Fotoğraf: Mehmet AKAR
Ilıca Şelalesi / Pınarbaşı / Kastamonu
Değerli Çevre ve İnsan Dergisi Okuyucuları…
2009 yılının ilk sayısında tekrar birlikte olmanın
mutluluğu içerisindeyim.
Orman yangınları için büyük risk olan bir
yaz mevsimine daha girmiş bulunmaktayız.
Orman yangınlarıyla mücadele için
her bölgemizde yangın söndürme
ekiplerimizle, araç ve gereçlerimizle,
havadan söndürme araçlarıyla
günün 24 saati tetikte
beklemekteyiz.
Vatandaşlarımızdan en büyük beklentimiz
daha duyarlı davranmaları… Zira
orman yangınlarının çok büyük bölümünün
insanlarımızın tedbirsizliği ve dikkatsizliği
sonucu meydana geldiği, çıkan orman yangınlarının
% 97’sinin insan kaynaklı olduğu
unutulmamalıdır.
Ülkemizin en önemli kaynaklarından olan
ormanlarımızın korunması ve mevcut orman
alanlarımızın artırılması konusunda herkesin
gerekli hassasiyeti göstermesi gerekmektedir.
En büyük temennimiz ormanlarımızda
hiç yangın çıkmaması… Ancak
bununla birlikte erken uyarı sistemlerimiz
ve modern ekipmanlar
sayesinde çıkabilecek yangınlara
erken müdahale edilerek daha büyük
kayıpların önüne geçmek için
tüm personelimizle canla başla çalışacağımızın
da bilinmesini isterim.
Bütün gayretimiz daha temiz, daha yaşanabilir
bir ” TÜRKİYE “ için…
Prof. Dr. Hasan Zuhuri SARIKAYA
Müsteşar
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı
Adına Sahibi ve
Genel Yayın Yönetmeni
Prof. Dr. Hasan Z. SARIKAYA
(Müsteşar)
Yayın Koordinatörü
Mustafa ARI
Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanı
Yazı İşleri Müdürü
Aycan SARGIN
Haber Müdürü
Sinan DELİDUMAN
Redaksiyon
Semih ŞEYDA
İ. Ethem AVŞAR
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı
Eğitim ve Yayın Dairesi
Başkanlığınca Hazırlanmıştır.
Grafik Tasarım - Baskı
Başak Matbaacılık
Anadolu Bulvarı Meka Plaza No:5/15
Gimat ANKARA
T: (0312) 397 16 17 F: (0312) 397 03 07
www.basakmatbaa.com
e-mail:basaktanitim@gmail.com
Yönetim Yeri ve Yazışma Adresi
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı
Eğitim ve Yayın Dairesi
Başkanlığı
Söğütözü Cad. No:14/E Kat:3
Beştepe - ANKARA
Tel: (0312) 207 51 91-92
Faks: (0312) 207 51 09
www.cevreorman.gov.tr
e-posta: eyd@cevreorman.gov.tr
Baskı Tarihi:
03.07.2009
ISSN: 1302-0145
Dergide yer alan yazılardan doğacak her türlü sorumluluk yazı sahiplerine aittir.
içindekiler
04
06
08
11
14
18
24
26
27
28
Babakan Erdoan
Çevre ve Orman Bakan
Prof. Dr. Veysel Erolu
5 Haziran Dünya Çevre Günü
22 Mays Dünya Biyolojik
Çeitlilik Günü
Biyolojik Çeitlilik
Su Forumunun Ardndan
Uygulamal Çevre Eitiminin Ardndan
Orman Tekilat 170 Yanda
Orman Yangnlarna Dikkat
Çevre ve Orman Bakanl Çalmalar
Bakanlar Toplants
Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim
Kamu Görevlileri Etik Davran lkeleri ve
Uygulamadaki Durumu
Nene Hatun
Türkiye ile Avusturalya Arasndaki
Mutabakat Zapt
Evde Hayvan Beslemek
Gaziantep Doa Koruma Dernei
Life Hawaman Projesi
Çevreden...
Bulmaca
32
34
38
45
47
48
50
54
61
64
Kayseri Kranard Kent
Ormannda düzenlenen
Dünya Çevre
Günü Festivali’ne itirak
eden Babakan Recep Tayyip
Erdoan, burada yapt
konumada, çevre kirliliine
dikkati çekti. Bugün artk
tüm dünyada çevre ve iklim
konusunda ciddi tehditlerin
eiinde bulunulduunu
söyleyen Erdoan, ‘’Çevre
konusunda eskiye dayanan
hassasiyetlerimizi hatrlatmamz,
hatrlatmakla kalmayp
unuttuumuz bu vasflarmz
yeniden hayata geçirmemiz
artk kaçnlmaz bir hal ald’’
diye konutu.
Kayseri Büyükehir
Belediyesi’nin giri-
imleriyle Türkiye’nin
ilk özel atk sterilizasyon
tesisinin Kayseri’ye kurulduunu
ifade eden Erdo-
an, ‘’Bütün mesele bu ie
inanmak. Türkiye’nin ilk
özel tbbi atk sterilizasyon
tesisinin açln ve lisans
verme iini de burada gerçekletiriyoruz.
Gayretlerimizin
asla boa çkmayacana,
çlklarmzn yank
bulacana inanyorum’’
diye konutu.
4 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
Babakan Erdoan, Kzlderililere
ait ‘’Son aaç kesildiinde,
son nehir kirlendiinde
ve son balk öldüünde o zaman
parann yenmediini anlayacaksnz’’
atasözünü hatrlatarak, ‘’buna
yürekten katldn’’, çevreyi koruyarak
sanayilemenin mümkün
olduunu vurgulad. Çevre ve Orman
Bakanl’nn daha önce ayr
olduunu, bu bakanlklar kendilerinin
birletirdiini söyleyen Erdoan,
‘’Ormansz çevre, çevresiz orman
olmaz’’ diye konutu.
Çevre ve Orman Bakan Erolu
Çevre ve Orman Bakan Prof. Dr.
Veysel Erolu da burada yapt konumada,
‘’Esasen çevreci olmak
lafla olmuyor. Çevreci olmak icraatla
oluyor’’ dedi.
Babakan Erdoan’n talimatyla
geçen yl ‘’Milli Aaçlandrma Seferberlii’’
balattklarn söyleyen
Erolu, unlar kaydetti:
‘’Seferberlii balattmzda, hedefimiz
1 ylda 420 bin hektarlk alan
aaçlandrmakt. Ancak biz hedefimizi
de aarak 463 bin hektarlk alan
aaçlandrarak bu çalmay tamamladk.
Çevre için 2003’ten bu yana
çok eyler yapld. Öncelikle, hava
kirlilii ölçüm istasyonlarnn saysn
artrdk ve ülke geneline yaydk.
Daha sonra ülkemizin denizlerini
temizledik ve denizlerimizin temiz
olduunu gösteren ‘Mavi Bayrak’
uygulamasn balattk. u an mavi
bayrakl 300 noktamz oldu.’’
Babakan Recep Tayyip Erdoan’n,
stanbul’a Belediye Bakan seçildii
zaman, baz gazetelerin promosyon
olarak gaz maskesi dattn, ancak
yaplan çalmalarla, stanbul’un
dünyann sayl temiz ehirlerinden
birisi haline geldiini kaydeden
Erolu, ‘’AK Parti iktidar döneminde
balatlan çevre hareketleri sonucu,
Türkiye’nin her taraf yeile boyand’’
diye konutu.
Bir Milyon Fidan Kampanyas
Konumalarn ardndan, Babakan
Erdoan video konferans sistemiyle
Denizli, Erzurum Kocaeli, Malatya
ve Samsun illerine balanarak ‘’1
milyon kadn, bir milyon fidan’’ kampanyasn
balatt. Erdoan, Kranard
Kent Orman’nda fidan dikti.
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 5
ÇEVRE VE ORMAN BAKANI PROF. DR. VEYSEL
EROLU, YAYINLADII MESAJLA DÜNYA
ÇEVRE GÜNÜ’NÜ KUTLADI…
Çevre ve Orman Bakan Prof. Dr. Veysel ERO-
LU, mesaj yaynlayarak Dünya Çevre Günü’nü
kutlad. Bakan Erolu’nun mesaj öyle;
Çevre; insan ve tabiat varlklarnn birbirleriyle etkileim
içinde bulunduu bir sistemdir.
Hzl nüfus art ve sanayileme, çevrenin kirlenmesini
gün geçtikçe arttrmaktadr. Bu sebeple çevre ve çevre
meseleleri hzla deien dünyann ana gündem balklarndan
birini oluturmaktadr.
Çevrenin korunmas, gelitirilmesi ve iyiletirilmesi konularnda
gösterilen çabalarn gayesi, insanlarn daha
salkl ve güvenli bir çevrede yaamalarnn salanmasdr.
Çevre, bir kurum ya da kuruluun deil bütün insanln
sorumlu olduu yaam alandr. Gelecek nesillere iyi
bir çevre brakmak için; kirlenmelerin önlenmesi, tabiatn
korunarak tahribatnn engellenmesi, yeil alanlarn
korunmas ve artrlmas ile kamuoyunun bilinçlendirilmesi
önem arz etmektedir.
Çevre ve Orman Bakanl olarak çevreyi; havas, suyu
ve toprayla bir bütün olarak ele alyoruz ve çalmalarmz
bu bütünlük içerisinde uyumlu olarak yürütüyoruz.
Maksadmz; daha yeil, daha güzel, daha temiz
ve daha yaanabilir bir Türkiye hedefini gerçekletirmektir.
Bu hedefe ulamak için var gücümüzle çalyoruz.
“Küçük eyler, Dünyay yeniler” Çevre için yapacanz
her faaliyet, gelecek nesillerin daha güzel bir ortamda
yaayaca bir dünya ina edecektir.
6 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 7
5 Haziran
Çevre ile ilgili uluslararas politikalarn
dönüm noktas olarak kabul
edilen 5 Haziran 1972 tarihinde gerçekleen
“Stockholm Konferans” 113
ülkenin çevre konusunda yaygn bir
platform oluturmasnn yannda sorunlara
evrensel düzeyde sahip çklmas
açsndan da son derece önemli
olmu ve bu konferans sonucunda
yaynlanan deklerasyonla 5 Haziran
tarihi, “Dünya Çevre Günü” olarak
ilan edilmitir. 34 yl önce bugün ilan
edilen dünya çevre günü, ülkemizde
ve dünyada çevre korumaclnn ve
bilinçli bir katlmn salanmas amacyla,
küresel bilinçlendirme günü
olarak kabul edilmektedir.
Bu sebeple, 5 Haziran 2009 tarihinde
Dünya Çevre Günü münasebetiyle stanbul
Sütlüce Kongre ve Kültür Merkezinde
düzenlenen merasim, çözüm
önerileri ve Türkiye’de çevre konusunda
yaplan çalmalarn anlatld-
video gösterimiyle balad. Daha
sonra merasim, srasyla Çevre ve Orman
Bakanl Müstear Prof.Dr. Hasan
Zuhuri SARIKA’nn konumalar,
stanbul Büyükehir Belediye Bakan
Kadir Topba’n ve Çevre ve Orman
Bakan Prof. Dr. Veysel Erolu’nun
konumalaryla devam etti.
Bakan Erolu konumasnda:
Gelecek nesillere daha iyi bir çevre
braklmas için herkesin kendisini
Haber - Fotoraf: Kemal Tark UYGUR
muhasebeden geçirmesi gerektiini
anlatt. Türkiye’nin son 15 ylda hava,
su, toprak kirlilii ve erozyonla mücadelede
çok iyi noktaya geldiinin
altn çizdi.
Konumalarn ardndan ödül merasimine
geçildi, En Çevreci Televizyon
Program, en Çevreci lk öretim Oku-
8 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
lu, En Çevreci Organize Sanayi Bölgesi,
ve En Çevreci Belediye dallarnda ödüller
datld. Bu kapsamda; ‘’Medya Alannda
Çevre Berat Ödülü’’ne layk görülen
HaberTürk Gazetesi Genel Yayn Yönetmen
Yardmcs Doan Satm ve Türkiye
Gazetesi Çevre Koordinatörü Sinema Sanatçs
Ediz Hun’a ödülünü Bakan Erolu
verdi.
Çevre ve Orman Bakanl tarafndan
ülke genelinde lköretim okullar arasnda
“Uygulamal Çevre Eitimi Projesi”
çalmalar sürdürülmektedir. Proje kapsamnda
okullarmz; gerçekletirdikleri
sosyal faaliyetler, çevre gezileri, atklar
ve geri kazanm, hazrlanan çevre köeleri,
aaçlandrma ve yeillendirme çalmalar,
su ve enerji tasarrufu ile velilerin
projeye yaptklar katklar göz önünde
bulundurularak yaplan deerlendirme
sonunda dereceye giren okullar belirlenmitir.
Bu çerçevede; En Çevreci lköretim
okullar kategorisinde birinci olan
Aydn Çapahasan lköretim Okulu, ikinci
olan Afyonkarahisar Ayazini lköretim
Okulu ve üçüncü olan Burdur Suna Uzal
lköretim Okulu’nun ödüllerini stanbul
Büyükehir Belediye Bakan Kadir Topba
takdim etti.
Çevrenin korunmas, çevre kirliliinin önlenmesi
ve çevre bilincinin arttrlmas için
ülke genelinde çevre konusunda organize
sanayi bölgelerini tevik etmek amacyla
”Türkiye’nin En Çevreci Organize Sanayi
Bölgesi” yarmas düzenlenmitir. Yarma
kapsamnda, Organize Sanayi Bölgesi
dosyalar Bakanlmza gönderilmi olup,
Bakanlmzn ilgili teknik birimlerinden
uzmanlar ve OSBÜK yetkililerinden olu-
an juri tarafndan dosyalar üzerine yaplan
deerlendirme ve yerinde inceleme
sonucunda dört Organize Sanayi Bölgesi
ödüle hak kazanmtr. Bu çerçevede
‘‘En Çevreci‘’ Organize Sanayi Bölgeleri’’
kategorisinde Eskiehir Organize Sanayi
Bölgesi birinci oldu. Kocaeli Plastikçiler
Organize Sanayi Bölgesi ve Bursa Demirta
Organize Sanayi Bölgesi ikincilii paylarken,
Kocaeli Taysad Organize Sanayi
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 9
Bölgesi de üçüncü oldu. Ödüllerini stanbul Vali
Yardmcs Mehmet Fahri CAN verdi.
Çevrenin korunmas, çevre kirliliinin önlenmesi
ve çevre bilincinin arttrlmas için ülke
genelinde çevre konusunda belediyelerimizi
tevik etmek amacyla, ”Türkiye’nin En Çevreci
Belediyesi” yarmas düzenlenmitir. Yarma
kapsamnda her ilde yaplan deerlendirmeler
sonucunda seçilen birincilere ait dosyalar Bakanlmza
gönderilmi olup, Bakanlmzn
ilgili teknik birimlerinden uzmanlardan oluturulan
jüri tarafndan yaplan deerlendirme
sonucunda dört belediye finale kalm, yaplan
yerinde inceleme sonucunda dört belediye
ödüle hak kazanmtr. Bu çerçevede En Çevreci
Belediyeler kategorisinde; Denizli Belediyesi
birinci, Yozgat Belediyesi ikinci olurken, Alanya
ve Didim Belediyeleri üçüncülüü paylatlar.
Ödüllerini Çevre ve Orman Bakan Prof.Dr.
Veysel EROLU takdim etti.
Ödül töreninin ardndan Çevre ve Orman Bakanl,
Petrol Sanayi Dernei, Türk Eczaclar
Birlii, Tanabilir Pil Üreticileri ve thalatçlar
Dernei ve Lastik Sanayicileri Dernei arasnda
Atklarn Kaynanda Ayr Toplanmas (AKAT)
Platformu ile protokol imzaland. Protokol, Türkiye
genelinde bütün atklarn çevreye ve insana
olas zararlarn yok etmeyi ve atklar deerlendirme
yoluyla ekonomiye ve tabiata yararl olacak
ekilde geri kazanmay ve geri dönüümü
salamay amaçlyor.
Merasimin son bulmasndan sonra Bakan Erolu
ve davetliler, eski Galata Köprüsü’ndeki çevre
konulu serginin açlna itirak etti.
10 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
22 Mays Dünya Biyolojik Çeitlilik Günü
Dünya Biyoçeitlilik Günü
“Biyolojik Çeitlilik ve stilac Yabanc Türler”
Temasyla KUTLANDI
Çevre ve Orman Bakanl
Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüü
Biyolojik çeitlilik, canllarn
farklln ve deikenliini,
içinde bulunduklar karma-
k ekolojik yaplarla, birbirleriyle ve
çevreleriyle karlkl etkileimlerini
ifade etmektedir. nsanlarn bata
gda olmak üzere temel ihtiyaçlarn
karlamasnda vazgeçilmez bir yeri
olan canl kaynaklarn temeli biyolojik
çeitliliktir. Dier bir deyile biyolojik
çeitlilik bir ülkenin biyolojik zenginliidir.
Dünyann giderek azalan canl
kaynaklar ve giderek kirlenen toprak
ve su kaynaklar dikkate alndnda,
ülkelerin sahip olduu biyolojik çeitlilik,
stratejik bir güç durumuna gelmektedir.
Dünyada biyolojik çeitlilik kuzeyden
güneye ve batdan douya doru
art gösterir. Ülkemiz ise, kuzey ile
güney, bat ile dou arasndaki geçi
noktas olarak, üç fark biyocorafik
alan birletiren ve geçi formlar ile
birlikte, Avrupa-Sibirya, ran-Turan ve
Akdeniz olmak üzere üç biyocorafik
alan kapsayan bir ülkedir. Bu nedenle
Türkiye hem tür, hem genetik hem
de ekosistem seviyelerinde yüksek
bir çeitlilie sahiptir.
Birlemi Milletlere üye ülkeler tarafndan,
dünyann kar karya olduu
çevresel sorunlarla ba edebilmek için
uluslar aras seviyede ibirlii salanmas
gerektii kabul edilmi ve 1992
ylnda Rio’da düzenlenen Dünya Zirvesinde
iklim deiiklii, çölleme ve
biyolojik çeitlilii konu alan üç temel
çevre sözlemesi imzaya açlmtr.
Bu üç sözlemeden biriside Biyolojik
Çeitlilik Sözlemesidir.
Ülkemiz Biyolojik Çeitlilik Sözlemesi’ni,
imzaya açld 5 Haziran
1992 tarihinde imzalamtr. Sözleme,
TBMM tarafndan 29 Austos
1996 tarihinde 4177 sayl Kanun ile
onaylanm ve onay belgesinin Birlemi
Miletlere tevdisi akabinde14 Mays
1997 tarihinde yürürlüe girmitir.
Sözlemeye bu güne kadar 191 ülke
taraf olmutur.
Biyolojik Çeitlilik Sözlemesi’nin üç
temel amacn;
•Biyolojik çeitliliin korunmas
•Biyolojik kaynaklarn sürdürülebilir
kullanm
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 11
•Genetik kaynaklarn kullanmndan
kaynaklanan faydalarn adil ve hakkaniyete
uygun paylam oluturmaktadr.
Biyolojik çeitlilii en geni muhteviyatta
ele alan BM Biyolojik Çeitlilik
Sözlemesi’nin metninin kabul edildii
“22 Mays” tarihi BM tarafndan
“Dünya Biyolojik Çeitlilik Günü” olarak
ilan edilmitir.
Biyolojik Çeitlilik Sözlemesi Sekreteryas
tarafndan her yl Dünya Biyolojik
Çeitlilik Gününde ele alnacak
bir konu belirlenmektedir. 2009 yl
için Dünya Biyolojik Çeitlilik Gününün
konusu “biyolojik çeitlilik ve
istilac yabanc türler” olarak kabul
edilmitir. stilac yabanc türler, belli
bir ekosistemde doal olarak bulunmayan
ancak sonradan o ekosisteme
sokulmu ve ar düzeyde yaylarak
o ekosistemdeki doal türlerin yaama
alanlarn daraltarak azalmalarna,
bazen de yok olmalarna neden
olan türlerdir. Sözleme kapsamnda
biyolojik çeitliliin yabanc türler nedeniyle
tehlikeye girmesini önlemek
amacyla yabanc türlerin doal ekosistemlere
yerletirilmeden önce tâbi
tutulmas gereken deerlendirmeleri
ve daha önceden ekosistemlere bir
ekilde girmi olan istilac yabanc
türlerin kontrol altna alnmasna yönelik
tedbirleri içeren bir rehber onaylanmtr.
22 Mays Dünya Biyolojik Çeitlilik
Günü vesilesiyle düzenlenen etkinlikler
ülkemizde ve tüm dünyada biyolojik
çeitliliin önemi hakknda
toplumsal bilincin güçlenmesine katk
salayacaktr.
Biyolojik Çeitlilik Sözlemesi Rio’da
imzaya açld tarihte Türkiye Cumhuriyeti
adna zamann Babakan tarafndan
imzalanm, TBMM’de onay
süreci tamamlanarak 27 Aralk 1996
tarihinde Resmi Gazetede yaynlanarak,
14 Mays 1997 tarihinde yürürlülüe
girmitir.
Biyolojik Çeitlilik Sözlemesinin
amac; Biyolojik çeitliliin korunmas,
biyolojik kaynaklarn sürdürülebilir
kullanm ile genetik kaynaklarn kullanmndan
doan faydalarn eit ve
adil paylamnn salanmasdr.
Biyolojik Çeitlilik Sözlemesi, dünyada
ilk kez biyolojik çeitlilii tüm
yönleriyle bu kadar kapsaml olarak
irdeleyen ve genetik kaynaklar uluslararas
bir antlamada balayc yükümlülüklerle
kapsayan ve biyolojik
çeitlilii insanolunun ortak endiesi
olarak ele alan bir sözlemedir.
12 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
Biyolojik Çeitlilik Sözlemesinde biyolojik
çeitlilii üç katagoride ele
almaktadr; türlerin sahip olduu genetik
çeitlilik, tür çeitlilii ve ekosistem
çeitlilii. Biyolojik Çeitlilik Sözlemesi
ülkelelere kendi snrlar içindeki
biyolojik çeitlilik deerlerini ve
doal kaynaklarn belirleme, koruma
ve sürdürülebilir bir ekilde kullanma
sorumluluunu vermektedir.
Birlemi Milletler Genel Kurulu, Sözlemenin
dünyada yürürlülüe girme
tarihi olan 29 Aralk gününü Dünya
Biyolojik Çeitlilik Günü olarak kabul
etmitir. Ancak tüm ülkelerde 29
Aralk günü yl sonu olmas nedeniyle
etkinlik yaplamamas üzerine Sözleme
Sekreteryas, Sözleme metninin
kabul günü olan 22 Mays gününü
“Dünya Biyolojik Çeitlilik Günü” olarak
kabul edilmitir.
Bugünde; Biyolojik Çeitlilik Sözlemesinin
taraf ülkelerce uygulanmas,
karlalan sorunlarn tesbiti, ortak
çözümlerin bulunmas, dünyada hzla
azalan biyolojik çeitliliin korunmas,
gelitirilmesi ve sürdürülebilir kullanmnn
salanmas yönünde dikkatleri
bir daha çekmektir.
nsanlarn bata gda olmak üzere temel
ihtiyaçlarn karlamasnda vazgeçilmez
bir yeri olan canl kaynaklarn
temeli biyolojik çeitliliktir. Tpta
kullanlan ilaçlarn yarsnn kökenini
yabani bitki ve hayvanlar oluturmaktadr.
Üretimi yaplan tüm tarm çe-
itlerinin, yani kültüre alnm bitki ve
hayvan türlerinin temeli doada bulunan
yabani akrabalarna dayanr. Gda
ve tarm için önem tayan ve giderek
azalan canl kaynaklar, bugün bir ülkenin
sahip olabilecei önemli avantajlar
arasnda saylmaktadr. Dünyann
tarm yaplabilecek nitelikteki alanlar
ve su kaynaklar hzla kirlenmekte ve
yok olmaktadr. Bilim adamlar yakn
gelecekte insanlarn ciddi bir gda ve
su sorunu ile kar karya kalaca
görüündedir. Bu gelimeler nda,
ülkelerin sahip olduu biyolojik
çeitlilik, özellikle genetik kaynaklar
anlamnda büyük bir güç durumuna
gelmektedir. Dünya’nn her yerinde
biyolojik çeitlilii azaltan veya onu
olumsuz yönde etkileyen nedenlerin
hemen hepsinde dorudan veya
dolayl olarak insan faktörünün etkili
olduu görülür. Biyolojik zenginlii
azaltan nedenlerin kökeni ne olursa
olsun; onu korumak, yönetmek ve
sürdürülebilir ekilde kullanmak yine
biz insanlarn sorumluluudur. Ülkemiz
insanlarn gda güvenlii için ya-
amsal kaynaklarn sahibi bir ülke olarak
dünyann ansl ülkelerinden birisidir
ve bu önemli zenginlii gelecek
nesillerin refah için aklc bir ekilde
koruma ve kullanma sorumluluunu
tamaktadr. Bu olaanüstü ekosistem
ve habitat çeitlilii beraberinde
önemli bir tür çeitliliini getirmitir.
22 Mays Dünya Biyolojik Çeitlilik
Günü vesilesiyle düzenlenen etkinlikler
ülkemizde ve tüm dünyada biyolojik
çeitliliin önemi hakknda
toplumsal bilincin güçlenmesine katk
salayacaktr.
nsanlarn bata
gda olmak
üzere temel
ihtiyaçlarn
karlamasnda
vazgeçilmez bir
yeri olan canl
kaynaklarn
temeli biyolojik
çeitliliktir.
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 13
Biyolojik Çeitlilik ve
Doal Kaynak Yönetimi Projesi’nin Ardndan...
Osman ÖZTÜRK
Doa Koruma ve Milli Parklar
Genel Müdür Yardmcs
Erdoan ERTÜRK
Biyolojik Çeitlilik ve Doal Kaynak Yönetimi
Projesi Koordinatörü V.
Dünya üzerindeki ilk resmî korunan
alan çalmalar Amerika
Birleik Devletleri tarafndan
gerçekletirilmi ve sahip oldu-
u doal güzellikler ve yaban hayat
nedeniyle 1872 ylnda “Yellowstone
Milli Park” ilan edilmitir.1933 ylnda
Londra’da imzalan “Baz Bölgelerdeki
ve Özellikle Afrika’daki Doal Flora ve
Fauna’nn Korunmas Sözlemesi “ile
milli parklar, tabiat rezervleri ve dier
rezervlerin oluturulmasna karar verilmi
ve ilk biyolojik çeitlilik koruma
çalmalar balatlmtr. Daha sonraki
yllarda bu konularda birçok uluslar
aras sözlemeler yaplmtr. Özellikle
biyolojik çeitlilik üzerine odaklanan
en önemli sözlemeler; 1971 tarihli
“Özellikle Su Kular Yaama Ortam
olan Uluslararas Öneme Sahip Sulak
Alanlar Hakknda Sözleme (Ramsar
Sözlemesi)”, 1972 tarihli “Dünya
Kültürel ve Doal Mirasnn Korunmas
Sözlemesi (Dünya Miras Sözlemesi)”,
1975 tarihli “Nesli Tehlikede
Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin
Uluslararas Ticaretine likin
Sözleme (CITES Sözlemesi)”,1983
tarihli “Yaban Hayvanlarn Göçmen
Türlerinin Korunmasna likin Sözleme
(Bonn Sözlemesi)” ve 1992
tarihli “Biyolojik Çeitlilik Sözlemesi
(Rio Sözlemesi)”dir.
Rio Sözlemesini 1996 ylnda onaylayan
Türkiye, sahip olduu biyolojik
çeitliliin önemini kavram ve son
yarm asrda artan nüfusun basksyla
giderek arlaan ve ülkedeki ekosistemlerin
ve doal kaynaklarn sürdürülebilir
olmayan bir ekilde kullanlmasna
neden olan tehditlerin farkna
varmtr. Söz konusu bu tehditlerin
belirlenerek ortadan kaldrlmas veya
azaltlmasna yönelik birçok çalma
gerçekletiren Çevre ve Orman
Bakanl, Küresel Çevre Fonu’ndan
(GEF) salad finansal destek ile
biyolojik çeitliliin korunmasna yönelik
ulusal düzeyde bir güçlendirme
çalmas yapmak, Korunan alanlarn
etkili ve sektörler aras bir yaklamla
yönetimini salamak amacyla modeller
gelitirmek ve bu çalmalar
ülke düzeyine yaygnlatrmak üzere
“Biyolojik Çeitlilik ve Doal Kaynak
Yönetimi Projesi”ni balatmtr.
12 Temmuz 2000 tarihinde Hazine
Müstearl ve Dünya Bankas arasnda
imzalanan “Hibe Anlamas”
uyarnca yürürlüe giren ve Doa Koruma
ve Milli Parklar Genel Müdürlü-
14 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
ü tarafndan yürütülen söz konusu
proje kapsamnda aadaki çktlar
elde edilmitir:
-Taslak Biyolojik Çeitlilik ve Doa
Koruma Yasas
-Ulusal Biyolojik Çeitlilik zleme Veri
Taban (www.nuhungemisi.gov.tr)
-Camili Sultan Sazl, Köprülü Kanyon
ve neada için Korunan Alan Yönetim
Planlar (Camili Bölgesi 2005
ylnda UNESCO tarafndan Biyosfer
Rezerv olarak ilan edilmitir.)
- Camili Biyosfer Rezervi, Sultan Sazl
ve neada Longoz Ormanlar Milli
Park dare ve Ziyaretçi Merkezleri ve
Dier Alt Yap Tesisleri
-Ege ve Marmara Bölgelerinde Boluk
Analizi Çalmalar
-Biyolojik Çeitlilii çeren Orman
Amenajman Yönetmelii
-Orman Amenajman Plan Yapm Revize
Teknik artnamesi
-neada Bölgesi ( Bulankdere ve neada
Orman letme eflikleri) ve
Camili Bölgesi Biyolojik Çeitlilik çeren
Orman Amenajman Planlar
-Biyolojik Çeitlik Ulusal Bilinçlendirme
Stratejisi ve Eylem Plan
-Sivil Toplum Kurulular Kapasite Artrma
ve Strateji ve Eylem Plan
-Proje Sahalar ve Çevresinde Yaayan
Yöre Halk Tarafndan Gerçekletirilen
Küçük Hibe Projeleri
Doa Koruma ve Milli Parklar Genel
Müdürlüü’nün koordinasyonunda
Orman Genel Müdürlüü, Kültür ve
Turizm Bakanl ile beraber 2000 ylndan
beri devam eden ve 2006 yl
sonunda bitirilmesi planlanan proje,
neada, Camili ve Sultan Sazl proje
bölgelerinde yaplmas planlanan
idare ve ziyaretçi merkezi inaatlarnn
uzamasndan dolay, 30 Eylül
2008 tarihinde tamamlanmtr.
