All - AH BE EY Son.pdf

ANNE VE ÇOCUK SAĞLIĞI
Attila Hancıoğlu
Banu Akadlı Ergöçmen
Elif Kurtuluş Yiğit

Bebek ve Çocuk Ölümlülüğü

•0-4 Yaş Dönemindeki Ölümler
• Perinatal Ölümler
• Yüksek Riskli Doğurganlık Davranışı

• 0-4 Yaş Dönemindeki
Ölümler
– Neonatal
– Post-neonatal
– Bebek
–Çocuk
–Beş-Yaş Altı Ölüm
Hızları
‣ Doğum Tarihçeleri
– Her kadın için tüm
yaşamı boyunca
yaptığı canlı doğumlar
– Tüm canlı doğumlar
için yaş, doğum tarihi,
cinsiyet, hayatta kalma
durumu, ölüm yaşı
bilgileri

• Perinatal Ölümler
– Perinatal Ölüm Hızı
‣ Doğum Tarihçeleri
– Erken Neonatal
Ölümler
‣ Demografik Takvimler
– Ölüdoğumlar

• Yüksek Riskli
Doğurganlık
Davranışı
–18 yaşından önce
–35 yaşından sonra
–2 yıldan daha kısa bir
doğum aralığından
sonra
– 3 canlı doğumdan
sonra yapılan
doğumlar
‣ Doğum Tarihçeleri
‣ Yaş, gebelik, canlı
doğum sayısı bilgileri

Bebek Ölüm Hızı
1993, 1998 ve 2003 TNSA Tahminleri
Binde
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
1985 1990 1995 2000 2005
Yıl
TNSA-1993
TNSA-1998
TNSA-2003

Neonatal Ölüm Hızı
1993, 1998 ve 2003 TNSA Tahminleri
Binde
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
1985 1990 1995 2000 2005
Yıl
TNSA-1993
TNSA-1998
TNSA-2003

Bebek ve Çocuk Ölümlülüğü Tahminleri
TNSA-1993, TNSA-1998, TNSA-2003
Binde
70
60
50
40
30
20
10
0
61
53
52
43
37
29
29
26
23
17 17
12
9 10 9
Neonatal Postneonatal Bebek Çocuk 5-Yaş Altı
TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003

TNSA-2003 Bulgularına Göre 2003 Yılında
– 22930 Neonatal Ölüm
– 15240 Post-neonatal ölüm
– 38170 Bebek ölümü
– 11270 Çocuk Ölümü
– 49440 Beş-Yaş Altı Ölüm

Bebek ve Çocuk Ölümlülüğündeki Oransal Değişim (%)
TNSA-1993, TNSA-1998, TNSA-2003
1993-1998 1998-2003 1993-2003
Neonatal Ölüm Hızı -12 -34 -42
Post-neonatal Ölüm Hızı -28 -29 -49
Bebek Ölüm Hızı -19 -32 -45
5-Yaş Altı Ölüm Hızı -14 -29 -39

Bölgelere Göre Bebek ve Çocuk Ölümlülüğü
TNSA-2003
Neonatal
Ölüm
Hızı
Bebek
Ölüm
Hızı
5-Yaş Altı
Ölüm Hızı
Neonatal/Bebek
(%)
Batı 15 22 30 68
Güney 19 29 30 66
Orta 10 21 33 48
Kuzey 20 34 48 59
Doğu 23 41 49 56
Türkiye 17 29 37 59

Bölgelere Göre Bebek Ölüm Hızındaki Değişmeler
TNSA-1993, TNSA-1998, TNSA-2003
70
60
50
55
58
60
62
53
Binde
40
30
20
43
33 33
22
29
44
41 42
21
34
41
43
29
10
0
Batı Güney Orta Kuzey Doğu Türkiye
TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003

Annenin Eğitim Düzeyine Göre
Bebek ve Çocuk Ölümlülüğü
TNSA-2003
Binde
70
60
50
40
30
20
10
0
51
29
25
22
14 15
11 3
63
33
24
18
13
8 6
Neonatal Post-neonatal Bebek Çocuk 5-Yaş Altı
Eğitimi Yok İlköğretim 1. Kademe İlköğretim 2. Kademe +

• Kent-kır farklılığında artış....
• Kırsal yerleşim yerlerinde bebek ölüm hızı (39), kentsel
yerleşim yerlerine (23) göre yüzde 70 daha yüksek
• Kentsel yerleşim yerlerinde bebek ölümlerinin yüzde 35’i
post-neonatal dönemde - kırsal yerleşim yerleri; yüzde
46

