1942: âA'dan 'Z'ye Bozuk Devletâin Yeniden YapÄ±lanmasÄ±

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi 

Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi : 3 

Türkiye Cumhuriyeti İdare Tarihi Araştırması (TİDATA) 

AÇIKLAMALI 

YÖNETİM ZAMANDİZİNİ 

1940 – 1949 

Birgül Ayman GÜLER (Editör) 

Tekin AVANER 

Sonay Bayramoğlu ÖZUĞURLU 

Tayfun ÇINAR 

Can Umut ÇİNER 

Esra DİK 

Bülent DURU 

Nuray Ertürk KESKİN 

Ceren KALFA 

Barış ÖVGÜN 

Menaf TURAN 

Ankara, Aralık 2008

(c) AÜ SBF KAYAUM, Birgül A. Güler (Ed.) 

Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1940-1949 

Türkiye Cumhuriyeti İdare Tarihi Araştırması (TİDATA) 

AÜ SBF Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi : 3 

Ankara, 2008 

Prof. Dr. Birgül Ayman GÜLER Araştırma Yöneticisi 

Tekin Avaner, Araştırma Yönetici Yrd. 

Yrd. Doç. Dr. Sonay Bayramoğlu ÖZUĞURLU 

Yrd. Doç. Dr. Tayfun ÇINAR 

Yrd. Doç. Dr. Nuray Ertürk KESKİN 

Dr. Bülent DURU 

Dr. Ceren KALFA 

Dr. Menaf TURAN 


Esra DİK 


ISBN: 978-975-482-799-6 

1.Kamu Yönetimi 2. Türk İdare Tarihi 3. Cumhuriyet Tarihi 4. Yönetim Zamandizini 

I. Güler, Birgül Ayman (Ed.), II. Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1940-1949 

Yayına Hazırlama: Serpil Hoşafçı 

Kapak Tasarım: Fikret Sarı 

Baskı Yeri: 

Ankara Üniversitesi Basımevi 

İncitaşı Sokak No: 10 06510 Beşevler / Ankara 

Tel: 0312 - 213 66 55 

Basım Tarihi: 01.03.2009 

Yayın Yeri: 

AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi 

KAYAUM Müdürlüğü 

Cebeci – Ankara 

Tel: (0312) 595 12 85 

Eposta: kayaum@politics.ankara.edu.tr 

Site: http://kayaum.politics.ankara.edu.tr 

Bu çalışma 

Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Müdürlüğünce desteklenmiş 

ve Temmuz 2007- Aralık 2008 tarihleri arasında yürütülmüştür. 

II

İÇİNDEKİLER 

Kısaltmalar.........................................................................................................V 

Sunuş................................................................................................................VII 

Kırklı Yıllarda Yönetim .....................................................................................1 

Birgül Ayman GÜLER 

1940: Savaşa Karşı Ulusal Korunma ..............................................................15 

Nuray Ertürk KESKİN 

1941: Kıtlık Yılında Milli Korunma Kanunu Uygulamaları ......................159 

Bülent DURU 

1942: “A’dan ‘Z’ye Bozuk Devlet”in Yeniden Yapılanması 

Girişimlerinin Yükselişi ve Düşüşü ...............................................................225 

Tayfun ÇINAR 

1943: “Kötü Günler Yılı”nın Bıçak Sırtı İdaresi .........................................357 

Ceren KALFA 

1944: Savaş Kıskacında Türkiye ve Askeri Yönetimde Kısmi Reform .....465 

Menaf TURAN 

1945: Dönüm Noktasında Türkiye ................................................................585 

Tekin AVANER 

1946: “Demokrasi”ye Kavuşma ....................................................................701 


1947: Uluslararası İç Politika ........................................................................849 


1948: Marshall Planıyla “Hür Dünya”ya Giriş............................................947 

Esra DİK 

1949: Siyasal Rota - Halkçılık ve Bağımsızlık Yerine Hür Teşebbüsçülük 

ve Amerikancılık...........................................................................................1061 

Sonay Bayramoğlu ÖZUĞURLU 

Genel Kaynaklar...........................................................................................1155 

Araştırmacılar Hakkında.............................................................................1167 

Kişi Adları Dizini ..........................................................................................1179 

III

1942 : “A’DAN ‘Z’YE BOZUK DEVLET”İN 1 YENİDEN 

YAPILANMASI GİRİŞİMLERİNİN YÜKSELİŞİ VE 

DÜŞÜŞÜ 

Tayfun ÇINAR ∗ 

İaşe teşkilatı günün en mühim mevzuudur. Köylüden şehirliye, 

müstahsilden müstehlike kadar herkes istisnasız bu teşkilatla 

alakalıdır. Hiçbir devlet tedbiri, hiçbir vergi, halkı bu kadar 

kendine bağlıyan bir ehemmiyet kazanamaz. Askerlik bile 

belli yaşlarda ve erkek vatandaşı ve nihayet onların yakın akrabalarını 

alakalandırır. Fakat, iaşe teşkilatı, mesela birliğe yazılmamış 

vatandaşın hatta aç kalması tehlikesi gibi, dağda emniyet 

tedbirlerinden uzak yaşayan çoban, şehirde köşesine çekilmiş 

hanımnine için bile kendisinden uzak kalınamıyacak bir 

devlet tedbiridir. 

(A. Hamdi Başar, “İaşe Teşkilatı”, Cumhuriyet, 2 Temmuz 1942) 

1942 yılı, II. Dünya Savaşı’nın en büyük oylumunu aldığı, Mihver cephesinin 

dünya üzerinde en geniş yayılış alanına eriştiği bir yıl olarak tarihe geçmiştir. 

Mihver güçlerinin yayılımı kabaca Avrupa’da Pireneler’den, Afrika’da İskenderiye’den, 

Ege’de Girit’ten; Norveç’te Buz Denizi’ne, doğuda Volga Nehri 

ve Kafkas Dağları’na, Hazar Denizi yönünde Terek Nehri kıyılarına kadar devasa 

bir coğrafyayı kapsamıştır. Bunun yanı sıra Mihver güçleri arasında yer alan 

Japonya; Çin, Çin-Hindi, Tayland, Malezya’dan, Avustralya’ya kadar Pasifiklerin 

tartışmasız egemeni haline gelmiştir. 2 

1942 yılında Mihver güçleriyle Müttefik güçler arasında çok çetin ve kanlı 

mücadeleler yaşanmış, dolayısıyla savaşa ilişkin önemli haberler gazete manşetlerinden 

neredeyse hiç inmemiştir. Doğrudan savaşta yer almamasına rağmen, 

savaş haberleri çoğu zaman Türkiye’nin iç politika gündeminin önüne geçmiştir. 

İç politikayı dünya savaşının etkilerinden soyutlamak olanak dışı bir hale gelmiştir. 

1942 yılındaki II. Dünya Savaşı’na ilişkin gazete manşetlerinden bazıları 

şu şekilde sıralanabilir: 

- Atlas Denizinde Harp: İngilizlerin bir gemi kafilesi günlerce denizaltı ve tayyarelerin 

hücumuna uğradı. (Ulus, 5 Ocak) 

- Amerika’da 9.000.000 kişi askere çağrılacak. (Ulus, 6 Ocak) 

1 

∗ 

2 

Dr. Refik Saydam’ın Türk siyaset tarihine geçmiş bulunan ünlü bir sözü. 

Yrd. Doç. Dr., Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi. 

Şevket Süreyya Aydemir, İkinci Adam, II. Cilt, 2. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul 1968, s.237, 

247. 

226 

Yönetim Zamandizini

- Müthiş bir harb planı, Ruzvelt diyor ki: ‘Bu sene 60 bin, 1943’te 125 bin tayyare, 

75 bin tank ve 10 milyon ton gemi yapacağız.’ (Cumhuriyet, 7 Ocak) 

- Dünya tarihinde en büyük bütçe: Amerika harb için 56 milyar harcıyor. (Ulus, 8 

Ocak) 

- Sovyetler Öpaterya’ya asker çıkardı. (Cumhuriyet, 8 Ocak) 

- Malezya’da, Seluangur bölgesinde çok çetin bir harp oluyor. (Ulus, 9 Ocak) 

- Malta’ya 200 hava akını yapıldı. (Cumhuriyet, 11 Ocak) 

- Akdeniz’de Alman denizaltıları. (Ulus, 13 Ocak) 

- Japonlar yıldırım hızıyla Singapur’a ilerliyorlar. (Ulus, 23 Ocak) 

- Pasifik’te deniz harbi: Japonlar’ın gemi kafilelerine hücum, bir uçak gemisi, bir 

zırhlı battı. (Ulus, 28 Ocak) 

- Makassar’da 46 Japon harp ve yük gemisi batırıldı. 25.000 Japon askeri öldü. 

(Ulus, 30 Ocak) 

- Mihver kıtaları Bingazi’yi zaptettiler. (Ulus, 30 Ocak) 

- Malezya’dan sonra Singapur’a Japon hücumu başladı. (Ulus, 2 Şubat) 

- Alman hücumlarıyla Rus kıtaları ağır kayıp verdiler. (Ulus, 7 Şubat) 

- Birmanya’da Japon ordusu Rangoon’a yaklaşıyor. Hükümet taşınacak. (Ulus, 9- 

10 Şubat) 

- Flemenk Hindistanı adalarına ağır hava hücumları oldu. (Ulus, 10 Şubat) 

- Japonya Singapur’u işgal etti. (Cumhuriyet, 16 Şubat) 

- Cava’nın şimalinde muharebeler devam ediyor. (Ulus, 3 Mart) 

- İngilizler Paris’i bombaladılar: Halktan 600 kişi öldü, 600 kişi yaralandı. (Cumhuriyet, 

5 Mart) 

- Japonlar’ın Hollanda Hindistanı’nda aldıkları esirler: 93.000 esir birçok uçak ve 

malzeme Japonlar’ın eline geçti. (Ulus, 12 Mart) 

- Atlantik’te Alman denizaltıları tarafından 16 ticaret gemisi batırıldı. (Cumhuriyet, 

31 Mart) 

- Japonya iki büyük hava taarruzuna uğradı: Tokyo’da hava akını yedi saat sürdü. 