ÇIKARILAN DERSLER
Ülkemizin biyolojik
çeitliliine ait her
türlü verinin (flora,
fauna, habitatlar,
ekosistemler vs.) kayt
altna alnmas, biyolojik
çeitlilie etki eden
tehditlerin belirlenmesi
ve biyolojik çeitliliin
izlenmesi amacyla
Bakanlmz bünyesinde
“Ulusal Biyolojik
Çeitlilik zleme Veri
Taban” kurulmutur.
Proje uygulamalar sonunda yukarda
belirtilen çktlara ulalmas sürecinde
baz dersler çkarlmtr. Bunlardan
birisi, yöre halknn korunan alan
planlamas ve yönetimi konusunda
katlmnn salanmas olmutur. Herne
kadar dört proje sahas için hazrlanan
yönetim planlar tüm ilgi gruplarnn
katlm ile meydana getirilmi ve
tüm bu gruplara yönetimde söz sahibi
olma hakk tannmas düünülmü
olsa da ülkemizdeki yasal mevzuatn
bu tür bir yönetim yapsna müsaade
etmemesinden dolay halkn katlmnn
olduu bir yönetim modeli maalesef
tesis edilememitir.
u bir gerçek ki; ekosistemlerin, habitatlarn
ve türlerin korunmas ve
sürdürülebilir yönetimi bu deerlerin
çevresinde yaayan yöre halknn ve
sivil toplum kurulularnn katks ve
destei olmadan gerçekleemez. Söz
konusu yöre halk ve sivil toplum kurulular,
sosyal ve ekonomik açdan
güçlendirilmedikçe ve çevre konusunda
bilinçlendirilmedikçe doa koruma
konusunda baarya ulalmas
uzak bir ihtimaldir. Proje kapsamnda
yerel düzeyde gerçekletirilen eitim
ve bilinçlendirme çalmalarnn yan
sra doal kaynaklara olan basky
azaltmak amacyla yöre halk ve sivil
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 15
toplum kurulularna yönelik olarak
hazrlanan “Küçük Hibe Programlar”
baarl bir ekilde yürütülmü ve kurumumuz
ile yöre halk arasnda bir
güven köprüsü kurulmutur.
GELECEK ADIMLAR
ster ülkenin mali kaynaklar kullanlarak
isterse d kaynak destekli olarak
yürütülsün bütün projelerin ana amac
baarl çktlarn ülke geneline yaygnlatrlmas
ve çkarlan derslerin
iyice yorumlanarak gerekli tedbirlerin
alnmas olmaldr.
Proje ile Türkiye’de ilk defa korunan
alanlarda, ilgi gruplarnn aktif katlm
ile bir yönetim planlamas süreci balatlmtr.
Bu sürecin dier korunan
alanlarda uygulanmas için gerekli
çalmalar Genel Müdürlüümüze
bal Milli Parklar Dairesi Bakanl
tarafndan yaplmakta ve buna ilikin
artnameler ve i tanmlar hazrlanmaktadr.
Bu tür planlama yaklamnda
önemli olan husus, ilgi gruplarn
planlamann balangcndan
sonuna kadar sürece dahil etmektir.
Günümüzdeki katlmclk süreçleri
çok farkl düzeylerde olmaktadr. Örnein
talya’da baz korunan alanlarn
yönetimi sivil toplum kurulularna
veya özel sektöre devredilebilmektedir.
Ülkemizde ise böyle bir yönetim
modeli yasal mevzuattan kaynaklanan
nedenlerle mümkün olamamaktadr.
Korunan alanlarn ve dolaysyla
biyolojik çeitliliin etkin ve verimli bir
ekilde yönetimi için yöre halknn sürece
katlmas mutlaka gereklidir.
Ülkemizin biyolojik çeitliliine ait her
türlü verinin (flora, fauna, habitatlar,
ekosistemler vs.) kayt altna alnmas,
biyolojik çeitlilie etki eden tehditlerin
belirlenmesi ve biyolojik çeitliliin
izlenmesi amacyla Bakanlmz bünyesinde
“Ulusal Biyolojik Çeitlilik zleme
Veri Taban” kurulmutur. Genel
Müdürlüümüze bal Doa Koruma
Dairesi Bakanl içerisindeki Biyolojik
Çeitlilik ve Gen Kaynaklar ube
Müdürlüünün koordinasyonunda,
Türkiye’nin dört bir tarafndan elde
edilen biyolojik çeitlilik verileri belli
bir denetim süzgecinden geçirelerek
veri tabanndaki yerini alacaktr. Bu
çalma ülkemizin doal kaynaklarn
bir ölçüde izleme ve oluabilecek tehditleri
yönetme frsat douracaktr.
neada Longoz Ormanlar Milli Park,
Camili Biyosfer Rezervi ve Sultan
Sazl Milli Park ziyaretçi merkezleri,
mimari projelerinin çiziminden
malzeme seçimine kadar olan tüm
süreçlerde profesyonel bir yaklamla
meydana getirilmilerdir Doa Koruma
ve Milli Parklar Genel Müdürlüü,
Türkiye’deki dier korunan alanlarda
idare ve ziyaretçi merkezi tesisi için
gerekli yatrmlar salamaktadr. Söz
konusu proje alanlarnda yaplan bu
üç ziyaretçi merkezi, yaplmas planlanan
dier tesisler için önemli bir
tecrübe salayacaktr.
Bilindii üzere milli park sahalar içerisinde
yaayan köylüler snmalar
için gerekli “yakacak odunu” ve ya-
adklar mekan onarmak için gerekli
“yapacak odunu” ihtiyacn milli park
içerisinden salayamamaktadr.Daha
önce de belirttiimiz gibi doal kaynaklarn
ve biyolojik çeitliliin korunmas
yörede yaayan insanlarn
sosyo-ekonomik problemlerinin çözümü
salanmadan mümkün görünmemektedir.
Proje kapsamnda bu
sorunu çözmek amacyla Türkiye’de
ilk defa neada ve Camili bölgelerinde
biyolojik çeitliliin entegre edildii
orman amenajman planlar hazrlanmtr.
Söz konusu planlarn bir
benzeri Genel Müdürlüümüzün kendi
imkanlar dorultusunda Köprülü
Kanyon Milli Park’nda da meydana
getirilmitir. Bu plan hem Genel Müdürlüümüz
ve hem de Orman Genel
Müdürlüü tarafndan onaylanmtr.
Genel Müdürlüümüz bünyesindeki
Milli Parklar Dairesi Bakanl söz
konusu bu uygulamay bütün korunan
alanlara yaygnlatrarak milli park
içerisinde yaayan yöre insann odun
ihtiyacnn karlamasn planlamaktadr.
Korunan alanlarn ilgi gruplarnn destei
ve katlm ile beraber planlanmas
ve yönetimi için söz konusu bu
gruplarn ekonomik ve sosyal açdan
iyiletirilmesi gerekmektedir. Projenin
tasarm aamasnda bu konunun
önemi fark edilmi ve yörede yaayan
insanlarn doa koruma hedefleri
ile uyumlu olarak hazrlayaca küçük
ölçekli projelerin desteklenmesi için
16 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
proje içerisinde özel bir bütçe tahsis
edilmitir. Küçük Hibe Programlar
olarak isimlendirilen bu çalma ile
yörede yaayan insanlarn proje çalmalarna
ve yönetim plan hazrlanmas
sürecine destei salanmtr.
Bakanlmz bünyesinde kurulu
olan Orman ve Köy likileri Genel
Müdürlüü (ORKÖY) yllardan beri
orman köylüsüne proje karl kredi
salayan bir kurulutur. Bundan sonraki
süreçte gerekli olabilecek mali
destein bu kurum tarafndan salanmas
düünülmektedir. Bu amaçla,
Genel Müdürlüümüz ve ORKÖY
Genel Müdürlüü arasnda yaklak
bir yl önce balatlan bir ortak çalma
ile ilk admlar atlm ve balangç
toplantlar yaplmtr. Bundan
sonraki temel strateji öncelikle plan
yaplmas düünülen korunan alanlarn
tespit edilmesi ve bu alanlarda
yaayan insanlarn alternatif geçim
kaynaklar üretmesi için gerekli kredi
yada hibe kaynaklarnn ORKÖY’den
salanmas eklinde olacaktr.
Proje kapsamnda hazrlanan “Biyolojik
Çeitlik Ulusal Bilinçlendirme Stratejisi
ve Eylem Plan” ülke düzeyinde
doa koruma bilincinin artrlmas için
önemli bir rehberdir. Genel Müdürlü-
ümüz bünyesinde kurulu olan “Eitim,
Tantm ve Halkla liikler ube
Müdürlüü”nün görev ve sorumluluklarnn
tekrar gözden geçirilmesi
ve söz konusu strateji ve eylem plan
dorultusunda yeni bir i tanmna
kavuturulmas gerekmektedir. Ayrca
söz konusu ube müdürlüünün kapasitesinin
arttrlmas için yeterli sayda
kalifiye eleman ile takviye edilmesi ve
gerekirse Daire Bakanl yapsna
dönütürülmesi ulusal ve uluslararas
anlamda çok büyük görevler yüklenmi
olan Genel Müdürlüümüzün
tantm ve bilinçlendirme faaliyetleri
açsndan çok faydal olacaktr.
Doa koruma faaliyetleri, sivil toplum
kurulularnn destei ile çok
daha verimli ve etkili yaplabilecektir.
Avrupa Birlii’ne giri sürecinde olan
ülkemizde bu konuya son yllarda
çok daha önem verilmektedir. Genel
Müdürlüümüz, sivil toplum kurulular
ile çok sk bir ibirlii halinde
çalmaktadr.Bu ibirliinin sürdürülebilir
olmas için çevre konusunda
faaliyet gösteren sivil toplum kurulularnn
kapasitelerinin arttrlmas
ve desteklenmesi gerekmektedir.
Proje kapsamnda hazrlanan “Sivil
Toplum Kurulular Kapasite Artrma
ve Strateji ve Eylem Plan”nn Genel
Müdürlüümüz ilgili birimleri tarafndan
çalma konusu kapsamna alnmas,
gerekli protokollerin yaplmas
ve uygulamalarn balatlmas önemli
gelime olacaktr.
Çok zengin bir biyolojik çeitlilie sahip
olan ülkemizin korunan alanlarnn
saysnn artrlmas amacyla proje
kapsamnda balatlan ve Türkiye’deki
korunmas gereken alanlarn tespit
edilmesini amaçlayan “ Boluk Analizi”
çalmalarnn Milli Parklar Dairesi
Bakanl ve Doa Koruma Dairesi
Bakanl’nn ortak çalmas ile sürdürülmesi
önem arz etmektedir.Böyle
bir çalma, korunan alanlarmzn
doru, güvenilir ve kriterlere uygun
bir ekilde belirlenerek artmasna ve
izlenmesine yardmc olacaktr.
Proje sahalardan Camili, 2005 ylnda
UNESCO nsan ve Biyosfer Program
tarafndan “Uluslar aras önem
tayan karasal ve/veya ky ekosistemlerine
sahip,biyolojik çeitliliin
korunmas ile kalknma ve kültürel
deerlerin beraber yönetilerek çatmalarn
önlenmesi amacyla belirlenen
alanlar” kapsamnda deerlendirilerek
”Biyosfer Rezerv” alan
olarak ilan edilmitir. Camili Biyosfer
Rezervi Taslak Yönetim Plan’nda
belirlenen yönetim modelinin dier
kurumlar aras ortak yönetim ihtiyac
gerektiren korunan alanlarda
yaygnlatrlmas faydal olacaktr.
Bu sayede,Türkiye’deki korunan
alanlarn ve bu alanlarn ekosistemlerini
dorudan veya dolayl etkileyen
tampon ve geliim bölgelerinin
ortak bir yönetim çats altnda yönetilmesinin
yolu açlacaktr.
Sonuç olarak, Bakanlmz bünyesinde
ve Genel Müdürlüümüz koordinatörlüünde
Dünya Bankas
ile ibirliinde yürütülen Biyolojik
Çeitlilik ve Doal Kaynak Yönetimi
Projesi hedeflenen sonuçlara memnun
edici bir ekilde ulam ve gelecek
projeler için tecrübe ve veriler
salamtr.
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 17
Su Forumunun Ardndan
5. Dünya Su Forumu
Bakanlar Konferans …
Çevre ve Orman Bakan Prof. Dr.
Veysel Erolu, 5. Dünya Su Forumu
kapsamnda düzenlenen, ‘’Bakanlar
Konferans’’nn açlnda yapt konumada,
konferansn devlet bakanlarnn
bir araya gelmesinin ardndan
gerçekletirilen, üst düzey siyasilerin
katld ikinci toplant olduunu söyledi.
Konferansa katlan siyasetçilere seslenen
Erolu, ‘’Sizler bütün dünya
ülkelerinin hayat hakk olarak deerlendirdiimiz
sudan sorumlu insanlar
olarak çok önemli bir görev ifa ediyorsunuz’’
dedi.
Dünyann hemen her ülkesinde sudan
kaynakl sorunlar yaandna’’ dikkati
çeken Erolu, ‘’Su aklldr, yaar.
Eer onu korursanz o da sizi bereketli
topraklar ve bol ürünle ödüllendirir.
Ona hoyrat davranrsanz kuraklkla,
afetlerle mücadele etmek zorunda
kalrsnz. Çünkü su, insanlarn tabiata
müdahalesinden en fazla etkilenen
doal kaynaktr. Günümüzde birçok
toplum suyun kötü yönetilmesi nedeniyle
zarar görüyor’’ diye konutu.
Türkiye’nin su kaynaklarn adil bir ekilde
yönetmeye çaltklarn anlatan
Erolu, öyle devam etti:
‘’Ülkemiz su zengini deil. Bu sebeple
suyun iyi yönetilmesi gerekiyor.
Buradan hareketle, sulama, atk suyun
artlmas ve içme suyu tesislerine
ilikin uzun vadeli planlamalar yapld.
Devlet Su leri, 2008 yl bandan
itibaren yapt çalmalarla 636
adet tesisi iletmeye ald. En fazla
suyun tarma harcand bilgisinden
hareketle damla sulama gibi modern
sulama tekniklerini hayata geçirerek,
daha az suyla daha fazla alan suluyoruz.
Orman ile su iç içedir. Bu sebeple,
ormanlarn yangnlarn zararlarndan
korunmas maksadyla son teknoloji
ürünleri kullanarak bir yangn erken
uyar sistemi gelitirdik ve kullanyoruz.
Nehir ve göllerde suyun kalitesini
her dakika ölçüyoruz. Ülkemizin
271 plaj ve marinasna mavi bayrak
verildi.’’
Suyun ayn zamanda temiz enerji
kayna olduunu vurgulayan Bakan
Erolu, u anda kurulu gücü 14 bin
megavat olan hidroelektrik santrallerinin
bu potansiyelini 5 yl içinde 40
bin megavata tamay planladklarn
anlatt.
‘’Birçok insan için su, musluu açtnda
akp giden bir eydir’’ diyen
Erolu, suyun musluklara kadar getirilmesi
sürecinde harcanan emein
çok büyük olduunu söyledi.
Erolu, Türkiye’nin su kültürünü en
üst düzeye ulatrm bir ülke oldu-
unu belirterek, ‘’Bunun en önemli
göstergesi de Türk müteahhitlerinin
yurt dnda bu alanda kazandklar
baarlardr’’ dedi.
BM Gda ve Tarm Organizasyonu
Direktörü Jacques Diouf
BM Gda ve Tarm Organizasyonu
Direktörü Jacques Diouf da forumun
ülkelerin su konusundaki bilgi ve becerilerini
paylamalar adna önemli
bir çalma olduunu ifade etti.
Diouf, gelecekte su sknts yaanmasnn
önüne geçilmesi için ülkelerin
bir an önce suya yönelik alt yap
çalmalarna hz vermesi gerektiini
söyledi.
18 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
Dünya Su Konseyi Bakan Loic Fauchon
Dünya Su Konseyi Bakan Loic Fauchon
da forumun suyu olmayan,
suya ulaamayan insanlarn sesini
duyurduu bir platform olduunu ifade
etti.
Forumun, devlet büyüklerinin katlmyla
siyasi bir nitelik kazandn da
vurgulayan Fauchon, ‘’nsan onurunu
ilgilendiren suyu ayn zamanda bir insan
hakk olarak da görüyoruz. Bireysel
bir haktr, kolektif haktan farkldr’’
diye konutu.
5. Dünya Su Forumu Genel Sekreter
Yardmcs Ahmet Mete Saatçi
5. Dünya Su Forumu Genel Sekreter
Yardmcs Ahmet Mete Saatçi, forumun
imdiye kadar gayet baarl ilerlediini
ifade etti.
Suya ilikin etkin kararlar alnmasn
beklediklerini belirten Saatçi, ‘’Forumun
suya ilikin sorunlarn çözümünde
ciddi bir yolu açmasn temenni
ediyoruz. Bu forumun ardndan dünyada
yoksulluun önlenmesi ve su
sorunlarnn çözümlenmesi için yol
açlacak’’ diye konutu.
5. Dünya Su Forumu Bakanlar
Süreci Bakan Sumru Noyan
5. Dünya Su Forumu Bakanlar Süreci
Bakan Sumru Noyan da suyun tüm
insanlarn ve medeniyetlerin hayat
kayna olduunu vurgulayarak, ekosistemler
için vazgeçilmez olduunu
söyledi.
Nüfus art, kontrolsüz kentleme ve
göç gibi unsurlarn su kaynaklar üzerinde
bask yarattna iaret eden
Noyan, suya ilikin tüm paydalarn
uyum stratejileri gelitirmeleri gerektiini
ifade etti.
‘’5. Dünya Su
Forumu’’u Kapsamnda
mzalanan ‘’Bakanlar
Bildirisi’’
5. Dünya Su Forumu kapsamnda düzenlenen
Bakanlar Konferans sonunda
imzalanan ‘‘Bakanlar Bildirisi’’
açkland.
Bildiride Bakanlar; Gündem 21 ve
Johannesburg Eylem Plan’ndakiler
de dahil olmak üzere, su ve sanitasyon
konusunda uluslararas düzeyde
kabul edilmi hedeflere ulamada,
ulusal hükümetlerin üstlendikleri önceki
taahhütlerini bir kere daha teyit
ettiklerini, Birlemi Milletler Sürdürülebilir
Kalknma Komisyonu’nun kararlarn,
su, su kullanm, sanitasyon
ve salkla ilgili çok tarafl anlamalar
kabul ettiklerini belirttiler.
Bildiride, su güvenliinin salanmas
ihtiyacn bildiklerini ifade eden bakanlar,
bu hedefe varmak için tüm
küresel deiikliklere su yönetiminin
adaptasyonunu ilerletmek ve her seviyede
ibirliini gelitirmenin hayati
olduu kansnda olduklarn vurgulad.
Bakanlar dünyann; nüfus art, göç,
kentleme, iklim deiiklii, çölleme,
kuraklk, çevresel bozulma ve
arazi kullanm ile ekonomik ve beslenme
deiiklikleri gibi hzl ve daha
önce örnei bulunmayan küresel
deiikliklerle kar karya bulunulduunu
hatrlattklar bildiride, Binyl
Kalknma Hedeflerine erimekte ve
sosyo-ekonomik kalknma için uygun
seviyedeki su güvenliine ulamakta
özellikle Afrika gibi dünyann çeitli
yerlerine özgü zorluklar bildiklerini
ifade etti.
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan
19
‘’5. Dünya Su Forumu’’ Bakanlar
Konferans’na katlan bakanlar ve heyet
bakanlar, u görüleri paylatklarn
kaydetti:
‘’Binyl Kalknma Hedefleri gibi uluslararas
düzeyde kabul görmü hedeflere
ulamak ve güvenli ve temiz
suya, sanitasyona eriimi, salkl ve
temiz ekosistemler için uygun politikalar
ve her seviyede yeterli mali kaynaklar
salayarak, mümkün olan en
ksa sürede iyiletirme çabalarmz
arttracaz. Sürdürülebilir kalknma
çerçevesinde, su ile ilgili küresel zorluklar
çözmeye kararlyz.
Hzla artan nüfuslar ve deien tüketim
kalplarn dikkate alarak, yeterli
gdann sürdürülebilir üretimini gerçekletirmek,
özellikle krsal alanlarda
yaam standartlarn iyiletirmek
ve uluslararas kabul görmü kalknma
hedefleri ve dier ilgili uluslararas
anlamalarla tutarl ve uyumlu
olarak yoksulluk ve açl ortadan
kaldrmak için, uygun ekilde, sulama
ebekeleri kurma ve tarmda yamur
suyundan yararlanma da dahil olmak
üzere; su talep yönetimini ve tarm
için su kullanmnn üretkenliini ve
etkinliini iyiletirmeye, bunlarn yan
sra, tarmsal üretkenlii arttrmaya
ve suyu korumaya gayret edeceiz.’’
Küresel deiikliklerin su kaynaklar,
doal hidrolojik süreçler ve ekosistemler
üzerindeki etkileri konusundaki
yaklamlarn ve tüm sektörlerin
yüzey ve yer alt sularnda yaratt
kirlilii önlemek için çabalarn güçlendireceklerini
ifade eden bakanlar,
su sknts çekilen bölgelerde, deniz
suyunun artlmas ve atk sularn yeniden
kullanm için temizlenmesi
amacyla yatrm yapma ve bu yatrmlarn
sürdürülebilir ve finanse edilebilir
olmas için teknolojik destek ve
bilgi salama gereksinimini dikkate
alacaklarn vurgulad.
Silahl çatmalar zamannda su kaynaklarnn,
su alt yaplarnn ve çevrenin
korunmasn amaçlayan uluslararas
hukuka sayg göstereceklerini
ve gerekli olmas durumunda, bunu
daha da gelitirmek için ibirlii yapacaklarn
belirten bakanlar, küresel
deiikliklerin olas etkilerini öngörmek
ve ortadan kaldrmak için snr
ötesi, ulusal veya bölgesel planlar ve
programlar gelitirmeye, uygulamaya
ve daha da güçlendirmeye kararl
olduklarn kaydetti.
Taknlar ve kuraklk da dahil olmak
üzere doal ve insan kaynakl afetleri
önlemek ve karlk verebilmek
için çalmaya kararl olduklarn ifade
eden bakanlar, su izleme sistemlerini
iyiletirmek ve yararl bilgilerin, kom-
u ülkeler de dahil olmak üzere, tüm
ilgili nüfuslarn serbest kullanmna
açk olmasn salamak için çabalayacaklarn
belirtti.
5. Dünya Su Forumu
Kapsamnda ‘’Enerji
çin Su, Su çin Enerji’’
Konulu Bakanlar
Toplants Yapld
Çevre ve Orman Bakan Prof. Dr.
Veysel Erolu, 5. Dünya Su Forumu
çerçevesinde düzenlenen ‘’Enerji çin
Su, Su çin Enerji’’ konulu Bakanlar
Toplantsnn açlnda yapt konumada,
su ile enerjinin birbirinden
ayrlmaz yapk kardeler gibi oldu-
unu dile getirerek, suyun sürdürülebilir
gelime için son derece önemli
olduunu söyledi.
Suyun ayn zamanda gda ve enerji
üretiminde önemli rol oynadn,
tabii çevrenin bütünlük ve sürdürülebilirliini,
hayat kalitesini belirlediini
dile getiren Erolu, suyun toplumsal
ve ekonomik geliimde de merkezi
bir ilev gördüünü kaydetti.
Bakan Erolu, yatrmlarda büyüme
ve yoksulluun azaltlmas için öngörülen
yerel, bölgesel ve ulusal hedeflerde
suyun önemli bir öncelie sahip
olduunu vurgulayarak, ‘’Su geliimi
ve yönetimi, katlmc bir yaklamla
ele alnmal ve kullanc, planlamac ve
karar verici birimler, çalmalarn her
aamasna dahil edilmelidir. Su, temel
bir insani haktr. Suyun yönetim,
kullanm ve datm adalet, sürdürülebilirlik
ve eitlik esaslar çerçevesinde
yürütülmelidir’’ diye konutu.
Su kaynaklarnn gelitirilmesinin,
Türkiye’nin ekonomik büyümesinde
de önemli bir paya sahip olduunu
ifade eden Erolu, sulama projeleri
sayesinde, sadece yamur suyu ile
alnan ürünün neredeyse 7 kat fazlasnn
elde edilebildiini anlatt.
Erolu, ekilebilir arazilerin yüzde
21’inden elde edilen zirai gelirin,
20 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
gayrisafi yurt içi haslann neredeyse
üçte birine karlk gelerek, ekonominin
çok önemli bir parçasn oluturduuna
dikkati çekerek, hidroelektrik
projelerinden ylda 46 milyon kilovat
saat yenilenebilir enerji elde edildiini
bildirdi.
Çevre ve Orman Bakan Erolu, hedeflerinin,
‘’Türkiye’nin su ve toprak
kaynaklarn gelitirmek, ayn zamanda
hidroelektrik potansiyeli kullanmak
olduunu’’ ifade ederek, sözlerini
öyle sürdürdü:
‘’Türkiye’de 130 milyar kilovat saatlik
bir hidroelektrik potansiyeli vardr.
Ancak bugün için 46 milyar kilovat
saatlik bir ksm kullanlmaktr. Bunu
gelitirmek maksadyla 2003 ylnda
Su Kullanm Anlamas Yönetmelii
adyla bir yönetmelik hazrladk. Yani
özel sektörün önünü açtk. Bu ekilde
özel sektörden u ana kadar bin
500’ü akn hidroelektrik santral kurulmas
için müracaat var. Bunlarn
bir ksmnn u anda projesi yaplyor,
bir ksmnn inaat sürüyor. Bu ekilde
yakn bir gelecekte potansiyelimizin
büyük bir ksmn kullanacaz. Bin
500 hidroelektrik santrali için yakla-
k 23 bin 500 megavatlk bir kurulu
güç ortaya çkacak, ayn zamanda 70
milyar kilovat saatlik bir enerji üretilecektir.
Türkiye için bu, gerçekten
büyük açlm olmutur. Çünkü bunu
özel sektör adeta yap-ilet-devret
esasna göre yapacak, yani 49 yla
kadar ina etmek suretiyle iletecek,
elektriini serbest piyasada satabilecek
ve böylece sudan enerji elde etmi
olacaz.’’
Bakan Erolu, geçmite Türkiye’de
elektrik kullanmnn son derece snrl
olduunu, bundan 10 yl önce ylda
kii bana kullanlan elektrik enerji
miktarnn bin 500 kilovat saat iken,
bugün dünya ortalamas olan yaklak
2 bin 500 kilovat saatin yakalandn
kaydetti.
Avrupa ortalamasnn 5 bin kilovat
saat olduunu bildiren Erolu, ‘’Bu
dikkate alnrsa Türkiye’de hala yaplacak
çok enerji santrali olduu ortadadr’’
dedi.
Erolu, sözlerine öyle devam etti:
‘’Maalesef enerjide ülkemiz büyük ölçüde
da bamldr. Ülkemizin enerjisinin
yüzde 57’si doal gaza baml
doal gaz çevrim santralleri ile salanmaktadr.
Yaklak yüzde 20-25’i
ise suya baml olarak hidroelektrik
enerjiden devredilmektedir. Geri kalanlar
da normalde kömüre dayal
santrallerden salanmaktadr. Ülkemizde
u anda hiçbir nükleer santral
mevcut deildir. Nükleer santral
kurulmas yönünde bir ihale dosyas
hazrlanmtr. Sadece tek bir firma
müracaat etmi olup bu konuda çalmalar
devam etmektedir.’’
Fransa Çevre Bakan Borloo
Fransa Çevre Bakan Jean Lois Borloo
da dünyada son dönemlerde yerel
enerji konusunun önem kazandn
söyledi.
Afrika gibi suyun yetersiz olduu ülkelerde
enerjiye de ihtiyaç olduuna
iaret eden Borloo, bu tür ülkelerde
sivil toplum örgütleri, meslek kurulular,
merkezi ve yerel yönetimler
bir araya getirilerek su konusunda ortak
çalma yapldn kaydetti.
Kosova Çevre ve Alan Planlama Bakan
Mahir Yaclar
Kosova Çevre ve Alan Planlama Bakan
Mahir Yaclar da su konusunda
dünya ülkelerinin özellikle de komu
ülkelerin i birliinin çok önemli oldu-
unu söyledi.
Enerji tasarrufu konusunun Kosova’da
yeni yeni örenildiini ve projeler yaplmaya
yeni balandn ifade ederek,
rüzgar ve güne gibi alternatif
enerjiler konusunda bir projeleri bulunmadn
belirtti.
Muhammed Quaseem
Afganistan Üst Düzey Su Aratrmalar
Danman Muhammed Quaseem
de ülkesinde tarlalarn sava sebebiyle
çok zarar gördüünü, buna bal
olarak gda üretiminin yarya dütü-
ünü anlatt.
Quaseem, Afganistan’n kalknma
stratejisinde suyun çok önemli olduunu,
ülkenin hedeflerine ulaabilmesi
için gerekli altyap kurma ve
yeterince su stoklamak zorunda bulunduklarn
dile getirerek, konuda
uluslararas destek ve i birliine ihtiyaçlar
olduunu vurgulad.
‘’Enerji için Su, Su için Enerji’’ Bakanlar
Toplants Kapan
‘’Enerji için Su, Su için Enerji’’ konu-
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan
21
lu Bakanlar Toplantnsn kapannda
konuan Çevre ve Orman Bakan
Veysel Erolu, 5. Dünya Su Forumu
çerçevesinde gerçekletirilen toplantnn
yararl geçtiini söyledi.
Erolu, suyun gücünden elde edilen
hidroelektrik enerjinin temiz, yenilenebilir,
küresel iklim deiikliinde
kullanlabilecek en önemli enerji olduunu
belirtti.
