Alkan DEMİR - Tarımsal Ekonomik Araştırma Enstitüsü

TARIMSAL EKONOMİ VE POLİTİKA GELİŞTİRME ENSTİTÜSÜ
TEPGE BAKIŞ
Temmuz 2012 / ISSN: 1303–8346 / Sayı:14/Nüsha: 1
PORTAKAL SUYU
1. GİRİŞ
Ayten ZAN SANCAK
TEPGE
Tarım ve tarıma dayalı sanayi Türkiye ekonomisi
açısından çok büyük önem taşımakta olup, meyve
üretimi ve işleme sanayisi büyük bir potansiyele
sahiptir.
Türkiye meyve suyu sanayisi, ülkenin tarıma elverişli
coğrafi konumu, ihracat gücünü arttıran özel konumu,
sahip olduğu iklimsel olanaklar, genç nüfusu,
ekonomideki gelişmelere paralel olarak artan alım
gücü, her geçen gün gelişen ve genişleyen dinamik iç
pazarı açısından birçok avantaja sahiptir. Bu
avantajların açtığı fırsat kapıları doğru şekilde
kullanılabilirse, bu alandaki fırsat ve potansiyeller
ülke ekonomisinin gelişmesine çok ciddi katkıda
bulunacaktır [1].
Meyve suyu işleme sanayisinde üretim, üç farklı
şekilde yapılmaktadır. Bunlar elma, vişne gibi
Eda AYGÖREN
TEPGE
meyvelerin işlendiği berrak şekil; şeftali, kayısı gibi
meyvelerin işlendiği bulanık şekil ve portakal, limon
gibi meyvelerin işlendiği narenciye şeklidir. Meyve
suyu sanayisi tarafından üretilen ürünler dört ana
kategoriye ayrılmaktadır: Bunlar %100 meyve suyu,
meyve nektarı, meyveli ve aromalı içeceklerdir.
Türkiye’de tarımsal üretimdeki ve meyve suyu
sanayisindeki gelişmelere paralel olarak işlenen
meyvelerde çeşitlendirme artmaktadır. Türkiye’de
elma, kayısı (zerdali dahil), şeftali, vişne, portakal,
üzüm ve nar meyve suyuna işlenen başlıca
meyvelerdir. Son yıllarda talebe bağlı olarak havuç,
limon, üzüm, çilek, ayva, domates, armut, mandalina,
kuşburnu, karadut gibi meyvelerin de sanayiye giden
oranları her geçen gün artmaktadır.
2. PORTAKAL SUYU ÜRETİMİ
2011 yılında dünyada toplam portakal üretimi 51.352
bin ton olup; Brezilya (%35), ABD (%16), Çin (%13)
ve AB-27 (%13) dünya portakal üretiminde ilk
sıralarda yer almaktadır. Türkiye, dünya portakal
üretiminde 7.sırada yer almaktadır [Şekil 1].
Dünya portakal suyu üretimi ise 2.176 bin ton olup;
Brezilya (%57), ABD (%31) ve AB-27 (%5) ilk
sıralarda yer almaktadır [Şekil 2].
1

Portakal Suyu
TEPGE
Şekil 1: Dünyada Portakal Üretimi (%) (2011) Şekil 2: Dünyada Portakal Suyu Üretimi (%) (2011)
Kaynak: [6]
Türkiye meyve suyu sektöründe işlenen meyvelerin
çeşitleri her geçen yıl artsa da sektörde en çok işlenen
meyveler yerini korumaktadır. Türkiye’de meyve suyu
ve benzeri ürünlere işlenen başlıca 6 meyve elma,
şeftali, kayısı, vişne, portakal ve nardır. Bunları son
dönemde, ihracat şansı artan siyah havuç ve üzüm
izlemektedir [1].
Şekil 3: Meyve Suyuna İşlenen Portakal Miktarı ve Portakal Suyu Üretimi (Bin Ton)
Türkiye’de 2006 yılında 1.536 bin ton olan portakal
üretimi 2010 yılında %11 oranında artarak 1.710 bin
ton’a yükselmiştir. Üretilen portakal miktarının
yaklaşık %2-4’ü portakal suyuna işlenmektedir.
Portakal üretimindeki artışa paralel olarak portakal
suyuna işlenen miktarda 2006 yılına göre %42
oranında artarak 2010 yılında 53,8 bin tona
yükselmiştir. Portakal suyu üretimi yıllar itibari ile çok
az artış ve azalışlar göstermektedir [Şekil 3].
