3 Agustos Kitap Eki

More documents

Recommendations

Info

4 3 AUSTOS 2012 CUMA Aydınlık KİTAP HAFTANIN PORTRES Joseph Conrad (1857-1924) “Yazarn en bilinen eserlerinden ‘Karanln Yürei’nde Conrad, Avrupa’nn sömürgeci politikasn eletirdi. Conrad bu eserini, sömürülen ülkeleri ve insanlarn ana konusu yapan eserleri kapsayan, postkolonyalizm akm dorultusunda kaleme ald.” Müziğin ‘Berserker’i Say, memleketinin müzik olduunu söylüyor. Ama memleketi için de duyduu kayglar uzun boylu anlatyor. MEHMET BOZKURT mehmetbozkurt@aydinlik.com.tr Anadili Lehçe olmasına rağmen eserlerini yirmi yaşından sonra öğrendiği dil olan İngilizce yazan Joseph Conrad, 3 Aralık 1857 tarihinde, o yıllarda Rus yönetiminde olan Berdiçev'de dünyaya geldi. 1865’te annesini veremden, dört sene sonra da babasını kaybetmesiyle öksüz kalan Conrad hayatını dayısının yanında, Krakov’da sürdürmeye başladı. On altı yıl boyunca deniz donanmasında görev aldı. Kongo’da buharlı bir geminin kaptanlığını yaparken karşılaştığı zulüm manzaraları bu meslekten ayrılmasına sebep oldu. Aynı zamanda 1898’de yayımlanan ve ses getiren “Karanlığın Yüreği” adlı romanını yazmasına da zemin hazırladı. İlk romanı “Almayer’in Deliliği”ni 1895'te yayımlayan Conrad’ın bu romanını, 1897’de “Narcissus’da Bir Zenci”, 1898’de “Karanlığın Yüreği”, 1900’de “Lord Jim”, 1907’de “Gizli Ajan” adlı başlıca roman ve öyküleri izledi. Yazarın en bilinen eserlerinden ‘Karanlığın Yüreği’nde Conrad, Avrupa’nın sömürgeci politikasını eleştirdi. Conrad bu eserini, sömürülen ülkeleri ve insanlarını ana konusu yapan eserleri kapsayan, postkolonyalizm akımı doğrultusunda kaleme aldı. Marlow isimli bir gemicinin hikayesini dehşetle dinleyen anlatıcının hikayesini anlattığı bu eser, doğurduğu sömürgecilik tartışmalarının yanı sıra, yerlileri vahşi ve hayvani özelliklerle anlatması nedeniyle, Nijeryalı romancı ve eleştirmen Chinua Achebe tarafından yapılan ırkçılık suçlamalarıyla da gündeme geldi. Greenwich Gözlemevi’nin bombalanmasını temel olay olarak aldığı bir diğer romanı “Gizli Ajan”, yazıldığı dönemde büyük ses getirmesinin yanında, 11 Eylül saldırılarından sonra da en çok atıfta bulunulan kitaplardan biri olarak kendisinden söz ettirdi. 1913’te beş ayrı üniversitenin kendisine sunduğu fahri ünvanları reddeden Conrad, ölümünden kısa bir süre önce kendisine sunulan Britanya Şovalyeliği ünvanını da geri çevirdi. 1924’te geçirdiği kalp krizi sonucunda hayata gözlerini yumdu. Adı bile nota sesiyle başlayan bir piyanist; Fa’zıl Say. Ne zaman Twitter’da, Facebook’ta yazsa ya da bir röportajı çıksa olay oluyor. Tartışmaların ortasında görüyoruz Fazıl Say’ı. Bir bakmışsın memleketinden ayrılmak istediğini söylüyor, bir bakmışsın tutuklanmaktan bahsediyor. E, bu adam piyanist değil mi? Galiba en az bildiğimiz yönü! O kendine “Berserker” diyor. Berserkler İskandinav ve Cermen efsanelerinde geçiyor, cesareti ve kuvvetiyle meşhur savaşçı. Müziğin Berserker’i “Piyanistbesteci-dünya yurttaşı Fazıl Say”ı Alman yazar Jürgen Otten yazdı. Kırmızı Yayınları kitabı İlknur Aka’nın çevirisiyle yayımladı. “Baba” bir önsözle başlıyor kitap. Önsözdeki, “Her çağda ve her coğrafyada görülen, gericiliğe muhalafet etme görevini yerine