Bakan Erolu, barajl hidroelektrik
santrallerinin birçok faydas olduuna
iaret ederek, elektrik sarfiyatnn
belli mevsimlerde ve günün belli saatlerinde
pik yaptn ve bu saatlerde
hidroelektrik santrallerin hemen devreye
girdiklerini vurgulad. Bu barajlarn
çok amaçl kullanlabildiini, içme
suyu, sulama suyu gibi çok büyük
faydalarnn bulunduunu dile getiren
Erolu, özellikle biriktirmeli olanlarn
nehirlerdeki debileri dengelediini
kaydetti.
Çevre ve Orman Bakan Erolu,
Türkiye’de hidroelektrik santrallerin
nehre brakt su konusunda tartmalar
yaandn, hatta idari mahkemelere
müracaatlar olduunu, baz
hidroelektrik santrallerin iptalinin
dahi gündeme geldiini belirterek,
özellikle nehir santrallerinde, nehrin
yatana braklacak su miktarnn
ciddi ekilde ele alnmas gerektiini,
oradaki ekolojik hayatn devam açsndan
bunun bir zaruret olduunu
bildirdi.
Enerji Tasarrufu
Enerji tasarrufuna önem verilmediini
ifade eden Erolu, eski pompa istasyonlarnn
verimliliinin çok düük olduunu,
bunlarn mutlaka yenilenmesi
gerektiini belirterek, Türkiye’de
pek çok yere su iletmek için pompal
sulama yapldn, pompalarn veriminin
düük olmas halinde enerji
kaybnn meydana geldiini vurgulad.
Erolu, ‘’Sulamada eer ileri teknolojiler
kullanmazsak lüzumsuz bir maliyet
ve enerji kaybna sebep olmaktadr.
Bütün sulamalarda ileri teknolojilerini
yani az su kullanan damlamal
sulama sistemlerini tercih etmek
gerekir. Bunu mecbur hale getirmek
gerektii kanaatindeyim’’ dedi.
stanbul’un engebeli bir ehir olmas
sebebiyle baz tepelerine su iletmek
için pompa kullanldn, bunun da
büyük enerji kayplarna sebep oldu-
una dikkati çeken Erolu, enerji tasarrufu
salamak için yeni bir sistem
kurduklarn söyledi.
Erolu, enerjinin büyük ksmnn
snmak için kullanldn, binalarn
s izolasyonunun yaplmasnn
çok önemli olduunu kaydederek,
Türkiye’de orman köylerinde evlere
güne kolektörleri koyduklarn, snmak
veya scak su elde etmek için
ormandan odun kesilmesinin engellendiini
bildirdi.
Bakan Erolu, konumasna öyle devam
etti:
‘’Su ve enerji konusunda atlmas
gereken en önemli admlardan biri,
kurumsal yapnn güçlendirilmesi ve
ayn zamanda bir takm salkl mevzuatn
ortaya konulmasdr. Bunu
yapmak gerekir ki i adamlar emin
bir ekilde hidroelektrik santralleri
alannda yatrm yapsn. Birçok ülke
mevcut elektrik potansiyelini kullanamyor.
Türkiye’de u anda yüzde
40’lardayz. Baz ülkelerde su bol
fakat kullandklar potansiyel yüzde
20-25’lerde. Bunu artrmak için o
ülkelerin hukuki yaplarn, mevzuat
düzenlemeleri yapmalar gerekir ki i
adamlar emin bir ekilde oraya yatrm
yapsn. Genellikle suyu bol olan
ülkelerde para az. Yeni finans modelleri
ortaya konmal, yap-ilet-devret
uygun sistemlerdendir.’’
Türkiye’de bu konuda örnek bir uygulama
yapldn, bu uygulamann
özellikle Tacikistan, Afganistan ve
Kosova’da kullanlabileceini dile getiren
Erolu, ‘’Çok büyük bir potansiyel
geliti, 1500’den büyüklü küçüklü
santrallere müracaat var. Özel sektörün
potansiyelinin bu iin içine sokulmas,
mevzuatta bir takm düzenlemeler,
kurumsal yap güçlendirilmesi
ile bu konuda hzl bir ekilde adm
atabilirsiniz’’ dedi.
Bakan Erolu, 5.
Dünya Su Forumu
Kapsamnda Konuk
Bakanlarla kili
Görümelerde Bulundu
Çevre ve Orman Bakan prof. Dr.
Veysel Erolu, 5. Dünya Su Forumu
kapsamnda stanbul’da bulunan konuk
bakanlarla ikili görümelerde bulundu.
22 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
Bakan Erolu, srasyla ran Enerji Bakan
Perviz Fattah, Singapur Çevre ve
Su Kaynaklar Bakan Yacoob brahim,
Etiyopya Su Kaynaklar Bakan Aswaf
Dingamo Kame, spanya Çevre Krsal
ve Deniz Bakan Elena Espinosa Mangana
ve Banglade Su Kaynaklar Bakan
Chandra Sen ile görütü.
Erolu, ikili görümelerle alakal
yapt açklamada 5. Dünya Su
Forumu’nun çok büyük faydalar olduunu
ifade ederek, ‘’u ana kadar
yaplan su forumlarnn en büyüü
oldu’’ dedi.
stanbul’da yaplan forumda çocuk
forumu, gençlik forumu ile kadnlarla
ilgili oturumlar gibi yenilikler de yapldn
anlatan Erolu, foruma 163’ü
yabanc toplam 263 parlamenterin
katldn bildirdi.
Erolu, foruma 155 ülkeden üst seviyeden
olmak üzere toplam 192 ülkeden
katlmlar olduunu hatrlatarak,
‘’Gerçekten bu muhteem bir forum
oldu. Forum ve sergiye katlanlarn
says 33 bin kiiyi geçti’’ diye konutu.
Bundan önceki forumlara katlmn en
fazla 18-20 bin civarnda gerçekleti-
ini dile getiren Erolu, stanbul’daki
foruma çou yabanc 1286 kaytl
basn mensubunun itirak ettiini de
söyledi.
Bakan Erolu, forum kapsamnda
parlamenterler oturumunun yan sra
belediye bakanlar oturumunun da
gerçekletirildiini, belediye bakanlar
düzeyinde katlmn 200 civarnda
olduunu bildirdi.
Cumhurbakan Abdullah Gül’ün
emirleriyle forumun açlnda mini
bir ‘’Devlet ve Hükümet Bakanlar
Zirvesi’’nin yapldn hatrlatan
Erolu, yarn da Bakanlar
Deklerasyonu’nun yaymlanacan,
bununla ilgili hazrlklarn yapldn
kaydetti.
Erolu, ‘’stanbul Mutabakat’’nn da
büyük ölçüde imzalandn, ehirlere
salkl yeterli miktarda su teminine
dair stanbul Su Mutabakat’nn su
tarihine geçeceini ifade etti.
Çevre ve Orman Bakan Erolu, konuk
ülkelerin bakanlarnn, su konusunda
tecrübeli olduu için Türkiye
ile ibirliini daha da gelitirmek istediklerini,
yardm ve eitim konusunda
karlkl ikili ibirlii anlamalar imzalanmasn
talep ettiklerini söyledi.
Uluslararas ibirliini gelitirmeye
gayret ettiklerini ifade eden Erolu,
bugün çok sayda yabanc bakanla ikili
görümelerde bulunduunu anmsatarak,
‘’Bu kadar çok yabanc bakann
randevu talebinin olmasn, ülkemizin
tannmas, kalknmas ve ibirliini
gelimesi açsndan fevkalade önemli
görüyorum’’ dedi.
Çevre ve Orman Bakan Prof. Dr.
Veysel Erolu, Hrvatistan, Ukrayna,
Katar, Msr, Moolistan ve Nijer’den
gelen konuk bakanlarla yapt görümelerde
ise ilgili bakanlklarla yaplacak
ortak çalmalar ve ibirlii konular
ile Türkiye’nin Devlet Su leri
Genel Müdürlüü araclyla Afrika
ülkelerine yapt yardm çalmalarnn
ele alndn ifade etti.
Türkiye, bu forumdan çok güzel istifade
etti. stanbul’da 30, 40 hatta
60 bin kiilik çok büyük bir organizasyonlarn
baaryla yaplabileceini
gösterdi’’ dedi.
Foruma katlanlarn, ‘’bundan sonra
forum düzenleyecek ülkelerin bu
çtay amasnn zor olduunu’’ dile
getirdiklerini anlatan Erolu, unlar
kaydetti:
‘’Görütüüm ülke bakanlar, Türkiye
ile ikili ilikilerin gelitirilmesinin faydal
olacan, Türkiye’nin çok büyük
bir ülke olduunu, yldznn parlad-
n çok açk bir ekilde dile getirdi.
Forum, Türk müteahhitlerin gücünü
de görmeleri açsndan çok önemli
bir açlm olacak. Yeni potansiyel
alanlar, yeni i alanlar douyor.
Çünkü gelen insanlar karar vericiler,
bakanlar, müstearlar, belediye bakanlar.
Örnein Ürdün’de bir Türk
irketi 1 milyon dolarlk bir su temin
ii ald. Nijer ile ilgili çalmalar yaplyor.
Etiyopya, Sudan, Ukrayna, Hindistan,
Endonezya taleplerde bulunuyor.
imkanlar douyor. Forumun,
stanbul’un tantmna da çok büyük
katks oldu. Forumda çou yabanc
bin 286 basn mensubu görev ald.
Medya, forumdaki yüksek teknolojiyi
bütün dünyaya yanstt. ‘’
stanbul Büyükehir Belediyesi’nin
çok büyük bir baarya imza attn
ifade eden Bakan Erolu, forumun
yapld kongre ve kültür merkezinin
bitirilmesinde gösterdii gayretin takdir
edildiini söyledi.
Bakan Erolu, Avrupa’nn en büyükleri
arasnda yer alan Sütlüce Kongre ve
Kültür Merkezi’nin stanbul için büyük
bir kazanç olduunu dile getirdi.
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan
23
2008-2009 ÖRETM YILI
UYGULAMALI ÇEVRE ETM
PROJESNN
ARDINDAN…
Haber: Semih EYDA Fotoraf: Kemal T. UYGUR
Mülga Çevre Bakanl ile Milli
Eitim Bakanl arasnda imzalanan
çevre eitimi konularnda
yaplacak ibirlii protokolü çerçevesinde
1999-2000 öretim ylndan itibaren
Ankara’da Uygulamal Çevre Eitimi Projesi
balatlmtr.
Söz konusu proje bu güne kadar Ankara
merkez ve ilçelerinde 360 ilköretim okulunda;
Çevre ve Orman Bakanl Eitim
ve Yayn Dairesi Bakanl koordinasyonunda,
Ankara Valilii l Milli Eitim Müdürlüü,
Çevre ve Orman l Müdürlüü ve
Ankara Büyükehir Belediyesi Çevre Koruma
ve Kontrol Dairesi Bakanl ibirli-
inde baarl ekilde uygulanmaktadr
Bu kapsamda proje okullarnda öretmen
ve örencilere çevrenin önemi, orman,
bitki ve hayvan varlklarnn korunmas,
çevre kirliliinin önlenmesi ve olumlu tüketim
alkanlklarnn kazandrlmas konularnda
görsel ve basl materyaller destei
ile eitim çalmalar yaplmaktadr.
Ayrca proje okullarnda geri kazanlabilir
atklar deerlendirilmek üzere kaynanda
ayr ayr toplanmakta, çevre köeleri
hazrlanmakta, yeillendirme çalmalar
yaplmakta ve çeitli yarmalar düzenlenmektedir.
Ayrca her yl yaplan törenlerle
dereceye giren okullar ödüllendirilmektedir.
2008-2009 Öretim yl“Uygulamal Çevre
Eitimi Projesi” kapsamnda yer alan
okullarda, 21 Mart Dünya Ormanclk
Günü etkinlikleri çerçevesinde “Ormanlarmz
ve Faydalar, Orman Yangnlar,
Erozyon ve Çölleme, Fidan Dikimi” konusunda
eitim çalmalar ile fidan dikim
uygulamalar, tiyatro enlikleri ve teknik
geziler düzenlenmitir..
2008-2009 Uygulamal Çevre Eitimi
Projesinde bulunan 20 lköretim okulu
idareci ve öretmenleri ile Bakanlmz
22. katnda yaplan toplantda Uygulamal
Eitim Projesi tantlm ve çalmalara
balanmtr. Belirli tarihlerde okullarmza
yaplan ziyaretlerle proje devam etmitir.
Proje kapsamnda Bu yl projeye alnan
20 lköretim Okulu örencilerin bir ksm
25-28 Kasm 2008 tarihlerinde Mamak’ta
bulunan Kat Atk Depolama alanlarn
gezme imkan buldu. Yaklak 600 örencimiz
toplanan çöplerin nasl ülke ekonomisine
geri kazandrldn uygulamal
olarak görme imkan bulmulardr.
Uygulama Çevre Eitimi Projesi balad-
ndan itibaren devam eden okullarda
uzman personellerce verilen eitimde
2008 - 2009 ylnda 20 okulumuzdan
yaklak 4.000 örenci eitime katlm
ve ayrca proje dndan eitim talebinde
bulunan 6 okulumuzdan yaklak 800 örencimize
eitim verilmitir.
Bilgilerini Yartrdlar……
Uygulamal Çevre Projesi Eitimi projesi
kapsamnda 2008-2009 Öretim ylnda
projeye dahil olan 20 lköretim okulu
arasnda 08 Nisan 2009 tarihinde Çevre
konulu ödüllü bilgi yarmas düzenlenmi
ve finale 4 lköretim Okulumuz
kalmtr.
Finale kalan okullarmz; Aydnlkevler
.Ö.O, Vildan Nurettin Demirer .Ö.O,
Batkent .Ö.O, Kamil Ocak .Ö.O. olmutur.
Final yarmas 23 Mays 2009
Cumartesi günü TRT Ar Stüdyosunda
GAP TV de saat : 10,30 da canl olarak
yaynlanmtr. Yarma sonucunda yedek
sorular dahil bütün sorulara doru yant
24 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
veren Batkent .Ö.O ve Kamil Ocak
.Ö. okullar arasnda kura çekmi ve
kura sonucunda Birinci Batkent .Ö.
okulu olarak belirlenmitir, kinci Kamil
Ocak .Ö.O, Üçüncü Vildan Nurettin
Demirer .Ö.O ve Dördüncü
Aydnlkevler .Ö.O oldu.
Yarmaya katlan çevreci çocuklarmza
ödülleri programda taktim
edilmi olup, baarl çalmalarda
bulunan idareci ve öretmenlere de
baar plaketleri verilmitir.
Projeye katlan okullarmza 23-27
Mart 2009 tarihlerinde Panayr
Sanat Merkezi Çocuk Tiyatrosunun
“Akll Sincap” adl oyunu sergilenmi
ve yaklak 2.000 örencimiz
ücretsiz olarak izlemilerdir. Bunun
dnda salon imkanlar bulunan baz
okullara tiyatro grubu gönderilmitir.
Ayrca proje okullarmza sedir,
karaçam, m.servi, akasya, ide ve
hlamur aaçlar okullarmza kadar
götürülüp teslim edilmitir. Belirli
tarihlerde yaplan Fidan Dikme enlikleri
ile de çevreci çocuklarmz
aaç dikme mutluluuna ulamtr.
BU ÇOKUNUN ADI ‘‘ÇEVRE’’
2008 – 2009 öretim yl Uygulamal
Çevre Eitimi Projesi kapsamnda
bulunan okullarn çalmalar, oluturulan
deerlendirme kurulunca
incelenmi, ilk üçe giren okul ile
mansiyon ödüllerinin verilecei üç
okul tespit edilmitir. Ayrca en çok
atk toplayan bir okul ödüllendirmeye
layk bulunmutur. Ayrca proje
kapsamnda “ Su Konulu Resim Yarmas”
düzenlenmi ve dereceye
giren örenciler de ödül kazanmaya
hak kazanmtr.
5 Haziran Dünya Çevre Günü kapsamnda,
10 Haziran 2009 Çaramba
günü projeye dahil okullarn katlm
ile Söütözü Orman çi Dinlenme
yeri Turan GÜNAY Toplant Salonunda
bir ödül töreni düzenlenmitir.
Tören sayg duruu ve stiklal Mar-
nn ardndan T.C. Çevre ve Orman
Bakanl Eitim ve Yayn Dairesi
Bakan Enver KURGUN açl
konumas ile balad. Kamil Ocak
.Ö.O örencisi Beyza ÖZAYDIN’n
okuduu iirden sonra Kamil Ocak
.Ö.O örencisi Sertaç YÜKSEL ve
Sincan Cumhuriyet .Ö.O Öretmenlerinden
Saliha ÇÇEK’in konumalar
ile program devam etti. Daha
sonra Ankara Büyükehir Belediyesi
Çev.Kor.Kont. Dairesi Bakan Hatice
AKGÜL, l Çevre Orman Müdürü
Haluk ÖZDER ve T.C Çevre ve Orman
Bakanl Müstear Yardmcs
Musa DEMRBA 5 Haziran Dünya
Çevre gününün anlam ve önemi ile
ilgili konumalarn yaptlar.
Konumalarn ardndan Vildan Nurettin
Demirer .Ö. Okulunun hazrlad
Mardin Yöresi halk oyunu gösterisini
sundular.
2008-2009 Uygulamal Çevre Eitim
Projesi kapsamnda ödül alan okullarmzn
açklanmas ve ödüllerinin
verilmesi etkinlie katlan çevrecileri
oldukça heyecanlandrd.
UYGULAMALI ÇEVRE ETM PROJES KAPSAMINDA “
SU KONULU RESM YARIMASI” SONUÇLARI;
3. SINIFLAR
1. RÜZGAR UÇAROLU (ABDÜLKADR YÜZBAIOLU
.Ö.O ETMESGUT)
2. AHMET ALKAÇ( NAZIM AKÇAN .Ö.O ALTINDA)
3. TANYEL ORAMAN ( KARAPÜRÇEK .Ö.O ALTINDA)
5. SINIFLAR
1. DLARA AKBUNAR ( KEÇÖREN MECDYE .Ö.O)
2.SARP YAIZ ÇELKEL( ZYAGÖLKALP .Ö.O
YENMAHALLE)
3. EYLÜL BANYOCU (ORAN PERHAN NAN .Ö.O
ÇANKAYA)
8. SINIFLAR
1. SEMANUR KILIÇ (MALAZGRT .Ö.O SNCAN )
2. GZEM TOPCUOLU (GÜLTEN KÖSEMEN .Ö.O
ÇANKAYA)
3. CANSU CAYMAZ (GÜLHANE .Ö.O KEÇÖREN )
Ödül alan baarl okullarmz ise öyledir;
ANKARA L EN ÇEVREC LKÖRETM OKULLARI
YARIMASINDA;
1.Sincan Cumhuriyet .Ö.O
2.Sincan l Genel Meclisi .Ö.O
3.Keçiören Kamil Ocak .Ö.O
MANSYON ÖDÜLÜ ALAN OKULLARIMIZ;
HAYMA HATUN .Ö.O (ALTINDA
TEMEN KALMAZ .Ö.O (ÇANKAYA)
EHT PY.ÇV. BRAHM ÇOBAN .Ö.O (YENMAHALLE)
EN ÇOK ATIK TOPLAYAN OKUL YARIMASINDA;
1.Köy Hizmetleri .Ö.O Çankaya
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan
25
Çevre ve Orman Bakan Prof. Dr. Veysel Erolu, Orman tekilatnn kuruluunun
170. yl dönümü dolaysyla, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Konferans
Salonu’nda düzenlenen merasime itirak etti.
Bakan Erolu, merasimde yapt konumada tekilat görevlilerini çalkanlklar ve
fedakârlklarndan dolay kutlad.
SK Genel Müdürlüü yapt dönemde, Orman Genel Müdürlüünün çalmalarn
hayranlkla izlediini anlatan Erolu, ‘’naat fakültesini kazanmasaydm, orman
mühendislii okumak istiyordum’’ dedi.
“Orman alan azalyor” deniliyor.
Türkiye, son 30 ylda orman varln
çoaltan nadir ülkelerdendir’’ diyen
Erolu, 30 yllk periyotta orman alannn
yaklak 1 milyon hektara, orman
varlnn ise 900 milyon metreküpten
1 milyar 300 bin metre
küpe yükseldiini ifade etti.
Orman alan ve varlnn artrlmas
konusunda çalmalarn sürdüünü
belirten Erolu, Orman Genel Müdürlüünün
teknolojinin kullanm
anlamnda da dünyann önde gelen
kurumlarndan biri olduunu belirtti.
Yangnla mücadele, orman
varlnn kontrolü gibi çalmalarda,
Orman Genel
Müdürlüünün teknolojinin
en ileri imkânlarn kullandna
dikkati çeken Erolu,
teknoloji anlamnda komu
ülkelere de yardmda bulunulduunu
anlatt.
Ormanlarn küresel snmayla
mücadelede en
önemli silah olduunu vurgulayan
Erolu, öyle devam
etti:
‘’Bu sebeple, komu ülkelerdeki
yangnlarn söndürülmesi noktasnda
da biz varz. Gürcistan’da,
Makedonya’da yangnlara müdahale
edip, kontrol altna alnmasnda
da biz varz. Kiraladmz hava
araçlarnn buralarda da kullanlmasna
ilikin sözlemelere maddeler
koyduruyoruz. Tekilatmz, orman
yangnlarnda baarldr. Ancak rehavete
kaplmak doru deil. Yanan
alanlar 1 yl içerisinde aaçlandrmaya
yönelik planlar yapyoruz. Bunun
en güzel örnei, Antalya-Taal
yangndr. Bu bölgeyi yangna dayankl
aaçlarla aaçlandrdk.
Geçen yl 420 bin hektarlk alanda
aaçlandrma ve rehabilitasyon
çalmas yapacaktk, bu çalmay
rakam 463 bin hektara yükselterek
tamamladk. Bu yl da hedefimiz,
500 bin hektar. Ben orman tekilatnn
bu rakam yakalayacana inanyorum.’’
Orman Genel Müdürü Osman Kahveci
de tekilatn, ‘’orman kaynaklarnn
en etkin ekilde korunmas’’
misyonuyla hareket ettiini
söyledi.
Kahveci, orman kaynaklarnn
en salkl ekilde vatandan
hizmetine sunulmasna
yönelik çalmalara
öncelik verdiklerini belirterek,
‘’Bugün, Türk orman
tekilat, Orta Asya’dan
Orta Dou’ya ve Balkanlar’a
kadar her yere tecrübesini
aktaracak noktaya gelmitir
ve aktarmaktadr’’ dedi.
26 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
Yaz Scaklar Balyor...
Dikkat!
Orman Yangnlarna
Orman yangnlar, Türkiye gibi
Akdeniz iklim kuanda olan
ülkelerde tabii bir olgudur.
Orman yangnlarnda sadece aaçlar
deil, biyolojik çeitlilik ve ekosistem
de zarar görmektedir.
Yangnla birlikte atmosfere salnan
karbon gaz dolaysyla sera etkisi
olumakta ve bu da küresel snma
ve iklim deiikliini hzlandrc bir
etken haline gelmektedir.
Ülkemizin özellikle Kahramanmara’tan
balayp Akdeniz ve Ege sahil bölgelerinden
stanbul’a kadar uzanan 1.700
km’lik ky bandnn 160 km’lik ksm
yangnlar açsndan en riskli bölgeyi
oluturmaktadr. Buna göre ormanlarmzn
yaklak %60’na tekabül eden
12 milyon hektarlk ksm yangna çok
hassas bölgelerde yer almaktadr.
Ülkemiz, orman yangnlar ile mücadelede;
bölgesinde en baarl
ülkedir. Orman yangnlarnda
zarar gören alanlarn baka
maksatlarla kullanmna kesinlikle
izin verilmemekte, bu
alanlar hzla yeniden ormanlatrlmaktadr.
Ülkemizdeki orman yangnlar
ile mücadele Çevre ve Orman
Bakanl Orman Genel
Müdürlüü’ndeki Yangn Harekat
Merkezi’nden yürütülmektedir.
Orman yangnlar ile hzl ve etkin
mücadele kapsamnda ormanlar içerisinde
Çevre ve Orman Bakanlnca
gerçekletirilen çalmalar:
• Orman yangnlar ile mücadelede
hzl ve etkin müdahale etmek, yangna
müdahale sürelerini ksaltmak için
Yangn Yönetim Sistemi Kurulmutur.
Bu sistem ile ülke genelinde hava ve
yer araçlar birimlerimizce ayn anda
izlenip yönlendirilebilmektedir.
• Ülkemizdeki orman yangnlarnn %
79’u 0-400 m rakmdaki sahil kesiminde
çkmaktadr. Bu alanlarda yerleim
merkezlerinin ve yangn mevsiminde
nüfus hareketlerinin youn
olmas, ormanlar üzerindeki basky
artrmakta ve yangn çkma ihtimalini
yükseltmektedir. Bu alanlar gözetim
ve denetim altna almak amacyla,
Görmeye Dayal Orman Yangn Bulma
ve zleme Sistemi Projesi uygulamaya
konmutur. Bu proje ile duman
balangcndan 10-25 saniye içinde
bulunmakta, Yangn Yönetim Merkezlerine
alarm gönderilmektedir. Bölgede
havann kritik olduu günlerde
ayn anda 7-8 yangn çkabilmektedir.
Bu yangnlara müdahale etmedeki
öncelik sras bu sistemle kolayca belirlenip,
lüzumsuz hava ve yer arac
gönderilmesi engellenmektedir.
Orman yangnlar ile mücadelede en
önemli öe, eitim ve bilinçlendirmedir.
Çünkü yaplan istatistiklere göre
yangnlarn çk sebeplerinin banda
insanlarn ihmal ve dikkatsizlii gelmektedir.
%5-9 orannda ise orman
yangnlar tabii sebeplerden kaynaklanmaktadr.
Özellikle scak yaz aylar
orman yangnlar bakmndan büyük
risk tamaktadr. Bu sebeple bütün
kurum ve kurulular ile vatandalara
önemli görevler dümektedir.
Vatandalarn yapmas gerekenler:
• Piknik yapmak için yaklan atein
dikkatle ve tamamen söndürülmesi,
• Ormana sönmemi sigara, izmarit
veya kibrit atlmamas,
• Anz yaklmamas,
• Çocuklarn atele oynamasna
izin verilmemesi,
• Orman içinde ya da yaknnda
çöp veya otlarn yaklmamas,
• Ormanda bir duman veya ate görüldüünde
hemen, ücretsiz orman
yangn ihbar hatt, 177’nin aranmas
ve durumun bildirilmesi, gerekmektedir.
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 27
Çevre ve Orman Bakanl
Çalmalar (2003-2008)
15 yl boyunca
sürüncemede
kalan Çevre
Kanunu günümüz
ihtiyaçlarn
karlayacak
ekilde yeniden
düzenlenerek çevre
hakk birçok gelimi
ülkeden daha çada
bir yaklamla
ele alnmtr. lk
defa “Çevreye
Kar lenen
Suçlar” Türk Ceza
Kanunu kapsamna
alnmtr.
• 2003 ylndan itibaren çevre mevzuatnda
%250’lik bir artla, 32
olan düzenleme says 110’a çkarlmtr.
• En önemli çevre problemlerinden
biri olan kat atklarn düzenli depolanmas
konusunda yaplan çalmalarla
2003 ylnda sadece 15
olan kat atk düzenli depolama
tesisi says 2008 ylnda 34’e çkarlmtr.
• Hazrlanan Kat Atk Eylem Plan ile
2012 ylna kadar bu says 130’a
yükseltilerek 50 milyon kiinin
atklar düzenli ekilde bertaraf
edilecektir.
• Ambalaj Atklarnn Kontrollü Ayrtrlmas
Yönetmelii hazrlanmtr.
2003 ylnda 350 bin ton olan
geri kazanlan ambalaj at miktar,
2008 ylnda 2,5 milyon tona
çkarlmtr. Toplama ve ayrma
tesisi says ise 28’den 145’e yükseltilmitir.
• Salk kurulularndan kaynaklanan
atklarn sebep olabilecei tehlike
risklerinin ortadan kaldrlmas
için taplan çalmalar neticesinde
2003 ylna kadar 4 adet olan düzenli
bertaraf tesisi says 21’e yükselmitir.
• Su kirliliinin önlenmesi maksadyla
sanayi ve belediyelerde
kanalizasyon ve atksu artma
tesisi çalmalar hzlandrlmtr.
2002 ylnda 145 atksu
artma tesisi ile hizmet edilen belediye
says 248 iken, 2008 yl itibariyle
205 artma tesisi ile hizmet
edilen belediye says 419’a ulamtr.
Belediyelerin atksu artma
tesislerinin ülke ihtiyaçlarna uygun
önceliklerde yaplmasn salamak
için bir Atksu Artma Eylem
Plan hazrlanmtr. Yaplan planlamalarda
atksu artma tesisi ile
hizmet verilen nüfusun toplam belediye
nüfusuna oran 2010 ylnda
%73’e, 2012 ylnda ise %80’e
ulamas hedeflenmektedir. Bu
hedeflere ulaabilmek için atksu
artma tesislerinin su havzalarna
28
Çevre
ve İnsan 2009/1 Sayı:76
göre planlanmasna balanm, bu
çerçevede 6 havzada Havza Koruma
Eylem Plan çalmalar tamamlanmtr.
• Atk Yalarn Kontrolü Yönetmelii
ile 2008 ylndan itibaren Belediyelere
konutlardan kullanlm kzartmalk
yalarn toplanmas yükümlülüünü
getirilmitir.
• AB müktesebat uyum çalmalar
kapsamnda Tehlikeli Kimyasallarn
thalat ve hracat Tüzüü ile Kalc
Organik Kirleticiler Tüzüü’ne uyum
çalmalar devam etmektedir.
• Gürültü kirlilii konusunda 2008 yl
itibaryla AB direktifi de dikkate alnarak
yaymlanan Çevresel Gürültü
Yönetmelii ile sorumlu kurum ve
kurulular net olarak belirlenmi,
gürültü kontrolü için uluslararas
çevre politikalaryla paralel bir
strateji tespit edilmitir. Bu strateji
dorultusunda öncelikle ehirlerde
havaalan, otoyol, demiryolu gibi
önemli gürültü kaynaklar civarnda
gürültü haritalar çkarlacak,
daha sonra gürültü eylem planlar
hazrlanarak, gürültü paneli ve
benzeri uygulamalara geçilecektir.