Bebek Ölümlülüğünde Oransal Değişim (%)
Bölge, Yerleşim Yeri, Eğitim Düzeyi
TNSA-1993, TNSA-1998, TNSA-2003
1993-1998 1998-2003 1993-2003
Kent -20 -35 -48
Kır -16 -29 -40
Batı -23 -33 -48
Güney -41 -11 -48
Orta -29 -49 -64
Kuzey -5 -19 -23
Doğu 3 -33 -32
Eğitimi Yok -11 -16 -25
İlköğretim 1. Kademe + -17 -39 -50
Türkiye -19 -32 -45

Doğurganlık örüntüsü:
– Genç yaştaki annelerin çocukları
–Doğum sırası yüksek olan çocuklar
–Kısa doğum aralığından sonra doğan çocuklar
arasında ölüm olasılıkları yüksektir.
Doğum aralığı

Perinatal Ölüm Hızı
TNSA-1993 43
TNSA-1998 39
TNSA-2003 24

Yerleşim Yeri ve Bölgelere Göre Perinatal Ölüm Hızı
TNSA-2003
Batı
Güney
Orta
Kuzey
Doğu
19
19
20
27
33
İstanbul
GAP
16
27
Kent
Kır
21
29
0 5 10 15 20 25 30 35
Binde

Anne Yaşı ve Gebelik Aralığına Göre Perinatal Ölüm Hızı
TNSA-2003
Anne Yaşı

Yüksek Riskli Doğurganlık Davranışı
TNSA-2003
Doğumların
% Dağılımı Risk Oranı
Halen Evli
Kadınların %
Dağılımı
Hiçbir Risk Kategorisinde Değil 31 1.00 29
İlk Doğumlar 30 1.14 7
Tek Yüksek Risk 27 2.11 34
Annenin Yaşı 34 3 1.49 18
Doğum Aralığı 3 11 1.98 9
Çoklu Yüksek Risk 13 3.03 29
Herhangi Bir Risk Kategorisinde 39 2.40 64
Toplam 100 100

Doğum Öncesi Bakım
ve
Doğuma Yardım

Doğum Öncesi Bakımın Sağlık Personelinden Alınması
100
90
80
76
70
60
62
68
Yüzde
50
40
41
30
20
10
0
TNSA-1988 TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003

Anne Yaşına ve Doğum Sırasına göre Doğum Öncesi Bakım
100
93
90 86
82
84
80
70
70
64
Yüzde
60
50
40
30
20
10
0
49

Yerleşim Yerine ve Bölgelere göre Doğum Öncesi Bakım
100
90
88
91
85
83
85
80
70
60
66
61
Yüzde
50
40
30
20
10
0
Kent Kır Batı Güney Orta Kuzey Doğu

Eğitim Durumuna göre Doğum Öncesi Bakım
100
94
99
90
85
80
70
Yüzde
60
50
40
54
30
20
10
0
Eğitimi yok/İlk.
bitirmemiş
İlköğretim birinci
kademe
İlköğretim ikinci
kademe
Lise ve üzeri
Eğitim Durumu

Yerleşim Yerine göre Doğum Öncesi Bakım Sayısı
80
70
64
60
54
50
Yüzde
40
34
33
30
20
19
18
22
19
10
12
6
11
8
0
Doğum öncesi bakım yok 1 2-3 4+
Kent Kır Toplam
Bakım Sayısı

Yerleşim Yerine göre İlk Doğum Öncesi Bakımın Alındığı
Gebelik Ayı
100
90
80
70
67
60
58
Yüzde
50
40
34
38
30
20
10
0
12
19
Doğum öncesi
bakım yok
14 15 14
10
6 7
2 3

Annenin Yaşına Göre Doğum Öncesi Bakım Sırasında
Yapılan Testler ve Ölçümler
Yüzde
100
90
80
70
77
72
64
82
90
88
78
75
73
70 70 70
90
92 91 90 91
87
60
50
40
30
32
30
25
46
43
53
33 33
37
20
10
0
Tartıldı Boy ölçüldü Tansiyon
ölçüldü
Kan tahlili
yapıldı
İdrar tahlili
yapıldı