(Cumhuriyet 19 Nisan) 

- Almanlar bir haftada 181 bin tonluk 30 Müttefik gemisini daha batırdılar. (Cumhuriyet, 

1 Eylül) 

- Stalingrad düşmek üzere: Almanlar şimalden Volga’ya ulaştılar. (Cumhuriyet, 3 

Eylül) 

- Almanlar İngiltere’ye, İngilizler Almanya’ya uçak filolarıyla akınlar yaptılar ve 

hasarlar oldu. (Ulus, 3 Eylül) 

- Stalingrad şehrinde sokak harbleri oluyor: Şehir harabe halinde. (Cumhuriyet, 6 

Eylül) 

- Stalingrad’ta kanlı ve şiddetli birçok çarpışmadan sonra dört bin Alman öldürüldü. 

(Ulus, 14 Eylül) 

- Stalingrad sokaklarında Alman ve Rus orduları birbirine karıştı. (Cumhuriyet, 19 

Eylül) 

- Buz Denizi’nde şiddetli bir muharebeden sonra Almanlar, Rusya’ya giden 45 

gemiden 262 bin ton tutarında 38 gemiyi batırdılar. (Cumhuriyet, 21 Eylül) 

- Kızılordu 80 kilometrelik bir cephede taarruza geçti. (Cumhuriyet, 1 Ekim) 

- Yeni Gine’de Avustralyalılar ilerliyorlar: Japon kıtaları hırpalanıyor. (Ulus, 3 

Ekim) 

- Atlantik boğuşması: Alman denizaltıları yeniden 24 müttefik gemisi batırdı. 

(Cumhuriyet, 11 Ekim) 

1942 Yılı 227

- Salomonlar’da yeni bir deniz muharebesi oldu. (Cumhuriyet, 15 Ekim) 

- Fransa’ya ağır bir hava hücumu. (Cumhuriyet, 19 Ekim) 

- İngiliz taarruzları genişliyor: İtalya’da Cenova ve Torino’ya çok şiddetli bir akın 

yapıldı. (Cumhuriyet, 24 Ekim) 

- Elalemeyn muharebeleri en şiddetli safhaya girdi. (Cumhuriyet, 27 Ekim) 

- Mısır’da muharebe: İngiliz taarruzları şiddetlendi. Her iki tarafın da ağır kayıplara 

uğradığı bildiriliyor. (Cumhuriyet, 4 Kasım) 

- Mısır’da Mihver Ordusu: Elalemeyn cephesinde bozulduktan sonra Mersa 

Matruh’a kadar çekildi. (Cumhuriyet, 7 Kasım) 

- Şimal Afrika’da: İngilizler 400 top, 350 tank, binlerce taşıt ve 20.000 esir aldılar. 

(Ulus, 8 Kasım) 

- Amerika, Fas ve Cezayir’e asker çıkardı, Fransa ile muharebe başladı. (Cumhuriyet, 

9 Kasım) 

- Fransız Afrikası teslim oldu: Alman ve İtalyan orduları bütün Fransa’yı istila ettiler, 

Pétain işgali protesto ederek Vichy’den ayrıldı. (Cumhuriyet, 12 Kasım) 

- Almanlar Stalingrad cephesinde 20.000 ölü, merkez cephesinde de 7500 ölü verdiler. 

(Ulus, 1 Aralık) 

- Napoli’ye ağır bir hava baskını: Müttefik uçakları mühim hasara sebebiyet verdiler. 

(Cumhuriyet, 6 Aralık) 

İkinci Dünya Savaşı’nın 1942 yılına ilişkin genel seyri ele alındığında, 

1941 yılının son günlerinde Japonya tarafından gerçekleştirilen Pearl Harbour 

Baskını sonrasında ABD’nin savaşa girmeye zorunlu bırakılmasıyla birlikte savaş 

tüm dünyaya yayılmıştır. 3 ABD’de savaş hazırlıkları da hızla uygulamaya 

konulmuştur. Bu doğrultuda, o döneme değin dünya tarihinin bilinen en büyük 

bütçesi oluşturularak, 9 milyon kişinin silâh altına alınması planlanmıştır. Ayrıca 

Kongre’de, II. Dünya Savaşı için çok sayıda tank, uçak ve geminin kısa süre 

içinde yapılacağı ABD Başkanı Roosevelt tarafından açıklanmıştır. 4 

Mihver denizaltılarının 1942 yılı içinde Müttefik kuvvetlere ağır kayıp verdirmelerine, 

2.266.215 tonilatoya denk gelen 1.160 gemiyi batırmış olmalarına 

ve öteki savaşçı sınıfların batırdıkları gemiler de hesaplandığında bu rakamın 

toplam 7.790.697 tona yükselmiş olmasına rağmen Müttefiklerin hiç durmadan 

yeni gemi yapmalarından dolayı 1942 yılı sonunda deniz savaşında üstünlüğün 

kimde olduğu belli olmamıştır. 5 

Diğer yandan Almanya’nın tüm saldırılarına rağmen Leningrad ve Moskova 

düşmemiş, Sovyetler savaşı ülkenin koşullarına uygun biçimde ülkenin içerilerine 

çekmişlerdir. 1942 yazında Alman orduları Kırım’ı almışlar, Kafkaslar’a 

ve Volga Nehri’ne ulaşmışlardır. 1942 yılının Ağustos sonu ve Eylül başında 

Alman orduları Volga Irmağı kıyısındaki Stalingrad kentine ulaşmıştır. Eylül ayı 

boyunca Stalingrad kentinde Almanlarla Sovyet askerleri arasında kanlı çarpış- 

3 

4 

5 

A.k., s.231-236. 

Ulus, 6 Sonkanun 1942; Cumhuriyet, 7 İkincikanun 1942; Ulus, 8 Sonkanun 1942. 

Mahmut Goloğlu, Milli Şef Dönemi (1939-1945), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Üçüncü Kitap, 

Kalite Matbaası, Ankara 1974, s. 179. 

228 


malar yaşanmıştır. Ekim ayında ise Sovyet askerleri Almanlar’a karşı taarruza 

geçmişlerdir. 6 

II. Dünya Savaşı’nın en şiddetli yaşandığı yerlerden biri Kuzey Afrika olmuştur. 

1942 Ekim ayı sonlarında Mısır’daki Elameyn’de İngiliz ordusu ile Alman 

ordusu arasındaki savaş şiddetlenmiş, Rommel’in orduları General 

Montgomery komutasındaki Müttefik orduları tarafından yenilgiye uğratılmıştır. 

Bu süreçte İngiliz ordusu Libya’ya doğru yürüyüşüne başlamış; Kasım 1942’de 

ABD, Fas ve Cezayir’e asker çıkartmıştır. 7 

Dünyanın diğer ucu Pasifik’te ise Japonya, Filipinler’e doğru yönelmiştir. 

ABD güçleri, Manila’da direnmiş olmasına rağmen 1942 Mayıs’ında 140 bin 

kayıp vererek Filipinler’i terk etmek zorunda kalmıştır. Japon ordusu ileri hareketini 

yıldırım hızıyla devam ettirmiştir. Bunun karşısında İngilizler Hong Kong 

ve Singapur’u fazla direnmeden teslim etmişler, Birmanya, Endonezya ve birçok 

Okyanusya adaları Japon kuvvetlerinin eline geçmiştir. 8 Savaşın bu gidişatı Türkiye’de 

iç politikaya çoğu zaman doğrudan ve bazen de dolaylı olarak etkilerde 

bulunmuştur. 

1942 YILINDA HÜKÜMET 

1942 yılının başında, 1939 yılında Dr. Refik Saydam Başvekilliği’nde kurulmuş 

olan II. Saydam Hükümeti Bakanlar Kurulu 12nci Hükümet olarak görevde 

bulunmaktaydı. Bu dönemde İsmet İnönü Cumhurbaşkanı, M. Abdülhalik 

Renda TBMM Başkanı’dır. 1942 yılı içinde 12nci Hükümet’te bir kez değişikliğe 

gidilmiştir. Tekirdağ mebusu Faik Öztrak’ın sağlık sorunları nedeniyle 6 

Mayıs 1942 tarihinde Dâhiliye Vekâleti’nden ayrılması üzerine CHP Genel Sekreteri 

Erzurum mebusu Ahmet Fikri Tüzer Dâhiliye Vekâleti’ne tayin olmuştur. 