getiren tüm gerçek sanatçılar gibi, Fazıl Say da, ülkesindeki çarpıklık ve bozukluklara dikkat çekmeyi görev ediniyor. Fazıl Say’ın sanatçı duyarlılığıyla ortaya koyduğu bu muhalif tutumu, yurdumuzun emperyalizm ve yobazlık kıskacından kurtuluşu yolunda verilen mücadeleye katkı sağlıyor.” Bu sözler baba Ahmet Say’a ait. Fazıl Say’ın müzik yeteneğinin nasıl keşfedildiğini biliyor muydunuz? Ben bilmiyordum, öğrendim. Eğer bugün dünya Fazıl Say’ı tanıyorsa oyuncakçılarda bile gördüğümüz, üfleyerek ses verilen, piyano gibi tuşları olan o melodikaya çok şey borçluyuz. Tabii, Nazi Almanya’sından anavatanına geri dönen piyanistlerin duayeni Mithat Fenmen’e de... Fenmen ışığı belki geç keşfedebilirdi, oğlunun çıkardığı sesleri dinlediğini farkettirmemek için Ahmet Say gazete okur gibi yapmasaydı. Alman yazar Jürgen Otten Fazıl Say’ın yeteneğinin nasıl ortaya çıktığını ve yaşadığı ortamı tüm yalınlığıyla anlatmış. Kitabın satırlarının bir Alman yazara ait olmasını biraz kıskançlıkla okumuyor değiliz. Aslında utanmalı mıyız? Biraz utanalım lütfen! Dünyaca ünlü piyanist Fazıl . KTAPTAN ÜÇ CÜMLE Say, en önemli eseri olarak kabul edilen İstanbul Senfonisi’nin ilk konserini İstanbul’da değil de Almanya’nın Dortmund şehrinde vermek zorunda kalıyorsa, Say’la ilgili bilinmeyenleri yazmak, İstanbul Senfonisi’nin de hikayesini anlatmak niye bir Alman yazarın hakkı olmasın... Say, memleketinin müzik olduğunu söylüyor. Ama memleketi için de duyduğu kaygıları uzun boylu anlatıyor. 2066 Türkiye’sini bile resmediyor. Oldukça ilginç. Sanki bir siyaset bilimci gibi konuşuyor Fazıl Say. Almanlar da onun bu yönünü tartışıyor. Yazar, Dortmund Konser Binası’nın Müdürü Benedikt Stampa ile Fazıl Say hakkında söyleşi yapıyor. Yılların müzik adamı Stampa, Say için “Özgür ama yalnız” diyor ve ekliyor; “o bir dahi”. Kitapta en şaşırtıcı konulardan biri de Fazıl Say’ın müzik tarzı ile ilgili yapılan tartışmalar. Fazıl Say’ın müziği Almanya’da ve Amerika’da da tartışma konusu oluyor. 1995’te kazandığı Young Concert Artist International Auditions genç piyaniste Amerika’da konserler vermenin yolunu açtı. 30 dakikalık sahnede kalma hakkını 5 dakika olarak Nasreddin Hoca’nın Dansları’ndan birkaç pasaj çalarak kullandı. İşte bu performans onun dünyaca tanınması yolundaki ilk 5 dakika oldu. Sonrasında ABD’nin klasik müzik başkenti New York’ta verdiği konser gelir. Burada konser veren ilk Türk piyanisttir. Bu genç ve sıradışı piyanistin konserine seyirci ve New York Times’ın seçkin müzik eleştirmenleri bambaşka bir tepki verir. Otoriteler farklı fikir söyleselerde hemfikir oldukları şey belli; bu adam müzikle yaşıyor. Kitapta Say’ın hayatındaki önemli dönemeçler, eserlerinin öyküleri gözlemlenerek yazılmış. Otten’ın gözlemleri okuyucuyu Fazıl Say’a yaklaştırıyor. Bu kitabı okurken canınız Fazıl Say’ı dinlemek isteyecek. Mesela, İstanbul Senfonisi. Sesi açın ve müziği duyun... (Fazıl Say, Jürgen Otten, Kırmızı Yayınları, Çev: İlknur Aka, 198 s.) Bir zaman gelecek, bu para tutkusu bitecek ve insanlar kendilerini tekrar sanata verecek... Evet, ‘iPhone’ nesli sanatçılarında bir tuhaflık var. . Mozart’ın bir çikolata firmasının adı mı yoksa bir bestecinin adı mı olduğunu bilmeli.
