13_1_tum

44 Salih Zeki GENÇ
6) Öz yargılama kapasitesi: İnsanlar, kendileri hakkında düşünme, yargıda bulunma,
kendilerini yansıtma kapasitesine sahiptirler. Bireyler kendileri ile ilgili fikirlerini
kaydederler ve etkinliklerinin sonuçlarına göre, bu fikirlerinin yeterliği hakkında
yargıda bulunurlar.
Yukarıda, Bandura’nın sosyal bilişsel öğrenme kuramının ilkelerinde de görüldüğü
üzere, insan sosyal bir varlık olarak toplumda neyi nasıl ve ne zaman gerçekleştireceği
konusunda yetkindir. Bireyin sosyal hayata intibakında ve kendisini toplumun bir üyesi
olarak kabul etmesinde vazgeçilmez olan sosyal becerileri Akkök altı ana başlık altında
ele almaktadır (1996: 2-3):
1) İlişkiyi başlatma ve sürdürme becerileri: Dinleme, konuşmayı başlatma, konuşmayı
sürdürme soru sorma, teşekkür etme, kendini tanıtma, başkalarını tanıtma, iltifat etme,
yardım isteme, özür dileme, izin isteme, ikna etme, yönerge verme, yönergelere uyma.
2) Grupla Bir İşi Yapma ve Yürütme Becerileri: Grupta iş bölümüne uyma, grupta
sorumluluğunu yerine getirme, başkalarının görüşlerini anlamaya çalışma.
3) Duygulara Yönelik Beceriler: Kendi duygularını anlama, duygularını ifade etme,
başkalarının duygularını anlama, karşı tarafın kızgınlığı ile başa çıkma, sevgiyi, iyi
duyguları ifade etme, korku ile başa çıkma, kendini ödüllendirme.
4) Saldırgan Davranışlar İle Başa Çıkmaya Yönelik Beceriler: İzin isteme, paylaşma,
başkalarına yardım etme, uzlaşma, kızgınlığı kontrol etme, hakkını koruma,
savunma, alay etmeyle başa çıkma, kavgadan uzak durma.
5) Stres Durumuyla Başa Çıkma Becerileri: Başarısız olunan bir durumla başa çıkma, grup
baskısıyla başa çıkma, utanılan bir durumla başa çıkma, yalnız bırakılma ile başa çıkma.
6) Plan Yapma ve Problem Çözme Becerileri: Ne yapacağına karar verme, problemin
(sorunun) nedenlerini araştırma, amaç oluşturma, bilgi toplama, karar verme, bir işe
yoğunlaşma.
Yaşamın her aşamasında başvurulan ve sosyal hayatı kolaylaştıran sosyal becerilerin bir
çok yararları vardır. Bunlar üç başlık altında şu şekilde ele alınabilir (Güçlü; 1998: 739):
a) Sosyal beceri etkileşimi arttırabilir: başkalarını selamlama, soru sorma,
paylaşma, başkalarına yardım etme, açıklama isteme, yakınlık belirtme, bilgi
sunma, ilgi gösterme, rahatlık sunma.
b) Sosyal beceri hoş olmayan durumlarla başa çıkmamıza yardımcı olabilir: İstekleri
reddetme, lakap takma ve takılmayla ilgili başa çıkma, olumsuz geri bildirim verme,
akran baskısına direnme, özür dileme, şikâyette bulunma, özürle başa çıkma.
c) Bazı sosyal beceriler çatışmayı ele almayı veya çözmeyi amaçlar: uzlaşma,
görüşme, problem çözme.
Tüm bunlara bağlı olarak, hızla değişen toplumsal yapı ve kuralların, öğrencilerin
kendilerine ve çevreye uyumlarını zorlaştırmakta olduğu; sınıflarda öğrenci sayısının
çok fazla olması ve eğitim sistemimizde akademik öğrenmeye ağırlık verilmesiyle
ilköğretimin temel amaçlarından olan sosyalleştirmenin ikinci planda kaldığı dikkati
çekmektedir. Aynı zamanda, sınıf öğretmenliğinin yerini branş öğretmenliğine bırakma
eğilimi ve müfredat programlarının yoğunluğu da bu durumu etkileyen ikinci bir faktör
Mart 2005 Cilt:13 No:1
Kastamonu Eğitim Dergisi