II. Saydam Hükümeti Bakanlar Kurulu (03.04.1939–09.07.1942) 

Başvekil 

Refik Saydam (İstanbul) 

Adliye Vekili 

Tevfik Fikret Sılay (Konya) 

03.04.1939–26.05.1939 

Ali Fethi Okyar (Bolu) 

26.05.1939–12.03.1941 

Hasan Menemencioğlu (Mardin) 

12.03.1941–09.07.1942 

Hariciye Vekili 

Mehmet Şükrü Saracoğlu (İzmir) 

Maliye Vekili 

Fuat Ağralı (Elazığ) 

Maarif Vekili 

Hasan Ali Yücel (İzmir) 

Nafıa Vekili 

Ali Fuat Cebesoy (Konya) 

Ziraat Vekili 

Muhlis Erkmen (Kütahya) 

Muhabere ve Münakale Vekili 

Ali Çetinkaya (Afyonkarahisar) 

03.04.1939–20.11.1940 

Cevdet Kerim İncedayı (Sinop) 

20.11.1940–12.11.1941 

Mehmet Fahri Engin (Samsun) 

12.11.1941–09.07.1942 

6 

7 

8 

Cumhuriyet, 3 Eylül 1942; Cumhuriyet, 6 Eylül 1942; Ulus, 14 Eylül 1942; Cumhuriyet, 1 

Birinciteşrin 1942. 

Cumhuriyet, 7 İkinciteşrin 194; Cumhuriyet, 9 İkinciteşrin 1942. 

Tevfik Çavdar, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi: 1839-1950, 3. Baskı, İmge, Ankara 2004, s. 

412-414. 


Milli Müdafaa Vekili 

Naci Tınaz (Bursa) 

03.04.1939–05.04.1940 

Saffet Arıkan (Erzincan) 

05.04.1940–12.11.1941 

Ali Rıza Artunkal (Manisa) 

12.11.1941–09.07.1942 

Dâhiliye Vekili 

Faik Öztrak (Tekirdağ) 

03.04.1939–06.05.1942 

Ahmet Fikri Tüzer (Erzurum) 

06.05.1942–09.07.1942 

İktisat Vekili 

Hüseyin Hüsnü Çakır (Samsun) 

03.04.1939–31.07.1941 

Sırrı Day (Trabzon) 

31.07.1941–09.07.1942 

Sıhhat ve İçtimai Muavenet 

Vekili 

Ahmet Hulusi Alataş (Aydın) 

Gümrük ve İnhisarlar Vekili 

Ali Rana Tarhan (İstanbul) 

03.04.1939–26.05.1939 

Raif Karadeniz (Trabzon) 

26.05.1939–09.07.1942 

Ticaret Vekili 

Cezmi Erçin (Antalya) 

03.04.1939–01.11.1939 

Nazmi Topçuoğlu (Aydın) 

01.11.1939–26.11.1940 

Mümtaz Ökmen (Ankara) 

26.11.1940–09.07.1942 

7 Temmuz 1942 tarihinde Başvekil Dr. Refik Saydam’ın, geçirdiği kalp krizi 

nedeniyle, ansızın ölümü üzerine geçici olarak Başvekilliğe Ahmet Fikri 

Tüzer atanmıştır. Ahmet Fikri Tüzer Cumhuriyet tarihine en kısa süre Başbakanlığa 

vekalet eden isim olarak geçmiştir. Fikri Tüzer yerine 9 Temmuz 1942 tarihinde 

Şükrü Saracoğlu Başvekilliğe atanmıştır. 

Saracoğlu Kabinesinde Ticaret Vekilliği’ne Dr. Behçet Uz ve Ziraat Vekilliği’ne 

Afyon mebusu Şevket Raşid Hatiboğlu getirilirken, diğer vekiller yerlerini 

korumuştur. 13. Hükümeti kuran Şükrü Saracoğlu’nun kabinesi şu isimlerden 

oluşmuştur: Başvekil Şükrü Saracoğlu, Adliye Vekili Hasan Menemencioğlu, 

Milli Müdafaa Vekili Ali Rıza Artunkal, Dahiliye Vekili Ahmet Fikri Tüzer, Hariciye 

Vekil Vekili Şükrü Saracoğlu, Maliye Vekili Fuat Ağralı, Maarif Vekili 

Hasan Ali Yücel, Nafıa Vekili Ali Fuat Cebesoy, İktisat Vekili Sırrı Day, Sıhhat 

ve İçtimai Muavenet Vekili Ahmet Hulusi Alataş, Gümrük ve İnhisarlar Vekili 

Raif Karadeniz, Ziraat Vekili Şevket Raşit Hatipoğlu, Münakalat Vekili Mehmet 

Fahri Engin, Ticaret Vekili Behçet Uz. 

I. Saraçoğlu Hükümeti Bakanlar Kurulu (09.07.1942-09.03.1943) 

Başvekil 

Şükrü Saraçoğlu (İzmir) 

Adliye Vekili 

Hasan Menemencioğlu (Mardin) 

Milli Müdafaa Vekili 

Ali Rıza Artunkal (Manisa) 

Dahiliye Vekili 

Ahmet Fikri Tüzer (Erzurum) 

09.07.1942-16.08.1942 

Mehmet Recep Peker (Kütahya) 

17.08.1942-09.03.1943 

Hariciye Vekili 

Mehmet Şükrü Saraçoğlu (İzmir) 

09.07.1942-13.08.1942 

Numan Menemencioğlu (İstanbul) 

14.08.1942-09.03.1943 

Maliye Vekili 

Fuat Ağralı (Elazığ) 

Maarif Vekili 

Hasan Ali Yücel (İzmir) 

Nafıa Vekili 

Ali Fuat Cebesoy (Konya) 

İktisat Vekili 

Sırrı Day (Trabzon) 

Sıhhat ve İçtimai Muavenet 

Vekili 

Ahmet Hulusi Alataş (Aydın) 

Gümrük ve İnhisarlar Vekili 

Raif Karadeniz (Trabzon) 

Ziraat Vekili 

Şevket Raşit Hatipoğlu (Afyon) 

Münakalat Vekili 

Mehmet Fahri Engin (Samsun) 

Ticaret Vekili 

Behçet Uz (Denizli) 

230 


Saracoğlu Hükümeti’nde 1942 yılında iki kez değişiklik olmuştur. Dr. Refik 

Saydam’ın ani ölümü üzerine Başvekil olan Şükrü Saracoğlu’nun vekâleten yürüttüğü 

Hariciye Vekilliği’ne 13 Ağustos’ta İstanbul mebusu Numan 

Menemencioğlu tayin edilmiştir. 16 Ağustos’ta vefat eden Ahmet Fikri Tüzer yerine 

Dâhiliye Vekâleti’ne Kütahya milletvekili Recep Peker atanmıştır. 

1942 YILINDA MİLLİ KORUNMA KANUNU’NDA DEĞİŞİKLİK 

VE KANUNUN BAZI UYGULAMALARI 

Refik Saydam Hükümeti tarafından savaş koşullarına önlem olarak düşünülen 

Milli Korunma Kanunu TBMM’nin 18 Ocak 1940 tarihli oturumunda kabul 

edilmiştir. “1940-1945 döneminin en önemli iktisadi kanunu şüphesiz ki Milli 

Korunma Kanunu’dur. Bu Kanuna dayanılarak çıkarılan kararnameler savaş yılları 

iktisat politikasının ana unsurlarını oluşturmuştur.” 9 Bu kararnameleri yürütmek 

üzere kamu yönetiminin örgütlenmesi de yeniden yapılandırılmıştır. Bu 

açıdan 1942 yılında Milli Korunma Kanunu’nda yapılan değişiklikleri ve bu kanunun 

uygulamasını özellikle kararnameleri inceleme yoluyla takibinin yapılması 

savaş yıllarının kamu yönetimi örgütlenmesine yönelik tablonun ortaya 

konmasında önemli bir katkı sağlayacaktır. 

3 Şubat 1942 tarihinde yürürlüğe giren 4180 sayılı Milli Korunma Kanununun 

Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine ve Bu Kanuna Bazı Maddeler Eklenmesine 

Dair Kanun’la Milli Korunma Kanunu’nun 6, 18, 19, 21, 25, 29, 30, 31, 

32, 34, 36, 38, 42, 43, 44, 47, 50, 53, 54, 56, 57, 58, 59, 63, 66, 67 ve 68inci 

maddeleri değiştirilmiştir. Milli Korunma Kanunu’nda yapılan değişikliklerle 

stokçulara uygulanacak cezalar yeniden belirlenmiştir. 19. maddede yapılan değişiklikle 

hükümete tüm kuruluşların ve iş yerlerinin açık olacakları günleri ve 

asgari iş saatlerini saptama yetkisi verilmiştir. Ayrıca hükümete, 31nci madde 

her türlü malın azami satış fiyatını saptayabilme, 38nci madde bir yerde herhangi 

bir mahsulün ekimini yasaklayabilme yetkilerini vermiştir. Diğer yandan kanunda 

yapılan bu değişikliklerle hükümetin sahip olduğu denetim olanakları ve 

yetkileri de artırılmıştır. 10 

Başvekil Dr. Refik Saydam kanunun yayımlandığı gün radyodan halka yaptığı 

konuşmasında milli korunma davasının ana hatlarını açıklayarak Milli Korunma 

Kanunu’nda yapılan değişikliklerle varılmak istenen amacı ortaya koymuştur: 

11 

Bu kanuna dayanarak aldığımız bütün kararlarda en esaslı gaye ve maksadımız 

yurdumuzun müdafaa kudretini ve kaynaklarını arttırmakla beraber, bugünkü şartların 

icap ettirdiği fedakârlıkların millet fertleri arasında adilane bir tarzda taksimini 

temin etmektir… Milli Korunma Kanunundaki yeni tadilat, hükümete bazı yeni 

salahiyetler vermektedir. Bu salahiyetlerle zirai, sınaî istihsalimizin arttırılmasını 

9 

10 

11 

Korkut Boratav, 100 Soruda Türkiye’de Devletçilik, Gerçek Yayınevi, İstanbul 1974, s. 326. 