2014 ylna kadar nüfusu 250 binin
üzerindeki yerleim alanlarnda
gürültü haritalar ve eylem planlar
tamamlanm olacaktr.
• Atk yönetimi konusunda önem verilen
bir baka balk ise hava kirlili-
inin önlenmesidir. Hava kirliliinin
önlenmesi ve solunabilir temiz bir
hava için; 1986 ylndan beri uygulanmakta
olan Hava Kalitesinin
Korunmas Yönetmelii, Avrupa
Birlii direktifleri de dikkate alnarak
deitirilmi ve kirlilik kaynaklar
(snma, sanayi, motorlu tatlar)
ve yakt kalitesi dikkate alnarak
2003-2008 yllar arasnda 4 adet
yeni yönetmelik hazrlanm, projeler
yaplm ve hava kalitesi ölçüm
a sistemi kurulmutur. Bugün
hava kalitesi sürekli takip edilen
81 ilimize ait yaplan ölçümleri, internet
üzerinden Çevre ve Orman
Bakanl web sayfasnda 24 saat
boyunca izlemek mümkündür.
• Küresel iklim deiiklii ile mücadele
çalmalarna ulusal ve
uluslararas ölçekte önem verilmitir.
Küresel bir sorun olan iklim
deiiklii ile mücadele balamnda
ülkemiz 24 Mays 2004
tarihinde Birlemi Milletler klim
Deiiklii Çerçeve Sözlemesi’ne
(BMDÇS) taraf olmutur. BMDÇS
kapsamndaki en önemli taahhütlerimizden
birini yerine getirmek
amacyla ilgili Bakanlklarla birlikte
Çevre ve Orman Bakanl klim
Deiiklii I. Ulusal Bildiriminin
hazrlanmasn koordine ederek
UNDP ve GEF’in finansman desteiyle
klim Deiiklii Birinci Ulusal
Bildirim Raporu hazrlanm ve
Birlemi Milletler klim Deiiklii
Çerçeve Sözlemesi Sekretaryasna
ubat 2007’de gönderilmitir.
Kyoto Protokolü’ne taraf olunmas
için Bakanlar Kurulu karar
TBMM’ye gönderilmi, ilgili komisyonlarda
görüüldükten sonra
Genel Kurul gündemine alnmtr.
Atk sektörüne yönelik olarak, öncelikle
atklarn kaynanda azaltlmas,
geri kazanlmas, düzenli depolanmas
ve oluan depo gaznn
enerjiye dönütürülmesi çalmalar
yaygnlatrlmaktadr.
• Çevre Düzeni Plan; dengeli ve sürekli
kalknma amacna uygun olarak
ekolojik ve ekonomik kararlarn
bir arada deerlendirilmesini salamak
üzere ekolojik, biyolojik, ekonomik,
sosyal ve mekansal veriler
kullanlarak ve koruma-kullanma
dengesi gözetilerek kirliliin olumadan
önce önlenebilmesi ve
salkl çevrenin oluturulmasna
yönelik; tarm, turizm, konut, sanayi,
ulam ve benzeri genel arazi
kullanm kararlarnn ve bu kararlara
ilikin politika ve stratejilerini belirlendii
ve alt ölçekli planlar yönlendiren
üst ölçekli fiziki planlardr.
• 2003 yl itibariyle ülkemizin
%5’inde Çevre Düzeni Plan var-
2009/1 Sayı:76
Çevre ve İnsan
29
ken, bugün ülkemizin yars Çevre
Düzeni Planna kavumutur. 2012
ylna kadar tamamlayacamz bu
stratejik planlar, toprak kaynaklarmzn
doru ekilde kullanmn hedeflemektedir.
• Ülkemizin %27,2’si ormanlarla kapldr.
Ancak bu ormanlarmzn %50’si
iyiletirmeye muhtaçtr. Hedefimiz
ormanlarmz en ksa sürede iyiletirmektir.
• 2003 ylndan beri ormanlarn iyiletirilmesi
ile aaçlandrma ve
erozyon kontrolü çalmalarnda
büyük bir hamle gerçekletirilmektedir.
2002 ylnda 79.000 hektar
aaçlandrma, erozyon kontrolü,
rehabilitasyon çalmas yaplrken
2008 ylnda bu miktar 4,5 kat arttrlarak
400.000 hektara çkarlmtr.
• Uluslararas Gda ve Tarm Tekilat
(FAO) raporlarna göre, aaçlandrma
çalmalarmzla dünya genelinde
en fazla aaçlandrma yapan ilk
10 ülke içinde yer almay baarmtr.
Ancak bununla yetinilmemi,
2008-2012 yllarn kapsayacak
ekilde “Aaçlandrma ve Erozyon
Kontrolü Seferberlii Eylem Plan”
hazrlanarak faaliyete balanmtr.
Bu eylem plan kapsamnda 2008–
2012 yllar arasnda 2 milyon 300
bin hektar, dier bir ifade ile yaklak
olarak Trakya büyüklüünde
bir sahada aaçlandrma, erozyon
kontrolü ve ormanlarn iyiletirilmesi
çalmas yaplacaktr. Milli Aaçlandrma
Seferberlii için Türk Silahl
Kuvvetleri, Milli Eitim, Ulatrma,
Salk, Sanayi Bakanl gibi pek çok
kurum ve kurulula protokoller imzalanmtr.
• 2002 ylnda 117 milyon adet fidan
üretilmekteyken, 2008 ylnda bu
miktar 4 kat arttrlarak 400 milyon
adede çkarlmtr.
• 2002 ylnda 2.199 hektar olan özel
aaçlandrma miktar yaplan tevik
ve destekler neticesinde 5 kat arttrlarak
2008 ylnda 11.500 hektara
çkarlmtr.
• Saylar her geçen gün artan Kent
Ormanlar da bir taraftan ehirlerde
karbon yuta vazifesi görecek, di-
er taraftan da insanmz yaad
yerin yan banda yeille buluturacaktr.
Bu kapsamda 2003-2008
yllar arasnda 63 Kent Orman kurulmutur.
• Dünyann her tarafnda ormanlar
tehdit eden risklerin banda gelen
orman yangnlar konusunda da
büyük ilerleme kaydedilmitir. Son
5 ylda yangna müdahale süresi 1
saatten 15 dakikaya indirilmitir.
Orman yangnlar ile mücadele için
Kameral Yangn Takip Sistemi kurulmutur.
Bu proje ile duman balangcndan
10-25 saniye içinde
bulunmakta, Yangn Yönetim Merkezine
alarm gönderilmektedir. Yer
ekibi güçlendirilerek 600 olan arazöz
says ise 1100’e çkarlmtr.
Son 3 ylda 600 adet havuz ve su
toplama çukurlar oluturulmutur.
• Bütün kta Avrupa’snda 12.000 bitki
türü varken Türkiye’de 11.000 bitki
türü vardr. Bu bitkilerin 4 binden
fazlas endemiktir. Yine bütün kta
Avrupa’snda 80.000 hayvan türü
varken Türkiye’de 60.000 tür vardr.
• Ülkemizin önemli doal ve kültürel
kaynaklarnn korunmas maksadyla
korunan alan ilan çalmalarna hz
verilmitir. 2003 ylndan bugüne
kadar 6 Milli Park, 16 Tabiat Ant,
12 Tabiat Park ilan edilmitir.
Bu sayede sadece 2873 sayl Milli
Parklar Kanunu kapsamndaki korunan
alanlarn toplam 1.026.218
hektara ulamtr. 6 ylda, plan ve
çalmalar tamamlanan korunan
alanlarn says, ilk Milli Parkn ilan
edildii 1958 ylndan itibaren geçen
45 yllk süredekinden tam 3
kat fazladr.
30 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
Küresel iklim
deiikliinin en
fazla etkiledii
sektörlerden biri
olan su kaynaklar
konusunda
bütün taraflarn
ihtiyaçlarn dikkate
alan entegre havza
yönetimi anlayyla
457 tesis hizmete
alnmtr
• 1958’den 2003 ylna kadar 44 ylda
toplam 14 alan planlanmken;
2003-2008 yllar arasnda 35 alan
planlanm olup, 8 alanda da plan
çalmalar devam etmektedir.
• Ülkemizde ilk kez Deniz Kaplumbaalar
Rehabilitasyon Merkezi
2008 ylnda Mula Dalaman’da
kurulmutur. Dünyada nesli tükenmi
olan ve sadece 40 adet olan
Kelaynaklar, Urfa Birecik’te çoaltlarak
110 adete ulatrlm ve doal
göçlerinin devamll salanmtr.
Akdeniz kylarnda nesli tükenmekte
olan Akdeniz Foku Koruma Program
baar ile sürdürülmektedir.
• Küresel iklim deiikliinin en fazla
etkiledii sektörlerden biri olan su
kaynaklar konusunda bütün taraflarn
ihtiyaçlarn dikkate alan entegre
havza yönetimi anlayyla 457 tesis
hizmete alnmtr. 124 adeti baraj
ve gölet, 21 adeti içme suyu projesi
olan tesislerden 90’a yakn sulama
tesisi olup, 600 bin hektar arazi sulu
tarma kavuturulmutur.
• çme Suyu Eylem Plan ve Sulama
Eylem Plan ile bütün Türkiye’nin su
ihtiyac il il planlanmtr.
• Temiz bir enerji olan su kaynaklarnn
enerji üretiminde kullanlmas
için Su Kullanm Hakk Anlamas
Yönetmelii yürürlüe girmitir.
GAP Eylem Plan ile özellikle sulama
yatrmlarna hz verilmi, ilave kaynak
aktarlmtr.
• lk olarak 2002 ylnda çkarlan Sulak
Alanlarn Korunmas Yönetmelii
2005 ylnda revize edilerek AB
Direktiflerine uyumlu hale getirilmitir.
Etkin bir koruma kullanma
dengesini kurmak maksadyla sulak
alanlarmzda 25 adet koruma
bölgesi belirlenmitir. 2003 ylna
kadar 3 alanda yaplan sulak alan
yönetim plan çalmalar 2008 yl
itibaryla 15’e çkarlmtr.
• Kirlilik nedeniyle kaybedilen AB Korunan
Alan A Snf diplomas gerçekletirilen
projeler sayesinde
Manyas Ku Cenneti Milli Park’nn
A Snf Diplomas ülkemize yeniden
kazandrlmtr.
• Su kaynaklarnn uluslararas ölçekte
deerlendirilmesi için 5. Dünya
Su Forumu, ülkemizde yaplmtr.
16-22 Mart 2008 tarihleri
arasnda stanbul’da düzenlenen
5. Dünya Su Forumu, corafi snr
tanmayan su problemlerine kar
birlikte hareket etmek için iyi frsat
salamtr. Dünyann en önemli su
zirvesi olan Forum’da su kaynaklar
ve iklim deiikliine uyum konusu
da bütün yönleriyle bilimsel olarak
ele alnmtr.
• Ülke genelinde belirlenen 14 Özel
Çevre Koruma Bölgesinde, 2002
yllna kadar 76 adet proje gerçekletirilmiken,
2008 yll itibaryla
toplam 296 adet proje gerçekletirilmitir.
6 ylda 3 adet kat atk
düzenli depolama tesisi ve 6 adet
transfer istasyonu tamamlanmtr.
2009/1 Sayı:76
Çevre ve İnsan
31
Bakanlar Toplants
Karadeniz ekosisteminin korunmas çalmalarn uygulanabilir bir sistem çerçevesinde
gelitirmek ve gerekli çalmalar Bükre Sözlemesi uyarnca yapmak amacyla
Karadeniz’in Kirlilie Kar Korunmas Komisyonu (Karadeniz Komisyonu) Daimi Sekreteryas,
Akit Taraflarn cra Organ niteliinde olup; her bir Karadeniz’e kyda ülkeden bir
temsilcinin yer ald Karadeniz’in Kirlilie Kar Korunmas Komisyonu’na destek salamak
üzere kurulmutur. Karadeniz ülkeleri arasndaki koordinasyon stanbul’da bulunan Daimi
Sekretarya tarafndan yürütülmektedir.
32 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
Bu balamda, 16 Nisan
2009 tarihinde Sofya -
Bulgaristan’da Karadeniz
Komisyonu 21. Komisyonerler Toplants,
ardndan 17 Nisan 2009 tarihinde
Bakanlar Toplants düzenlenmitir.
Toplantya Karadeniz’e kys
olan 6 ülkenin (Türkiye, Bulgaristan,
Romanya, Ukrayna, Rusya ve Gürcistan)
Çevre Bakanlar katlm salamtr.
Komisyonerler Toplants’na
Komisyoner sfatyla Müstearmz
Sayn Prof. Dr. Hasan Z. SARIKAYA,
temsilci olarak Deniz ve Ky Yönetimi
Dairesi Bakanlndan Çevre
Yüksek Mühendisi Tülay SALMAN
ve Çevre ve Orman Uzman Yardmcs
Erol ÇAVU katlmtr. Bakanlar
Toplants’na ayn heyetle beraber
Sayn Bakanmz Prof. Dr Veysel
EROLU katlm salamladr.
Söz konusu toplantlarda; Merkez
Anlamas, Karakökenli Kirleticiler
Protokolü, Karadeniz Eylem Plan ve
Acil Müdahale Plan onaylanm ve
toplant sonunda Bakanlar Deklarasyonu
yaynlanmtr.
•Avrupa Komisyonu (EC) Genileme
Genel Müdürlüü (DG
Enlargement)’nün, “Teknik Yardm
ve Bilgi Deiimi (Technical Assisstance
Information Exchange Instrument)
arac olan ve ülkelere Avrupa
Birlii (AB) mevzuatn uyumlatrma,
uygulama ve yaptrmnda yardmc
olan TAIEX tarafndan, 6-8 Nisan
2009 tarihleri arasnda, talya’nn
Roma kentinde düzenlenen, “Deniz
ve Ky Kirliliinin zlenmesi” konulu
TAIEX Eitimine, Çevre Yönetimi
Genel Müdürlüü Deniz ve Ky Yönetimi
Dairesi Bakanl’ndan Daire
Bakan Veysel ASLAN, Ege ve Akdeniz
ube Müdürlüü’nden Çevre ve
Orman Uzman Ahmet Rfat LHAN,
Çevre ve Orman Uzman Yardmcs
Mehmet AKINER ve Çevre ve Orman
Uzman Yardmcs Ömer ÖZ-
TÜRK katlm salamlardr.
•Barselona Sözlemesi Eki Protokollerinden
“Gemilerden Kaynaklanan
Kirliliinin Önlenmesi ve Acil
Durumlarda Akdeniz’in Kirlenmesine
Kar Mücadelede birlii Hakknda
Protokol” (2002 Protokolü) Malta
Hükümeti’nin desteiyle Malta’da
kurulmu olan, Acil Müdahale Bölgesel
Faaliyet Merkezi (Regional
Marine Pollution Emergency Response
Centre for the Mediterrenaen
Sea) (REMPEC), tarafndan yürütülmektedir.
Protokolün uygulanmas aamasnda
her iki ylda bir düzenli olarak taraf
ülkelerin katlm ile Odak Noktalar
Toplantlar yaplmaktadr.
9. REMPEC Odak Noktalar Toplants
21-24 Nisan 2009 tarihleri arasnda
Malta’da gerçekletirilmitir.
Toplantnn balca çalma konular
aadaki gibidir;
-8. Odak Noktalarndan bugüne kadar
yaplan çalmalarn tartlmas,
-2009-2011 yllarnda yaplmas
planlanan faaliyetlerin tartlmas,
-Gemilerden kaynaklanan kirliliin
önlenmesine yönelik ibirlii anlamalar,
-Akdeniz Teknik Çalma Grubunun
faaliyetleri,
-MARPOL EK-I’in Akdeniz’de uygulanmasna
yönelik iyiletirmeler,
-EC/MEDA kaynakl Denizcilik Güvenlii
ve Gemilerden Kaynaklanan Kirliliin
Önlenmesi Projesi(SAFEMED)
kapsamnda yaplan çalmalar,
-Gemi Balast Sular Yönetimine ilikin
çalmalardr.
Söz konusu toplantya Daire Bakanlmzda
görevli REMPEC Odak
Noktas Kimya Mühendisi Meryem
ASLAN tarafndan katlm salanmtr.
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 33
Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim (STÜ)
Ayen SATIR
Çed ve Planlama Genel Müdürlüü
Çevre Envanteri Dairesi Bakanl
Çevre Ajans ubesi Müdürlüü
Refah seviyesinin tüketimle ölçüldüü
modern toplumlarn
yol açt çevresel ve sosyal
etkiler, ulalan boyutun ciddiyeti
açsndan küresel düzeyde yeni politikalarn
gelitirilmesi ihtiyacn ortaya
çkarmtr.
1992 ylnda Rio’da gerçekletirilen
BM (Birlemi Milletler) Çevre
ve Kalknma Konferans’nda sunulan
raporda; sürdürülebilir kalknmann
uygulanabilir olmas için gerekli tüketim
ve üretim alkanlklar bakmndan
ilgili deiimler öncelikli olarak
ortaya konulmutur. 1997 ylnda
Amsterdam Antlamas Avrupa Birlii
bünyesinde Sürdürülebilir Kalknmay
öncelikli hedeflerden biri haline getirmitir.
2002 ylnda Johannesburg’ta
gerçekletirilen Dünya Sürdürülebilir
Kalknma Zirvesi’nde ise Sürdürülebilir
Tüketim ve Üretim (STÜ) Sürdürülebilir
Kalknma’nn ön koulu olarak
kabul edilmitir
Sürdürülebilirlik, yaam döngüsü zinciri,
kaynaklarn etkin kullanm sürdürülebilir
üretim ve tüketim yaklam
içerisinde ele alnmtr.
Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim
Yaklam
STÜ yaklamnda, çevresel snrlar
göz önüne alnarak, doal hayata verilen
zarar en aza indiren yollar aranrken,
dünyann kaynaklarn sürdürülebilir
bir ekilde kullanan ekonomik
büyümeyi salamak olgusu vardr.
Tüketim, hem ürün ve hizmetlerin
kullanmn hem de doal kaynaklarn;
suyun, enerjinin, topran etkin
kullanmn kapsamaktadr.
Bölgesel Deerlendirmelerde; ekonomik
alt yap, kaynak ve enerji tüketimi,
sera gaz emisyonlar, ekonomik
gelimeler, refah ve artan ekonomik
eitsizlik, hane halk tüketim miktar,
“tüketimin sosyo demografik eilimler
ile olan ilikisi, çevresel basklar
hatta ekolojik ayak izleri bile sürdürülebilir
üretim ve tüketim bal altnda
deerlendirilmektedir.
Bu yaklam nedeniyle de STÜ, ekonomik
kalknmaya engel oluturmamakta,
tam aksine i dünyasna yeni
frsatlar da sunmaktadr. Enerji ve
hammadde kullanm açsndan üretim
süreçlerinin optimizasyonu, iletmelerde
tasarruf salarken dier
taraftan Avrupa Birlii (AB) içerisinde
sürekli büyüyen bilinçli tüketici pazar
açsndan da rekabete yönelik avantajlar
salamaktadr.
Sürdürülebilir bir gelimenin salanabilmesi
için uygulamaya yönelik stratejilerin
oluturulmas gerekmektedir.
Uygulamaya yönelik gelitirilecek
stratejiler; ekonomi, toplum ve çevre
balklar ile birlikte dier çevresel
faktörleri de içermektedir.
Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim konusu
Avrupa Komisyonu Çevre Genileme
Merkezinde de ülke ekonomilerine
katk salayabilecek önemli
frsatlar biçiminde deerlendirmektedir.
Bu kavram etkin ekonomi yaklamnda
enerji ve kaynak temininde
önemli frsatlar yaratmakta olup gelien
ekonomilerde çevresel basklarn
azaltlmas, tüketim anlaynn
deiimi, ekonomik geliimde hem
çevresel hemde ekonomik boyutta
önemli katklar salamaktadr.
STÜ yaklam ile ekonomik faaliyetler;
kaynak kullanm, enerji miktarlar
veya yaymlanan kirlilik miktar ile
Ham
maddelerin
Yönetimi ve
Kullanm
Çevre yaklaml
teknoloji
sektöründe daha
dayankl ve temiz
üretim
Daha iyi
Üretim ve
Hizmetler
Daha
Bilinçli
Hanehalk
Tüketimi
Daha Bilinçli
Kamu
Tüketimi
ekil:1 Doal Kaynaklar Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim: Daha iyi Ürünler
34 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
Yeniden
Kullanm
Geri Dönüüm
Geri Kazanm
Doal
Kaynaklar
Plan
malat /
Üretim
döngüsü zinciri ile paralellik tamaktadr.
Avrupa Komisyonu’nun finanse
ettii, Ortak Aratrma Merkezi’nin
gerçekletirdii “Ürünlerin Çevresel
Etkisi (EIPRO)” projesi, yaam döngülerinin
tamamna göre deerlendirildiinde
ve AB-25’e yönelik toplam
tüketim içinde, en fazla çevresel
etkiye sahip olan ürün ve hizmetleri
belirlemitir. Avrupa Birlii çalmalarnn
deerlendirmesi en yüksek
yaam döngüsü etkisine sahip olarak
tüketim kategorilerini barnma, gda
ve içecekler; özel ulam biçiminde
saptamtr.
Toplama
Datm
Isnma ve scak su, elektrikli ev aletleri
ve yap ileri dahil olmak üzere,
tüketim alanlar hep birlikte çevresel
etkilerin % 70 ila % 80’nine, tüketim
harcamalarnn ise % 60’na karlk
gelmektedir.
karlatrlmakta, verimsizlik, ar
kullanm örneklerinin olumsuz çevresel
etkilerinin önemi ortaya konulmaktadr.
STÜ konusunda oluturulabilecek
politikalar ile yaam döngüsü zinciri
aadaki yaklam ile ifade edilebilir.
Yaam Döngüsü Zinciri
Kullanm
ekil 2: Eko-yenilik (Atk-Geri Dönüüm Mevzuat Döngüsü)
Yaam döngüsü yaklam, sürdürülebilir
üretim ve tüketim kavramlarnn
temelini oluturmakta olup, tüm ya-
am döngüsü içerisinde bir üretimin
ekonomide brakt etkinin hem sosyal
hem de çevresel etkilerini ortaya
koymaktadr.
Yaam döngüsel bir yaklam madde
ve enerjinin ömürleri boyunca kullanmyla
gerçekleen olumsuz çevresel
etkileri saptar ve bunlarn önemini
belirler.
Doal Kaynaklarn Sürdürülebilir Kullanmna
ilikin AB Tematik Stratejisi
ise; bir ürünün tüm yaam döngü zinciri
içerisinde etkilerinin, bir çevresel
ortamdan bir baka ortama geçii ile
olumsuz çevresel etkilerinin nasl önlenebilecei
üzerinedir.
Yaam döngüsü yaklamnda, bir
üretim meteryalinin geri dönüümü,
ham madde çkarm ve enerjinin
elde edilmesi ile balamakta olup
madde ve enerji üretimi, paketleme
süreci ilem dalmnn bir parçasdr.
Ekonomik göstergeler içerisinde
ticari ve endüstriyel sektörler asl faaliyet
alanlar içerisindedir.
Tüketici tarafndan kullanlmak üzere
ortaya konan mal ve hizmetler sürdürülebilirlii
salayabildii müddetçe
yaam döngüsünün bir parças
haline gelmektedir. Bu düünce yeniden
kullanm, geri kazanm ve yaam
Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim
-Sürdürülebilir Endüstri Politikalar
üzerine bir eylem plan, 4 Aralk 2008
tarihinde Avrupa Komisyonu tarafndan
onaylanm ve son halini almtr.
Eylem plannda;
•Daha iyi üretim
•Daha akll tüketim
•Daha dayankl üretim
•Küresel boyutta eylem
ile snflandrlmaktadr. Bunlarn bir
ksm, üretimin geri dönüüm salamaya
imkân verecek boyutta planlanmas
amacn tamaktadr.
Ürünlerin yaam döngüsü zincirinde
desteklenmesi, ürün geliimlerinde
süreklilik, pazar çalmalarn da daha
iyi üretim ve akll tüketim alkanlklar
ile birlikte düünülmesi gereklilii
ortaya konulmaktadr.
Uygulama da yaam döngüsünün
salanmas; ekonomik tevikler,
standartlar, etiketleme mekanizmlarnn
oluturulmas, yeil kamu ihalesi,
gönüllü düzenlemeler ve paydalarn
katlm ile gerçekleebilecektir.
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 35
STÜ eylem plan bütüncül bir yakla-
m gerektirmektedir. Eylem plan
içerisinde ise; ekolojik plan, enerji
snflamas ve ekolojik snflama direktifleri
yer almaktadr. STÜ yakla-
mndaki “daha iyi üretim” kavram
Ekolojik planlama direktifi altnda
incelenmektedir. Uygulama ölçütleri
ise minimum gereksinimlerin belirlenmesi,
çevresel performans kriterleri,
ihtiyaçlarn ve ölçütlerin sürekli
güncellenmesi biçimindedir.
AB’de teknolojik ilerlemeler, ürün
standartlarnn iyilemesi standart
ev ve mutfak aletlerinin verimliliinde
iyilemelere yol açmtr (ekil
3). Yine de aydnlatma ve elektrikli
ev aletleri için konut bana toplam
elektrik tüketimi ylda % 1,5 orannda
artmaktadr. Bunun balca sebebi
ise, fazla standart ev aleti ve yeni
elektrikli cihaz mülkiyetidir. Klima
üniteleri balca sorundur. Toplam
konut saysndaki ylda % 0,8’lik art,
ev aletleri için elektrik kullanmnda
2,3 orannda yllk bir arta yol açmaktadr.
Sürdürülebilirlik
Kaynaklarn sürdürülebilir kullanm
için, kaynak gereksinimi ve ekosistemlerin
üretken kapasitelerinin korunmas
önemlidir.
Üretimde sürdürülebilirliin artrlmas,
üretim verimlilii açsndan iyileme
yenilikçi teknik ve yönetimsel
yaklamlar ile çevrenin daha iyi izlenmesi
ve kontrolünü gerektirmektedir.
Kaynaklarn sürdürülebilir yönetimine
yönelik ihtiyaç, çevresel etkilerin
ekonomik kalknma ile ilikisi bakmndan
ayrlrken, üretimdeki ekoverimliliinin
artrlmas AB politika
gündeminde önemli yer tutmaktadr.
AB balamnda, bu radikal bir adm
deil, sürmekte olan bir politika gelitirme
sürecinin bir parçasdr. Politika,
1980 yllarnda alt seviye teknolojilerden,
1990’larda daha önleyici
ekil 3 Doal kaynaklarn kullanmndan bu kaynaklarn yeniden kullanmn ortaya koyan yaam
döngüsü zinciri.
çevresel stratejilere günümüzde ise
üretim ve hizmetlerin bütün bir ya-
am döngüsü içerisinde etkilerinin
azaltlmas aamasna kadar pozitif
yönde bir deiim izlemektedir.
Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim
kavram içerisinde endüstri, gda,
konut, ulam önemli ve incelenmesi
gereken balklardr.
Bir çok ülkede kirlilik ve kaynak yo-
unluu endüstriyel alt sektörlerde
(ya, gaz , metal ve yiyecek gibi endüstrilerde)
endüstriyel üretimin üstünlüünü
ortaya koymaktadr.
Öncelikli endüstriyel sektörler; çelik
ile demir d metal imalat, kok kömürü
imalat, rafine petrol ürünleri,
nükleer yaktlar, kimyasallar, kimyasal
ürünler, insan yapm elyaf ile çimento
ve cam gibi metal d mineral
ürünlerdir.
Karlatrma amacyla, en büyük
çevresel etkiye neden olan öncelikli
tüketici ürünleri arasnda gda ve içecek
(et ve et ürünleri ile bunlar takip
eden süt ürünleri), özel ulam (ço-
unlukla özel arabalar) ve barnma
(inaat, enerji ve stma) gibi konular
yer almakta olup bu balklarn kümalatif
etkileri çevresel bozulmalara
neden olmaktadr.
Naturel Natural Resources: Doal
Kaynaklar
Incineration and
Landlling: Landfilling: Atk Yakma ve ve
depolama
Recovery: Geri Kazanm
Extraction of Raw Materials:
Ham Materials: madde Ham çkartlmas madde
Recycling çkartlmas of Materials and
Components: Recycling of Materials Madde ve Bile- and
iklerin Components: Geri Dönüümü Madde ve
Desing Bileiklerin and Portection: Geri Dönüümü
Tasarm Design and ve Üretim Protection:
Packaging
Tasarm ve
and
Üretim
Distribution:
Packaging and Distribution:
Ambalajlama ve Datm
Ambalajlama ve Datm
Sonuç ve Deerlendirme:
Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim yaklam
sürdürülebilir sosyal beklentiler
ile paralellik göstermektedir. Bu konuda
Avrupa ‘da bu yaklam destekleyen
eylem planlar, göstergeler ve
hedefler ortaya konulmaktadr. Bu konuda
Unep/Wuppertal Institute Collaborating
Centre on Sustainable Consumption
and Production merkezleri
gibi enstitülerce küresel boyutta ortak
planlar hedefler ve etkiler saptanmaya
çallmaktadr. Bu enstitülerce birçok
projeler balatlm yaplan projeler,
yaam döngüsü zinciri içerisinde geri
dönüüm ve ekonomik gelimeye
pozitif katk salamak yaklam altnda
yürütülmektedir.
Endüstriyel tesislerde kaynak kullanm
ve kirlilik konusundaki verilerin
sistematik olarak ulusal düzeyde
toplanamad gerçei ile karlalmaktadr
Endüstriyel tesislerde güvenilir
verilerin varl, çevresel yönetim
açsndan politika salayc mekanizmalarda
etkilidir.
Ülkemiz, Avrupa Birliine giri sürecinde,
1 Mays 2003 tarihinde Avrupa
Çevre Ajansna tam üye olmutur.
Avrupa Çevre Ajans, çevre politikasn
gelitirme, benimseme, uygula-
36 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
ma ve deerlendirme alannda, çalanlar
ve kamu için önemli bir bilgi
kaynadr Amac ise ; AB ve üye
ülkelere çevreyi iyiletirmek, çevre
konusunda yer alan ilgili hususlar
ekonomik politikalarla bütünletirmek
ve sürdürülebilirlik yönünde
ilerlemelere yardmc olmaktr. Ayrca,
Avrupa Çevre Bilgi ve Gözlem
An (EIONET) koordine etmektir.