Çocuğun Doğum Sırasına göre Doğum Öncesi Bakım
Sırasında Yapılan Testler ve Ölçümler
Yüzde
100
90
80
70
60
91 90
86
83
83
81
77
78
75
70
63
61
57
93 95
92
89
90
84
80
76
64
61
50
40
30
20
39
36
30
24
19
48
46
45
35
41
29
30
25
10
0
Tartıldı Boy ölçüldü Tansiyon
ölçüldü
Kan tahlili
yapıldı
İdrar tahlili
yapıldı
Karın ölçüldü
Bebeğin kalbi
dinlendi
Ultrason
çekildi
İçeriden
muayene
yapıldı
1 2-3 4-5 6+

Yerleşim Yerine göre Doğum Öncesi Bakım Sırasında
Yapılan Testler ve Ölçümler
Yüzde
100
93 93
90
88
90
84
79
80
82
80
77
70
60
65
68
60
50
47
44
40
33
36
30
26
28
20
10
0
Tartıldı Boy ölçüldü Tansiyon
ölçüldü
Kan tahlili
yapıldı
İdrar tahlili
yapıldı
Karın
ölçüldü
Bebeğin
kalbi
dinlendi
Ultrason
çekildi
İçeriden
muayene
yapıldı
Kent Kır

Bölgelere göre Doğum Öncesi Bakım Sırasında Yapılan
Testler ve Ölçümler
Yüzde
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
95 95
93
94
91
91
93
90 91
89
86
87
84
86
83
79
80 80 80
79 79
80
76
73
73
68
67
61 61
52
52
46 47
41
40
38
35 34 33
34
26 27 27
24 22
0
Tartıldı Boy ölçüldü Tansiyon
ölçüldü
Kan tahlili
yapıldı
İdrar tahlili
yapıldı
Karın
ölçüldü
Bebeğin
kalbi
dinlendi
Batı Güney Orta Kuzey Doğu
Ultrason
çekildi
İçeriden
muayene
yapıldı

Annenin Eğitim Durumuna göre Doğum Sırasında Yapılan
Testler ve Ölçümler
Yüzde
100
97
98 98
94
95
92
94
91
9193
90
87
88
83
80
80
77
78 78
76
76
76
71
70
60
56 56
55
50
40
30
20
44
46
31
29
20
46
42
37
42
303132
10
0
Tartıldı Boy ölçüldü Tansiyon
ölçüldü
Kan tahlili
yapıldı
İdrar tahlili
yapıldı
Karın ölçüldü Bebeğin kalbi
dinlendi
Ultrason
çekildi
İçeriden
muayene
yapıldı
Eğitimi yok/İlk. bitirmemiş İlköğretim birinci kademe İlköğretim ikinci kademe Lise ve üzeri

Doğumun Sağlık Kuruluşunda Yapılması
100
90
80
70
73
78
60
61
60
Yüzde
50
40
30
20
10
0
TNSA-1988 TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003

Annenin Yaşına ve Çocuğun Doğum Sırasına göre
Doğumun Yapıldığı Yer
100%
80%
60%
40%
20%
0%

Yerleşim Yeri ve Bölgelere göre
Doğumun Yapıldığı Yer
100%
80%
60%
40%
20%
0%
Kent Kır Batı Güney Orta Kuzey Doğu
Kamu sektörü Özel sektör Evde Diğer

100%
Annenin Eğitim Durumuna göre
Doğumun Yapıldığı Yer
80%
60%
40%
20%
0%
Eğitimi yok/İlk. bitirmemiş İlköğretim birinci kademe İlköğretim ikinci kademe Lise ve üzeri
Kamu sektörü Özel sektör Evde Diğer

Doğum Sırasına göre Doğum Sırasında Yardım Eden Kişi
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Doğum Sırası
1 2-3 4-5 6+
Doktor Ebe/Hemşire Geleneksel ebe Akraba/ diğer Hiç kimse

Yerleşim Yeri ve Bölgelere göre Doğum Sırasında Yardım Eden Kişi
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Kent Kır Batı Güney Orta Kuzey Doğu
Doktor Ebe/Hemşire Geleneksel ebe Akraba/ diğer Hiç kimse

Çocuğun Doğum Sırasına göre Sezaryen ile Doğum
50
45
40
35
30
29
Yüzde
25
20
22
15
10
5
11
7
0
1 2-3 4-5 6+
Doğum Sırası

Yerleşim Yeri ve Bölgelere göre Sezeryan ile Doğum
50
40
30
31
31
Yüzde
20
26
21 21
13
10
9
0
Kent Kır Batı Güney Orta Kuzey Doğu

