Din Sosyolojisi - Anadolu Üniversitesi

Milleti mensuplarının da karıştığı bir suikastta öldürülür. Elijah Muhammed
1975 yılında ölünce hareketin başına oğlu Wallace Muhammed geçti.
Wallace Muhammed, Fard Muhammed’in tanrılığı, Elijah Muhammed’in
peygamberliği, beyazların şeytanî oldukları biçimindeki doktrini değiştirdi,
namazın ve diğer ibadetlerin İslam’a uygun bir şekilde yapılması için çaba
gösterdi. Hareketin ismini, birkaç değişiklikten sonra Amerikan Müslüman
Misyonu olarak belirledi. Ancak Elijah Muhammed’in diğer oğlu Emmanuel
Abdullah kardeşinin liderliğini ve yapmış olduğu değişiklikleri kabul etmeyip
ayrı bir cemaat kurdu. Ayrıca E. Abdullah babasının servetinin İslam Milleti
hareketine değil, şahsına ait olduğu, dolayısıyla bütün kardeşler arasında
miras olarak dağıtılması gerektiğini iddia etti. Bu durum da ayrı cemaat
kurmanın altında ekonomik sebeplerin de olduğunu göstermektedir. Elijah
Muhammed’in doktrinin değiştirilmesi, sadık izleyicileri arasında yeni bir
grubun ortaya çıkmasına sebep oldu. Louis Farrakhan Orijinal İslam Milleti
adıyla eski öğretiye bağlı yeni bir grup kurdu ve medyada Wallace
Muhammed’den daha fazla yer alarak yeni liderlik rolüne soyundu. Bugün
Amerika, Kanada ve İngiltere’de bu iki ana gruba bağlı üye sayısının 25 bin
ila 100 bin arasında olduğu tahmin edilmektedir. Hareket İslam’ın yerel
şartlar çerçevesinde nasıl yorumlanıp uygulandığı konusunda dikkat çekici
bir örnektir. Ayrıca ana dini kitleden oldukça uzak ve iletişime kapalı olan
marjinal grupların ne tür yaklaşımlara sahip olabileceği konusunda sosyolojik
veriler sunmaktadır.
Özet
Dinî gruplaşmalarla ilgili kavramları tanımlayabilmek.
Dinî gruplaşmaları ifade etmek için İlahiyat disiplininde ve sosyolojide farklı
kavramlar kullanılır. İlahiyat disiplininde mezhep, kilise, tarikat kavramları
söz konusu iken sosyolojide dini hareket ve dini grup kavramları ağırlıklı
olarak kullanılır.
Ülkemizde de etkinlik gösteren yeni dini hareketleri listeleyebilmek.
Bugün dünyada yoğun propaganda yapan dini hareketlerin pek çoğu aynı
zamanda ülkemizde de faaliyet göstermektedir. Bunların içerisinde en dikkat
çekenleri Yehova Şahitleri, Yedinci Gün Adventistleri, Moonculuk, Hare
Krişna ve çeşitli meditasyon ekolleridir.
Yeni dini hareketlerin temel özelliklerini açıklayabilmek.
Yeni dini hareketler ortaya çıkış yerleri ve inançları açısından farklılık
gösterseler de benzer özellikler göstermektedirler. Çoğunlukla içinde doğdukları
ana dini grubun inancından izler taşırlar, bir dini topluluk içinde
belirli ritüelleri yaparlar. Bütün insanlığı kuşattıklarını iddia eden ve bir dini
grup görüntüsü vermeyen hareketlerde bile bir çekirdek grup söz konusudur.
Bunun yanında bir ibadet biçimi dayatmadığını iddia eden grupların meditasyon
veya toplu nikâh gibi seremonik uygulamaları olduğu görülmektedir.
Yeni dini hareketlerin temel özelliklerinden bir tanesi karizmatik bir liderin
etrafında toplanmalarıdır. Bu lidere yönetsel lider diyebileceğimiz liderler
yardımcı olur. Hemen hepsinde güçlü bir ahir zaman ve Mesih inancı söz
konusudur. Hareket karizmatik liderinin ölümüyle, bazen de henüz hayattayken
bölünmeler yaşar ve yeni grupların doğuşuna tanıklık eder.
216