Milli Korunma Kanunu’nda yapılan değişiklikler için bkz. Cemil Koçak, Türkiye’de Milli Şef 

Dönemi (1938-1945), Cilt 2, 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2003, s. 383-388. 

Ulus, Dr. Refik Saydam’ın Radyo Konuşması, 2 Şubat 1942. 


temin edeceğimizi ve biraz evvel arz ettiğim esaslı prensibi daha kolaylıkla tatbik 

edeceğimizi umuyorum. Kanun, hükümetin el koymak ve muayyen maddelerin biriktirilmesini 

yasak etmek salahiyetlerini genişlettiği gibi lüzumu halinde ev, mağaza, 

ticarethane, depo, dükkân, ambar, samanlık ve sair her türlü mal konulabilen 

yerlerde arama yapma salahiyetini de hükümete vermiştir... Satın alma kabiliyeti 

yüksek olan vatandaşların yanlış hareketleri, günlük ihtiyaçlarını tedarik zorunda 

olan hemşerilerine çok iztırap verebilir. Ve vermektedir. Bu sebepledir ki Milli 

Korunma Kanununda yapılan tadillerle hükümetin her hangi bir maddenin tespit 

edilecek şahsi ihtiyaçlar üstünde biriktirilmesini ve tacir olmayanların herhangi bir 

maddeyi ticaret kastiyle stok yapmalarını menetmeğe dair olan salahiyetleri genişletilmiş 

ve tasrih edilmiştir… Şahsi menfaatleri için, memleketin iktisadi nizamına 

darbe vuranları ve bunu bir ileriyi görüş perdesi ile örtmek isteyenleri, Milli Korunma 

Kanunundaki yeni tadilata dayanarak, cezalandırmak ve devletin kanunlarına 

ve kararlarına uyan vatandaşların gözü önünde teşhir ve bu suretle maddeten olduğu 

kadar manen de tecziye etmek vazifemizdir. 

Milli Korunma Kanunu’nda yapılan değişikliklerle vali ve kaymakamlara 

bazı olağanüstü sayılabilecek yetki ve görevler verilmiştir. Bu yetkilerin neler 

olduğu Kemal Turan’ın Ulus Gazetesi’nde yasanın çıkmasından kısa bir süre 

sonra yazdığı makalesinde ayrıntılı bir şekilde ortaya konmuştur. Buna göre, o 

dönemde yürürlükte bulunan İl İdaresi Kanunu, valiyi, ilde devletin ve her bakanlığın 

temsilcisi ve bakanlıkların idari ve siyasi yürütme aracı olarak ilin genel 

idaresinden; kaymakamı, ilçenin en yüksek hükümet memuru olarak ilçenin 

genel idaresinden sorumlu tutmuştur. Yasaya göre vali ve kaymakamın il ve ilçelerin 

en yüksek yöneticileri olarak önemli görev ve sorumlulukları bulunmasına 

rağmen, yasada tanınan görevler arasında doğrudan adli ve askeri işler yer 

almamıştır. Milli Korunma Kanunu’nda yapılan değişiklikle ise daha önceden 

adliyenin görev alanında bulunan bazı görev ve sorumluluklar halkın ve milli 

müdafaanın gereksinimlerinin daha süratli karşılanabilmesi amacıyla vali ve 

kaymakamlara verilmiştir. 12 

Milli Korunma Kanunu’na göre hükümet, halkın ve milli müdafaanın ihtiyacı 

olan şeyleri, değer fiyatını vererek alabilmesi, dağıtabilmesi veya satabilmesini 

düzenlemiştir. Bu kanuna göre vurgunculuk amacıyla eldeki malı satmayarak, 

herhangi bir şekilde kaçırmak veya saklamak suç sayılmıştır. Hükümetin 

bedelini vererek alacağını ilan ettiği şeyler birileri tarafından bir yerlerde saklanır, 

yahut vurgunculuk için bu mallar kaçırılırsa söz konusu malların devletçe 

aranması yasal zorunluluktur. Söz konusu arama görevi adliyenin işidir. Ancak 

Refik Saydam’ın tüm yurttaşlara yönelik olarak yaptığı konuşmasında da açıkladığı 

üzere kanunda yapılan değişiklikle birlikte artık valiler ve kaymakamlar veya 

bunların yazılı emriyle görevlendirilen memurlar ev, mağaza, ticarethane, depo, 

dükkân, ambar, samanlık gibi her türlü mal konabilen yerlerde arama yapabileceklerdir. 

Vali veya kaymakam, hükümetin, koordinasyon kararları kapsa- 

12 

Kemal Turan, “Milli Korunma Kanunundaki Değişiklikler Dolayısıyla İdarenin Yeni Vazifeleri”, 

Ulus, 13 Şubat 1942. 

232 


mında değer fiyatı verilerek alınacak malların saklandığını öğrenirse, derhal 

arama yapabilecektir. İdare, yapılan aramalar sonucunda bulunanları tespit ve 

fazlalarını yerlerine teslim ettirdikten sonra ceza verme işini ise adliyeye bırakacaktır. 

13 

Milli Korunma Kanunu’nda yapılan bir başka önemli değişiklik ise bütün 

taşıtların hükümetçe belirlenen fiyatlarla istenen yerde çalıştırılabilmesine ilişkindir. 

Milli Korunma Kanunu’na göre hükümet ulaşım araçlarını, gerektiğinde 

malzeme ve ücretini vererek gerekli gördüğü yerlerde ve hizmetlerde çalıştırabilme 

yetkisine sahiptir. Bunun yanı sıra hükümet gerekirse bu taşıtları satın 

alabilecektir. 14 

Kanuna göre, hükümetin, halkın ve milli müdafaanın ihtiyaçlarını karşılayacak 

sanayi kuruluşları ile madenlerde vatandaşları ücretle çalışmaya zorunlu 

tutma yetkisi de bulunmaktaydı. Hükümetin gerekli gördüğü nakil işini yapmağa 

zorunlu tutulan araç kullanıcıları ile sanayide ve madenlerde çalıştırılacak vatandaşlar 

bu emirlere karşı geldiklerinde Milli Korunma Kanunu’na göre ceza 

görürler ve zorla işe götürülürlerdi. Kanunda değişiklik yapılmadan önce verilen 

emirlere karşı gelenlere verilecek ceza ile zorla işe gitmeye yönelik kararları 

mahkemeler vermekteyken, kanunda yapılan değişiklikle bunların vali veya 

kaymakamların yazılı emriyle zabıta kuvvetiyle sevk olunmaları kabul edilmiştir. 

Böylece, bu vatandaşlara mükellefiyete tabi tutulamayacakları düşüncesinde 

iseler vali veya kaymakama başvurarak onların haklarında verecekleri karara 

uyma zorunluluğu getirilmiştir. 15 

Milli Korunma Kanunu’nda yapılan değişikliklerle hükümetin yetkileri, vatandaşların 

görev ve zorunlulukları arttırılmıştır. Bütün bu değişiklikler, hükümetin 

iş ve sorumluluk alanını genişletirken, yurt içinde onu temsil eden idare 

amirlerinin de görevlerini arttırmıştır. Ayrıca vali ve kaymakamlara o tarihe kadar 

adliyeye bırakılmış bazı olağanüstü yetkiler verilmiştir. Milli Korunma Kanunu 

bakanlıkların merkez örgütü dışında ortaya çıkacak görevleri yapmak üzere 

açılması gereken kadroları açma yetkisini İcra Vekilleri Heyeti’ne bırakmakla 

idare amirlerinin görevleri arttıkça bu görevleri yerine getirmek için gereken 

kadrolara kavuşmasını da sağlamıştır. 

Milli Korunma Kanunu’nda yapılan değişiklikler doğrultusunda idare tarafından 

doğrudan arama yapılmasına yönelik bazı haberler basında yer almıştır. 

Bu haberlerden biri Adana’da tüccarın sakladığı 32 ton şekerin meydana çıkarılmasına 

ilişindir. Habere göre, vilayetin emriyle piyasada yapılan sıkı bir kontrol 

sonucunda, bazı tüccarlarla ve onlarla bağlantılı bakkalların depolarında 32 

13 

14 

15 

A.k. 

Doğan Avcıoğlu, Türkiye’nin Düzeni: Dün-Bugün-Yarın, Birinci Kitap, Tekin Yayınevi, İstanbul 

1998, s.464-465. 