Avrupa Çevre Ajans ve Avrupa Konu
Merkezi Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim
konusunda 2009-2013 yllar
arasndaki çalma plannda, STÜ
uygulamasnn desteklendii ulusal
politika giriimlerini, stratejik eylem
planlarn, kurumsal altyap ve uluslararas
ibirliini salamaya yönelik
hedefler ortaya koymutur.
Bu kapsamda AÇA’nn 2009 çalma
plan içerisinde yer alan STÜ konu
bal, AÇA’na üye ülkelere de gerekli
altyapnn salanarak; görev
paylam, alnacak tedbirler ve giri-
imlerin balatlmas yönünde zorlayc
olacaktr.
Bu yaklam ülkemiz için, ekonomik
kalknma temelinde çevresel korumann
salanmas, sosyal sorumluluk
çerçevesinde ulusal giriimlere
katk salayacak önemli bir adm
olacaktr.
Küresel ve kümülatif etkiler bir sebebsonuç
zinciri olarak anlalrsa, hem
çevre açsndan etkili hem de uygun
maliyetli politikalar belirlemek açsndan
pozitif katk salayacaktr.
YYECEK
VE ÇECEK
KONAKLAMA
Üretim sonras ürünün bir yerden
baka bir yere tanmas (ktalararas,
ülke, ehir) emisyona neden olmaktadr.
Tüketim konusundaki insiyatifi,
tüketiciye brakmamak gerekir.
Ülkemiz için, Stratejik planlama ve
hedefler belirlenmeli, eitim ve farkndalk
art salanmaldr. Çevreci
kamu ihaleleri gibi artnameler hazrlanabilir.
Bu konuda yaplacak çalmalar
Ulusal STÜ stratejilerinin belirlenmesi
açsndan balangç olabilir.
Toplu tamalarda ulam bakmndan
kolaylk salanmas, farkl KDV
uygulamalar, çevreci olana daha az
vergi uygulamas ile karbon ticaret
sisteminin getirilmesi gibi uygulamalar
da tevik edici nitelikteki uygulamalardr.
Parakendecilerle çevresel
performans etkileri artrlabilir.
ehir planlamas çevreci yaklamlar
gözönünde bulundurularak deerlendirilebilir.
Ayrca tüketici bilgilendirme
kampanyalar düzenlenebilir.
Ortaya çkacak tablo ile eylem planlar
konusunda ulusal stratejimizi ortaya
koyacak eylem planlarndaki aktörler
ve balatlacak projeleri deerlendirebilme
imkan ortaya konabilir.
Konu kapsamnda AÇA ulusal uzmanlar
ile görümeler devam etmektedir.
Ülkemizde 2010 ylnda STÜ konusunda
ulusal bir çaltay düzenlenmesi
planlanmaktadr. Bu konuda
gerçekletirilecek çaltay’n Sürdürülebilir
Üretim ve Tüketim yaklam
konusunda altyapnn oluturulmas
açsndan etkili olmas beklenmektedir.
Ayrca STÜ konusunda ülkemiz
ihtiyaçlar ve öncelikleri dikkate alndnda;
kurumsal altyapnn güçlendirilmesi,
sivil toplum kurulular ve
kurumlararas ibirliinin salanmas
açsndan daönem tamaktadr.
TAINIRLIK
ARAÇLAR
Üretim ve tüketim alanlarnda yüksek çevresel etki olarak nitelendirilen bileenler 4
balk altnda snandrlmtr.
REFERANSLAR
1-Avrupa Çevre Ajans –Avrupa Konu
Merkezi Sürdürülebilir Üretim ve
Tüketim Avrupa’nn Çevresi/ Dördüncü
Deerlendirmesi
2 -http://www.rec.org.tr/sayfa.
asp?id=113
3 -Dall vd., 2002; Nemry vd., 2002;
Kok vd., 2003; Labouze vd., 2003;
Nijdam ve Wilting, 2003; Moll vd.,
2004; Weidema vd., 2005.
4 -EEA;2009 Work Plan, waste
prevention and end-of-life waste
management policies are covered in
the EEA – ETC series of waste policy
factsheets
5 -Avrupa Çevre Ajans –Avrupa Konu
Merkezi Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim
Avrupa’nn Çevresi/ Dördüncü
Deerlendirmesi
6 -http:// ec ec.europa.eu/eussd/
escp_europa eu/environment/ eussd
escp en.htm
7-http://www.scp-centre.
org/News_gesamter_
Artikel.813+M565cd62158e.0.html
8 -EEA, 2009 Work Plan ,”Waste
Prevention and End-of-life Waste
Management Policies Are Covered in
the EEA – ETC Series of Waste Policy
Factsheets”
9-Department of the
Environment,Transport,Energy and
Communicatons,”Impacts of consumption
in Switzerland and key
decisions for environmentally sound
consumption patterns”,2007
10 -Kranj, Slovenia, ”10th Eionet
workshop on Resource and Waste
Management, Kaarina Huhtinen
Finnish Environment Institute,
26.9.2007
11- Sustainable production and
consumption in the European
Union,European Communities, 2004,
Belgium
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 37
KAMU GÖREVLLER
ETK DAVRANI LKELER VE
UYGULAMADAK DURUMU
Ahmet SANDAL
Kamu Yönetimi Uzman
Etik Eiticisi Program Katlmcs
Ülkemizde kamu
görevlilerinin uymalar
gereken etik davran
ilke ve kurallar çeitli
kanun ve yönetmelik içinde
yllardan beri (dolayl bir
ekilde) mevcut iken, 2004
ylnda çkarlan 5176 sayl
Kamu Görevlileri Etik Kurulu
Kurulmas Hakknda Kanun
ile bu kural ve ilkeler
dorudan ve kapsaml bir
ekilde bir mevzuatta toplanmtr.
Bu tarihten sonra,
etik konusu gündemde daha
fazla yer tutmaya balamtr.
Etik konusunun gündemi bu
ekilde doldurduu bir zaman
diliminde, kamu görevlilerinin
etik davran ilke ve kurallar
ile bunun uygulamadaki görünümü,
uygulamada karlalan
sorunlar üzerinde görü ve dü-
ünceleri bu yaz ile aktarmak
istedim. Hemen belirtmek gerekirse,
etik kavram ile etik
ilke ve kurallar ilk bakta basitmi
gibi görünse de, esasnda anlalmas
zor bir konudur. Bu zorlua ramen
kamu yönetimimizin salkl ileyii
ve kurumsal yönetimin gelitirilmesi
açsndan çok çok önemli bir konudur.
Yazmzda, kamu görevlileri etik davran
ilkeleri konusunda önce mevzuat
ve kurumsal yap hakknda bilgi
verdikten sonra uygulamadaki duruma
ilikin baz düünce ve görülerimizi
sunacam.
Önce etik kavramnn tanm ve açklamasndan
balayalm.
I–ETK KAVRAMININ TANIM VE
AÇIKLAMASI:
Etik kavram Yunanca “ethos’’ sözcüünden
gelmekte olup “karakter,
alkanlk, huy” gibi anlamlar bulunmaktadr.
Etik, felsefenin bir dal
olarak gelime göstermi ve insann
ödev, yükümlülük, sorumluluk ve
erdem gibi özelliklerini analiz eden,
doru ve yanl, iyi ve kötü, güzel ve
çirkin ayrmn öne çkaran, bu ayrmlardan
sonra, toplumda doru, iyi ve
güzel davranlarn yaygnlk kazan-
38 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
masna ve daha iyi bir hayatn yollarnn
bulunmasna çalan bir bilim dal
olarak kendisini göstermitir.
Burada etik ile ahlak arasnda fark var
m, yok mu hususu üzerinde durmak
istiyorum. Çünkü, çou kimse, kamu
görevlilerinin uymalar gereken davran
ilke ve kurallar konusunda yabanc
bir kelime olan etik kelimesinin
kullanlp da neden ahlak kelimesinin
kullanlmadn merak etmektedir.
Esasnda, kökeni Yunanca’ya dayanan
etik kelimesi ile dilimizdeki ahlak
kelimesi birbirinden fark yoktur. (ki
kelimenin anlam olarak birbirinden
farkl olduunu iddia edenler, “ahlak
bir olgu ve tarihi süreç içerisinde ya-
anan bir ey olmasna karlk etik,
bu olgunun kendisine yönelik aratrma,
bir bilgi, bir felsefedir” demekte
iseler de, buna katlmak mümkün
deildir. Ahlakn esasta bir bilgi, bir
felsefe yan bulunmaktadr) Ahlak,
Arapça hulk sözcüünün çouludur.
Hulk, huy, adet, alkanlk, yaradl,
insann ruhsal-zihinsel-manevi halleri
anlamna geldiine göre, yukardaki
etik tanmndan fark bulunmamaktadr.
II–KAMU GÖREVLLERNN ETK
DAVRANI LKE VE KURALLARINI
DÜZENLEYEN MEVZUAT:
Ülkemizde Kamu Görevlilerinin uymalar
gereken etik davran ilke ve
kurallar, Anayasa’dan balamak
üzere, çeitli Kanun, Yönetmelik, Genelge
ve benzeri hukuki metinlerde
mevcut bulunmaktadr.
1-Anayasamzda Etik Konusuna likin
Hükümler:
Anayasamzn 10’uncu maddesinde,
“herkes, dil, rk, renk, cinsiyet, siyasi
düünce, felsefi inanç, din, mezhep
ve benzeri sebeplerle ayrm gözetilmeksizin
kanun önünde eittir”,
129’uncu maddesinde “memurlar
ve dier kamu görevlileri Anayasa ve
kanunlara sadk kalarak faaliyette bulunmakla
yükümlüdürler” ve 137’nci
maddesinde “kamu hizmetlerinde
herhangi bir sfat ve suretle çalmakta
olan kimse, üstünden ald
emri, yönetmelik, tüzük, kanun veya
Anayasa hükümlerine aykr görürse,
yerine getirmez ve bu aykrl o emri
verene bildirir. Ancak, üstü emrinde
srar eder ve bu emrini yaz ile yenilerse,
emir yerine getirilir; bu halde,
emri yerine getiren sorumlu olmaz.
Konusu suç tekil eden emir, hiçbir
suretle yerine getirilmez; yerine getiren
kimse sorumluluktan kurtulamaz”
eklinde belirlenen hükümler
konumuzla yakndan ilgilidir.
2-Kamu Görevlileri Etik Kurulu
Kurulmas Hakknda Kanun
Ülkemizde etik konusunu bal bana
ela alan konuya ilikin dorudan
ve kapsaml kurallar getirilmesi 2004
ylnda çkarlan 5176 sayl Kamu
Görevlileri Etik Kurulu Kurulmas
Hakknda Kanun ile salanmtr. Bu
tarihten sonra etik konusundaki çalmalar
hz kazanm ve Kamu Görevlileri
Etik Davran lkeleri ile Bavuru
Usul ve Esaslar Hakknda Yönetmelik
13.04.2005 tarih ve 25785
sayl resmi Gazetede yaymlanarak
yürürlüe girmitir. Kurumlarda üçer
kiiden tekil edilen Etik Komisyonlar
kurulmu, etik konusunda eitim
çalmalar artrlmtr. Öte yandan,
Babakanln 2004/27 sayl Babakanlk
Etik Kurulu konulu, 2005/16
sayl Babakan ve Bakanlarn Uurlanma
ve Karlanmalar, Seyahatler
ve Hediye Uygulamas konulu iki ayr
genelgesini, ayrca Babakanlk Etik
Kurulunun Hediye Alma Yasa hakkndaki
2007/1, Kamu Konutlar Tahsis
lemleri hakknda 2008/1 ve 24
Kasm Öretmenler Günü hakknda
2008/2 sayl genelgeleri, ayrca, Babakanlk
Kamu Görevlileri Etik Kurulunun
kendisine yaplan müracaatlar
üzerine verdii kararlar uygulamada
yer bulmutur.
Ülkemizde etik
konusunu bal bana
ela alan konuya ilikin
dorudan ve kapsaml
kurallar getirilmesi
2004 ylnda çkarlan
5176 sayl Kamu
Görevlileri Etik Kurulu
Kurulmas Hakknda
Kanun ile salanmtr.
Bu tarihten sonra etik
konusundaki çalmalar
hz kazanm ve Kamu
Görevlileri Etik Davran
lkeleri ile Bavuru Usul
ve Esaslar Hakknda
Yönetmelik, 13.04.2005
tarih ve 25785 sayl
resmi Gazetede
yaymlanarak yürürlüe
girmitir.
3- 657 sayl Devlet Memurlar
Kanunundaki Etik Davran lke ve
Kurallar
657 sayl Devlet Memurlar Kanunun
3/C, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14,
15, 16, 28, 29, 30 ve 31. maddeleri
de etik davran ilke ve kurallaryla yakndan
ilgilidir. Bu maddelerde geçen
hükümleri uzun uzun yazmak yerine
balklarn yazmak istiyorum. Bu balklardan
bile anlamak mümkündür ki,
ilgili hükümler etik konusuna ilikindir.
657 sayl DMK’nun 3/C maddesi
“liyakat”, 6. maddesi “sadakat”, 7.
maddesi “tarafszlk ve Devlete ballk”,
8. maddesi “davran ve ibirli-
i”, 9. maddesi “yurtdnda davran”,
10. maddesi “amir durumunda
olan Devlet Memurlarnn görev ve
sorumluluklar”, 11. maddesi “Devlet
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 39
Memurlarnn görev ve sorumluluklar”,
12. maddesi “kiisel sorumluluk
ve zarar”, 13. maddesi “kiilerin
uradklar zararlar”, 14. maddesi
“mal bildirimi”, 15. maddesi “basna
demeç ve bilgi verme”, 16. maddesi
“resmi belge, araç ve gereçlerin yetki
verilen mahaller dna çkarlmamas
ve iadesi”, 28. maddesi “ticaret ve
dier kazanç getirici faaliyetlerde bulunma
yasa”, 29. maddesi “hediye
alma ve menfaat salama yasa”,
30. maddesi “denetimindeki teebbüsten
menfaat salama yasa”,
31. maddesi “gizli bilgileri açklama
yasa” hakkndadr.
3-Dier Mevzuatta Etik Konusunu
lgilendiren Hüküm ve Kararlar:
Anayasamz, 657 sayl Devlet Memurlar
Kanunundan baka, baz
mevzuat içerisinde de etik davran
ilke ve kurallarn ilgilendiren çokça
hükme rastlamak mümkündür. Bu
mevzuatlara ilikin isim vermek gerekirse,
2531sayl Kamu Görevlerinden
Ayrlanlarn Yapamayacaklar lere
Dair Kanun, 3628 sayl Mal Bildiriminde
Bulunulmas, Rüvet ve Yolsuzluklarla
Mücadele Kanunu, 5018
sayl Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol
Kanunu, 4982 sayl Bilgi Edinme
Hakk Kanunu, 5237 sayl Türk Ceza
Kanunu gibi hukuksal metinlerde etik
ilke ve kurallara rastlamak mümkündür.
Bunlarla birlikte, Türkiye’nin taraf
olduu baz Uluslararas Anlama ve
Kararlarda da etik konusunda düzenlemeler
mevcuttur. Bu kapsamda,
OECD Uluslararas Ticari lemlerde
Yabanc Kamu Görevlilerine Verilen
Rüvetin Önlenmesi Sözlemesini,
içeriinde yolsuzlukla mücadeleyle
ilgili öncelikli hedeflerinde yer
ald Avrupa Birlii Müktesebatnn
Üstlenilmesine likin Türkiye Ulusal
Programnn Uygulanmas, Koordinasyonu
ve zlenmesine Dair Karar
sayabiliriz. Öte yandan, 26.12.2007
tarih ve 26738 sayl resmi Gazetede
yaymlanarak yürürlüe giren Kamu
ç Kontrol Standartlar Teblii de etik
konusunda hükümler içermektedir.
III- KAMU GÖREVLLERN
UYMALARI GEREKEN ETK
DAVRANI LKE VE KURALLARI:
Kamu Görevlileri Etik Davran lkeleri
ile Bavuru Usul ve Esaslar Hakknda
Yönetmelikte, etik davran ilke
ve kurallar aadaki ekilde belirlenmitir.
1- Görevin Yerine Getirilmesinde
Kamu Hizmeti Bilinci (md.5)
2- Halka Hizmet Bilinci (md.6)
3- Hizmet Standartlarna Uyma
(md.7)
4- Amaç ve Misyona Ballk (md. 8)
5- Dürüstlük ve Tarafszlk (md.9)
6- Saygnlk ve Güvenlik (md.10)
7- Nezaket ve Sayg (md.11)
8- Yetkili Makamlara Bildirim
(md.12)
9- Çkar Çatmasndan Kaçnma
(md.13)
10- Görev ve Yetkilerin Menfaat
Salamak Amacyla Kullanlmamas
(md.14)
11- Hediye Alma ve Menfaat Salama
Yasa (md.15)
12- Kamu Mallar ve Kaynaklarnn
Kullanm (md.16)
13- Savurganlktan Kaçnma (md.17)
14- Balayc Açklamalar ve Gerçek
D Beyan (md.18)
15- Bilgi Verme, Saydamlk ve Katlmclk
(md.19)
16- Yöneticilerin Hesap Verme Sorumluluu
(md.20)
17- Eski Kamu Görevlileriyle likiler
(md.21)
18- Mal Bildiriminde Bulunma
(md.22)
Kamu görevlileri, görevlerini yürütürken
Yönetmelikte belirtilen bu etik
davran ilke ve kurallarna uymakla
yükümlüdürler. Kurum ve kurulularn
yetkili sicil amirleri, personelin
sicil ve performansn, Yönetmelikte
düzenlenen sözkonusu bu etik davran
ilkelerine uygunluk açsndan
da deerlendirmek durumundadr.
Yönetmelikle belirlenen etik davran
ilkeleri, kapsama dahil tüm kurum
ve kurulularda uygulanr. (Bu kapsama
Cumhurbakan, TBMM Üyeleri,
Bakanlar Kurulu Üyeleri, TSK ve
yarg mensuplar ve Üniversitelerdeki
kamu görevlileri hariç tüm kamu çal-
anlar dahildir)
5176 sayl Kanun kapsamndaki
kamu görevlileri, etik ilke ve kurallara
uyacana dair, ie girdii tarihten
itibaren bir ay içerisinde “Etik Sözleme”
belgesini imzalamakla yükümlüdürler.
Bu belge, personelin özlük
dosyasna konur. Kamu kurum ve
kurulularnda istihdam edilen her
düzeydeki personel, istihdama ilikin
koullarn bir parças olarak etik davran
ilkeleri ve bu ilkelere ilikin sorumluluklar
hakknda bilgilendirilir.
IV- ETK MEVZUATININ
UYGULAMASINDAN SORUMLU
KURULU
08.06.2004 tarih ve 25486 sayl
Resmi Gazetede yaymlanarak yürürlüe
giren 5176 sayl Kanun ile
Babakanlk bünyesinde “Kamu Görevlileri
Etik Kurulu”oluturulmutur.
Kurulun sekretarya hizmetleri Babakanlk
Personel ve Prensipler Genel
Müdürlüü tarafndan yerine getirilmektedir.
Kamu Görevlileri Etik Kurulu, 5176
sayl Kanun kapsamndaki konularda
her türlü kararlar almak ve uygulamak
üzere Bakanlar Kurulu tarafndan
atanan 11 üyeden olumaktadr.
Kurul üyeleri, Bakanlk görevi yapm
olanlar arasndan bir üye, l belediye
40 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
akanl yapm olanlar arasndan
bir üye, Yargtay, Dantay, Saytay
üyelii görevlerinden emekliye ayrlanlar
arasndan üç üye, Müstearlk,
büyükelçilik, valilik, bamsz ve
düzenleyici kurul bakanl görevlerinde
bulunmu veya bu görevlerden
emekliye ayrlanlar arasndan üç
üye, Üniversitelerde rektörlük veya
dekanlk görevlerinde bulunmu öretim
üyeleri veya bunlarn emeklileri
arasndan iki üye, kamu kurumu niteliindeki
meslek kurulularnda en
üst kademe yöneticilii yapm olanlar
arasndan bir üyeden tekil olunmutur.
Kurul, Bakann daveti üzerine en az
alt üyeyle toplanr ve üye tam saysnn
salt çounluunun ayn yöndeki
oyu ile karar verir. Toplant kararlar
ilgililere duyurulur. Bu Kurul, Türk
kamu yönetiminde etik konusundaki
en yetkili tekilat konumundadr.
V- ETK DAVRANI LKE VE
KURALLARININ UYGULAMA
DURUMU:
1- Kamu Görevlileri Etik Davran lkeleri
ile Bavuru Usul ve Esaslar
Hakknda Yönetmelikte belirtilen etik
davran ilke ve kurallarnn hepsi ayn
önem ve derecede deildir. Bu ilke
ve kurallardan bir ksm, uyulmamas
hâlinde neredeyse usulsüzlük ve
yolsuzluk derecesinde olup, bir ksm
ise uyulmamas durumunda honutsuzlua
ve uygulanmas durumunda
Kamudaki hizmet kalitesinin yükseltilmesi
ve Vatanda memnuniyetine
neden olur. Örnek vermek gerekirse,
bir kamu görevlisinin vatandaa nezaketsiz
ve saygsz davranmas elbette
ciddi bir hadisedir. Ancak, hediye
alma ve menfaat salama yasana
aykr hareket etme, kamu mallarn
savurgan kullanma, çkar çatmasna
neden olma hâlleri, daha ar ve
yolsuzlua, usulsüzlüe kadar varan
sonuçlar olan hadiselerdir.
2- Her etik d davran ayn zamanda
yasa d davran demek de-
ildir. Ancak, her yasa d davran
ayn zamanda etik d davrantr.
Bu duruma örnek vermek gerekirse,
bir vergi denetmeninin einin çalt-
bir fabrikada vergi incelemesinde
bulunmas etik d davrantr, ancak
yasa d deildir. Bu durum bir çkar
çatmasdr. Bir memurun liyakate
uymamas, Devlete kar sadakat d
davranlarda bulunmas, görev ve
sorumluluklarn yerine getirmemesi,
tarafszln ihlal etmesi, yurt içi ve
dnda memur vakarna aykr davranmas,
görevi dolaysyla hediye
ve benzeri menfaat salamas, kendisine
teslim edilen bir resmi eyay
özenle korumamas etik d davranlardr,
bu davranlar ayn zamanda
yasa d davranlardr. Bir davrann
hem etik d hem de yasa d
olmas durumunda, 657 sayl Devlet
Memurlar Kanunun 125. maddesinde
cezalar gündeme gelmektedir.
Ancak, yukarda belirtildii ekilde,
bir davran etik d olsa da, yasa
d olmad müddetçe 657 sayl
DMK’nun disiplin hükümleri yönünden
takibi gerekmez. Ancak etik
mevzuat açsndan takibi gerekir.
3- Etik mevzuatnda etik d davran
olarak görülen ve gerekli ekilde tedbir
alnmadnda, usulsüzlüe, yolsuzlua
kap aralayan bir kavram da
çkar çatmasdr. Kamu Görevlileri
Etik Davran lkeleri ile Bavuru Usul
ve Esaslar Hakknda Yönetmeliin
13. maddesinde bu kavram öyle tanmlanmtr:
Çkar çatmas, kamu
görevlilerinin görevlerini tarafsz ve
objektif ekilde icra etmelerini etkileyen
ya da etkiliyormu gibi gözüken
ve kendilerine, yaknlarna, arkadalarna
ya da ilikide bulunduu kii
ya da kurululara salanan her türlü
menfaati ve onlarla ilgili mali ya da
dier yükümlülükleri ve benzeri ahsi
çkarlara sahip olmalar halini ifade
eder. Çkar çatmas durumunda,
kiisel menfaat ile kamu menfaati
kar karya gelmektedir. ki menfaat
çakmaktadr. Kamu görevlileri,
çkar çatmasnda ahsi sorumlulua
sahiptir ve çkar çatmasnn doabilecei
durumu genellikle ahsen bilen
kiiler olduklar için, herhangi bir potansiyel
ya da gerçek çkar çatmas
konusunda dikkatli davranr, çkar
çatmasndan kaçnmak için gerekli
admlar atar, çkar çatmasnn farkna
varr varmaz durumu üstlerine
bildirir ve çkar çatmas kapsamna
giren menfaatlerden kendilerini uzak
tutarlar.
Konuya ilikin bir örnei yukarda
vermitim. Birkaç örnek daha vermek
istiyorum: Bir ihale komisyonu
üyesinin bir arkadann da teklif verdii
bir ihalede görev almasna disiplin
mevzuat açsndan herhangi bir
engel yoktur, ancak etik açdan engel
bulunmaktadr. Tevik ve kredilerden
sorumlu bir kamu görevlisinin, hisse
sahibi olduu bir irketin tevik
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 41
ve kredi bavurusunu kabul etmesi
ve bu ii bizzat icra etmesinde yasal
açdan herhangi bir engel yoktur, ancak
etik açdan bu davran doru bir
davran olarak görülemez. Burada
sralanan örnekler, etik mevzuatnda
“çkar çatmas” olarak tanmlanarak
etik d davran olarak görülmektedir.
4- Etik d davranlar ileyenlere
yönelik nasl bir takip yaplabilir? Bu
fiilleri ileyenler hakknda, 5176 sayl
Kanun kapsamnda müracaatta
bulunabilir. Kamu kurum ve kurulularnda
etik davran ilkelerine aykr
uygulamalar bulunduu iddiasyla, en
az genel müdür veya eiti seviyedeki
kamu görevlileri hakknda Babakanlk
Kamu Görevlileri Etik Kuruluna
bavurmak mümkündür. 5176 sayl
Kanun kapsamna girmeyen (en az
Genel Müdür ve eiti seviyesi dndakiler)
kamu görevlilerinin, etik davran
ilkelerine aykr uygulamalar
bulunduu iddiasyla yaplacak bavurular,
ilgili kurumlarn yetkili disiplin
kurullarna iletilmek üzere kurum
amirliine yaplr. Bu müracaatlar,
Babakanlk Etik Kurulu tarafndan
çkarlan yönetmeliklerde belirlenen
etik davran ilkelerine aykrlk olup
olmad yönünden deerlendirilir.
Deerlendirme sonucu alnan karar,
ilgililere ve bavuru sahibine bildirilir.
5- Kamu görevlilerinin uymalar gereken
etik davran ilke ve kurallar içerisinde
uygulamada en çok gündeme
gelen ve tartlan hediye alma yasa-
dr. Bu yasak konusunda kafalarda
netlik olmad ve istifhamlar bulunduunu
düünmekteyim. Bunun için
bu hususu ayrntl olarak açklama
gereini duydum.
Kamu görevlisinin görevini yapma
esnasnda tarafsz hareket etmesini,
performansn, görevlerinde verdii
kararn etkileyen veya etkileme ihtimali
bulunan her türlü eya ve menfaat
hediye kapsamna girmektedir.
Bu eya ve menfaatin ekonomik de-
eri olup olmamas önemli deildir.
Bu nokta itibariyle, bir altn saat ya
da tek ta yüzük de hediyedir, kamu
görevlisinin masasna isminin yazld
mermer isimlik de hediyedir. Bu
nokta itibariyle, kamu görevlilerinin
hediye almamas, kamu görevlisine
hediye verilmemesi temel ilkedir.
Buna ramen, görev yaplan kuruma
katk anlamna gelen eyalar (makam
arac ve belli bir kamu görevlisinin
hizmetine tahsis edilmek üzere alnan
eyalar hariç) kurumun demirba
listesine kaydedilmek ve kamuoyuna
açklanmak artyla hediye kapsamnda
deildir. Bununla birlikte, kitap,
dergi, makale, kaset, takvim, cd veya
buna benzer nitelikte olanlar, halka
açk yarmalarda, kampanyalarda
veya etkinliklerde kazanlan ödüller,
herkese açk konferans, sempozyum,
forum, panel, yemek, resepsiyon
veya buna benzer etkinliklerde
verilen hatra niteliindeki eyalar,
tantm amacna yönelik, herkese da-
tlan ve sembolik deeri bulunan
reklam ve el sanatlar ürünleri hediye
kapsamnda deildir.
Baz hediyelerin Babakanlk Kamu
Görevlileri Etik Kuruluna bildirilmesi
gerekmektedir. Yönetmelik Kapsamna
giren en az Genel Müdür, eiti ve
üstü görevliler, uluslararas ilikilerde
nezaket ve protokol kurallar gere-
ince, yabanc kii ve kurulular tarafndan
verilen hediyelerden, 3628
sayl Kanunun 3. maddesi hükümleri
sakl kalmakla birlikte, sözkonusu
maddede belirtilen snrn altnda kalanlar
ile görev yaplan kuruma katk
42 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
anlamna gelen, kurum hizmetlerinin
hukuka uygun yürütülmesini etkilemeyecek
olan ve kamu hizmetine
tahsis edilmek, kurumun demirba
listesine kaydedilmek ve kamuoyuna
açklanmak kouluyla alnanlar ile
kurum ve kurululara yaplan balarn
Babakanlk Kamu Görevlileri
Etik Kuruluna bildirilmesi gerekmektedir.
Bu durumda, uluslararas ilikilerde
nezaket ve protokol kurallar
dâhilinde, yabanc devlet, milletleraras
kurulu ya da Türk uyruunda
olmayan herhangi bir özel veya tüzel
kii veya kurulu tarafndan verilen
ve alnd tarihteki deeri on aylk
net asgari ücret toplamn amayan
hediyeler alnabilir. Bunun üzerindeki
hediye ve hibe niteliindeki eyalarn
alndklar tarihten itibaren bir
ay içinde kuruma teslim zorunluluu
bulunmaktadr.
Hediye yasa kapsamnda olanlar
sralamak gerekirse; görev yaplan
kurumla i, hizmet veya çkar ilikisi
içinde bulunanlardan alnan kar-
lama, veda ve kutlama hediyeleri,
burs, seyahat, ücretsiz konaklama ve
hediye çekleri, tanr veya tanmaz
mal veya hizmet satn alrken, satarken
veya kiralarken piyasa fiyatna
göre makul olmayan bedeller üzerinden
yaplan ilemler, hizmetten yararlananlarn
verecei her türlü eya,
giysi, tak veya gda türü hediyeler,
görev yaplan kurumla i veya hizmet
ilikisi içinde olanlardan alnan
borç ve krediler. Bu tür hediyelerin
kamu görevlisi tarafndan kabul edilmesi
mümkün deildir.
