Din Sosyolojisi - Anadolu Üniversitesi

kurucusu karizmatik lider Charles T. Russel’den sonra gelen Joseph F.
Rutherford tam anlamıyla yönetsel lidere örnektir. Zira liderlerinin skandalları
ve ölümüyle birlikte dağılma sürecine giren grubu bir arada tutmayı
başarmıştı. Bunun yanında gruba yeni bir isim verip, yeni slogan ve propaganda
taktikleriyle hızlı bir biçimde büyümesini sağlamıştı.
Karizmatik liderler sürekli olarak aşırı bir coşku içinde olduklarından dini
hareketin inanç esasları ve diğer uygulamaların değişiklik göstermesi normal
karşılanır. Ancak kurucu karizmatik liderin ölümünden sonra peşinden gelen
hareket liderleri, kurucu lideri bir peygamber biçiminde kutsallaştırarak
cemaatlerini daha düzenli bir hale sokmaya yani kurumsallaştırmaya çalışırlar.
Bu süreçte inanç esasları ve dini pratikler kesinliğe kavuşturulur. Grup
yönetimi ve grup içi ilişkiler kurallara bağlanır. Grup genişleyen nüfusu,
finans imkânları, sahip olduğu mabetler, hastaneler ve okullar gibi kuruluşlarla
başta yöneticiler olmak üzere bazı grup üyelerinin artık geçim kaynağı
haline dönüşür. Grubun daha düzenli bir şekilde devam ettirilmesi hem yeni
üyeler kazanma, hem kamuoyunu kendi lehlerine çevirme hem de kendi
kişisel yararları için gerekli görülür.
Resim 9.1: Karizmatik lider örnekleri: Solda Hare Krişna lideri Prabhupada, sağda ise
Beatles grubunun üyeleri ile Maharishi.
Bölünme ve Yeni Grupların Ortaya Çıkışı
Karizmatik liderden sonra başlayan kurumsallaşma süreci aynı zamanda
bölünme ve parçalanmaları da beraberinde getirebilir. Büyük dinlerin sürekli
olarak mezheplere bölünmesi gibi, yeni dini hareketler de benzer süreçleri
yaşarlar. Hareketin bölünmesindeki en önemli faktör karizmatik liderin
ölümüdür. Bundan sonra liderin yerine kimin geçeceği tartışmaları başlar. Bu
konuda kurucu liderin ailesi ile hareketin yönetici kadrosu arasında
çekişmeler görülür. Amerika’daki Mormon Kilisesi’nin lideri Joseph Smith
öldürüldüğünde, iki önemli danışman arasında liderlik mücadelesi başlamış,
daha sonra bu mücadeleye Smith’in kardeşi William Smith de katılmıştı.
Benzer bir şekilde daha sonra Kral David Tarikatı olarak anılacak grubun
lideri Louis Roden yerine David Koresh’i bırakmak isterken, oğlu George
Roden hareketin liderliği için mücadele etmiştir.
Bölünme ve parçalanmanın diğer bir önemli sebebi ise inanç ve uygulama
konusunda ana dini cemaat ile farklı düşünmektir. Böyle düşünenler grup
içerisinde yeni bir hareket başlatmış olurlar.
Yeni dini hareketlerdeki âhir zaman ve Mesih inançları arasındaki ilişkiyi
açıklayınız.
199