Kemal Turan, a.g.e. 


tona yakın saklı şeker bulunduğu meydana çıkartılmıştır. Karaborsada kilosunu 

250 kuruşa satan bu kişiler mahkemeye verilmiştir. 16 

Refik Saydam Hükümeti’nden sonra Saracoğlu Hükümeti’nin yönetime 

gelmesiyle birlikte iaşe örgütlenmesinde önemli değişikliklere gidilmiştir. Fiyat 

kontrollerinin gevşetildiği bu dönemde vurgunculukla mücadelenin nasıl yapılacağı 

sorusu da kritik hale gelmiştir. Bu kapsamda, Saracoğlu Hükümeti tarafından, 

belediyelerin fiyat denetimi ve vurgunculukla mücadele işlerinde faaliyetini 

takip ve belediyeleri bu kapsamda aydınlatmak ve uyarmak üzere Ticaret Vekilliği 

bünyesinde uzman elemanlardan oluşan bir büro kurulmuştur. Aynı zamanda 

Ticaret Vekilliği belediyelere bir tamim göndererek fiyat kontrolü ve vurgunla 

mücadele konusunda açıklamalarda bulunmuştur. Bu açıklamaya göre, kapatılan 

Fiyat Murakabe Komisyonları’nın yetki ve görevlerinin belediye encümenlerine 

devredilmiş olduğu, bu kapsamda belediyelerin fiyat denetimi ve vurgunla 

mücadele işleri ile görevlendirildiği açıklanmıştır. Bu doğrultuda, tamimde, söz 

konusu komisyonların kaldırılmasının ve bu görevlerin belediyeye bırakılmasının 

fiyat hareketlerinin kontrolsüz bırakılacağı anlamına gelmediği vurgulanarak, 

belediyelerin Milli Korunma Kanunu’nun kendilerine verdiği yetkileri kullanmaları 

istenmiştir. Bu çerçevede belediyelerde bir fiyat murakabe ve ihtikârla 

mücadele bürosunun kurulması zorunlu görülmüştür. 17 

Bu düzenlemeler çerçevesinde basında belediyelerin piyasaları kontrol ettiğine 

yönelik olarak bazı haberler yer almıştır. Bunlardan 6 Kasım tarihli haber, 

İstanbul Valisi ve Belediye Reisi Dr. Lütfi Kırdar’ın başkanlığında Vali muavini 

Ahmet Kınık, Belediye Reis Muavini, Teftiş Heyeti Reisi ve Belediye İktisat 

Müdürü’nden oluşan komisyonun, düzenli olarak her akşam toplanarak, fiyatlara 

ilişkin olarak belediye müfettişlerinin verdikleri raporları incelemekte olduğuna 

ilişkindir. Bu habere göre, son iki ayda ilçeler hariç, Belediye İktisat Müdürlüğü 

tarafından yapılan teftişler sırasında vurgunculuk suçları tespit edilen çok sayıda 

kişi adliyeye verilmiştir. 18 Bu konuda 10 Kasım tarihli bir başka haber ise “Piyasa 

şiddetle kontrol ediliyor” başlığıyla verilmiştir. Bu habere göre, inceleme ve 

teftiş görevini yapan Belediye Teftiş Heyeti’nin raporları üzerine bir kısım zeytinyağı 

tüccarı mahkemeye verilmiştir. 19 

Özel Girişime Ait Kuruluşlarda Bulunan Üretim Araçlarına Değer 

Ödenmek Suretiyle Devletçe El Konulması 

Hükümet 1942 yılında bazı özel girişim kuruluşlarının elinde bulunan fabrika 

ve bu fabrikalarda yer alan çeşitli üretim araçlarına değeri ödenmek şartıyla 

el koymuştur. Bu kapsamda siyasi tarihçiler “Milli Korunma Kanunu’nun dev- 

16 

17 

18 

19 

Cumhuriyet, 20 Birinciteşrin 1942. 

Ulus, 21 Birinciteşrin 1942; Ulus, 22 Birinciteşrin 1942. 

Cumhuriyet, 6 İkinciteşrin 1942. 


234 


letleştirme ile ilgili hükümlerinin fazla uygulanmadığını” belirtmişlerdir. 20 Bu 

konuda Ş.S.Aydemir de benzer bir görüş ileri sürmüştür: 21 

İkinci Dünya harbi sıralarındaki Milli Korunma edebiyatına karışan el koyma ve 

benzeri hikâyelere ise pek fazla önem vermemek daha doğrudur. Çünkü bu el 

koyma uygulamaları, hiçbir zaman aşırı hadlere vardırılmamıştır. Hatta gelen baskılara 

rağmen genişletilmemiştir. Mesela Milli Koordinasyon Heyetince çıkarılan 

969 Milli Korunma kararından 1940-1950 arasındaki devrede, yani İnönü’nün 

Cumhurbaşkanlığı sırasında yürürlüğe giren elkoyma kararları, iki elin parmakları 

ile sayılacak kadar azdır. 

Hükümetin özel girişim kuruluşlarının elinde bulunan fabrika ve bu fabrikalarda 

yer alan çeşitli üretim araçlarına el konması doğrultusunda 1942 yılındaki 

ilk girişimi 11 Şubat’ta gerçekleşmiştir. Buna göre, İzmit Oksijen ve Buz Fabrikası’nın 

sahibi Veysel Akbaş’a ait jeneratör grubunun Milli Müdafaa Vekâleti 

emrine tahsisi için jeneratör grubuna değer fiyat ödenerek Hükümet tarafından el 

konulmuştur. 22 9 Mart tarihinde ise Halıcıoğlu Tel Çivi Fabrikası’ndaki bir adet 

kaba tel çekme makinesine, İktisat Vekâleti’nce satın alınarak değeri ödenmek 

şartıyla, hükümet tarafından el konulmuştur. 23 Bu tarihten iki gün sonra 11 

Mart’ta, değeri ödenerek Ankara Çimento Fabrikası ile Tuzla’daki Pedotti Tuğla 

Fabrikası’ndaki makine ve tesislere İktisat Vekâleti’nce el konulmuştur. 24 11 

Mayıs tarihinde ise, bu sefer, bazı firmalarda bulunan dinamo ve motorlara, bedellerinin 

Milli Müdafaa Vekâleti tarafından ödenmesi şartıyla, devletçe el konulmuştur. 

25 

Hükümetin bu konuda bir başka girişimi 17 Temmuz tarihlidir. Bu tarihte 

Sümerbank tarafından işletilmek üzere İstanbul’da Kazlıçeşme’de Aleko Dulo 

ve Mahdumları Deri Fabrikası’na malzemesi ile birlikte hükümet tarafından el 

konulmuştur. Bu fabrikanın işletilmesi için yetki İktisat Vekâleti’ne verilmiştir. 

26 28 Ağustos tarihinde hükümet bu sefer çelik pulluk uçdemirine el konulması 

hakkında kararname yayımlamıştır. Bu doğrultuda İstanbul’da Türk- 

Avrupa Limited Şirketi elinde bulunan çelik pulluk uçdemirine Ziraat Vekâleti’nce 

el konmuştur. 27 hükümet tarafından bu konuda bir başka girişim ise 5 Aralık 

tarihlidir. Bu tarihte hükümet, Eskişehir’de Hamdi Gamgam’a ait un ve irmik 

fabrikasına el koymuştur. 28 

Bazı Ürünlere Değeri Ödenmek Suretiyle Hükümetçe El Konması 

1942 yılında sadece bazı özel girişim kuruluşlarının elinde bulunan fabrika 

ve bu fabrikalarda yer alan çeşitli üretim araçlarına değil bunun yanı sıra bazı 

20 

21 

22 

23 

24 

25 

26 

27 

28 

Taner Timur, Türk Devrimi ve Sonrası, İmge, Ankara 1993, s.180. 

Ş. Süreyya Aydemir, a.g.e, s.212-213. 

2/17292 sayılı BKK, Resmi Gazete, 11 Şubat 1942. 

2/17461 sayılı BKK, Resmi Gazete, 9 Mart 1942. 


2/17824 sayılı BKK, Resmi Gazete, 11 Mayıs 1942. 

2/18352 sayılı BKK, Resmi Gazete, 17 Temmuz 1942. 

2/18638 sayılı BKK, Resmi Gazete, 28 Ağustos 1942. 

2/19085 sayılı BKK, Resmi Gazete, 5 Aralık 1942. 


ürünler (yün, yapağı, kâğıt, kinin ve hububat vb.) beyana tabi tutularak, devlet 

tarafından bu ürünlerin değerleri sahiplerine ödenerek, söz konusu ürünlere el 

konmuştur. Söz konusu el koyma işlemleri Koordinasyon Heyeti’nin aldığı kararlar 

doğrultusunda Bakanlar Kurulu kararnameleriyle gerçekleştirilmiştir. Yıl 

içinde bu kararlardan ilki hükümet tarafından yapağılara el konmasına ilişkindir. 

Koordinasyonun 26 Ocak’ta Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren kararı 

doğrultusunda yapağılar için verilecek beyanname süresi 15 gün uzatılarak, 

bütün il ve ilçelerde yapağılara el konmuştur. 29 

Yapağı dışında devletçe el konulan ürünlerden bir diğeri kâğıt olmuştur. 

Baskıda kullanılacak kâğıt sıkıntısının artması üzerine hükümet, Milli Korunma 

Kanunu’nun ilgili hükümlerine dayalı olarak gazete, dergi, kitap, kırtasiye vb. 

işlerde kullanılabilecek kâğıtlara 11 Şubat tarihi itibariyle el koymuştur. Bu doğrultuda 

İstanbul ili ile İstanbul dışındaki iller için ayrı ayrı iki kararname Resmi 

Gazete’de yayımlanmıştır. Bu kararnamelerle İstanbul Belediyesi sınırları içinde 

ve İstanbul sınırları dışındaki bulunan gazete ve dergi sahiplerine ellerindeki kâğıt 

stokları ile bunların ihtiyacı olan aylık kâğıt miktarı beyan zorunluluğu da 

getirilmiştir. 30 

18 Nisan’da Resmi Gazete’de yayımlanan bir kararnameyle ise Milli Müdafaanın 

ihtiyacını karşılamak amacıyla nebati yağ, margarin ve emsali yemeklik 

yağ üreten yerlerin üretimini düzenlemek ve yağlara gerektiğinde el koymak, 

bunların satış biçimlerini saptamak yetkisi Ticaret Vekâleti’ne verilmiştir. 31 

II. Dünya Savaşı sırasında Hükümetin karşılaştığı sorunlardan bir başkası 

ise pek çok ilacın hammaddesi olan kininin yokluğu olmuştur. Bu yokluğa önlem 

olarak toz ve komprime kinin beyana tabi tutulmuş, söz konusu kininlere 

hükümet tarafından değer fiyatları karşılığında satın alınmak şartıyla el konulmuştur. 