Hediye alma yasa konusunda zaaf
olan baz kamu görevlilerinden u
söz ve benzeri sözler duyulmaktadr.
“ sahiplerinden bir dolmakalem
veya bir çakmak ya da bir saat almaktan
ne çkar? sahipleriyle birlikte
bir yemek yemekten ne çkar?
Bir kutu çikolata ya da bir kutu baklava
almaktan ne çkar? sahipleriyle
birlikte, maç biletlerini i sahiplerinin
karlad bir futbol maçna gitmekten
ne çkar? Sözler böyle devam
eder gider. Bu tür sözler söyleyenler
unu da ilave ederler: “Bunlar sosyal
ilikilerin ve geleneimizdeki hediyeleme
adetinin birer sonuçlardr.
Ben hediyemi alsam da yine kendi
iimi yapyorum ve hiç etkilenmiyorum.”
Öncelikle, bu tür söz ve söylemlerin
hiçbir ehemmiyeti olmadn
belirtmeliyim. Burada önemli olan
hususlar unlardr: Bu tür hediye ve
ikramlar belirli ya da muhtemel beklentiler
için mi verilmektedir? Kar
tarafn yani hediye verenin bir kamu
i ve ileminin kendi lehine cereyan
etmesi için plan ve hesab var mdr?
Kamu görevlisinin o görevde (ya da
o makamda) olmasyla o hediyenin
gelmesi arasnda bir ba var mdr?
Hediye alanlar ve verenler, bu sorularn
cevaplar konusunda darya
kar lisanen, bazen “hayr” kkn
dile getirseler de, içlerinde seslendirdikleri
k her zaman “evet” kkdr.
unu açkça belirtmek gerekir, o görevli
o makamda ya da görevde olmasayd
o hediye gelmeyecekti. Öyleyse,
kamu görevlisine hediye verilmesi
büyük çounlukla bir beklentiye
ve hesabi bir davrana dayanmaktadr.
(Buna ramen az da olsa hiçbir
beklenti olmadan, hasbi bir ekilde
da hediye verilmesi ve ikramda bulunulmas
ihtimal dâhilindedir. Bu
karakterde olanlara hiçbir kimsenin
söyleyecek sözü olamaz. Bu karakterde
olanlara ancak sevgi ve sayg
duyulur.)
Hediye konusunda, son bir paragraf
açp unu belirtmek istiyorum: Baz
hediyelerin iyi niyete dayand batan
belli olmaktadr. Bu hediyelerin
niteliinde hiçbir kuku uyandrmayacak
ve bir beklentiye (bir hesaba)
dayanmayacak özellik bulunmaktadr.
Örnek vermek gerekirse, hastanede
yatan bir hastann kendisine
güzel davranlarda bulunan hemirelere
taburcu olduktan sonra getirdii
bir kutu pasta buna örnek olarak
verilebilir. Ancak, bu durumda bile
ilgili hemirelerin “biz görevimizi
yaptk ve hastaya güzel davranlarda
bulunmak iimizin bir parças”
demesi ve hediyeyi kabul etmemesi
en etik olandr.
6- Kamu görevlisinin günlük hayatta
hiç düünmeden yapt ve kendi
bak açsyla ehemmiyetsiz gördü-
ü baz durumlar da etik ddr. Ne
gibi durumlar diye soracak olursanz,
öyle cevap verebilirim. Bir kamu
görevlisinin sabah kahvaltsn iyerinde
yapmay alkanlk hâline getirmesi,
bir kamu görevlisinin iyerinde
yüksek sesle müzik dinlemesi ve i
sahiplerine ve i arkadalarna kar
kaba ve nezaket d sözlerle (argo
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 43
terimlerle) hitap etmesi, bir kamu
görevlisinin devaml surette cep telefonun
arjn iyerinde doldurmas,
sabah geç gelmeyi ve akam erken
ayrlmay alkanlk hâline getirmesi,
kamu görevlisinin gizli kapakl i
yapyormucasna ya da yapt iin
önemini kendince olduundan çok
abartarak deiik tavr ve pozisyonlar
içine girmesi, kamu mallarna kar
hor bak açs sergileyecek davranlar
içinde bulunmas bu durumlara
birer örnektir. Bu örnekler çoaltlabilir.
VI- ETK DAVRANILARDA BLNÇ
VE VCDAN BALANTISI
Etik davran ilke ve kurallarn, kamu
görevlilerinde gerekli bilinci oluturmak
için çokça anlatmak ve kiileri
düünmeye sevketmek gerek. Ancak
ne kadar anlatlrsa anlatlsn, sonuçta
i kiinin vicdannda balayp orada
bitiyor. Sözkonusu bu davran
ilke ve kurallarn kamu görevlilerine
anlattmzda ve geri plana çekilip
i uygulamaya geldiinde, kii kendi
nefsi ile kurallar arasnda skp
kalyor. Nefsi diyor ki, “yap bunlar
bir ey olmaz”, kurallar ise “yapma
bunlar, uygun deil” diyor. Herkesin
bana polis ya da denetim görevlisi
dikmek mümkün olmadna göre,
herkes sahip olduu bilinçle ve nefsiyle
ba baa kalyor. Bilinç mi, nefis
mi galip gelecek derseniz, “insanz ve
etten kemikteniz, nefis daha ar basyor”.
te bu noktada, nefsi yenmenin
yolu, bu bilinçle birlikte vicdanlar
gelitirmektir. Yani, salt olarak, “bilgileri
anlatp anlatp geçmenin, deyim
yerindeyse, etik davran ilke ve kurallar
kamu görevlisinin kafasna doldurmann
tek bana faydas olmaz”.
Ancak, bilinç ile vicdan arasnda salam
bir balant kurulursa sonuç almak
mümkündür. Zaten, bu balant
kurulursa dardan hiçbir müdahaleye,
polise, denetim elamanna gerek
olmaz. Bunu veciz bir ekilde anlatmak
için, “bilinç ile vicdan arasnda
salam bir ba kurmaktr en büyük
hadise, vicdanlara hükmedildiinde
gerek olmaz hiçbir polise” diyorum.
Bu durumda, bizim yapmamz gereken
etik konusunu hem bilinç hem
de vicdanlara yönelik olarak çokça
anlatmaktr, ya da konuyla ilikili
çokça nasihat vermektir. Bu noktada,
etik konusunda bilinç oluturmada
ve vicdanlara hitap etmede çok
önemli gördüüm, bir nasihati aada
sunuyorum. Bu nasihat görünüte
bir Devlet Bakanna yönelik olsa da,
kamu görevinde en yüksek ahlakî de-
erlerin esaslarn göstermekte olup
özde tüm Kamu Görevlilerine hitap
etmektedir.
eyh Edebali’nin Osman Bey’e Nasihati:
Ey oul; Beysin! (Lidersin)
Bundan sonra öfke bize, uysallk
sana,
Gücenirlik bize, gönül almak sana,
Suçlamak bize, katlanmak sana,
Acizlik bize, yanlg bize, ho görmek
sana,
Geçimsizlik, çatmalar, uyumsuzluklar,
anlamazlklar bize, adalet sana,
Kötü söz, om az, haksz yorum
bize, balamak sana.
Ey oul, bölmek bize, bütünlemek
sana,
Üengeçlik bize, uyarmak, gayretlendirmek,
ekillendirmek sana.
Ey oul,
Sabretmesini bil, vaktinden önce çiçek
açmaz.
unu da unutma, insan yaat ki devlet
yaasn.
Ey oul, iin ar, iin çetin, gücün
bal kla.
Allah yardmcn olsun.
Sonuç ve Deerlendirme:
Babakanlk Kamu Görevlileri Etik
Kurulunun organize ettii Türkiye’de
Yolsuzluun Önlenmesi çin Etik Projesi
ad altndaki bir çalmaya Etik
Eiticisi yetitirilmek üzere (Mart –
Nisan 2009 aylarnda devam eden
bir eitime) katldm. Sözkonusu
proje kapsamnda çeitli kamu kurum
ve kurulularndan 100’e yakn
kamu görevlisi mezkûr eitimi ikmal
ederek Etik Eiticisi sertifikas almlardr.
Etik Eiticileri bata kendi
kurumlarnda çalan personele yönelik
olmak üzere, etik konusundaki
eitim çalmalarn balayacaklardr.
Bu eitimlerle birlikte etik davran
ilke ve kurallarna ilikin kamu görevlilerindeki
bilinçlenme artarak devam
edecektir.
Kamu görevlilerine ilikin etik mevzuat
ve etik davran ilke ve kurallar
ile ilgim Mart 2009 ayndan itibaren
farkl bir boyut kazand. Etik konusuna,
bu tarihten önce, etik sözlemesini
imzalam ve etik davran ilke ve
kurallarn farknda bir kamu görevlisi
olarak bakarken, bu tarihten sonra
farkl gözle bakmaya baladm. Etik
davran ilke ve kurallar herkesi etkiler,
yeter ki, bunlar sistematik bir
ekilde anlatalm. Ancak, yukarda da
belirttiim gibi bu bilincin vicdanlara
hitap eden güzel sözlerle desteklenmesi
gerektii de açk bir gerçektir.
Etik konusundaki bu bilinçlenme ve
inanç, kamu yönetiminde dürüstlük,
effaflk, tarafszlk, hesap verebilirlik,
kamu yararn her zaman ön planda
tutma, israftan kaçnma, nezaket
ve sayg, çkar çatmasndan kaçnma,
hediye alma ve menfaat salama
yasana tam olarak uyma, halka
hizmette kusur etmeme, saygnlk
ve güveni beraberinde getirecektir.
Etik davran ve ilkeler, toplumda
ve kamu yönetimindeki bozuma ve
yozlamaya kar en tesirli panzehirdir.
Etik davran ilke ve kurallara
uyulduunda, vatandan Devlete
olan güveni artar ve gelecee daha
fazla umutla baklr.
Yazm, Babakanlk Etik Kurulunun
misyon sözü olan “Daha iyi bir gelecek
için etik yönetim” diyerek sona
erdiriyorum.
44 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
KAHRAMAN TÜRK
KADINI NENE HATUN
ANISINA ERZURUM
AZZYE VE MECDYE
TABYALARI “NENE
HATUN TARH MLL
PARKI” OLARAK
06.06.2009 TARHL
RESM GAZETEDE
YAYINLANARAK LAN
EDLD
Mecidiye ve Aziziye Tabyalarnn
Tad Tarihi ve Kültürel Kaynak
Deerleri Sebebiyle Milli
Park Statüsü le Koruma Altna Alnmas
Çalmalar Doa Koruma ve Milli Parklar
Genel Müdürlüünce Tamamland.
Tarihimize 93 Harbi olarak geçen 1877–
1878 Osmanl-Rus Savanda ehrin korunmasnda
etkin rol üstlenen Mecidiye
ve Aziziye tabyalar, Ruslarn kente daha
fazla ilerlemesini engellemitir. Erzurum’u
ele geçirmek isteyen Ruslar Ermenilerin
de yardmyla Aziziye Tabyalarna saldrp,
nöbetçileri ehit ederler. Bu haber
üzerine Erzurum halk o zaman henüz 20
yanda olan Nene Hatun’un önderliinde
kadn-erkek ellerine ne geçirdiyseler
Aziziye Tabyasna koarak büyük bir mücadele
sonucunda tabyalar geri alrlar.
Aziziye Tabyasnda gösterdii kahramanlkla
adn tarihe yazdran Kahraman Türk
Kadn Nene Hatun bir cesaret sembolü
olarak tannm ve anlmtr. Ömrünün
son demlerini “Üçüncü Ordu’nun Annesi”
olarak geçiren ve 1955 ylnda “Yln
Annesi” seçildikten sonra 22 Mays 1955
günü Erzurum’da vefat eden Nene Hatun,
Aziziye Antnn yanna defnedilmitir.
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 45
Erzurum li snrlar içerisinde kalan
tabyalar ve yakn çevresi, tad tarihi
ve kültürel ayn zamanda tabii kaynak
deerleri sebebiyle Doa Koruma ve Milli
Parklar Genel Müdürlüünce ilgili Kurum
görüleri alnarak 2873 sayl Milli Parklar
Kanunu gerei“Nene Hatun Tarihi Milli
Park” olarak Milli Park statüsü ile koruma
altna alnmtr.
Sayn Bakanmz Prof. Dr. Veysel
EROLU’nun onay ile ilan edilen “Nene
Hatun Tarihi Milli Park” içerisinde
Kahraman Türk Kadn Nene Hatun ve
Erzurum halknn esiz mücadelesini
yaayan ve gelecek nesillere aktaracak,
ziyaretçi-tantm ve simülasyon merkezi ve
milli park hizmet binas yer alacaktr.
Aziz halkmza ve Erzurumlulara hayrl
olmas dilei ile …
46 Çevre ve İnsan
2009/1 Sayı:76
Türkiye le Avusturya
Arasnda Çevre ve Ormanclk
Alannda birliini Öngören
Mutabakat Zapt mzaland
Resmi ziyaret için Viyana’ya giden Çevre ve Orman Bakan Prof. Dr. Veysel Erolu;
Avusturya Tarm, Ormanclk, Çevre ve Su Bakan Nikolaus Berlakovich’ ile bir araya
gelerek Türkiye, Avusturya arasnda çevre ve ormanclk alannda ibirliini öngören
mutabakat zaptn imzalad.
Mutabakat zapt, iki ülke arasnda,
“iklim deiikliinin yol açt
sorunlarla ortak mücadele, mevcut
uygulamalarn AB mevzuatna
uyarlanmas, çevrenin korunmasnda
teknik ibirlii ve bilimsel
aratrma sonuçlarnn mübadelesini”
öngörüyor.
Çevre ve Orman Bakan Erolu,
Türkiye’de iki ülke irketlerinin ortaklaa
yaptklar çok sayda proje
bulunduunu ve mevcut ibirliini
daha da güçlendirmeyi arzu ettiklerini
belirterek, Berlakovich’i
Türkiye’ye davet etti.
Almanya ve sviçre ile birlikte Ilsu
Baraj’na kredi salayan Avusturya
Maliye Bakanlnda Devlet Sekreteri
Reinhold Lopatka ile de görü-
en Bakan Erolu, baz çevrelerin
aleyhte propagandalarna ramen
hükümetin Ilsu Baraj’n ina etmekte
kararl olduunu anlatt ve
barajn finansmanna ilikin görü
alveriinde bulundu.
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 47
EVDE HAYVAN BESLEMEK
Hazrlayan: Veteriner Hekim Hasan PAALI • Veteriner Hekim Dr. Ebru TONG
zmir l Çevre ve Orman Müdürlüü
Doa Koruma ve Milli Parklar ube Müdürlüü
Günümüz koullarnda youn
çalma hayatnn içinde insanlar
psikolojik açdan rahatlatan
etkinliklerden biri de hayvan sahibi olmaktr.
Hayvan besleyen, hayatn evcil
bir hayvanla paylaan insanlarn daha
huzurlu olabildikleri, özellikle kedi, köpek
gibi birebir ilgi bekleyen hayvanlarla
yaayan insanlarn daha çok sportif ve
sosyal etkinliklerde bulunduu bilinmektedir.
Çünkü artk yeni bir sosyal
yaam biçimi edinilmitir. Ancak ülkemizde
bu sosyal yaam biçimi ne yazk
ki henüz yeterince kabul görmemitir.
Hayvan sahibi olmak, zaman zaman
kiileri rahatlatmak yerine daha çok sorun
yaanmasna neden olmaktadr.
Evlerinde hayvan besleyen kiilerin
komular ile yaadklar sorunlar oldu-
unu ya da yaanan baz sorunlara dair
faturann evde beslenen hatta artk o
ailenin bireyi olmu hayvanlara çkarldn
hepimiz duymaktayz. Bu noktada
yaananlar, izlenmesi gereken yollar
ve yasal düzenlemelere geçmeden
önce, belki de sorunun temelinde olan
bilinçli hayvan sahibi olma konusundan
söz etmek gerekir.
Kiiler hayvan sahibi olmadan önce
olanaklarn, aile bireylerinin bak açlarn,
hayvana ayrabilecekleri yeterli
zamann olup olmadn iyi düünmeli
ve ona göre karar vermelidir. Hayvan
sahibi olmann sadece sevgi olmad
ayn zamanda baz sorumluluklar getirdii
ve sevginin emek istedii unutulmamaldr.
Özellikle ev ortamnda beslenecek hayvanlara
ilikin karar verirken tür seçimi
önemlidir.Yeterli zaman olmayan bir
kiinin kedi, köpek beslemek yerine
ku, balk gibi hayvanlar tercih etmesi
gerekmektedir. Ev ortamna dahil edilecek
hayvann da bir canl olduunu
unutmadan ona uygun yer ayrlabilmesi
ya da yaam alanna göre küçük veya
büyük rk seçiminin yaplmas yerinde
olacaktr.
Hayvann (kedi, köpek) alnaca yer ev
ve süs hayvan sat yeri (petshop) ise;
sat sözlemesinin talep edilmesi, hayvann
mikroçipli olmas, yaban hayvan
ise sat belgesinin düzenlenmesinin
istenmesi ve halkal olmas, CTES Sözlemesi
kapsamndaki bir tür ise CTES
Belgelerinin istenmesi, hayvann geldii
yerin, anne- babasnn salk durumunun
ve kaytlarnn bilinmesi yararldr.
Pitbull, Tosa, Dogo Argentino, Japenese
Tosa, Fila Brezilaro rk ve melezi köpeklerin,
maymun, pirena, ylan ve timsah
gibi tehlike arz eden ve beslenmesi
yasak olan türlerin seçilmemesine özen
gösterilmelidir.
Özellikle toplumsal bir soruna katk
48 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
koymak adna hayvan bakmevleri de
gezilerek buralardan hayvan edinmek
ya da bir sokak hayvann sahiplenmek
olasl da mutlaka deerlendirilmelidir.
Hayvan edinildikten sonra belediye kaydnn
yaptrlmas, hayvanlarn salklar
ile ilgili bilgilerin yer ald salk karnelerinin
bulunmas, alarnn ve paraziter
tedavilerinin düzenli olarak yaptrlmas
gerektii unutulmamaldr. Ayrca köpek
sahibi iseniz köpeinizle darda dola-
rken çevre kirlilii yaratmasn önleyici
tedbirlerin alnmas, ksa sevk kaylaryla
serbest braklmadan dolatrlmasnn
salanmas gereklidir.
Bir ekilde hayvan beslemeye karar veren
kiilerin özellikle apartmanda hayvan
beslenmesi ile ilgili ikayetler nedeni
ile çou zaman apartman sakinleri
arasnda büyük problemler yaanmaktadr.
Bu konularla ilgili l Çevre ve Orman
Müdürlükleri, l Tarm Müdürlükleri
ve Mahkemelerde çok sayda bavuru
bulunmaktadr.
Yasal olarak apartmanlarda ve sitelerde
kat sahipleri arasnda hayvan beslenmesi
ile ilgili çkan uyumazlklar sonucu
hayvann tahliyesi için Mahkemelerde
açlan davalarda Sulh Hukuk Mahkemeleri
ve Yargtay’dan standart hukuki
kararlarn ortaya çkt görülmektedir.
Sulh Hukuk Mahkemeleri konutlarda
hayvan besleme konusunu Kat Mülkiyeti
Kanunu açsndan deerlendirmektedir.
Bu kanuna göre;
1- Yönetim plannda köpek beslenmesi
konusunda bir yasak bulunup bulunmadna
2- Beslenen hayvann dier kat sahipleri,
kiraclar veya kullanclarn rahatsz
edip etmediine göre karar verilmektedir.
Kat Mülkiyeti Kanununun ;
28. Maddesinde “Yönetim plan yönetim
tarzn, kullanma maksat ve eklini
yönetici ve denetçilerin alacaklar ücreti
ve yönetime ait dier hususlar düzenler.
Yönetim plan, bütün kat maliklerini
balyan bir sözleme hükmündedir.”
18. Maddesinde “Yönetim Kat malikleri,
gerek bamsz bölümlerini, gerek
eklentileri ve ortak yerleri kullanrken
doruluk kaidelerine uymak, özellikle
birbirini rahatsz etmemek, birbirinin
haklarn çinememek ve yönetim plan
hükümlerine uymakla, karlkl olarak
yükümlüdürler.” denilmektedir.
Bu çerçevede dava konusu olan apartmann
veya sitenin yönetim plannda
“hayvan beslenmesi yasaktr” ibaresi
bulunduu zaman mahkemeler; Hayvann
komular rahatsz edip etmemesi,
çevre kirlilii, gürültü kirlilii yaratp yaratmad,
salk durumu, psikolojik durumu
ve davransal özelliklerine bakmakszn
çou kez keif yaplmadan
dorudan apartmanda dava konusu
hayvann beslenmesi yasaklanp baka
bir adrese tahliye edilmesine karar vermektedir.
Eer yönetim plannda hayvan beslenmesini
yasaklayan bir madde yoksa ve
yukarda sözü edilen 18. madde kapsamnda
komular rahatsz etmiyor ise
davalarda Mahkemeler red karar vererek
apartmanda hayvan beslenmesine
izin vermektedir.
Yönetim plannda hayvan beslenmesini
yasaklayan bir maddenin olmad
ancak beslenen hayvann apartman sakinlerini
rahatsz ettii, tank ifadeleri
ve Mahkemenin tayin ettii bilirkii raporlar
ile tespit edildii durumlarda da
yine apartmanda dava konusu hayvann
beslemesi yasaklanp baka bir adrese
tahliye edilmesine karar verilmektedir.
Mahkemelerin atad bilirkiiler veteriner
hekimlerden olumakta ve hayvann
rk özellikleri, davranlar, psikolojisi,
salk durumu, alarnn ve paraziter
tedavilerinin düzenli olarak yaplp yaplmad,
temel itaat eitimlerinin verilip
verilmedii, yaama ortam, sahibinin
yeterli zaman ayrp ayrmad,
çevre kirlilii, gürültü kirlilii yaratp yaratmad,
saldrganlk durumuna baklarak
rahatsz etme koulunun salanp
salanmad konusunda raporlarn
düzenleyip mahkemelere sunmaktadrlar.
Mahkemelerimizin 634 sayl (5711 sayl
yasa ile baz bölümler deitirildi)
Kat Mülkiyeti Kanununa göre yönetim
plannda “hayvan beslenmesi yasaktr”
ibaresi bulunduu zaman “rahatsz
etme” kouluna baklmakszn nesnel
herhangi bir olguya dayanmayan tahliye
kararlar Ülkemizin 2003 ylnda kabul
ettii Ev Hayvanlarnn Korunmasna
Dair Avrupa Sözlemesi ve 2004 ylnda
yürürlüe giren 5199 sayl Hayvanlar
Koruma Kanununu ile çelimektedir.
Mahkemelerin bu konularda karar verirken
Kat Mülkiyeti Kanununun yannda
Ev Hayvanlarnn Korunmasna Dair Avrupa
Sözlemesi ve Hayvanlar Koruma
Kanunu çerçevesinde de konuyu irdelemesi
yada Meclisimizin bu konuda yeni
yasal düzenlemeler yapmas önem arz
etmektedir.
Hayatmza bir çok güzellik katan hayvanlarla
bir arada yaamaya çalrken
dier kiileri rahatsz etmemek en temel
sorumluluklarmzdan biri olmaldr. Ancak
toplumda da artk evcil hayvanlarla
huzur içinde yaayabilme konusunda
bilincin gelimesi, çevremizin yalnzca
insanlarn yaam alan olamayacann
kabul edilmesi kaçnlmaz bir gerçektir.
Özellikle apartman ve sitelerde farkl
nedenlerle anlamazlk yaayan insanlarn
sorunlarnda evcil dostlarmzn
kullanlmas hiçbir zaman çözüm yöntemi
olmamaldr.
Yasal düzenlemeler ve yaananlar açsndan
deerlendirdiimizde insanlarn
bilinç düzeylerinin artrlmasnn yan
sra yasal düzenlemelerin bir an önce
yaplmas gerei unutulmamaldr.
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan
49
Sivil Toplum Köesi
GAZANTEP
Endemik bitkilerin tantlmasna yönelik
02/05/2007 tarihinde bir lköretim
Okulunda endemik bitkilerin
korunmas ve Çevre bilinci kazandrldoakoruma
nature protection association
Atila PEK
Çevre ve Orman Bakanl
Eitim ve Yayn Dairesi Bakanl
dernei
Doa Koruma Dernei
10.04.2006 tarihinde Çevre
ve Doa Koruma sektöründe
çalan 7 kii tarafndan kurulmu ve
amac; Doa ve doal kaynaklarn ve
kültürel mirasn korunmasna dorudan
veya dolayl eitim, aratrma,
inceleme, proje ve uygulama çalmalar
yoluyla katkda bulunmaktr.
Dernek bu amaca ulamak için doainsan
ilikilerinin ve doal deerlerin
tantlmas, sevdirilmesi, doay ve
kültür varlklarnn koruma bilincinin
yaygnlamas, doayla ilgili sorunlara
kamuoyunun dikkatinin çekilmesi için
çalan bir Sivil Toplum Kuruluudur.
Doa Koruma Dernei, birinci ylnda
iki proje hazrlanm ve AB hibe fonlarndan
yararlanmak üzere deerlendirmeye
gönderilmitir. Dernek, dünyada
sadece Gaziantep’te yetien
endemik bir bitki türü olan Antepkayakekii
(Satureja aintabensis P.H.
Davis) bitkisini koruma projesi hazrlam
ve bu bitkinin yöre halkna tantlmas
ve korunmas için kampanya
balatm, bu kapsamda Gaziantep
ilinde Çevre ve Orman Bakanl ve
dier ilgili Kurumlarn katlm ile bu
endemik bitkimizin korunmasna yönelik
toplant düzenlenmi, endemik
bitkilerimizin yöre halkna tantlmas
için broürler hazrlanmtr.Bu bro-
ürler, okullarda yaplan eitim çalmalarnda
örencilere, öretmenlere
ve halka datlmtr.
Antepkayakekii bitkisinin korunmas
çalmalar kapsamnda Çevre ve
Orman Bakanlna müracaat edilmi
ve 16.11.2006 tarihinde Gaziantep l
Çevre ve Orman müdürlüünde konuyla
ilgili kurum temsilcilerinin katld
bir toplant düzenlenmi ve bitkinin
yaam alannn korunmas gerektii
karar alnm ve Çevre ve Orman
Bakanl görüüne sunulmutur.
Endemik bitkilerin tantlmasna yönelik
deiik tarihlerde Gaziantep’teki
lköretim Okullarnda endemik bitkilerin
korunmas ve Çevre bilinci kazandrlmas
konularnda seminerler
düzenlenmitir. 02.05 2007 tarihinde
Endemik bitkilerin Korunmas konulu
derneimiz uzmanlarnn katld seminer
düzenlenmitir.
Ayrca, Gaziantep ilinde yaanan
Çevre Sorunlarna insanlarn dikkatini
çekmek ve yöre halknn bu konuda
bilinçlendirilmesini salamak amacyla
5 farkl konuda broürler hazrlanm,
bir okulda çevre bilinci kazandrlmasna
yönelik panel düzenlenmitir.
Doa Koruma Dernei, her yl kutlanmakta
olan 5 Haziran Dünya Çevre
günü kutlamalarna katlm ve bu etkinlikler
kapsamnda yaplan çevrenin
korunmas konulu Resim Yarmasnda
dereceye giren örencilere ödül
verilmitir.
50 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
mas konularnda seminerler düzenlenmitir.
Dernek tarafndan biyolojik çeitlilik
bakmndan son derece zengin ve
önemli olan sulak alanlarn korunmasna
yönelik çalma balatlm ve bu
kapsamda Güney Frat Havzas- Karkam
Sulak Alan yönetim plan Gaziantep
l Çevre ve Orman Müdürlüü
ile birlikte hazrlanm ve Çevre ve
Orman Bakanlna sunulmutur.
l Dernekler Müdürlüü tarafnda 12
Haziran 2007 tarihinde düzenlenen
e- Dernek Kurumsal Yazl Projesi eitim
programna katlm salanmtr.
Ayrca, Gaziantep ilinde yaanan Çevre
Sorunlarna halkn dikkatini çekmek
ve yöre halknn bu konuda bilinçlendirilmesini
salamak amacyla 5 farkl
konuda broürler hazrlanm, bir
okulda çevre bilinci kazandrlmasna
yönelik panel düzenlenmitir.
Doa Koruma Dernei, Gaziantep
ilinde her yl kutlanmakta olan 5 Haziran
Dünya Çevre günü kutlamalarna
katlm ve bu etkinlikler kapsamnda
yaplan çevrenin korunmas konulu
Resim Yarmasnda dereceye giren
örencilere ödül verilmitir.
PROJELER
1-SOF DAI/ YELCE (GAZANTEP/
TÜRKYE) YÖRESNN ENDEMK
BTKLERNN BELRLENMES VE
KORUNMASI PROJES:
Bu proje ile, Sof Da/Yeilce bölgesinin
endemik bitkilerinin belirlenmesi,
biyoçeitliliinin endemik bitkiler
bakmndan ortaya çkarlmas, belirlenen
endemik bitkilerin halka tantlmas,
broür ve kitapçk hazrlanp tantm
çalmalar yaplmas ve projede
toplanacak olan canl materyallerin
bir botanik bahçesinde sergilenmesi
ve bu bitkilere yönelik koruma çalmalarnn
balatlmas ve envanter
oluturma, çevre ve doa koruma,
aratrma faaliyetlerinin gelitirilmesi
ve elde edilen verilerin halka ulatrlmas
amaçlanmtr.
2-GAZANTEP YÖRES ENDEMK
BTKS ANTEPKAYAKEK’N
KORUMA PROJES:
Bu proje ile, Antepkayakekii’nin
dünyada bilindii tek lokalite olan
Dülükbaba orman içerisindeki alann
ve bitkilerin koruma altna alnmas,
bitkinin tohumlarnn alnarak çoaltlmas,
gen kaynaklarnn korunmas,
habitat özelliklerinin belirlenmesi, bitkinin
yetitii alanda bitkinin korunmasna
yönelik tedbirlerin alnmas
ve Botanik Bahçesine introdüksiyonunun
yaplmas amaçlanmtr.