Kaynak: [6]
* MEYED (Meyve Suyu Endüstrisi Derneği)
3. PORTAKAL SUYU TÜKETİMİ
Amerika ve AB’de olduğu gibi, Türkiye’de de meyve
suyu ve benzeri ürünler, Türk Gıda Kodeksi gereğince
içerdikleri meyve oranına göre 4 ana kategoriye
ayrılmaktadır. Bunlardan ilki tamamen meyveden
dönüşen ve meyve oranı %100 olan meyve suyudur.
2
İkinci kategori ise, minimum meyve oranı üretildiği
meyveye göre değişen ve yasal olarak belirlenmiş olan
meyve nektarıdır. Limon, vişne gibi tatları çok ekşi
olan ya da şeftali kayısı gibi çok yoğun kıvamlı olan
bazı meyveleri, %100 meyve suyu olarak tüketmek

TEPGE
uygun değildir. Bu nedenle bu meyvelerin suları belirli
bir miktar suyla seyreltilir ve tat dengesini korumak
için şeker ilave edilir. Bu kategori meyve nektarı
olarak isimlendirilmekte olup, nektarlara eklenmesine
izin verilen şeker miktarı ve minimum meyve oranı
yasal olarak Türk Gıda Kodeksince belirlenmiştir.
Meyve suyu ve meyve nektarına koruyucu katkı
maddesi eklenmesine yasal olarak izin verilmemekte,
gelişen teknoloji sonucunda da buna gerek
duyulmamaktadır. Diğer iki kategori meyve oranı
%10-24 arasında değişen meyveli içecek ve %0-9
arasında değişen aromalı içeceklerdir [1].
Türkiye’de meyve suyu üretimi 1960’lı yılların
sonlarında başlamıştır. Yıllar içinde teknolojik
gelişmeler yakından takip edilmiş ve ürün
çeşitlendirmesine gidilmiştir. İç pazarda özellikle
şeftali, vişne, kayısı ve karışık meyve nektarları
tüketilmekte iken, ihracatta ağırlıklı olarak elma suları
önem kazanmıştır. Ancak son yıllarda değişen
eğilimler doğrultusunda iç pazarda elma, nar, domates
ve üzüm suyuna ve özellikle %100 meyve suyuna olan
talebin artması bu ürünleri de iç pazarda kayda değer
bir konuma getirmiştir.
Şekil 4: Ülkeler İtibari İle %100 Portakal Suyu
Tüketimi (2010) (%)
Kaynak: [5]
Portakal Suyu
2010 yılında dünyada portakal suyu tüketiminde ABD
3.691 milyon litre ile ilk sırada yer almaktadır.
ABD’yi 800 milyon litre ile Fransa (%9), 792 milyon
litre ile Almanya (%8), 707 milyon litre ile İngiltere
(%8) ve 547 milyon litre ile Kanada (%6) takip
etmektedir [Şekil 4]. 2010 yılı Türkiye portakal suyu
tüketimi 8 milyon litre olup dünya portakal suyu
tüketiminde son sıralarda yer almaktadır.
Şekil 5: Dünya Toplam Portakal Suyu Tüketimi (Milyon Litre)
Kaynak: [5]
2004 yılında 19.219 milyon litre olan dünya toplam
portakal suyu tüketimi 2010 yılında %10,4 oranında
artma göstererek 21.219 milyon litre düzeyine
ulaşmıştır. 2010 yılında tüketilen portakal suyunun %
46’sını meyve suyu (sulandırılmış), %44’ünü %100
meyve suyu ve %10’unu nektar tüketimi
oluşturmaktadır [Şekil 5].
Kişi başına portakal tüketiminin en fazla olduğu
ülkeler sırası ile Norveç, Kanada, Fransa ve
İrlanda’dır. 2003 yılına göre Norveç’te kişi başına
portakal suyu tüketimi 2010 yılında %33 oranında
artarak yaklaşık 19 litre/nüfus düzeyine yükselmiştir.
Türkiye’de ise 2010 yılında kişi başına tüketim 0,34
litre/nüfus düzeyinde gerçekleşmiş olup 2003 yılına
göre %48 oranında artmıştır [Tablo 1].