Aydınlık KİTAP 3 AUSTOS 2012 CUMA 5 Bir “Profesyonel” Sürgünün Türkiye dönemi “Troçki’nin SSCB’den sürgün edilme nedeni, Türkiye’ye kabul süreci, Türkiye’de kald süre boyunca gördüü muamele, uluslararas ilikiler disiplini açsndan öretici örnekler içermektedir. Kitap bu açdan ele alndnda, ülkemizin bir dönem yürütmü olduu d ilikilerindeki hassasiyetlerini kavramak açsndan da yararl olacaktr.” ERDEM ERGEN Asıl adı Leon Davidoviç olan Troçki, 1879 yılında Ukrayna’nın Karadeniz tarafında doğdu. Musevi bir çiftçi ailesinin ferdi olan Troçki genç yaşından itibaren ihtilalci fikirlere ilgi duyarak devrimci gruplara katıldı. Bir bavul dolusu bildiriyle yakalandığında Çarlık Rusya’sı tarafından 20 yıl hapse mahkûm edildi. İlk evliliğini 1900 yılında hapishanede kendisi gibi bir ihtilalci olan Aleksandra Sokolovskaya ile gerçekleştirdi. Bu evliliğinden Zenaide ve Nina adlarında iki kızı oldu. SÜRGÜNLE BALAYAN SYASAL YAAM 1902 yılında Sibirya’da sürgünde iken “Troçki” adlı bir gardiyan adına, sahte bir kimlik hazırlatarak sürgünden kaçmayı başardı. 1907 yılında Çarlık tarafından tekrar tutuklanarak ikinci kez Sibirya’ya sürgüne gönderildi. Buradan ikinci kez kaçmayı başardı. Bu seferde çeşitli tarihlerde Avusturya, İsviçre ve Fransa’da komünist faaliyetlerini sürdürdü. 1916 yılında Fransa’dan sınırdışı edilen Troçki bu kez de ABD’ye sığındı ancak burada kısa süre kalarak 1917 yılında Rusya’ya geri döndü. Yeniden Petrograd Asker ve İşçi Sovyeti başkanlığına seçildi ve bu sıfatıyla 1917 Ekim Bolşevik Devrimi’nde çok önemli rol oynadı. DEVRM YILLARI Troçki Devrim ile birlikte Dışişleri Bakanlığı görevine getirildi. SSCB’nin ilk yıllarında dış politikada aktif görevler aldı. İlkin Almanlarla Brest-Litovsk Barış Muahedesini imzaladı. Türkiye ile de ilk anlaşma orada oldu. 1918’de Vladimir Lenin tarafından Harbiye ve Bahriye komiserliklerine getirildi. Kızılordu’yu kurarak başkumandanı oldu. Lenin’in halefi olarak anılmaya başlandı. Zırhlı treni ile Rusya’yı dolaşarak, komünist ihtilaline karşı olanları tasfiye ettirdi. Batı devletlerinin silahlandırdığı “Vrangel-Denikin Beyaz Rus Orduları”nı yendi. Lenin’in ölümünden sonra, Parti Sekreteri Joseph Stalin ile mücadeleye başladı. Mücadeleyi kaybetti. Stalin onu 1925 yılında önce Harbiye Komiserliği’nden uzaklaştırdı. Bunun üzerine Troçki Stalin’e karşı “Sol Muhalefet”i örgütlemeye başladı. SÜRGÜN YENDEN BALIYOR Ancak Parti Kongresi’nden de galibiyetle çıkan Stalin bu kez de Troçki’yi 1927 yılında önce Alma Ata’ya sürgüne yolladı. Ancak Troçki'nin muhalefeti orda da sürdürdüğü için Stalin son çare olarak Troçki’yi olabildiğince etkisiz kılacak yurtdışı sürgün seçeneklerini düşünmeye başladı. Arayışların sonunda Troçki Türkiye’ye gönderilir. Böylece Troçki'nin İstanbul yılları başlar. İşte bu yıllar Ömer Sami Coşar’ın “Troçki İstanbul’da” kitabında ayrıntılı bir biçimde aktarılıyor. Stalin, Napoleon’dan sonra Avrupa’nın en çok korktuğu ve “bir numaralı istenmeyen adam” olarak nitelenen Troçki’yi sürgüne yollamaya karar verdiği zaman, dünyada bu “baş ihtilalci”yi kabul edecek, vize verecek tek bir devlet çıkmamıştır. Bu durum üzerine Stalin, o günlerde dostça ilişkiler yürüttüğü ve anlaşmalarla bağlı bulunduğu Türkiye’ye başvurmuş ve hasmının “siyasi mülteci” olarak kabulünü ısrarla bizden rica etmiştir. 