3-AVRUPA BIRLII GENÇLIK
PROGRAMI EYLEM 1.2 GENÇLIK
GIRIIMLERI
“GENÇLER DOA ÇN EYLEMDE
“PROJES
Avrupa Birlii Gençlik Program Eylem
1.2 Gençlik giriimleri kapsamnda
Derneimizce ”Gençler Doa çin Eylemde”
projesi Avrupa Birlii Eitim
ve Gençlik Programlar Merkezi Bakanlnca
kabul edilmi ve Mart 2008
tarihinde balayan proje 26.02.2009
tarihinde sona ermitir.
Projenin uyguland ahinbey ve ehitkamil
ilçelerinde bulunan okullar,
konutlar, iyerleri, kamu kurum ve
kurulularnda atk katlarn kayna-
nda ayr toplanmas ve geri dönü-
ümünün salanmas gerçekletirilmitir.
Bu sayede doal kaynaklarmz
korunmasna, enerji tasarrufuna, atk
miktarnn azalmas ile ekonomiye
katk salanarak, gençlerde ve kamuoyunda
atk kâtlarn ayr toplanmas
gerektii bilincinin yerlemesine katkda
bulunmutur.
Proje kapsamnda gençlere çevre ve
doa koruma, ve geri kazanm konularnda
seminer, konferans ve eitimler
düzenlenmi, atk katlarn geri
kazanm konusunda broür ve afiler
datlm, orman içi temizlik ve aaç
dikme etkinlikleri gerçekletirilmitir.
Atk katlarn geri kazanmnn yaygnlatrlmas
projesi kapsamnda,
5000 adet Atk Kat Toplama Kutusu
2000 adet afi, 5000 adet broür
bastrlm ve projemizi tantc faaliyetler
gerçekletirilmitir. Projemiz
kapsamnda web sitesi hazrlatlmtr.
Web sitemiz (www.dogakorumadernegi.org)
sadece Gaziantep deil,
Ülke çapnda büyük ilgi görmütür.
Projemiz kapsamnda bir yllk süre
zarfnda 47.650 kg atk kat toplanarak
geri kazanm salanmtr. Toplanan
bu atk katlar ile; 807 adet
yetikin aacn kesilmesi önlenmi,
10 dekarlk ormanlk alann korunmas
salanm, 195,160 kilovat/saat
enerji tasarrufu salanm, 1846,8
ton su israf önlenmitir.
Çevreye kar duyarl ve gelecek nesillere
yaanabilir bir çevre brakmak
isteyen gençleri ve herkesi Doa Koruma
Dernei faaliyetlerine destek
vermeye davet ediyoruz.
Ergün ÖZUSLU
DOA KORUMA DERNE
Yönetim Kurulu Bakan
Adres :
Karata 2. Bölge 392 Nolu Cad.
Öümsöüt Sitesi Kat:3
No:7 ahinbey/Gaziantep
Web: www.dogakorumadernegi.org
e-mail: ergunozuslu@gmail.com
Tel: 0532 670 83 58
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 51
YEL HABER
ÇEVRE OSKARLARI ’ODTÜ’
NÜN OLDU
Designnobis Tasarm Ekibi,
en prestijli çevre ödüllerinden
biri olarak gösterilen Gren Dot
Awards 2008’de üç ödüle birden
layk görüldü.
ODTÜ Mimarlk Fakültesi Öretim
Üyesi Dr. Hakan Gürsu bakanlndaki
Designnobis Tasarm
Ekibi. Geçen yl kazandklar tasarm
oscar’nn ardndan, en frestijli
çevre ödüllerinden biri olarak
gösterilen Gren Dot Awards 2008
de üç ödüle deer görüldü.
Geçen yl tasarm oskar olarak bilinen
IDA 2007 de en iyi ulam arac
ödülünü “Volitan” isimli tenneleriyle
kazanan ekip, 52 ülkeden binin üzerinde
projenin katld “Gren Dot
Awards 2008’de ayn projeleriyle en
iyi çevreci ulam arac ödülüne layk
görüldü.
Volitan, güne ve rüzgâr enerjisi kullanarak
hareket eden, deniz suyundan
tatl su çevrimini gerçekletiren, karbondioksit
atk üretmeyen, gelecein
alternatif teknelerinden birisi olma iddiasyla
tasarland.
27 ayda 19 ödül
Ekibin “Su Kapan” isimli tasarm, evreci
ürün grubunda ikincilii kazanrken,
“File Knight” isimli susuz orman yangn
söndürme arac da kavramsal dalda
mansiyon ödülüne layk görüldü.
Fire Knight, elektrik enerjisiyle desteklenirken,
yangn öncesi ve sonras
hizmet edebilen bir araç olarak tasarland.
Apua Trap ise sulama sorunuyla kar
karya kalan yeni dikilmi aaçlarn
destek sistemi olarak tasarland. Do-
al ortamda kaybolan ve buharlaan
su zerreciklerini toplamay ve aaç
köklerine yönlendirmeyi amaçlayan
ürünün aaçlandrmay da destekleyecei
tahmin ediliyor.
Haziran 2009’da Miamide düzenlenecek
büyük bir törenle ödüllerine kavuacak
ekip, ayrca büyük bir baarya
da imza atm oldu, son ödüllerle
birlikte Designnobis tasarm ekibi,
son 27 ayda 6 s uluslar aras olmak
üzere toplam 19 ödül kazand.
KOÇ’ TAN ÇEVRE KAMPANYASI
Koç Topluluu’nun “Ülkem çin” ve
“Meslek Lisesi Memleket Meselesi”
projeleri, Tema Vakf’nn da desteiyle
ortak bir çalmada buluarak, etki
alannn geniletti.
Türkiye’nin en yaygn ve geni katlml
sosyal sorumluluk projelerini hayata
geçirmeyi hedefleyen topluluk,
bu yl Çevre ve Orman Bakanl ve
Tema vakfnn da desteiyle yürüttü-
ü ülkem için projesiyle Türkiye’ nin
7 farkl bölgesinde 7 adet ülkem için
orman oluturdu.
Projenin devam niteliindeki çalmayla
mevcut yeil alanlarn korunmas
için, ormanlarn bulunduu illerdeki
çocuklara ve gençlere yönelik
bilinçlendirme kampanyas düzenlenecek.
18-30 Aralk 2008 tarihleri
arasnda Ankara, Batman, Giresun,
Kaman, Idr, stanbul, zmir, Kocaeli,
Mersin ve Tekirda’daki bur siyerlerle
daha önceki yllarda “ Ülkem
çin” projeleri kapsamnda yenilenen
okullardaki örencilere çevre eitimi
verilecek.
ÇEVECLER NÜKLEERC OLDU
ngiltere’nin çevreci isimleri U dönüü
yaparak nükleer santral istedi. Grenpeace
eski bakan, fosil yaktlarn yol
açt karbon salnmna dikkat çekerek
nükleerin iklim deiikliinden iyi
olduunu söyledi.
ngiltere’nin önde gelen çevrecileri
nükleer enerji konusundaki muhalif
tavrlarndan kesin bir dönü sergileyerek
nükleer enerjiye dönütürülmesi
çars yapt.
ngiliz ndependent gazetesi, “nükleer
enerji mi evet, lütfen” balyla
manetten verdii haberinde önde
gelen çevreciler büyük bir U dönüü
yapt. Diye yazd. Habere göre nükleer
enerji konusundaki tutumlarn
deitiren bu isimler arasnda uluslar
aras çevre örgütü Greenpeace in eski
bakan, Stephen Tindale, ngiliz Çevre
Ajans Bakan Lord Chris Smith,
ngiltere nin ulusal bilim akademisi
RoyalSociety’nin, yln bilim kitab
ödülünü kazanan Mark lynas ve yeil
parti aktiviti ve milletvekili aday Chris
Goodall bulunuyor.
Santral kurulmas desteklenmeli
Kariyerleri boyunca nükleer enerjiye
kar çkan bu isimler, fosil yaktlaryla
elektrik elde edilmesinin yol açt
karbon salm ve küresel iklim dei-
ikliiyle mücadele edebilmek için
nükleer santrallarn kurulmasnn desteklenmesi
gerektiini söyledi.
Eski Greenpeace bakan Stephen
Tindale nükleer enerji konusundaki
görülerinin nasl deitiini öyle
açklad:
52 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
“Nükleer santrallere ksmen çevre kirlilii
ve nükleer atklar nedeniyle ama
özelliklede nükleer silahlarn yaylmasndan
duyduum korku yüzünden
muhaliftim. Fikrimin deimesi de bir
gecede olmad. Zaman içinde özellikle
Sibirya’da donmu tabakann
eriyerek metan gaznn atmosfere yaylmasna
neden olmasyla sorun çok
ciddi boyutlara ulat. Bu din deitirmek
gibi nükleere kar olmak çevreci
olmann önemli bir parçasyd,
ama imdi çevrecilerle konutuumda
nükleer enerjinin ideal olmamakla
birlikte iklim deiikliinden çok daha
iyi olduu konusunda giderek yaygnlaan
bir kan olduunu görüyorum.”
Çevre ajans bakan Lord Smith küresel
snmayla savata rüzgâr güne
gibi yenilebilir enerji kaynaklarnn da
önemli olduunu ancak nükleer güç
olmadan yüksek düzeyde karbon
salmna neden olmayacak ekilde
elektrik üretmenin çok zor olduunu
söyledi.
Mark Lynas ise gelecek 10-20 yl
içinde küresel snmayla mücadele
etme konusunda ciddiysek yeni nükleer
santralar kurulmas üzerinde dü-
ünmeliyiz dedi.
KÖPEK DOSTU OTOMOBL
JAPON otomobil firmas Honda, köpek
besleyenler için özel bir otomobil
üretti. Honda’nn Element isimli modelinin
bagajnda köpekler için emniyet
kemerli bir yatak, su kab ve köpe-
in arabaya rahat bir ekilde binmesi
için açlr rampa bulunuyor. Otomobil
koltuk klflar da köpein kirletme ihtimaline
kar leke tutmaz kumatan
yaplyor. “Köpek Dostu” otomobilin,
gelecek son baharda ABD’de satlmaya
balanmas planlanyor.
DUYURULAR
*Çevre konusunda yerel veya
ulusal düzeyde faaliyet gösteren
sivil toplum kurulularmzn
letiim bilgileri ile alakal
deiikliklerini resmi yaz, telefon,
faks veya mail yoluyla
aadaki adrese bildirmeleri
yararl olacaktr. Sivil Toplum
Kurulularnn ve halkmzn
çevreye yönelik her türlü çalmalar,
plan ve projeleri, duyurular,
istek ve önerileri, bizlere
iletildii takdirde Dergimizin bu
köesinde yaynlana bilecektir.
letiim Adresi:
Çevre ve Orman Bakanl
Eitim ve Yayn Daire Bakanl
Söütözü Cad. No:14/E
Betepe//ANKARA
Ömer BAKAN
K.STK.Halkla likiler ube Müdürü
Tel:0312 207 51 81-51 82
Faks:0312 207 51 09
E-mail:
obaskan@cevreorman.gov.tr
KONUAN
FOTORAF
www.mumsema.com
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 53
‘’Türkiye’de
Sanayiden
Kaynaklanan Tehlikeli
atk Yönetimin
yiletirilmesi’’
LIFE
HAWAMAN
PROJES
Çevre Yönetimi Genel Müdürlüü
Atk Yönetimi Dairesi Bakanl
Türkiye ile Almanya arasnda gerçekletirilen
bu projenin amac
Türkiye’de tehlikeli atk anlayn
gelitirmek ve tehlikeli atk yönetiminin
optimizasyonunu salamaktr.
LIFE HAWAMAN Projesi ‘’TR03/EN/IB-
01 Waste’’ Twinning Projesinin devam
Aralk 2008 olup Projenin kalitesi ve
sürdürülebilirlii açsndan Avrupa Komisyonu
tarafndan dört aylk bir uzatma
süresi verilerek biti tarihi 30 Nisan
2009 tarihine ötelenmitir.
Projenin uzatlm olmas u olanaklar
salamaktadr:
-Envanterin 2009 yl veri toplama aamasna
elik ederek görev C’ nin sürdürebilirliinin
ve tekrarlanabilirliinin garanti
altna alnmas,
-Bakanln Atk Yönetimi Dairesi çal-
anlarna özel olarak Görev B’ altnda
bir eitim gerçekletirilmesi
-Bir elektronik kontrol listesi sisteminin
tesis kaytlaryla ilikilendirilerek Görev
C3+D1 altnda programlanmas ,
-Görev D1,D2 ve D4 balklar altnda ek
teknik geziler düzenlemek.
54 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
Görev A: Tehlikeli Atk Yönetimi
için Konsept Gelitirilmesi
Mevcut anlayn, dokümanlarn ve
bilgilerin gözden geçirilmesinin ardndan
her iki taraf da LIFE Projesi
teklifi ile hedeflenen kalitenin hayata
geçirilmesi dorultusunda konseptin
zeminini oldukça gelitirmeye karar
vermilerdir. Ek çalma aamalar,
örnein atk miktarnn ölçülmesi,
gündeme getirilmitir.
Konsept sonuçlarnn en ksa zamanda
yatrma,artm ve bertaraf tesislerinin
inasna dönütürülebilmesi için
KfW tarafndan finanse edilen bir devam
projesi balatlmtr.Bu da Görev
A’nn projenin sonuna
kadar uzatlmasn gerektirmitir.
Türkiye’de tehlikeli atklarn
ileniinin analizi ve ilgili
paydalarn analizi Temmuz
2007 tarihinden önce
balatlarak, 2008 yl Nisan
aynda, ODTÜ ve ÇOB
tarafndan taslak çalmas
yaplan tehlikeli atk yönetimi
ve tehlikeli atk yönetimindeki
problemlerin
mevcut durum tanmlarnn
gözden geçirilmesi ile tamamlanmtr.
Tehlikeli atklarn yönetimi konusundaki
taslak ve nihai konseptin detaylandrlmas
ve gözden geçirilmesi
için Türk uzman olarak Prof. Dr. Ülkü
Yeti ve ekibi ile sözleme yaplm,
GTZ uzman olarakta Alman üniversite
çalanlar (Prof. Dr.Thomanetz)
ayn amaca katkda bulunmak üzere
seçilmilerdir. Konseptin dökümantasyonu
tehlikeli atk yönetiminin
mevcut durumunun açklanmasyla
balamtr.
Konsept gelitirme çalmalar 2008
yl Eylül aynda çalma grubunun bir
toplantsyla balamtr. Burada konsept
yaplandrlm be çalma grubu
içerisinde görev ve sorumluluklarn
dalm hususunda anlalmtr.
Türkiye’deki Tehlikeli atklarn mevcut
durumu GIS haritalar kullanlarak
yanstlm; nufus, atk üretimi, sanayi
dalmlar ve kapasiteleri vb. bilgiler
birbiri ilikilendirilerek Türkiye’deki
atk durumunu özetleyen haritalar
elde edilmitir. Bu bilgiler ülkemizde
u anda mevcut olan atk verileribe
dayanarak girilmitir. Fakat Türkiye’de
u an tehlikeli atk üretimine dair istatistiki
bir veri taban bulunmad için
atk istatistiine sahip ülkelerde aç-
a çkan atk miktarn tahmin etmek
için kullanlan yöntemler pek çok uygulamal
çalmann sonucunda elde
edilen düzeltme faktörleri kullanlarak
Türkiye’ye uyarlanm,bunun sonucu
olarak tahmini atk üretimi verileri
elde edilnitir. HAWAMAN prjesinin
bir dier ürünü olan elektronik atk
veri tabannn tam performansl çalmasnn
sonucunda elde edilecek
olan atk üretim verileri sonraki yllar
için daha iyi tahminler yaplmasnda
kullanlacaktr. Bu bilgiler nda
hazrlanan bir konsept rapor tasla
Prof. Erwin Thomanetz ve istatistiki
hesaplamalar yapan Wilfried Denz
tarafndan bu görev altnda çalan
ekibe sunulmutur. Konsept raporu
üzerinde ilk çalmalar tamamlanm
olup Nisan ay sonunda rapor son
ekline getirilerek proje final raporuna
katkda bulunmak üzere sunulacaktr
Görev B: Tehlikeli Atklarn
Snflandrlmas
Görev B tehlikeli atklarn Avrupa Atk
Listesine(AAL) göre snflandrlmasn
temel alan bir çalmadr.Bu çalmann
içeriinde atklarn snflandrlmas
konusunda eiticilerin eitimi ve
tehlikeli atk snflandrlmas için kapsaml
bir klavuz hazrlanmas yer almaktadr.
Daha önce benzer bir konuda
çalan TR04/IB/EN/01 Eletrime
(Twinning) Projesi AAL’nin tüm atk
türlerine uygulanmas hususunda eiticileri
eitmitir. LIFE Projesi
ise atk snflandrlmasnn
detaylarna,muhtemel
tehlikeli atk girilerine ve
tehlikelilik kriterlerinin uygulamasna
odaklanmtr.
Faaliyet ve planlar Twinning
projesi ile uyumlatrmak
için Görev B’nin geniletilmesi
gerekmitir.
Görev B’nin sonuçlarnn
devamlln salamak
için bilgi paylam yapmak
amacyla ÇOB ve ilgili
il müdürlükleri dört tane
atk snflandrlmas eitimi
organize etmitir; Mays
2008’de Bursa’da, Haziran 2008’de
Mersin’de, Ekim 2008de zmir’de
ve Mart 2009da Ankara’da yaplan
bu eitimlerde tehlikeli atklarn üretiminden,
bertarafna, analizinden,
lisanslandrlmasna ve debetlenmesine
sektörün içinde aktif rol alan
kiiler daha sonra bubilgileri aktarabilecek
kapsamda eitilerek atklarn
snflandrlmas bilgisinin projenin
sonuçlandrlmasn takiben de yaylmas
hedeflenmitir. Bu eitimlerde
gelecein eiticileri tehlikeli atklarn
snflandrlmas konusunda detayl
olarak bilgilendirilmi, seminerden
sonra eitim program bir tartma ve
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 55
çaltay eklinde sürerek katlmclarn
atk snflandrlmasnda aktif olarak
rol almas salanmtr. Bu eitimlere
olan youn katlm talebini karlama
amacyla proje teklifinde önerilen saynn
yaklak 2 kat kadar eitici eitimi
yaplmtr.
Tehlikeli Atk snflandrlmasna ilikin
atk bilgi formlarn da içeren bir klavuz
eitimleri yapan Alman uzman
(Stefan Behrend) tarafndan hazrlanmtr.
Bu klavuzun içerik kontrolü
yaplarak ülkemiz ile uyumluluu
kontrol edilmitir. u anda bu klavuzun
ekil bakmndan son kontrolleri
basma hazrlanmak üzere yaplmaktadr.
Proje teklifinde yer alann aksine
taraflar klavuzun uygulannn ilk
olarak eiticilerin eitimi esnasnda
denenmesine karar vermilerdir eitimler
sonrasnda baklan istatistiklerde
yer alan klavuz hakkndaki yorumlar,
proje süresince klavuzun ekillendirilmesinde
dikkate alnmtr.
Görev B içerisine yaplan çalmalar,
klavuz ve snflandrma yöntemleri
ile eiticilerin eitiminin içerii,
Almanya’ya yaplan bir gezide Çevre
Genel Müdürlüü’ne tantlmtr.
Görev C:Tehlikeli Atk Yönetiminin
yiletirilmesi
Görev C, yani tehlikeli atk yönetimi
için detayl prosedürlerin tanmlanmas
Görev A altnda hazrlanacak
konsept ile yakn ilikilidir öyle ki her
iki görevin içerii ve zaman çizelgesi
paraleldir. Görev C’nin altyaps
Türkiye’de Tehlikeli Atklarn Kontrolü
Yönetmelii esas alnarak toplanm
olan envanter’dir. Atk üreticileri
Yönetmelik kapsamnda Tehlikeli Atk
Beyan Formlarn doldurarak Bakanla
göndermekle yükümlüdürler bu
ilem her yl Ocak-Mart aylar arasnda
bir önceki yln tehlikeli atk verileri
için yaplmas zorunludur.
Ekim-Aralk 2007 tarihleri arasnda
TÜK, ÇOB arasnda ARGUS GmBH
danmanl ile bir fizibilite çalmas
yürütülmütür. Sonuç olarak TÜK’in
Bilgi ilem Dairesi Bakanlnca,
ÇOB’da kullanlmak üzere Oracle
tabanl tehlikeli atk beyan sistemi
(TABS) programlanmtr.
TABS ilk olarak 2007 yl verilerini
girmek üzere 2008 ylnda kullanma
açlmtr.12 mart tarihinde 65.000
firmay kapsayan i kaytlar TOBB’dan
alnmtr. Çalan says 10’un altnda
olan firmalar ile belirli ekonomik sektörler
dnda tutulduu vakit toplam
i yeri says 38.000’e indirildi. Sanayiciler
ve l Çevre ve Orman Müdürlüklerinin
kullanmlarna göre detayl
örnekler ve açklamalarn bulunduu
iki adet kullanm klavuzu hazrlanarak
hem Atk Yönetimi Dairesi Bakanlnn
web sayfasnda hemde LIFE HA-
WAMAN Projesinin web sayfasnda
yaymlanmtr.14 Mart 2008 tarihinde
ARGUS/ÇOB ibirliinde yaklak
130 kiinin katlm salad payda
(il müdürlükleri/sanayi birlikleri) toplants
gerçekletirilerek TABS eitimi
verilmitir. Her bir il için hazrlanm
olan irketlerin adreslerini ve listesini,
sistem kullanc bilgilerini ve ifrelerini
içeren CD’ler il müdürlüklerine
datlmtr. l Müdürlüü elemanlarnca
bu kullanc adlar ve ifreler
illerinde bulunan tesislere tek tek iletilmitir.
Ardndan 20 Mart tarihinde
atk üreticilerinin veri girii 1 Nisan
ile 31 mays 2008 tarihleri arasnda
salanmtr (balangcn gecikmesi
sebebiyle bu süre uzatlmltr).Veriler
( kaytlar ve atk veri tablolar)
2 Haziran tarihinde TÜK tarafndan
ARGUS’a gönderilmitir.
Verilerin ilk deerlendirilmesinin ardndan
firmalarn %35-40’nn kullanc
bilgilerine ulaamadklar bunun
sebebinin de il müdürlüklerinin TOBB
veri tabanunda yer alan tüm firmalari
zamannda haberdar edemedikleri
olduu ortaya çkmtr. Bunun sebeplerinden
bir tanesi stanbul veya
Kocaeli gibi 10.000’den fazla firma
adresinin bulunduu illerde i younluunun
çok olmasdr.
Ayrca;
-irketler tehlikeli atk ürettiklerinin
farknda olmadklar için veya ürettiklerini
reddetikleri için gerekli verileri
salayamadlar.
-irketlerin büyük bir bölümü tehlikeli
ve tehlikesiz atklar doru snflandramadlar.
-Bazlar ise pozitif market deeri sayesinde
sattklar atklarnn atk olarak
snflandrlmasnn gereksiz oldu-
unu iddia etmilerdir.
Bütün bu sorunlarn üstesinden gelebilmek
için ÇOB, firmalardan gelen
çok sayda telefon aramalarna yant
vermi, Görev D2 altnda irketlere
kendi sanayi dallarndaki atk üretimi
hakknda bilgi vermek amacyla klavuzlar
hazrlamlar veya bu sorunla-
56 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
a kendi deneyimlerinden yola çkarak
cevap vermilerdir.
kaytlarnn ve artk üretim verilerinin
elde edildii zamanda ARGUS Görev
C3 altnda yer alan veri transferi ve
yöntemi içersindeki ayn tip veri tabann
gelitirmek üzerinde çalyordu.
Görev C4, TABS araclyla toplanm
olan verileri onaylamak,analiz
etmek ve sunmak için veri toplama
faaliyetinin ilk etabnn tamamlanmasnn
ardndan balamtr. Tehlikeli
atk izleme sisteminin (HAWA-
MONIS) gelitirilmesi ve sunulmas
esnasnda,onaylanan veri gidilerinin,
hazrlanacak olan teknik özelliklere
çok önemli katklar olmutur.Veri taban
içerisinde envaterin ilk ksmnn
sonlandrlmasnn ardndan ARGUs
tarafndan aadaki çktlar elde edilmitir;
firma cevap verme oranlar,
her ilde toplanan atk miktarlar, AAL
bölümü, geri kazanm/bertaraf ve dahili/harici
bertaraf.
Çalma Haziran 2008 tarihinde kapand
zaman sistemde yaklak
41.000 firma listelenmi ve bunlardan
%16’s elektronik sisteme girmi
ve firmalar hakknda veri salamtr.
irketlerin 3.600 (%9) tanesi ürettikleri
atk miktarn sistemde beyan etmilerdir.Elektronik
sistem devreye
girmeden önce sadece 600 firmaya
ulalabildii düünülürse muhatap
saysnn belirgin biçimde artt görülür.
Her ne kadar irket says açsndan
bakld zaman bu sonucun çok
da tatmin edici olmad düünülürse
çalan says göz önünde bulundurulursa
sonuç etkileyicidir. Yant veren
firmalarn oran %33 olup atk bilgilerini
paylaanlarn oran %26’dr. Büyük
firmalarn cevap verme oran küçük
olanlara göre belirgin bir ekilde daha
yüksektir dolaysyl da toplam çalan
saysnn üçte biri kapsam dahilindedir.
Bu çalma ayn zamanda i yeri
kaytlarnn tamamlanmas anlamnda
da etkili olmutur zira bu esnada
3.200 firma (tüm firma saysnn %8’i)
kayd eklenmitir.
Dier bir balangç veri analizi atk
miktarlarnn artma, geri kazanm/
bertaraf noktalarnda toplanmas ile
ilgilidir. Bu bilgi girilen toplam atk
miktarlarnn (hacim ve kütle) yorumlanmas
açsndan büyük önem
tamaktadr. Elektronik veri toplama
iinin ikinci deerlendirmeleri yaplmtr.
Envanterin gelitirilmesi referans
yl olan 2007 yl verilerinden
hareketle olmaldr.
Veri toplama çalmasnn en önemli
etkisi firmalarn, tehlikeli atklarn
kontrolü yönetmeliinin kendilerine
getirdii sorumluluun farkna varmamalar
ve yine tehlikeli atklarla ilgili
olarak kendi durumlarnn farkna
varmalar olmutur. Atk üreticileri ilk
kez dorudan iaret edilmi ve otoritelerce
atklarn snflandrmalar ve
kayt altna almalar konusunda uyarlmlardr.
l müdürlükleri de envanteri veri girii
yapmayanlara yönelik olarak kontrol
etmek ve onlar uyarma yükümlülüklerinden
dolay yeni bir role bürünmülerdir.Bu
faaliyetlerin atk üreticilerine
büyük bir etkisi vardr zira imdi
herkesin anlad üzere bunlarn atklarn
rapor etmemeleri otoritenin gözünden
kaçmamaktadr.
Tehlikeli Atk zleme ve Bilgi
Sistemi (HAWAMONIS)
Tehlikeli atk izleme ve Bilgi Sistem,
(HAWAMONIS), Tehlikeli atk beyan
sistemi (TABS) tarafndan toplanan
verilerin derlenmesi, dorulanmas
ve deerlendirilmesi amacyla uygulancaktr.
Bu dorultuda hazrlanan
program test aamasnda olup
TABS’tan alnan verilerin dorulanmasn
takiben yaklak 36 adet raporlama
yapabilecek ablonlar hazrlanmtr.Bunlar
Genel atk raporlar,
karlatrmal raporlar, karlatrmal
raporlar, kontrol raporlar ve GIS raporlar
olarak 4 bölüme ayrlmtr.Bu
dorultuda HAWAMONIS program
ile geri kazanm ve bertaraf tesislerine
ilikin veriler konusundaki kullancya
büyük katk salayacaktr.
Geri kazanm ve Bertaraf Tesislerinin
Kontrolü ve izlenmesi Sistemi (HA-
WACON)
HAWACON, Tehlikeli Atklarn Yönetimi
ube Müdürlüü görevleri arasnda
bulunan lisanslandrma ilemlerinin
standardnn oluturulmas
amacyla Task D altnda hazrlanan
‘’Tehlikeli atk Tesislerinin zlenmesi
Konsept Raporu’nda yer alan kontrol
listelerinin veri tabanna dönütürülmesi
amacyla tasarlanm olup henüz
yapm aamasndadr.
Görev D: Kapasite Oluturulmas
Türkiye’de yer alan tehlikeli atk üreticileri,
bertaraf ve artm tesislerine
yönelik bir denetim sisteminin gelitirilmesi
ve atk üreticilerinin de bu
denetimlerde kendi rolünün farknda
olmas amacyla tasarlanan görev D,
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 57
denetim için yetkili otorite ve bertaraf
tesisinin oluturulmasn ve atk bertaraf
tesisleri için kontrol esnasnda
kullanlacak olan özel parametrelerin
uygulanmasna yardmc olmay
amaçlamtr. Bu amaca yönelik olarak
denetimlerde kullanlacak kontrol
listeleri oluturulmu,bu listelerin
uyumluluunu denetlemek için farkl
sektörlerden tehlikeli atk üretici ve
bertaraf firmalarna uygulama çalmalar
düzenlenmitir. Ayrca, baz
tehlikeli atk üreticileri için atk yönetimini
kolaylatraca düünülerek
klavuz kitapçklar hazrlanmtr.
Denetim esnasnda kullanlacak olan
belgeler kontrol listeleri eklinde hazrlanmtr.
Bu belgeler denetim
elemanna denetimler esnasnda
standart ve tekrar edilebilir biçimde
klavuzluk edeceklerdir. Ülkemizde
mevcut olan kontrol dökümanlarnn
incelenmesinin ardndan tesislerin
kontrolüne yönelik genel bir kontrol
listesi 2008 Nisan –Temmuz aylar
arasnda hazrlanmtr. Austos
aynda kontrol listelerinin uygulanabilirlii
gelecekteki kullanclaryla/ÇOB
ve l Çevre ve Orman Müdürlükleri)
birlikte test edilmitir.Kontrol ziyaretleri
esnasnda ve sonrasnda deneyimlerin
paylalmasyla baarl bir
hizmet içi eitim salanmtr.