3

TEPGE
Portakal Suyu
Tablo 1: Dünyada Kişi Başına Portakal Suyu Tüketimi (Litre/Nüfus)
Ülkeler 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Norveç 14,53 16,27 17,66 18,37 18,63 19,72 19,99 19,29
Kanada 19,34 19,58 22,05 20,53 19,38 18,21 18,55 18,98
Fransa 14,30 13,71 14,20 14,80 15,16 15,03 15,46 15,73
İrlanda 18,19 18,84 19,27 18,74 18,58 18,18 15,84 15,14
İsveç 16,58 14,88 14,88 15,62 15,25 14,79 14,74 14,67
ABD 18,44 18,77 17,79 16,54 15,64 14,50 14,82 13,99
Almanya 17,52 15,77 14,40 14,56 13,80 13,67 13,30 13,67
Türkiye 0,23 0,31 0,40 0,57 0,54 0,47 0,39 0,34
Kaynak: [5]
4. DIŞ TİCARET
4.1 İhracat
Dünya meyve suyu ticaretindeki en büyük payı taze
meyve üretimindeki fazlalığa paralel olarak her zaman
portakal ve elma suyu almaktadır. Ülkemizin meyve
suyu ve konsantresi ihracatında da en önemli kalem
elma suyudur. Elma suyu ihracatı miktar olarak
toplam ihracatımızın %56’sını, değer olarak ise
%48’ini oluşturmaktadır. Meyve suyu ihracatında
elma suyunu, içinde vişne, kayısı, şeftali gibi
kalemlerin de bulunduğu “diğer meyve ve sebze
suları” takip etmektedir. Bu iki kalemin toplam
ihracata etkisi miktar olarak %82, değer olarak ise
%91’dir [1].
Şekil 6: Dünyada Portakal Suyu İhracatı (%)
Türkiye’nin meyve suyu ihracatı 1970 yılında 6 ton
gibi sembolik bir miktarla başlamış ve 2010 yılı
ihracatı ise 174 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
2011 yılında ise meyve suyu ihracatı bir önceki yıla
kıyasla değer bazında %26,7’lik artış kaydetmiş ve
221 milyon dolar seviyesine ulaşmıştır [3].
Türkiye’nin meyve suyu ihracatında ilk sırayı 42,3
milyon dolarla Almanya almaktadır. Söz konusu
ülkeye yönelik ihracat değer bazında %46,2 gibi
anlamlı oranda artış kaydetmiştir. Diğer taraftan,
İngiltere ve Belçika’ya gerçekleştirilen değer bazında
ihracatta rekor artışlar, sırasıyla %170 ve %512 olarak
kaydedilmiştir [2].
Türkiye’nin portakal suyu ihracatı 2011 yılında
yaklaşık 3 milyon dolar olarak gerçekleşmiş olup,
toplam meyve suyu ihracatına oranı %1’dir.
İhracatının değer olarak %20’sini dondurulmamış
portakal suyu, %46’sını dondurulmamış Briks değeri
20'den az Portakal Suyu, %35’ini diğer hallerdeki
portakal suları oluşturmaktadır [Tablo 2].
Kaynak: [6]
Dünya portakal suyu ihracatının %82’sini Brezilya
oluşturmaktadır. Türkiye, dünya portakal suyu
ihracatında oldukça düşük pay almaktadır [Şekil 6].
4

TEPGE
Portakal Suyu
Tablo 2: Türkiye’nin Yıllar İtibariyle Portakal Suyu İhracatı (Miktar: ton, Değer: 1000 ABD $)
İhracat
2007 2008 2009 2010 2011
Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer
Portakal Suyu
(Dondurulmuş)
57 37 70 38 81 50 416 376 625 641
Portakal Suyu
(Dondurulmamış;
Briks değeri 20'den
2.361 1.673 3.137 2.519 1.753 1.188 2.445 1.649 2.166 1.488
az)
Portakal Suyu (Diğer
Haller)
1.839 1.454 2.556 2.115 1.707 1.258 1.688 1.117 1.852 1.129
Genel Toplam 4.257 3.164 5.763 4.672 3.541 2.496 4.549 3.142 4.643 3.258
Kaynak: [7]
Türkiye’nin 2011 yılındaki portakal suyu ihracatında
ilk sırayı 691 bin dolarla Libya almaktadır. Söz
konusu ülkeye yönelik ihracat değer bazında %261
gibi anlamlı oranda artış kaydetmiştir. Libya’yı
Mersin Serbest Bölgesi (%10) ve İngiltere (%9) takip
etmektedir [Tablo 3].