Annenin Eğitim Durumuna göre Sezaryen ile Doğum
50
49
45
40
35
30
Yüzde
25
20
20
25
15
10
8
5
0
Eğitimi yok/İlk. bitirmemiş İlköğr. birinci kad. İlköğr. ikinci kad. Lise ve üzeri
Doğum Sırası

Yerleşim Yeri ve Bölgelere göre Doğum Ağırlığı
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Kent Kır Batı Güney Orta Kuzey Doğu
Tartılmadı 2.5 kg.dan az 2.5 kg.dan çok

Aşılanma
ve
Çocuk Sağlığı

Aşılanma ve Çocuk Sağlığı
• 12-23 aylık çocukların aşılanması
• Akut solunum yolu enfeksiyonu ve ateş
• Annelerin sigara içme durumu

Çocukların Aşılanması
• BCG (Tüberküloz)
• 3 doz DBT (Difteri, Boğmaca, Tetanoz)
• 3 doz OP (Oral Polio)
•Kızamık

12-23 Aylık Çocukların Aşılanması
Tam Hiç Aşı Çocuk
Aşılı Yok Sayısı
Aşı kartından 42.5 0.0 402
Anne hikayesinden 11.7 2.8 346
Kart+Anne hikayesi 54.2 2.8 749
12 aydan önce
aşılanan
48.0 4.4 749

Kart ve Anne Hikayesinden Aşılanma Yüzdeleri
BCG 87.7
DBT1 88.5
DBT3 64.4
Polio1 94.7
Polio3 69.1
Kızamık 79.4

Tam Aşılı Olma Durumu (12-23 aylık)
70
60
62,9
63
62,3
60,2 61 60,1
50
40
36,5
34,8
35
30
20
10
0
Kent Kır Batı Güney Orta Kuzey Doğu İstanbul G.Doğu
Anadolu

ASYE ve Ateş
• Akut Solunum Yolu Enfeksiyonu (ASYE)
•Kısa ve hızlı solunumla birlikte öksürük
• Beş yaşın altındaki çocuklarda:
• % 29’unda ASYE
•% 40’ında ateş
• En çok:
• 6-11 ve 12-23 aylık çocuklarda
•Kuzey ve Doğu Anadolu’da
•Eğitimi olmayan ya da ilkokulu bitirmemiş
kadınların çocuklarında görülmektedir.

ASYE ve Ateşin Tedavisi
• ASYE ve/veya ateşi olanlardan:
• Yüzde 41’i tedavi olmak amacıyla sağlık
personeline ya da sağlık kuruluşuna
başvurmuştur.
• 48-59 aylık, kız, kırsal yerleşimlerde ve
Doğu Anadolu’da yaşayan çocuklar ile
anneleri eğitimsiz olan çocukların tedavi
şansları daha düşük.

Annelerin Sigara İçme Durumu
• 15-49 yaş arasındaki evlenmiş
kadınlardan:
• Yüzde 28’i arasıra ya da düzenli olarak
sigara içtiklerini belirtmişlerdir.
• En çok sigara içenler:
• 20-34 yaş grubundaki kadınlar (% 30)
• Kentte yaşayan kadınlar (% 33)
•Batı’da yaşayan kadınlar (%32)
• Lise ve üzeri eğitimi olan kadınlar (% 44)

Annelerin Sigara İçme Durumu
• Sigara içenlerin yüzde 42’si günde
ortalama 10 ve daha fazla sigara
içmektedir.
• Gebe olanların yüzde 15’i
• Emzirenlerin yüzde 20’si sigara içmektedir.

BEBEKLERİN BESLENME
ALIŞKANLIKLARI
ÇOCUKLARIN VE ANNELERİN
BESLENME DURUMU

• Emzirme ve ek gıda
• İyotlu tuz kullanımı
• Çocukların beslenme durumu
• Annelerin beslenme durumu

Emzirme
• Tüm çocukların yüzde 97’si emzirilmiştir.
• Sadece yüzde 54’ü doğumdan sonraki ilk bir
saat içinde emzirilmiştir.
• Yüzde 16’si doğumdan sonraki ilk 24 saatte hiç
emzirilmemiştir.
• Çocukların yüzde 39’u anne sütünden önce
başka gıda almışlardır.