Kızılay ve eczanelerin elinde bulunanlar ise söz konusu bu hükümlerden 

muaf tutulmuştur. 32 Bir gün sonra 15 Mayıs tarihinde yayımlanan kararname ise 

hububata el konulmasına ilişkindir. Buna göre, Koordinasyon Kararı ile ülkedeki 

1941 yılı mahsulünden henüz el konulmamış olanlarla, 1942 yılında üretilen 

hububata hükümet tarafından el konulmuştur. Bu kararla tüm tahıl stoklarına el 

konulduğu gibi ihracat için izin alma zorunluluğu da getirilmiştir. 33 

Şubat ayında kâğıda el konulmasından sonra, 16 Haziran’da yayımlanan kararname 

ile gerçek ve özel şahısların ellerinde ve gümrüklerde bulunan kâğıtlar 

beyana tabi tutulmuştur. Ayrıca söz konusu kâğıt stoklarına değer fiyatı ile hükümet 

tarafından satın alınmak üzere el konulmuştur. 34 Bu kararnamenin yayım- 

29 

30 

31 

32 

33 

34 

2/17174 sayılı BKK, Resmi Gazete, 26 Ocak 1942. 

2/17291 sayılı BKK, Resmi Gazete, 11 Şubat 1942; 2/17293 sayılı BKK, Resmi Gazete, 11 Şubat 

1942. 

2/17674 sayılı BKK, Resmi Gazete, 18 Nisan 1942. 



2/18107 sayılı BKK, Resmi Gazete, 16 Haziran 1942. 

236 


lanmasından iki gün sonra, 18 Haziran’da, ülkedeki gerek 1941 yılı mahsulünden 

olup henüz teslim edilmemiş bulunan ve gerekse de 1942 yılı içinde üretilmiş 

bulunan, üreticinin ekmeklik, yemeklik, yemlik ve tohumluk ihtiyacının dışında 

buğday, çavdar, mahlut, mısır, darı, yulaf ve arpa ürünlerine hükümetçe el 

konulmasına yönelik “1942 Yılı Hububat Mahsulüne Elkonması Hakkındaki 

Kararnamenin Tatbikine Dair Talimatname” yayımlanmıştır. Bu talimatname 

Milli Korunma Kanunu’nun 4156 sayılı Kanunla değiştirilen 14. maddesi hükümlerine 

dayanılarak çıkarılmıştır. 

16 Temmuz’da çıkarılan kararnamenin konusu İstanbul’da Şark Diş Deposu 

ile Mehmet İbrahim Berkmen Diş Deposu firmaları tarafından ithal edilen diş 

kauçuklarına el konularak satın alınmasına ve bunun için Sıhhat ve İçtimai Muavenet 

Vekâleti’ne 1.000 liraya kadar bir kredi tahsisine ilişkindir. 35 Bu konuda 

1942 yılında bir başka hükümet tasarrufu 12 Eylül’de gerçekleştirilmiştir. Yayımlanan 

kararnameyle ülke genelinde gerçek ve tüzel kişilerin ellerinde bulunan 

bütün yapağı ve yün beyana tabi tutularak, bu ürünlere hükümet tarafından 

el konulmuştur. 36 

Ücretli İş Yükümlülüğü 

Milli Korunma Kanunu’nun uygulanmasında dikkat çeken bir başka uygulama 

ücretli iş yükümlülüğüdür. Koordinasyon Heyetleri kararlarının Bakanlar 

Kurulu’nca yürürlüğe konulması yoluyla getirilen ücretli iş yükümlülüğü büyük 

ölçüde belirli bölgeler, özellikle de madencilik bölgeleri ile sınırlı tutulmuştur. 

Bu konuda hükümetin çıkardığı düzenleme sayısı ise toplam dört tanedir. 37 1942 

yılında ise iki düzenleme bulunmaktadır. Ücretli iş yükümlülüğü kurulmasına 

yönelik kararlardan ilki, hükümet tarafından 30 Mayıs’ta Etibank Garp Linyitleri 

İşletmesi havzasında Milli Korunma Kanunu’nun 9. maddesi gereğince yürürlüğe 

konulmuştur. 38 Bu konuda yine aynı gün hükümet tarafından ihtiyaca yeterli 

kömür üretimi için Soma, Değirmisaz ve Tavşanlı linyit havzalarında ve Ereğli 

Kömür Havzası’nda ücretli iş yükümlülüğü kurulmasına karar verilmiştir. 39 

Özel İş Yerlerinde ve Kamu Kuruluşlarında Fazla Mesai 

1942 yılında Milli Korunma Kanunu’nun uygulamalarından bir diğeri özel 

iş yerlerinde ve kamu kurumlarında fazla mesaidir. Hükümet tarafından 1942 yılında 

bu konudaki ilk girişim 8 Ocak’ta İstanbul Ayvansaray’da İktisadi ve Sınai 

Tesisat ve İşletme T.A.Ş fabrikasında günde 3 saate kadar fazla mesai yapılması 

uygulamasıdır. 40 

35 

36 

37 

38 

39 

40 

2/18354 sayılı BKK, Resmi Gazete, 16 Temmuz 1942. 

2/18682 sayılı BKK, Resmi Gazete, 12 Eylül 1942. 

Cemil Koçak, a.g.e., Cilt 2, s. 395-396. 





30 Haziran tarihinde yayımlanan bir kararnameyle bazı iş yerlerinde fazla 

mesai yapılması uygulaması yürürlüğe konmuştur. Bu kapsamda Petrol Ofisi, 

Sokoni Vakum Oil Company, Shell Company ve Steaua Romana Petrol Sanayi 

Anonim Şirketi’ne ait işyerlerinde günde üç saate kadar fazla mesai yapılması 

kararı yürürlüğe konmuştur. 41 

11 Ağustos tarihinde Hükümet tarafından Ergani Bakır ve Şark Kromları, 

İzmir Türkiye Yağ ve Mamulatı Limited Şirketi Fabrikası ile İstanbul’da Nikola 

Karamanoğlu’ya ait İdrofil Pamuk Fabrikası’nda günde 3 saate kadar fazla mesai 

yapılmasına izin verilmiştir. 42 

2 Eylül’de ise kömür işçilerine fazla mesai getirilmiştir. Yayımlanan bir kararnameyle 

bütün maden kömürü ve linyit işletmelerindeki işçilerin normal çalışma 

sürelerine üçer saate kadar fazla çalışma süresi ilave edilmiştir. 43 

Buhran Yıllarında Ulaşım ve Nakliyat: Nakil Vasıtalarına Ücretli Çalışma 

Mecburiyeti 

19 Ocak tarihinde Devlet Demiryolları ile yapılacak nakliyatın, önem ve 

aciliyetine göre, sıralarını belirlemek üzere bir komisyon kurulmuştur. Bu komisyon 

Devlet Demiryolları Genel Müdürü’nün veya yardımcısının başkanlığı 

altında Genelkurmay Başkanlığı, Milli Savunma, Ekonomi ve Ticaret Bakanlıkları 

temsilcilerinden oluşturulmuştur. 44 

Söz konusu komisyonun oluşturulduğu tarihte yürürlüğe konulan, iaşe 

maddelerinin nakli hakkında bir kararnameyle Van, Bitlis, Siirt ve Diyarbakır illerinde 

iaşe maddeleri nakline elverişli tüm nakil vasıtalarına ücretli çalışma zorunluluğu 

da getirilmiştir. Bu düzenleme Milli Korunma Kanunu’nun 36ncı 

maddesine dayalı olarak yapılmıştır. Yapılan düzenlemeyle temel geçinme ve 

beslenme maddelerinin taşınmasına uygun tüm ulaşım araçlarının taşıma ücretlerinin 

valilikler ile o yerin en büyük askeri makamı tarafından ortak olarak belirlenmesi 

öngörülmüştür. 45 

Hükümetin Ocak ayı içinde ulaşım ve nakliyata yönelik olarak yaptığı bir 

başka girişim bazı nakil vasıtalarının trafiğe çıkmalarına izin verilmesine ilişkindir. 

Hükümet tarafından, Koordinasyon Heyeti Reisliği’nin tezkeresiyle, Bakanlar 

Kurulu’nun kararıyla kullanılmalarında zorunluluk görülen ve kararda belirtilen 

bazı nakil araçlarının trafiğe çıkmalarına izin verilmiştir. 46 

11 Mayıs tarihinde Koordinasyon’un kararıyla bazı otomobillerin yola çıkmasına 

izin verilmiştir. Bu kapsamda İstanbul’dan Dr. Tevfik Sağlam, Ankara’dan 

Dr. Şerif Korkut ve İskenderun’dan Sokani Vakum’a ait otomobillerin yo- 

41 

42 

43 

44 

45 

46 


2/18438 sayılı BKK, Resmi Gazete, 11 Ağustos 1942. 

2/18664 sayılı BKK, Resmi Gazete, 2 Eylül 1942. 