Dökümhaneler, metal ileme, galvaniz,
boyama ve vernikleme, Oto
tamirhaneleri, boya üretimi ve deri
üretimi sektörleri için hazrlanan tehlikeli
atk yöntemi klavuzlarnn içerik
çalmalar ubat 2009 tarihinde
sonlandrlm olup basma gitmek
üzere düzenleme çalmalar henüz
tamamlanmamtr. Atk üreticileri
için genel bir bilgi nitelii tayan bu
klavuzlar, hem üreticilere yönelik yarar
salayacak bilgiler içermekte hem
de denetici olan ÇOB çalanlarna
faydal bilgiler vermektedir.
Tüm klavuz çalmalarna ek olarak
atk tamaclnn kontrolü sistemin
gelitirilmesi içinde çalmalar yaplmtr.
AB ve AB d ülkelere snr
ötesi atk tamacl klavuzu hazrlanarak
basma hazr hale getirilmitir.
Bu klavuzlar ilgili sektörlere sivil toplum
kurulular aracl ile datlacak
ve ayn zamanda birer kopyas LIFE
HAWAMAN Projesinin web sayfasnda
yer alacaktr.
Görev D’nin izleme-denetim amacna
bir baka ekilde hizmet etmek üzere
tehlikeli atk ve hava emisyon dairelerinin
çalanlar ile 2 Alman uzman,
Görev D çalanlar birlikte ilk tesis gezilerini
zmir’de gerçekletirmilerdir.
(Petkim). Bu çalmadan edinen izlenimler
ve gezi ekibinin de katlmyla
yaplan bir çaltayn sonucunda özel
ve genel parametreler içeren genel bir
izleme raporu format hazrlanmtr.
Bu izleme konseptinin bir soucu olarak;
kamuya açk yakma tesislerinde
denetim esnasnda hizmet içi eitim
verilmesinin yetkili otoritenin denetim
mekanizmasna ciddi ekilde destek
vermesi beklenmektedir.Ayn zamanda
özel parametrelerin izlenmesinde
yetkili kurumlar arasnda bilgi alveri-
i konusunda u an için TÜBTAK organize
olmu durumdadr.
58 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
HAWAMAN projesinin Nisan ayna
kadar uzatma almas ile
birlikte izleme raporunun
içeriinin Türk
mevzuatna uyumluluunu
karlatrma
frsat bulunmu ayn
zamanda ÇOB referans
laboratuarnn
da katlmyla bir çaltay
düzenlenerek
hem özel parametrelerin
analizi hem de
izleme raporunun terminoloji
bakmndan
içerii kontrol edilerek
bu konudaki çalmalar
tamamlanmtr.
GÖREV E: ETM
Bu görev bal altndaki hedef ilk
olarak ‘’Denetim esnasndaki kapasitenin
arttrlmas ve yetkili kurumlarn
güçlenmesi’’ olarak belirlenmi ancak
sonradan paydalarn kapasitelerinin
arttrlmas ve projenin çevresel etkisinin
ve sürdürülebilirliinin gelitirilmesi
olarak geniletilmitir.
Alman üniversitelerinden seçilmi uzmanlar,
GTZ ve ÇOB çalanlar Ekim
2007 tarihinden Nisan 2008 tarihine
kadar eitim modülleri hazrlamlardr.Eitimlerin
bal ‘’özel tehlikeli
atk yönetimi’’ olarak belirlenmi ve
buna yönelik sunumlar Hakan Ünsal,
Eckard Schultes ve Prof. Erwin
Thomanetz tarafndan hazrlanmtr.
Tehlikeli atk yönetimi konusunda
transfer ve depolama istasyonlarndan,
atklarn ileri teknoloji ile bertarafna
kadar geni kapsaml ancak
sistematik biçimde ilerleyen bu eitimlere
sanayi kurulular ve il müdürlüklerinden
katlm salanmtr.
Eitimlerden sonra kullanlan eitim
materyali bir eitim CD’sinde derlenerek
bunlar her bir eitimin sonunda
katlmclara birer sertifika eliinde
takdim edilmitir.
Toplamda 190 katlmc için Haziran
2008 tarihinde Ankara’da Temmuz
2008 tarihinde Kocaeli’nde ve Kasm
2008 tarihinde Antalya’da üç eitim
düzenlenmitir. Eitimin sonuçlar
katlmclara uygulanan bir deerlendirme
anketi ile ortaya koyulmutur.
Görev E2 ÇOB’un 10 çalan için
Temmuz 2008 tarihinde Almanya’ya
gerçekletirilen bir gezi ile baarl bir
ekle tamamlanmtr. Önce küçük
bir delegasyon Bonn’da bulunan Çevre
Genel Müdürlüü’nü Tehlikeli Atk
Yönetimi konusunda fikir alveriinde
bulunmak ve LIFE HAWAMAN Projesinin
faaliyetleri hakknda sunumlar
yapmak üzere ziyaret etmitir. Bu
grup gezinin ilk iki gününde Köln’de
bulunan FKA tesisini gördüler.
GÖREV F: Görev yönetimi ve
raporlama
Çalma üniteleri ve çalma ekipleri
kuruldu ve ilk raporlama safhasnda
proje teklifi projenin uygulanmas için
uyarland ve GTZ tarafndan projeye
sürekli bir tercüman istihdam edildi.
ÇOB’nn proje çalanlar tayin edildi
ve tüm Türk ve Alman uzmanlar ie
baladlar Ortaklk anlamas mevcut
projenin finans ve teknik yönetimi için
çalma düzenleri çözümlendi. Taraflar
Brüksel’de Mart 2007 tarihinde
gerçekletirilen Kick-off toplantsna
ve Astrale (denetleyici firma) ile Mart
Aralk 2007 tarihinde gerçekletirilen
deerlendirme toplantlarna
katlmlardr.
Yönlendirme grubu oluturuldu
ve ilk yönlendirme grubu
toplants 3 temmuz 2007
tarihinde yapld.ikinci yönlendirme
grubu toplants Kasm
2008 tarihine ötelenmitir. Birinci
ve kinci ilerleme raporlar
gecikmeyle beraber Ekim 2007
tarihinde ve Mart 2008 tarihinde
hazrlanmlardr.
Proje yönetiminin olaan görevlerinden
bir tanesi AB projesi içinde kapasite
gelitirilmesidir.Buradaki aktivitelerin
bir özetini sunmak gerekirse
Kasm ay için GTZ ve COB arasnda
deneyimlerin alverii planlanmaktadr
ve bu da muhtemelen Çevre Genel
Müdürlüünün izin vermesi durumunda
GTZ Berlin tarafndan gerçekletirilecektir.
GÖREV G: Görev dalm
Projenin görsel kimlii için genel taslak
oluturuldu ve tüm LIFE HAWA-
MAN PROJE faaliyetleri için kullanlmtr.
Proje sonuçlarnn duyurulabilmesi
için baslm yüzey kaplamalarna
sahip CD’ler üretildi. ngilizce ve
Türkçe proje broürleri bastrld ve
Temmuz 2007 tarihinde Projenin açl
toplantsnda, eitimlerde, Görev
C2 ile ilgili bilgilendirme toplantsnda
datlmtr.
Projenin web sayfas bir yüklenici tarafndan
Ekim 2007 ve ubat 2008
tarihleri arasnda programland ve internette
mevcuttur.
kinci ve ksa bir payda danma/
bilgilendirme toplants artk beyan
sisteminin 14 Mart 2008 tarihindeki
eitimi ile balantl olarak gerçekletirilmitir.
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan 59
Çevre ve Çocuk
DOAYI KORUYALIM
Dünyay koruyalm,
Doaya zarar vermeyelim,
O da verir gelecekte
Çocuunuza hediye.
Önemini sorarsanz doann
Bozulunca alamazsnz cevab,
Anlarsnz sonra
Çoktan geçmi zaman.
Geri dönmek ve düzeltmek
stersiniz ama olmaz,
Bararak “Neden?” dersiniz
Cevap veren olmaz.
Doann önemini,
Bozmadan anlamal insan, n,
Keyne varmal yaamann,
Doayla iç içe insan.
Selçuk YILMAZ
Selçuk YILMAZ
ÖRETMENME
Öretmenim,
Krmz güller gibi gönlümde yanyorsun,
Bilgilerle dolu bir sandksnz öretmenim,
Öretirsiniz bize onlar,
Bir gün yanl yapsak ,
Sayenizde dier gün yanlmz olmaz,
Bir arkadam okuldan gidiyor
Alyorsunuz öretmenim,
Bir an söndü gönlümüzdeki ate
Zor durumumuzda kollarnzla sardnz
Hiç geçii olmayan bir hapis gibi,
Ne olursa olsun öretmenim,
Oyunlarmzda sorduk size
Cevap verdiniz öretmenim,
Örettiniz bize Matematii,Türkçe’yi
Hayat Bilgisini öretmenim,
Büyüdük bir anda büyüdük,
Mektup dolu odam
Hepsi size öretmenim.
BLN BAKALIM NERES
Tarih kokar her yan,
Ürün verir topra,
Renk renktir doas,
Krmzdr bayra,
nançldr insan,
Yeili mavisi,
Esizdir yaamas.
Selçuk YILMAZ
Selçuk YILMAZ
60 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
Bakan Erolu,
Afyonkarahisar Tantm
Günleri’ne tirak Etti
Çevre ve Orman Bakan Prof. Dr.
Veysel Erolu, Afyonkarahisarl Sanayici
ve adamlar Dernei ile
Egeliler Birlii tarafndan Taksim
Metrosu’nda gerçekletirilen tantm
günlerine itirak ederek, ehrin çe-
itli sektörlerinin tantld stantlar
gezdi.
Bakan Erolu, stantlarda kendisine
sunulan ikramlar tadarak, hemehrileriyle
sohbet etti. Erolu, burada
yapt konumada, etkinlikte emei
geçenlere teekkür ederek, stantlar
gezerken hatralarnn canlandn
dile getirdi. Hükümet olarak Afyonkarahisar
ve Ege için yaplmas gereken
ne varsa yerine getirdiklerini ve
getireceklerini anlatan Erolu, Ege
Bölgesi’ndeki Gediz Nehri’ni kurtarmak
için bir plan yaptklarn kaydetti.
Afyonkarahisar’da ve Türkiye’nin birçok
ehrinde tabiat parklar oluturacaklarn
ifade eden Erolu, memleketine
yapt hizmetlere ilikin
bilgi verdi.
stanbul’un fethinin 556. yl dönümü
olduunu hatrlatan Bakan Erolu,
sözlerini öyle sürdürdü
‘’Atalarmz, muhteem bir tarih
yazmtr. Bir gecede, gemileri
Kasmpaa’nn srtlarndan denize
indirmilerdir. Bu topraklar, bizlere
kazandran bütün ehitlerimize
Allah’tan rahmet diliyorum. Birlik ve
beraberliimizin, bugünlerde daha
da pekimesi gerekiyor. En büyük
idealim Cumhuriyetin 100. ylnda
Türkiye’nin dünyadaki gelimi 5
devlet arasna girmesidir.’’
Erolu’nun konumann ardndan
Afyonkarahisar’n Bolvadin ilçesinin
belediye halk oyunlar ekibi gösteri
sundu. Etkinlie, Afyon Ticaret ve
Sanayi Odas Bakan Hüsnü Serteser,
Egeliler Birlii Bakan Hüseyin
Reit Öz de katld.
Bakan Erolu
arkikaraaaç’ta
Çevre ve Orman Bakan Prof. Dr.
Veysel Erolu, inceleme ve temaslarda
bulunmak üzere geldii
Isparta’nn arkikaraaaç ilçesinde
yaptklar ve yapacaklar çalmalar
hakknda bilgi verdi.
Bakan Erolu, ilçedeki Köprü Köyü
Baraj inaat hakknda da bilgi vererek,
22 Kasmda açln yapacaklar
barajn 1480 hektar alan sulayaca-
n bildirdi.
arkikaraaaç’taki kanalizasyon sorununun
da alacan vurgulayan
Erolu, ilçeye yeni yaplacak hastane
binas için çeitli spekülasyonlara sebep
olan aaç kesimini de deerlendirdi.
Bakan Erolu, kesilen 30 aacn
yerine 30 bin aaç dikileceini
kaydetti.
Çevre ve Orman Bakan Erolu,
‘’Milletimize hizmet sevdalsyz.
Hükümetimiz son 6 ylda ülkeye muazzam
hizmetler getirdi. Yollar görüyoruz,
bakn biz Ankara’dan buraya
2.5 saatte geldik. Geçmite olsayd
5-6 saatte gelemezdik. TOK devam
ediyor, salk tesisleri, aaçlandrmalar,
göletler, ulam hizmetleri,
tarm hizmetlerinde devasa admlar
atlyor.’’dedi.
18 Yl Aradan Sonra ki
Kelaynak Göçten Döndü
Çevre ve Orman Bakanl Doa
Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüü
ile Doa Dernei’nin ortak
çalmalar sonucunda 18 yl aradan
sonra Frat ve Dicle isimli iki kelaynak
geçtiimiz yl gönderildikleri
göçten dönmeyi baard. Frat ve
Dicle’nin hayatta kalmas, 1990 ylnda
Türkiye’de tükendii kabul edilen
kelaynaklarn neslinin kurtulmas
için büyük önem tayor. Yaplan çalmalarla
saylar yüze ulaan kelaynaklar
için vahi yaamlarn yeniden
sürdürme umudu dodu.
2007 ylnda Birecik üreme alanndan
ayrlan kelaynaklardan ikisinin göçü
baaryla tamamlayarak Birecik’e
döndüü ispatland. Birecik’ten gelen
haber, kelaynaklarn neslinin devam
için çok önemli bir gelime. ki genç
kelaynak Frat ve Dicle’nin bu göçü
baarm olmas sadece Türkiye’de
deil, uluslararas ölçekte de büyük
heyecan uyandrd. Bu yl da iki kelaynaa
verici takld. 2008’de toplam
be kelayna uydudan takip
edilecek. Bu be kelaynak sayesinde
elde edilecek veriler kelaynaklarn
tabii yaamlarna devam edebilmesi
için büyük önem tamaktadr. Bu yl
göçe gönderilen Kelaynaklarn göçü
internet üzerinden takip edilebilecektir.
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan
61
Orman yangnlarnn etkileri
ve yangn sonras yönetim
Bat Akdeniz Ormanclk Aratrma
Müdürlüü (Antalya)’nün Avrupa
Orman Aratrma Enstitüsü, Akdeniz
Çalma Ofisi (European Forest
Research Institute, Mediterranean
Regional Office -EFIMED) ve Avrupa
Aratrma Fonlarndan COST
(European Cooperation in Science
and Tecnology) ile ortaklaa olarak
organize ettii “Orman yangnlarnn
etkileri ve yangn sonras yönetim
- Course on forest fires: Impacts
and post-fire management” konulu
kurs 13-18 Nisan 2009 tarihlerinde
Antalya’da yapld.
Antalya / Belek’ te yaplan kursa
Suriye, Fas, Tunus, talya, spanya,
Portekiz, srail, Yunanistan ve Türkiye’
den toplam 25 aratrmac ve
doktora örencisi katlmtr. Kursta
eitici olarak ise Türkiye, Fransa,
Portekiz, spanya ve Yunanistan’dan
deiik üniversite ve aratrma kurumlarndan
toplam 9 eitici katlmtr.
Eitim dilinin ngilizce
olduu kursa ülkemizden Aratrma
Müdürlükleri’nden, Orman
Fakülteleri’nden ve Orman Genel
Müdürlüü’nden toplam 9 kii katlmtr.
Kursta; orman yangnlarnn orman
ekosistemleri üzerine olan etkileri,
Akdeniz havzasndaki vejetasyon yaplar,
iklim deiikliinin bitkiler üzerine
olan etkileri ve bitkilerin gelitirdikleri
uyum stratejileri, yanc yükü
ve yangn davranlar ile simülasyon
modellerinin gelitirilmei, yanc yükünün
azaltlmas uygulamalar, yangn
önleyici silvikültürel müdahaleler,
yakt izolasyonlar, yangn sonras
yönetim planlamalar çerçevesinde
yaplacak ilemler, ekosistem yenilenmesi,
rehabilitasyon çalmalar,
yangn emniyet eritlerinin özellikleri,
nerede ve hangi geniliklerde yaplmas
gerektii konular ilenmitir.
Kursun son günü 2008 ylnda yanan
Serik-Taal yangn ve sonrasnda
yaplan YARDOP projesi ve uygulamas
ile ilgili incelemelerde bulunulmutur.
Hükümetleraras klim
Deiiklii Paneli (IPCC)
30. Oturumu
Hükümetler Aras klim Deiiklii
Paneli (IPCC), Birlemi Milletler klim
Deiiklii Çerçeve Sözlemesi
(BMDÇS) altnda, karar vericilere
ve dier ilgili kiilere iklim deiiklii
konusunda tarafsz bilgi salanmas
amacyla kurulmutur. IPCC, insan
kaynakl iklim deiiklii konusunda
mevcut bilginin gelitirilmesine,bu
bilginin yaylmasna ve söz konusu
bu deiimin önlenmesi için yaplmas
gereken çalmalarn temellerini
belirlemesine yapm olduu
katklardan dolay 2007 Nobel Bar
Ödülüne layk görülmütür.
IPCC ayrca, BMDÇS Taraflar Konferans
veya Bilimsel ve Teknolojik
Danma Yardmc Organ Tarafndan
yönetilecek talepler üzerine
belirli konularda özel rapor ya da
teknik deerlendirmeler hazrlamaktadr.
Panelin metodoloji alanndaki
çalmalar, taraflarn sera gaz envanterlerinin
oluturulmas için rehberler
hazrlanmasnda önemli rol
oynamtr. Raporlar müzakerelerde
temel referans kaynaklar olarak kullanlmaktadr
Dier taraftan, ihtiyaca
göre belirli dönemlerde çalma
gruplar oluturulabilmektedir.
IPCC, be yl ara ile iklim deiikli-
ini bilimsel oalrak ortaya koyan
deerlendirme raporlar yaynlar.Bu
raporlardan dördüncüsü (AR4) 2007
ylnda yaymlanmtr. IPCC’nin
2007 ylnda açklad Dördüncü
Deerlendirme Raporunda 20. Yüzyln
ortalarndan bu yana ortalama
yüzey scaklklarnda gözlenen art-
n büyük bölümünün kuvvetli olaslkla
(% 90 ) insan kaynakl sera gaz
salmlarndaki arttan kaynakland
ve bulgunun,bir önceki IPCC Deerlendirme
Raporuna göre daha güçlü
ve somut kantlara dayand belirtilmektedir.
Türkiye, IPCC 4.deerlendirme raporunda
iaret edildii üzere iklim
deiikliinden en çok etkilenecek
olan Akdeniz Havzasnda yer almaktadr.
Ülkemiz, Birlemi Milletler
klim Deiiklii Çerçeve Sözlemesi
kapsamnda yürütülen iklim deiikliine
yönelik küresel mücadeleye;
kendi imkanlar ve özel koullar da
dikkate alnarak katk salamaya devam
etmektedir.
IPCC Ulusal Odak Noktas görevi
Bakanlmz tarafndan yürütülmektedir.
Daha önceki süreçte yaplan
giriimler ve 2007 yl Kasm aynda
spanya’da gerçekletirilen 27. Oturum
srasnda Sekreterya ile yaplan
ikili görümeler neticesinde, IPCC 30.
Oturumunun Türkiye’de yaplmas ile
ilgili karar 27. Oturumun toplant tutanaklarna
geçmitir.Toplant 20-24
Nisan 2009 tarihlerinde,Antalya’da
gerçekletirilmitir.
Toplant taslak gündeminde yer alan
konular arasnda,gelecekteki IPCC
faaliyetleri, IPCC 5. Deerlendirme
Raporunun kapsam, ar doa
olaylar ve felaketlere ilikin olas
IPCC özel raporu, BMDÇS ile ilgili
konular, IPCC’ nin alm olduu Nobel
Bar Ödülü’nün iklim deiiklii
aratrmalar için genç aratrmaclara
burs olarak tahsisi konusu ve ilerleme
raporlar yer almaktadr.
Toplant,iklim deiiklii konusunda
ülkemizin dier ülkelerle ibirlii faaliyetleri
yapmasna ve uluslar aras
çalmalara katk salamtr.ayrca
farkl ülkelerden yüzlerce katlmcya
62 Çevre ve İnsan 2009/1 0
Sayı:76
profesyonel bir organizasyonla ev
sahiplii yaplmas, ülkemizin tantlmasna
da imkan salamtr.
YEN YÖNETMELKLER
YÜRÜRLÜKTE
Kimyasallar Yönetimi Dairesi Bakanl
tarafndan,ilgili kurum ve klurulular
ve sanayi temsilcileriyle isti-
are ile hazrlanan,
1.Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarlarn
Snflandrlmas,Ambalajlan
mas ve Etiketlenmesi Hakknda
Yönetmelik
2.Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarlara
likin Güvenlik bilgi Formlarnn
Hazrlanmas ve Datlmas Hakknda
Yönetmelik
3.Baz Tehlikeli Maddelerin,
Müstahzarlarn ve Eyalarn
Üretimine,Piyasaya Arzna ve Kullanmna
likin Kstlamalar ve Kontrolü
Hakknda Yönetmelik
4.Kimyasallarn Envanteri ve Kontrolü
Hakknda Yönetmelik
26 Aralk 2008 tarih ve 27092 sayl
Mükerrer resmi Gazete’de yaymlanmtr.Bu
yönetmelikler ile
ilgili 3 eitim semineri düzenlenmi
olup,snflandrmann nasl yaplmas
gerektii ile ilgili bilgi verilmitir.Sanayinin
talebi olmas durumunda seminerlerin
düzenlenmesine devam
edilecektir.
Avrupa Birlii ‘’Kimyasallarn Kayd,
Deerlendirmesi, izni ve kstlamalar
Tüzüü’nü (REACH Tüzüü ) ile ilgili
bilgilendirme seminerleri.Düzenlenmitir.Ayrca
bu konuda ,Avrupa Kimyasallar
Ajans tarafndan yaymlanan
baz önemli broürlerin ve rehberlerin
tercümeleri yaplarak hem yazl
hemde elektronik ortamda(www.
kimyasallar.cevreorman.gov.tr adresinde)
yaymlanmtr.
5871 sayl kalc Organik kirleticilere
likin Stockholm Sözlemesinin
Onaylanmasnn Uygun Bulunduuna
Dair Kanun 14 Nisan 2009 tarih
ve 27200 sayl Resmi Gazete’de yaymlanmtr.
TUTUKLU HÜKÜMLÜ
ÇOCUK VE GENÇLERN
ÇEVRE HAFTASI
ETKNLKLER
Çevre ve Orman Bakanl Eitim ve
Yayn Dairesi Bakanl ve Ankara
Çocuk ve Gençlik Kapal Ceza nfaz
Kurumu ibirlii ile çevre haftas
nedeniyle “Her Çocua Bir Fidan”
kampanyas balatlmtr. Projenin
amac Ankara Çocuk ve Gençlik Kapal
Ceza nfaz Kurumunda kalmakta
olan çocuk ve gençlere doay, yeili
sevdirmek, çevre konusunda duyarl
birer birey olmalarna yardmc olmay
içermektedir.
Proje kapsamnda, 02/06/2009
günü düzenlenen törenle, Eitim ve
Yayn Dairesi Bakan sayn Enver
KURGUN ve Eitim Dairesi çalanlar,
Ankara Çocuk ve Gençlik Kapal
Ceza nfaz Kurumu Müdürü sayn
Muammer SEYTOLU, Kurum Çalanlar
ve Kurumda kalmakta olan
çocuk ve gençlerin katlm ile Çevre
ve Orman Bakanl Eitim ve Yayn
Dairesi Bakanl tarafndan salanan
fidanlar dikilmitir. Sayn Daire
Bakan Enver KURGUN Kurumda
kalmakta olan çocuk ve gençlere
fidan dikimi, bakm ve korunmas
konularnda bilgiler vermi, çocuk ve
gençlere yeili ve doay sevmelerinin
vatan sevgisi ile edeer olduunu
örnekler vererek anlatmtr.
Düzenlenen tören ve fidan dikiminin
ardndan Çevre Orman Bakanl
Eitim ve Yayn Dairesi Bakan Sayn
Enver KURGUN ve ekibine, Ankara
Çocuk ve Gençlik Kapal Ceza
nfaz Kurumda kalmakta olan çocuk
ve gençlerin toplu yaam alanlar,
hobi bahçeleri ve atölyeler gezdirilerek,
Kurumda verilen eitimler,
sertifikal ve sertifikasz kurslar, eitim
amaçl i atölyeleri tantlmtr.
Eitim ve Yayn Dairesi Bakan sayn
Enver KURGUN; Kurumda yürütülen
I. ve II. Kademe Okuma Yazma Kurslarnn,
Örgün Eitimin, AÖF ve ÖSS
hazrlk kurslarnn, sertifikal i ve
meslek kurslarnn, Tiyatro, Konser,
Konferans ve Sinema gibi etkinliklerin
Ankara Çocuk ve Gençlik Kapal
Ceza nfaz Kurumunu adeta çok
amaçl bir okul haline getirmi oldu-
unu görmekten mutluluk duyduunu
belirterek, çalmalarndan dolay
Kurum idarecilerine ve çalanlarna
teekkürlerini iletmilerdir.
HÜSEYN AVN ÇATAL YILIN
BÜROKRATI SEÇLD
TIME Dergisi ve Meclis Haber Dergisi
Yln Bürokratlarn seçti. Ankara
Orman Bölge Müdürü Hüseyin Avni
ÇATAL’a “YILIN BÜROKRATI” ödülü
verildi. Siyaset, Bürokrasi, Sivil Toplum
Örgütleri, Çalma Hayat ve
Medya dünyasna yönelik haberleri
ile Türkiye’de gündem oluturan
TIME DERGS ve MECLS HABER
DERGS Türkiye’ye hizmet edenleri
ödüllendirdi.
Time Dergisi ve Meclis Haber
Dergisi’nin geleneksel hale getirdii
ödül töreninde Türkiye’ye hizmet
edenler unutulmad. Yaplan oylama
sonucunda, Babakanmz Sayn
Recep Tayyib Erdoan Yln Devlet
Adam seçilirken, Yln Bakan Devlet
Bakan ve Babakan Yardmcs Sayn
Cemil Çiçek ödüle layk görüldü.
Tme Dergisi ve Meclis Haber Dergisinin
6. ylnda ortaklaa düzenledikleri
“Yln Enleri” seçiminde Ankara
Orman Bölge Müdürü Hüseyin Avni
ÇATAL’a “YILIN BÜROKRATI” ödülü
verildi.
2009/1 Sayı:76 Çevre ve İnsan
63
BULMACA
Ömer BAŞKAN / Eğit.ve Yay. Dairesi Bşk.lığı K.STK.Halk İliş.Şube Müdürü
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1 12 15 11
2 13
3 17 7
4 8 6 16
5 10 1
6
7 4 2
8 5
9
10 14 3
ANAHTAR g SLOGAN
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
SOLDAN SAA:
1. Çevre eitiminin ele alnd ilk konferans -Üzüm çekirdeinde bulunan ve kalp damarlarnda ya birikimini önleyen çok güçlü
antioksidan madde. 2.(tersi)Uluslararas Çalma Örgütü –Sulak alanlar sözlemesi 3.Hafif metal grubundan bir element –(tersi)
Mesken, barnak 4. AB’nin çevresel bilgi ihtiyacn karlayan bamsz kurumlarndan biri –nsan yaps su depolama tesisi 5.(tersi)
Sebze ve meyvelerin toptan satld büyük pazar –(tersi)Enerjiyi kimyasal konumda depolayan elektro kimyasal bir cihaz. 6.Kemik
ucu 7.(tersi)Kat halde bulunan bir element –Uzak mesafeye yaylm baca zerreciklerini bulmaya yarayan hava kirliliiyle ilgili teknik
8.Avrupa Birlii Çevre Yönetimi ve Denetimi Sistemi –Bozulmam. 9.Basamak biçiminde yeryüzü ekli –(tersi)Petrol ürünleri datm
yapan bir kurulu. 10.Doa olaylarnn sebep olduu ykm, felaket –Sera gaz salnmlarna snrlama getiren ve 05.02.2009 tarihinde
Türkiye’nin de taraf olduu uluslararas sözleme.
YUKARIDAN AAIYA:
1. Petrol sahiplerinin petrol kirliliine ilikin sorumluluklar konusundaki gönüllü
sözleme –(tersi)Satranç oyununda dikey ve yatay olarak (L) biçiminde hareket
edebilen ta. 2.Devlet tekilatmzn bir yerel yönetim birimi –ne yaprakl reçineli bir
orman aac –(tersi)Uluslararas Çevre Eitim Vakf. 3.(tersi)Allah bir bilen, batldan
holanmayan –Türk milletinin yetitirdii en büyük tasavvuf erlerinden birinin soyad.
4.Zaman birimi. 5.Bir element –Güzellik veren, güzelletiren ey -Hitler’in kiisel
muhafzln yapmak üzere kurulan birlikler. 6.Artma tesislerinin çknda suya sabit
bir debi salamak üzere konulan dikey engel. 7. Otlar seyrek ve ksa boylu, biçilmeye
uygun olmayan engebeli arazi –(tersi)nsanda bulunan bir eyi yapabilme gücü. 8.Bir
element –Su kenarlarnda kavak ekimine uygun düz arazi, kaman. 9.Ispanakgillerden
bir bitki –Atmosferde en yüksek oranda bulunan gaz. 10.Bir element –(tersi)Karn tok
olmayan –Bir gecelik faiz uygulamas.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1 K U
2 A
3 R
24
R
19
R S A K S E T
20
I G E B E
1
O K A S
4 A K A T
5 B Y A
6 U P A T
7
8
R
O
8 U L
9
10
5
3
2
R
ANAHTAR SÖZCÜK
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
E
13
A M U R
17
L
18
A
M A Ç
14
N
16
I
15
L S E K
4
A
N E K S E
9
T
K
S
23
I
Ç
6
L A M
11
M M A
21
N E S E K M
O R M A N L A R T Ü M C A N L I L A R I N D I R
7
A
Ç
64 Çevre ve İnsan 2009/1 Sayı:76
Fotoğraf: Zarif NUHUT
Change language