Sadece Anne Sütü
• İki aydan küçük bebeklerden sadece anne sütü ile
beslenenler:
– TNSA-2003: %44
– TNSA-1998: %14
• Anne sütü ile beraber su ve su bazlı sıvı ve meyve suyu
alanlar yüzde 47
• Çocuklar 12 aylık olduğunda yüzde 45’i artık
emzirilmemektedir.
• Altı aylıktan daha küçük çocukların yüzde 21’i sadece
anne sütü ile beslenmektedir.

Emzirme Süresi
• Ortanca emzirme süresi
• Emzirilenler için: 14 ay
• Sadece anne sütü alanlar: 0.7 ay
• Anne sütü ve diğer sıvılar: 3.2 ay

Ek Gıda Çeşitleri
•Altı aydan küçük ve emzirilen
çocukların yüzde 18’i hazır mama
almıştır.
• Yüzde 21’i diğer süt ve süt ürünlerini
almıştır.

İyotlu Tuz Kullanımı
• Hanelerin yüzde 30’unda kullanılan
tuzda iyot bulunmamaktadır.
• Yüzde 59’unda potasyum iyodürlü tuz
kullanılmaktadır.
• Yüzde 5’inde potasyum iyodatlı tuz
kullanılmaktadır.

İyotlu Tuz Kullanımı
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
4,1
4
7,6
5,1
4,2
69,3 6,1 70,7
70,9 6
50,1 54,7
33,4
31,1
Kent Kır Batı Güney Orta Kuzey Doğu
Potasyum iyodür
Potasyum İyodat

Çocukların Beslenme Durumu
• Antropometrik göstergeler:
•Yaşa-göre-boy
• Boya-göre-ağırlık
•Yaşa-göre ağırlık

Çocukların Beslenme Durumu
•Yaşa-göre-boy (kısa-bodur):
• Lineer büyüme geriliği
• Yeterli besinleri uzun dönemde almamış
olmak
• Tekrarlayan ve kronik hastalıklar

Çocukların Beslenme Durumu
• Boya-göre-ağırlık (zayıf):
• Akut yetersiz beslenme
•Yakın geçmişte geçirilen bir hastalık
•Yaşa-göre-ağırlık (düşük kilolu)
• Akut ve kronik yetersiz beslenme
• Büyümenin sürekli değerlendirilmesi

Çocukların Beslenme Durumu
Referans Grubun Ortanca Değerinden -2SD Sapma
Gösteren Çocuklar
Yaşa-göre ağırlık
3,9
8,3
Boya-göre-ağırlık
0,7
1,9
Yaşa-göre-boy
12,2
16
0 5 10 15 20
2003 1998

Yaşa-göre-boy (-2SD)
48-59
36-47
15,4
15,4
24-35
12,2
Yaş (ay)
12-23
10-11
10,8
12,4
6-9
5,6

Yaşa-göre-boy (-2SD)
Doğu
22,5
Kuzey
13
Orta
Güney
9,5
10,4
Batı
5,5
Kır
18,4
Kent
9
0 5 10 % 15 20 25

Yaşa-göre-boy (-2SD)
30
25
25,3
20
15
10
5
9
5,6
2,9
0
Eğitimi yok/İlk.
bitirmemiş
İlköğretim birinci
kademe
İlköğretim ikinci
kademe
Lise ve üzeri

Annelerin Beslenme Durumu
• Ortalama Boy: 156.7 cm
• Ortalama Ağırlık: 65 kg
• Ortalama BMI: 26.5 (kilolu)

Annelerin Boy Ölçümleri (156.7 cm)
170-174.9
cm
1,4
160-169.9
25,8
150-159.9
61,1

Annelerin Ağırlık Ölçümleri (65 kg)
kg
70 ve üstü
32
60-69.9
28,1
50-59.9
31

Beden Kitle Endeksi (BMI)
•Ağırlık ve boy arasındaki ilişkiyi gösterir.
• BMI = Kg/boy (m) 2
• =30 Şişman

Anneler ve BMI (26.5=kilolu)
Şişman
kg
22,7
Kilolu
34,3
Normal
41,2
Yetersiz
beslenme
1,8
0 10 20 % 30 40 50

BMI>=25 Olan Anneler
70
60
%
64,6
50
40
30
27,3
30,5
35,9
38,6
28,5
31,4
43,4
34,5
39,8
20
10
0
18
16,2
11,4
2,2
15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49
yaş
Kilolu Şişman

Teşekkürler...