5
Libya’ya yapılan ihracatın %68’ini brix değeri 67'yi
geçmeyen diğer portakal suları, %21’ini dondurulmuş;
brix değeri 67'den az olan diğer portakal suları ve
%11’ini dondurulmamış; brix değeri 20'den az olan
portakal suları oluşturmaktadır.
Tablo 3: Türkiye’nin Ülkeler İtibariyle Portakal Suyu İhracatı (Miktar: Ton, Değer:1000 ABD $)
Ülkeler
2007 2008 2009 2010 2011
Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer
Mersin Ser. Bölge 993 829 700 576 5 3 398 377 200 316
İngiltere 388 252 1.561 1.274 961 658 643 448 363 280
ABD 260 128 298 136 132 61 147 71 128 64
K.K.Türk.Cum. 250 207 221 193 157 119 175 127 110 86
Almanya 102 71 141 131 149 106 84 63 76 61
Libya 72 46 46 30 359 199 383 191 1.274 691
Singapur 51 28 173 88 217 129 265 158 310 181
Hog Hong 51 25 122 60 70 47 232 143 272 164
İsrail 36 8 125 96 33 23 45 49 24 27
Belçika 23 18 21 18 9 6 22 14 7 6
Filipinler 20 12 90 47 115 71 185 125 178 117
Diğer 2.011 1.541 2.266 2.023 1.334 1.073 1.969 1.378 1.702 1.264
Türkiye 4.257 3.164 5.763 4.672 3.541 2.496 4.549 3.142 4.643 3.258
Kaynak: [7]
4.2 İthalat
Şekil 7: Dünyada Portakal Suyu İthalatı (%)
Dünya portakal suyu ithalatının %54’ünü AB-27
oluşturmaktadır. AB-27’yi ABD (%15) ve Kanada
(%8) takip etmektedir. Türkiye, dünya portakal suyu
ithalatında oldukça düşük pay almaktadır [Şekil 7].
Türkiye meyve suyu ithalatı, ihracattan hem miktar
hem de değer olarak çok düşük de olsa, 2000’li
yılların başından 2008 yılına kadar artmıştır. Global
krizin yaşandığı 2008 yılında ithalat miktar olarak
azalsa da değer olarak az da olsa artmıştır. 2009 yılı

Portakal Suyu
ithalatında ise hem değer hem de miktar olarak bir
düşüş gerçekleşmiştir [1].
2011 yılında ithal edilen meyve suyu miktarı 2007
yılına göre yaklaşık %2 artma gösterirken, bir önceki
yıla göre ise yaklaşık %7 azalma göstererek yaklaşık
19 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılı
ithalatımız yaklaşık 29 milyon dolar olarak
gerçekleşmiştir.
TEPGE
Türkiye’de üretilen portakalların sofralık çeşitlerden
oluşması ve meyve suyuna işlemeye uygun olmaması
nedeniyle, portakal suyu en büyük ithal kalemimiz
konumundadır. 2011 yılında ithal edilen portakal suyu
değer olarak toplam meyve suyu ithalatının yaklaşık
%48’ini, miktar olarak ise %32’sini oluşturmaktadır.
İthalatının değer olarak %87’sini dondurulmamış
portakal suyu, %8’ini dondurulmamış Briks değeri
20'den az Portakal Suyu, %4’ünü diğer hallerdeki
portakal suları oluşturmaktadır [Tablo 4].
Tablo 4: Türkiye’nin Yıllar İtibariyle Portakal Suyu İthalatı (Miktar: ton, Değer: 1000 ABD $)
İthalat
2007 2008 2009 2010 2011
Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer
Portakal Suyu (Dondurulmuş) 5.951 15.188 5.833 15.316 3.648 6.135 4.323 8.583 4.929 12.262
Portakal Suyu
(Dondurulmamış; Briks değeri 31 42 143 272 22 24 0 1 832 1.185
20'den az)
Portakal Suyu (Diğer Haller) 2.114 4.172 1.631 3.126 338 628 599 1.067 288 592
Genel Toplam 8.096 19.402 7.607 18.714 4.008 6.787 4.922 9.651 6.049 14.039
Kaynak: [7]
Türkiye’ye 2011 yılında toplam 44 ülkeden meyve
suyu ithalatı gerçekleştirilmiştir. İsrail, Brezilya,
Hollanda ve KKTC ithalatımızda önde gelen
ülkelerdir. 2011 yılında, İtalya’dan gerçekleşen ithalat
değer bazında %3034, İspanya’dan gerçekleştirilen
ithalat ise %2141 gibi rekor oranlarda artış
kaydetmiştir [3].