238 


la çıkmasına izin verilmiştir. 47 Hükümetin aynı günlü bir başka uygulaması ise 

Koordinasyon kararı ile bazı gemilerin Milli Müdafaa Vekâleti’nce satın alınması 

ve bu iş için Vekâlet emrine 2.000 lira verilmesidir. 48 Aynı gün Erzurum- 

Karabıyık Hanları Dar Hattının Milli Müdafaa Vekâletine Devri Hakkında 4218 

sayılı kanun da yayımlanmıştır. Kanuna göre, Erzurum-Karabıyık hattı ile devredilecekler 

arasında 1 adet frenli kapalı vagon, 1 adet frensiz kapalı vagon, 3 

adet açık frenli vagon, 5 adet açık frensiz vagon, 2 lokomotif ile 5 adet kazanlı 

vagon bulunmaktadır. 49 

14 Mayıs tarihinde kara ve deniz ulaşım araçlarına zorunlu iş mükellefiyeti 

konulmuştur. Koordinasyon Heyeti’nin kabul ettiği kararla, gerçek ve tüzel şahıslara 

ait motorlu ve motorsuz ulaşım araçlarına şoför veya sürücüleri ile birlikte 

zorunlu çalışma mükellefiyeti konulması hususunda Ticaret Vekâleti’ne yetki 

verilmiştir. 50 

22 Mayıs tarihinde, Türk bayrağı taşıyan, 50 tonajdan yukarı gemilerin içeride 

ve dışarıda yapacakları seferlere ait navlunların mesafe ve tonaj esasına göre 

belirlenmesine ilişkin kararname yayımlanmıştır. Bu kararnameye göre Türk 

sahilleri 10 bölgeye ayrılmıştır. Bu bölgeler şu şekildedir: Sovyetler Birliği sınırından 

Giresun’a kadar; Sinop’tan kömür havzasına kadar; Havza’dan İstanbul’a 

kadar; Bulgaristan sınırından İstanbul’a kadar; İstanbul’dan Çanakkale’ye kadar; 

Çanakkale’den İzmir’e kadar; İzmir’den Fethiye’ye kadar; Fethiye’den Alanya’ya 

kadar; Alanya’dan Suriye’ye kadar birer bölgedir. 51 

19 Haziran tarihinde özel ulaşım araçları için ücretle zorunlu çalışma esası 

kabul edilmiştir. Bu yönde Taşıt Teşkilat ve Taşıma Talimatnamesi yayımlanmıştır. 

52 3 Aralık tarihinde ise Hakkari ve Mardin illerinde iaşe maddeleri nakline 

uygun çeşitli ulaşım araçları için Milli Korunma Kanunu’nun geçerli 36ncı 

maddesine dayanılarak ücretli çalışma zorunluluğu konulmuştur. 53 

İAŞE YÖNETİMİ 

II. Dünya Savaşı’nın sürdüğü yıllarda Türkiye dünyadaki savaş koşullarından 

doğrudan etkilenmiştir. Bu kapsamda tüm ülke çapında bir savaş ekonomisi 

uygulanmak zorunda kalınmış, savaşın etkilerini azaltmaya yönelik politikalar 

izlenmeye çalışılmıştır. Savaş yıllarında üretimin düşmesi, üretken nüfusun silâhaltına 

alınması, dış ticaretin büyük ölçüde durması, eldeki mal stoklarının sınırlı 

olması beraberinde bir savaş ya da bunalım ekonomisinin uygulanması zorunluluğunu 

da getirmiştir. Bu doğrultuda, II. Dünya Savaşı sırasında, Cumhuriyet 

47 

48 

49 

50 

51 

52 

53 



Resmi Gazete, 11 Mayıs 1942. 



Resmi Gazete, 19 Haziran 1942. 

2/19032 sayılı BKK, Resmi Gazete, 3 Aralık 1942. 


Hükümetleri her ülkenin yaptığı gibi bir takım olağanüstü önlemlere başvurmak 

zorunda kalmıştır. Ancak başvurulan önlemler sadece ekonomi alanıyla sınırlı 

kalmamış, ülkenin idari yapısının da savaş koşullarına uydurulması gerekmiştir. 

Bu yüzden, ekonomiyle siyaseti diğer dönemlere göre daha fazla iç içe düşünme 

gerekliliği bulunmaktadır. Bu doğrultuda, birçok yazar ve yorumcu tarafından 

“savaş ekonomisi” diye adlandırılan ülkelerin idari yapısıyla iktisadi yapısını 

savaş koşulları içinde birbirine denk düşürme arayışı da, özellikle Birinci Dünya 

Savaşı’nda, “topyekûn harp” kavramıyla ifadesini bulmuştur: 54 

Topyekûn harp, devletin siyasi, askeri, iktisadi, manevi bütün kuvvetlerinin, devlet 

resmi teşkilatı dışındaki her türlü müessese ve teşekküllerin ve nihayet fertlerin bütün 

varlık ve kudretlerinin savaşa katılmasıdır. Devlet, her ferdi ve her maddeyi, 

zaferin elde edilmesi için kullanacaktır. 

Türkiye’de topyekun savaşa yönelik bir iktisadi ve idari yapılanma II. Dünya 

Savaşı başladığında henüz söz konusu değildir. Ancak, savaşın başlamasıyla 

birlikte Türkiye’de yeni politika arayışları gündeme gelmeye başlamıştır. Korkut 

Boratav’ın Şevket Süreyya’dan aktardığı kapsamda savaş koşullarında iki alternatif 

politikadan bahsedilmektedir: 55 

Bunlardan birincisi mevcut bütçe imkânları ile ordunun ve kentli nüfusun temel iaşe 

ihtiyacını sağlama hedefinden hareket ederek, ticareti devlet denetimi altına almak 

ve sıkı ve polisiye bir fiyat sınırlaması uygulamak. İkinci politika ise, iç ve dış 

piyasalarda savaş kıtlıklarından doğan talep artışlarının çiftçi ve sanayici için yaratacağı 

kamçılayıcı etkisinden yararlanmak amacı ile fiyatlar ve piyasa şartları üzerindeki 

kontrollerden mümkün mertebe kaçınmak, üretimi teşvik edecek açık enflasyonist 

gelişimi ise büyük ölçüde sineye çekmek. 

1942 yılının ilk yarısında iktidarda olan Refik Saydam Hükümeti ilk, Refik 

Saydam’ın ani ölümüyle kurulan Şükrü Saracoğlu Hükümeti ise ikinci tür politikalara 

yakın durmuşlardır. Refik Saydam Hükümeti döneminde dünyada geçerli 

olan savaş koşulları içerisinde devletin halkın başlıca iaşe maddelerini sağlama 

görevini üstlenmiş olması ve bu görev nedeniyle karşılaşılan bazı önemli güçlükler 

devletin yeniden yapılandırılmaya tabi tutulması zorunluluğunu ortaya çıkartmıştır. 

1942 yılının başlarından itibaren bu konuda çalışmalar da bürokrasi 

içinde başlatılmıştır. 56 

Devlet örgütlenmesinin değiştirilmesi yönündeki düşünce altyapısına ise 

belli aşamalardan geçilerek gelinmiştir. İkinci Dünya Savaşı’nın başlarında temel 

gıda maddelerinin fiyatlarındaki yükselmenin bu temel gıda üreticisi konumundaki 

ülkelere avantaj getireceği düşünülmüştür. Türkiye de, savaş öncesinde, 

temel gıda maddeleri açısından, kendi kendine yeten ülkelerden biri olarak 

bu kategoride yer almıştır. Ancak, ilerleyen süreçte hükümet tarafından fiyatı ar- 

54 

55 

56 

Seyfi Kurtbek, Harp ve Ekonomi, 1942, s. 13’ten aktaran Ş. Süreyya Aydemir, a.g.e., s.203. 

Korkut Boratav, a.g.e., s. 296. 

Ş. Süreyya Aydemir, a.g.e., s.217-221. 

240 


tan gıda maddelerini ihraç etmenin içeride mal sıkıntısına ve dolayısıyla stokçuluk, 

karaborsacılık ve vurgunculuğun artmasına neden olduğu düşüncesine varılmıştır. 

Böylece, iktisat politikası olarak, ihracatı kontrol etme gereksinimi ortaya 

çıkmıştır. Bu doğrultuda, hükümet tarafından, 1940’lı yıllarda Milli Korunma 

Kanunu çerçevesinde önlemler alınmaya çalışılmıştır. Ahmet Hamdi Başar, 

Cumhuriyet Gazetesi’nde yer alan bir makalesinde, bu durumu şu şekilde 

ortaya koymuştur: 57 

İhracatı yasak etmek kafi gelmediği ve bir takım tedbirler alınmak icap ettiği anlaşıldığı 

zaman kaybedilen zamanı önliyecek kadar enerjik ve toplu bir görüşle işe el 

koymak mümkün olmadı. İaşe davasına hükümet sarıldığı zaman meselenin fiyat 

yükselişini önlemekle halli mümkün sanıldı. İlk önce fiyat kontrolleri yapan, kar 

hadlerini tespit eden, fakat istihlaki kayıdsız ve şartsız serbest bırakmayı prensip 

tutan bir devlet müdahalesi ile karşılaştık. 

Refik Saydam Hükümeti açısından, iaşe sorunu, gıda maddeleri ve diğer 

yaşam maddelerinin dışarıdaki talebe dayalı olarak fiyatının yükselmesi karşısında 

ihracatının sınırlanması ya da önlenmesi ile iç piyasada fiyatının yükselmemesi 

için bazı yasaklayıcı önlemlerin alınmasına dönük olmuştur. Bu çerçevede 

bazı yasaklayıcı önlemlere rağmen tüccarın fiyatlar üzerindeki rolü tam 

olarak ortadan kaldırılamamıştır. Zaman süreci içerisinde ülkenin iaşe sorunu da 

büyümüştür. Bu durum karşısında hükümetin aldığı önlemlerden biri ekmeğin 

karne usulüne bağlanması olmuştur. 