1929 yılının ilk günlerinde Ankara’da Atatürk devrinin Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras ile Sovyet Sefiri Suriç ile yapılan gizli görüşmeler 1968 yılında açıklanmıştır. Bu gizli görüşmelerde, Mustafa Kemal Paşa’nın, Troçki’nin Türkiye’ye kabulü için Stalin’e bazı şartlar ileri sürdüğü ve Stalin’in de görüşmeler sonunda bu şartları kabul etmek zorunda kaldığı ortaya çıkmıştır. Yazara göre bu şartlar şu dört noktada toplanıyordu: “Troçki, Türkiye sınırları içinde tam bir siyasi mülteci muamelesi görecektir. Bunun dışında Sovyet hükümetinin herhangi bir özel muamele isteği mevzubahis olamaz. Troçki, Türkiye’de bulunduğu süre içinde, başka bir memleketten vize temin ettiği takdirde, derhal o memlekete gitmekte serbest olacaktır. Troçki, Türkiye sınırları içinde faaliyet gösteremeyecek, neşriyat yapamayacaktır. Fakat, Türkiye’de istediğini yazabilir, bu yazılarını Türkiye dışına yollayabilir ve oralarda, isterse, bunları bastırabilir. Onun bu hürriyetini Türkiye Cumhuriyeti katiyen engelleyemez. Troçki’yi Türkiye’de öldürtmek için Sovyet idarecileri tarafından herhangi bir teşebbüs yapılmayacağına dair kati teminat verilecektir. Ayrıca Türkiye zabıtasının da gerekli emniyet tedbirlerini alacağı ve toprakları üzerinde yaşayan bir siyasi mülteciye böyle bir müdahaleyi şiddetle boğacağı da peşinen bilinmelidir.” Kitapta, Türkiye’de kaldığı dört yıl boyunca, Troçki’nin vermiş olduğu siyasi mücadele çeşitli ara başlıklar ve bölümler halinde özetlenmiş durumda. Her bölümde anlatılan tek tek olayların dünyanın o dönemki siyasi gidişatına çok önemli etkilerde bulunduğunu söylemek zordur. Ancak Troçki’nin SSCB’den sürgün edilme nedeni, Türkiye’ye kabul süreci, Türkiye’de kaldığı süre boyunca gördüğü muamele, uluslararası ilişkiler disiplini açısından öğretici örnekler içermektedir. Kitap bu açıdan ele alındığında, ülkemizin bir dönem yürütmüş olduğu dış ilişkilerindeki hassasiyetlerini kavramak açısından da yararlı olacaktır. Yazar, kişisel kavganın dışında, Troçki’nin sürgüne gönderilmesine birkaç temel gerekçe gösteriyor. Bunlardan bir tanesi, Stalin’in ilk beş yıllık kalkınma planını uygulamaya koymaya hazırlanmasıydı. Bu planı ne pahasına olursa olsun uygulamaya odaklanmış olan Stalin açısından, Troçki’nin Rusya’da bulunması bir tehditti. Siyasi etkisi fazla olan bir lider olarak Troçki, bu dönemde memnuniyetsiz kitleleri örgütleyerek Stalin’in iktidarına son verebilirdi. Yine yazara göre Stalin, beş yıllık planın uygulanmasında ciddi anlamda paraya gereksinim duyacaktı. Bunun temin yolu olarak “Burjuva Batı”’yı gören Stalin, eğer “Aşırı Sol”u tasfiye