İthalatta ilk sırada yer almakta olan İsrail’den ağırlıkla
diğer turunçgil suları ve dondurulmuş portakal suyu
ithal edilmekte, Brezilya’nın Türkiye’ye
gerçekleştirdiği meyve suyu ihracatında ise
dondurulmuş portakal suları birinci sırada yer
almaktadır. Yüksek ithalat artış oranları ile dikkat
çeken İspanya’dan ağırlıklı olarak dondurulmamış
portakal suyu, İtalya’dan ise diğer meyve ve suları
ithal edilmektedir [8].
Tablo 5: Türkiye’nin Ülkeler İtibariyle Portakal Suyu İthalatı (Miktar: Ton, Değer:1000 ABD $)
Ülkeler
2007 2008 2009 2010 2011
Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer
Brezilya 4.794 12.078 5.207 13.665 2.729 4.154 2.832 2.832 4.798 4.798
K.K.Türk.Cum. 928 2.228 88 245 506 1.076 1.152 2.748 1.100 2.823
İsrail 1.074 1.711 1.234 1.948 12 26 920 1.644 1.027 2.088
Almanya 20 72 7 25 7 29 28 68 9 33
İspanya 0 0 0 0 0 0 0 0 814 1.161
Hollanda 662 1.844 689 1.659 583 1.061 970 2.097 1.011 2.924
Yunanistan 541 1.289 317 970 20 41 20 41 0 0
İrlanda 42 125 32 130 68 332 33 160 26 119
Diğer 37 56 33 73 84 68 33 62 19 92
Türkiye 8.096 19.402 7.607 18.714 4.008 6.787 4.922 9.651 6.049 14.039
Kaynak:[7]
6
Türkiye’nin 2011 yılındaki portakal suyu ithalatında
ilk sırayı 4.798 bin dolarla Brezilya almaktadır. Söz

TEPGE
konusu ülkeye yönelik ithalat değeri bir önceki yıla
göre %69 oranda artış göstermiştir. Brezilya’yı K.
K. Türk Cumhuriyeti (%18) ve İsrail (%17)
takip etmektedir [Tablo 5].
Portakal Suyu
Brezilya’dan yapılan ithalatın %33’ünü dondurulmuş;
brix değeri 67'den az olan diğer portakal suları
oluşturmaktadır.
5. PORTAKAL SUYU PİYASASI
Şekil 8: Dünya %100 Portakal Suyu Piyasalarındaki İlk 10 Ülke (Milyon Litre) (2010)
Kaynak: [5]
Dünya meyve suyu sektörü 61 milyar litrelik pazara
sahip olup en önemli ihracat kalemleri portakal
(%36,5) ve elma (%13,4)’dır [5].
ABD portakal suyu piyasasının %69,1’ini, Kanada’nın
%72,7’sini, İngiltere’nin %70’ini, Fransa’nın
%69,3’ünü ve Almanya’nın %64,4’ünü saf portakal
suyu piyasası oluşturmaktadır [5].
Türkiye meyve suyu ihracatı 221 milyon dolardır.
İstihdam edilen 600 bin kişi mevcuttur. Meyve
suyu sanayisinin cirosal büyüklüğü 2 milyar
TL’dir. Son beş yıllık cirosal büyüklüğü 8 milyar
TL olup beş yıldaki büyüme oranı %48’dir [4].
Türkiye’nin meyve suyu sanayisine gerekli önemi
vermesi gerekmektedir. Çünkü 13 milyar dolarlık
dünya meyve suyu pazarı mevcut olup, Orta Doğu ve
Afrika gibi gelişen pazarlarda fırsatların artması,
gerek büyüyen pazar gerekse AB tarım
sübvansiyonlarının azalmasıyla artan talepler ve
hızla büyüyen iç pazar sektörün parlak bir
geleceği olduğunu göstermektedir
5. GENEL DEĞERLENDİRME
Meyve suları ve nektarları nitelikleri nedeniyle hile ve
taklide çok yatkın içeceklerdir. Bu nedenle de meyve
suyu ve nektarları, AB’de olduğu gibi Türkiye’de de
Türk Gıda Kodeksi’ne uygunluğunun titizlikle kontrol
edilmesi gereken ürün grupları arasında yer
almaktadır. Etkin bir denetim mekanizması ile bu
sorun giderilmelidir.
