizliginin yükünü ABD’den ziyade, diger ülkeler cekecektir. Eger ABD bankalari BASEL II
ve CDSlerin toplatilmasini kabul etmezse, serbest sermaye dolasiminin sonu gelmis demektir.
Bu yüzden geriye yönelik ve simdiki CDSleri ortaya cikaracak tasrih merkezlerinin kurulmasi
sarttir. Bu baglamda, eger gerceklestirilmezse Amerikan resesyonu yeni subprime krizlerini
de doguracaktir.