ettiğine Batı’yı inandırabilirse gereken desteği bulabilecekti. Nitekim yazar tarafından aktarılan, Stalin’in devrin İngiliz Dışişleri Bakanı Austen Chamberlain ile görüşmesi ve bakanın Sovyet-İngiliz taraflarının ekonomik alanda sağlıklı görüşmeler yapabilmesinin ön koşulu olarak Troçki’nin mutlaka elenmesi gerektiğini ifade etmiş olması, bu tezine somut destek olarak sunuluyor. Troçki ise Bolşevik Devrimi sırasında ezerek ülkeden sürdüğü ve bir kısmı İstanbul'da yaşayan Beyaz Ordu komutanlarının kendisine karşı bir suikast örgütlemesinden çekiniyordu. Türkiye’deki yaşamını güvenli bir biçimde tamamlayan Troçki daha sonra kısa süren Fransa ve Norveç sürgünlerini gördü, ardından da Stalin'in ajanı olduğu iddia edilen Jaime Ramón Mercader del Río Hernández tarafından barbarca öldürüldü. SONSÖZ VE BRKAÇ ELETR Troçki, 20. yüzyıl tarihinin hiç şüphesiz en önemli simalarından bir tanesidir. Kendi ülkesinin kaderinin çizilmesindeki ve dünya siyasetinin şekillenmesindeki yeri tartışılmaz olan liderlerdendir. Siyaset açısından bu denli önemli bir şahsın sürgüne gönderilmesi, üstelik ülkemize gelmesi ise pek çok açıdan üzerine onlarca kitap yazılacak bir hadisedir. Bu önemli görevi yerine getiren kişilerden birisi olan gazeteci Ömer Sami Coşar, ülkemiz gazetecilik tarihinin önemli isimlerindendir. Atatürk döneminde yetişmiş, Kurtuluş Savaşı’nda milli mücadelenin yayılmasına ve zafere ulaşmasına kalemiyle katılmış bir Kuvay-ı Milliyecidir. Çok önemli bir arşivci olduğu da ifade edilmektedir. Kitap bu açıdan, dönemle ilgili birinci el kaynaktır. Troçki, ülkemizde kaldığı dört buçuk yıl boyunca dünyanın çeşitli yerlerinden fazla sayıda siyasi liderle doğrudan veya dolaylı temaslar kurmuştur. Bu açıdan baktığımızda, Troçki’ye herhangi bir biçimde esir veya sürgün muamelesi yapılmadığını anlıyoruz. Cumhurbaşkanlığı makamından başlayarak, dışişleri, emniyet yetkilileri ve diğer görevliler, eski başkomutan ve dışişleri bakanı olan Troçki’ye karşı önemli bir misafir muamelesinden öte bir davranış sergilememişlerdir. Kitap, ayrıca söz konusu dönemde uluslararası ilişkilerdeki, eğilimleri, dengeleri, hesapları, vb. canlı olarak kavrama imkânı sunmasının yanında Türkiye’nin bağımsız bir devlet olarak, dış politikadaki itibarını ve ilkelerinden ödün vermeyişinin de canlı bir belgesidir. Yazarın eleştirilecek tek noktası, kitapta birkaç yerde geçen yargılarla ilgili somut kaynakları kullanmamış olmasıdır. Troçki’yi öldüren kişinin Stalin’in ajanı olması, Troçki’nin sürgünde sürekli korku içinde yaşaması, vb. psikolojik tahliller bu duruma iki örnektir. (Troçki İstanbul’da, Ömer Sami Coşar, İş Bankası Kültür Yayınları, 216 s.)
Page 1: Aydınlık . KITA PAydınlık BU SA
Page 6 and 7: 6 3 AUSTOS 2012 CUMA Aydınlık Kİ
Page 8 and 9: 8 3 AUSTOS 2012 CUMA Aydınlık Kİ
Page 10 and 11: 10 3 AUSTOS 2012 CUMA Aydınlık K
Page 24: 22 3 AUSTOS 2012 CUMA Aydınlık K

3 Agustos Kitap Eki

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?