Mevcut "meyve bahçeciliğinin" dağınık ve küçük
parsellerden oluşan yapısı nedeni ile meyve suyu
Sözleşmeli meyve üretiminin benimsetilmesi ve
yaygınlaştırılması ile meyvecilik alanına yatırım
7
endüstrisinin hammaddesi olan meyve temininde
yeterli miktar ve kalitede meyve tedarik edilememesi,
sanayiye uygun cins ve türlerin bulunamaması,
dağınık ve küçük ölçekli bahçeler dolayısıyla "Uygun
İşletme Ölçeği" ve "Uygun Ürün Deseni"nin
oluşamaması gibi bazı sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu
kapsamda meyve plantasyonu ile ilgili teşviklerde,
aynı havzada en uygun meyvelerin "Meyve İşleyen
Tesisler"in etrafında büyük kümeler halinde
oluşmasını mümkün kılacak bir model oluşturulması
gerekmektedir.
yapılması ve dolayısıyla meyveciliğin gelişmesi
sağlanmalıdır.

Portakal Suyu
Meyve suyu sektörü sofralık olarak kabul
edilemeyecek meyvelerin değerlendirilmesi
bakımından önemli bir katma değer yaratmaktadır. Bu
nedenle taze meyveye uygulanan ihracat iadesinin
meyve suyu konsantresine işlenen hammaddeye de
uygulanması ve bunun konsantre üreticilerine ihracat
desteği olarak verilmesi gerekmektedir.
Sektörün gelişmesi ve ihracatın arttırılabilmesi amacı
ile enerji maliyetlerinin azaltılması gerekmektedir.
Meyve suyu ve benzeri içecekler arasındaki fark ve
meyve suyunun sağlıklı beslenmedeki önemli rolü
henüz tüketiciler tarafından yeterli düzeyde
bilinmemektedir. Bu bilgi boşluğunun kapatılması için
eğitim ve tanıtım çalışmaları ile toplumun
bilinçlendirilmesi sağlanmalıdır.
Sivil toplum kuruluşları var olan toplumsal, siyasal ve
ekonomik sorunların çözümlenmesi ve dolayısıyla
TEPGE
ülkenin gelişimi ve ilerlemesi açısından çok önemli bir
role sahiptir. Bu nedenle ortak hareket ve bilgi
paylaşımı bilincinin yeterince gelişmesi sağlanarak,
STK üyelerinin iş birliği yapması ve faaliyetlere katkı
sağlaması gerekmektedir [1] .
Türkiye meyve işleme sanayisi, Türkiye’nin dünyada
en önemli meyve üreticilerinden biri olması, lojistik ve
enerji kaynaklarına yakınlığı açısından özel
konumunun getirdiği avantajlar ve en gelişmiş
teknolojileri kullanarak kaliteli üretim yapması
nedenlerinden dolayı çok önemli bir potansiyele
sahiptir. Meyve işleme sanayisi istihdama, ülkenin
ağaçlanmasına, sağlıklı beslenmeye ve net döviz
girdisine büyük katkıda bulunmaktadır. Bu sebeple
sektördeki potansiyelin doğru kullanılması ile birlikte
yukarıda belirtilen sorunların giderilmesi ülke
ekonomisinin gelişmesi açısından faydalı olacaktır.
Kaynaklar
[1] Akdağ E. 2011. Türkiye Meyve Suyu vb. Ürünler Sanayi Raporu, Meyve Suyu Endüstrisi Derneği
(MEYED).
[2] http://www.dunyabulteni.net/?aType=haber&ArticleID=156194
[3] Türkiye Ekonomi Bakanlığı Meyve Suyu Sektör Raporu 2012
[4] Akdağ E. 30 Mayıs 2012. Dünya Meyve Suyu Günü, MEYED.
[5] Beverages Global Market Update, 2011.
http://www.citrusbr.com/download/TetraPak_Apresentacao_09072011.pdf
[6] http://www.fas.usda.gov/psdonline/psdQuery.aspx
[7] TÜİK
[8] Drink Techmarket İçecek ve Teknolojileri Dergisi, Sayı 61, Syf 59.
TARIMSAL EKONOMİ VE POLİTİKA GELİŞTİRME ENSTİTÜSÜ / TEPGE
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Kampüsü
1 nolu Giriş (Eski APK Binası)
Eskişehir Yolu 9. km.
Lodumlu / ANKARA
Telefon : 0.312. 287 58 33
Faks: 0.312. 287 54 58
http://www.tepge.gov.tr
8