Karne Uygulaması 

1942 yılında karne uygulamasının en tipik örneği “ekmek karnesi” olmuştur. 

13 Ocak 1942 tarihinde, ekmek tüketimi sınırlanarak, ekmek dağıtımı karne 

usulüne bağlanmıştır. Hükümet, fırınların önündeki karmaşayı önleyebilmek 

için karne usulünü getirerek uygulamaya koymuştur. Uygulama, ilk olarak, İstanbul’da 

başlamıştır. 58 Bu doğrultuda ekmek ve ekmeklik hububat ihtiyacının 

tespiti ile ekmeğin kart usulü ile dağıtımı ve bunlara ait masrafları karşılamak 

üzere Ticaret Vekâleti’ne 200 bin lira ödenek verilmiştir. Ayrıca İstanbul’un çeşitli 

yerlerine 200 adet dağıtım yeri açılmıştır. 59 

Milli Korunma Kanunu’nun 21 nci maddesine göre, halen tanzim satışı yapılan 

ve yapılacak olan kent, kasaba ve köylerde ekmek ve ekmeklik hububat 

tüketiminin miktarları da belirlenmiştir. Buna göre, günlük ekmek miktarı, 7 yaşına 

kadar çocuklara 187.5 gram, 7 yaşından büyük çocuklar için 375 gram, ağır 

işçiler için 750 gram olarak tahsis edilmiştir. Ekmek kartlarının doldurulması 

işinin belediyeler tarafından kendi sorumlulukları altında yürütülmesi kararlaştırılmıştır. 

Bu hak edilen miktar (istihkak), 28 Şubat’tan itibaren daha da düşürü- 

57 

58 

59 

Ahmet Hamdi Başar, “İaşe Davamız Nasıl Başladı ve Nasıl Devam Etti?”, Cumhuriyet, 8 

Temmuz 1942. 

Ulus, 14 Sonkanun 1942 (İstanbul dünden itibaren karne kullanmağa başladı). 

Cumhuriyet, 15 İkincikanun 1942. 


lerek çocuklar için 150 gram, büyükler için 300 grama indirilmiştir. 60 6 Mayıs’ta 

yeni ürünün piyasaya girişine kadar ekmek istihkakının bir gün tam, bir gün eksik 

verilmesine karar verilerek ekmek miktarı iki günde bir 150 grama indirilmiştir. 

61 3 Haziran’dan itibaren ise ekmek istihkakı artırılarak, ekmek miktarı 

büyüklere 300 gram, küçüklere 150 gram ve ağır işçilere 600 gram olarak yeniden 

belirlenmiştir. 62 

Çıkarılan tek tip ekmek, o dönemlerde, “kara ekmek” olarak nitelenmiş bulunmasına 

rağmen yıl boyunca ekmeğin içeriğinin de değiştirilmesi söz konusu 

olmuştur. 11 Mart’ta uygulamaya sokulan Koordinasyon kararıyla Toprak Mahsulleri 

Ofisi’nin stokları uygun olan yerlerde, ekmeklik una %25 oranına kadar 

mısır unu karıştırılabilmesine izin verilmiştir. 63 13 Nisan 1942’de bu katkı maddelerine 

arpa da eklenmiştir. 64 10 Ekim 1942’de ise Ticaret Vekâleti’nce yayımlanan 

tamimde yurdun bazı yerlerinde ekmeklik una patates karıştırılması sonucu 

elde edilen ekmeğin daha beyaz, yumuşak ve lezzetli olduğunun anlaşılması 

nedeniyle bütün vilayetlere lüzumu halinde ekmeğe patates karıştırılması tavsiye 

edilmiştir. 65 

Halka ekmek karnelerinin dağıtımı ise önceden toplanan beyannamelere göre 

yapılmıştır. Karne usulünde, vatandaşın her gün yaşına ve mesleğine göre 

devletçe tayin edilen miktarda ekmek alabilmesi düzenlenmiştir. Böylece karnenin 

uygulandığı büyük şehirlerde halka günde verilecek ekmek toplamını bilmek 

ve buna göre önlemler alabilmenin olanaklı olacağı öne sürülmüştür. Ulus Gazetesi 

köşe yazarı Kemal Turan’a göre, karne usulünün en büyük yararı kentte oturanlara 

her gün alacakları bir miktar ekmeği mutlaka hazır bulundurmak olacaktır. 

Bunun yanı sıra karne usulünün uygulanmasıyla herkes, telaşsız ve endişesiz 

olarak en yakın dağıtma yerinden günlük ekmeğini alabilecektir. 66 

O dönemin gazetelerinde yer alan açıklamalarda ekmek karnesi sahibi olanların 

istediği fırından ve tevzi yerinden ekmek alabilecekleri belirtilmiştir. İlgili 

kararnamede de belirtildiği üzere her fırın için 3 dağıtım yeri açılması düzenlenmiştir. 

Seyahat edenler ve başka yerlerden gelenler için ise bazı kurallar söz 

konusudur. Karne usulü uygulanmayan yerlerden büyük kentlere gelenler için 

garlarda ve toplu taşım yerlerinde seyahat fişi dağıtacak yerler bulunacaktır. Vilayetlerde 

dağıtılan karneler arasında bir fark olmadığı için Ankara’da alınmış 

olan bir kartla İstanbul’da ekmek almak olanaklı olacaktır. Lokantalarda yemek 

yiyeceklerin ise o yemekte yiyecekleri ekmeği yanlarında götürmeleri ya da lo- 

60 

61 

62 

63 

64 

65 

66 

Cumhuriyet, 28 Şubat 1942. 

Cumhuriyet, 6 Mayıs 1942. 

Cumhuriyet, 3 Haziran 1942. 


Cumhuriyet, 14 Nisan 1942. 

Ulus, 11 Birinciteşrin 1942. 

Kemal Turan, “Karne Usulünde Emanet”, Ulus, 12 Sonkanun 1942. 

242 


kantacıya gündelik fişini kestirip yemediği ekmeği paket edip yanında götürmesi 

gerekmektedir. 67 

Ekmek karnesi uygulamasının başlatılacağı günlerde birçok köşe yazarı uygulamayı 

çeşitli yönleriyle değerlendirmiştir. Bunlardan biri olan Falih Rıfkı 

Atay Türkiye’de uygulanan ekmek karnesi usulünü şu şekilde savunmuştur: 68 

Darlık zoru ile gıda kısmak için değil, israfı, kaçağı önlemek, buğday ve un yoğaltımını 

bir düzene sokmak, halkı tutumlu bulundurmak için koymaktayız. Otellerde, 

lokantalarda, evlerde hesapsızlık yüzünden artan ekmek parçaları, sonra hamurlar; 

tatlılar, israf veya idaresizlik, hüzün verici bir haldedir. Bundan başka, hiç sebepsiz, 

yarın ekmek bulup bulmamak kaygısına düşen halkın sık sık büyük şehirlerde 

fırınlara üşüştüğü görülür. Ticaret Vekilliğinin, bu yersiz telaşın manevi zararını 

önlemek için yalnız İstanbul’da bir iki bin çuval fazla un dağıttığı vardır. 

Falih Rıfkı Atay ekmek karnesi usulünün yararlarını da şu şekilde sıralamıştır: 

69 Kart usulü tatbik edildikten sonra, ilk alacağımız manevi netice, halkın kendini doyuracak 

ekmek bulacağına güvenmesi olacaktır; halk elindeki karta, bir ekmek sigortası 

gibi bakacaktır. Maddi netice ise, buğdayımızı ve unumuzu tam ihtiyaca 

kadar harcamak, her ihtimale karşı stok yapabilmek, hesabımızı bilmek olacaktır. 

Falih Rıfkı Atay “Yarın Ekmeklerimizi Kart Karşılığı Alacağız” başlıklı 

makalesinde ise ekmek karnesi uygulamasının diğer ülkelerdeki uygulama biçimleri 

üzerinde durmuştur: 70 

Halk bunun için, doyum ihtiyacından değil, alabildiğine alıp istediği gibi harcamak 

serbestliğinden fedakârlıkta bulunacaktır. Türkiye’nin besin bakımından bütün Avrupa 

kıtasının en rahat memleketi olduğunu biliyoruz. Öteki memleketlerin hikâyelerini 

işitiyoruz... Önümüzde bir Fransız gazetesi var. Fransa’nın bir ziraat memleketi 

olduğunu bilmiyenimiz yoktur. Fransa artık harbiçi de değildir. Gündelik ekmek 

tayını ilanına bakınız: adam başına 100 gramdan, en fazlası, ağır işçiler için 

350 gram! Biz işçilerimize 750 gram vermekteyiz. Peynir adam başına, haftada 50 

gram! Şeker ayda yarım kilo ile 1 kilo arasında değişiyor. Sonra Fransa, geçen yıldan 

daha iyi olmakla övünmektedir. 

Ekmekte karne uygulaması dönemin gazetelerinde olumlu karşılanmasına 

rağmen, bu konuda önemli sorunlar da yaşanmıştır. Özellikle ekmek karnelerinde 

yapılan sahtecilikler dönemin hükümetinin başını ağrıtan konulardan birini 

oluşturmuştur. Bu kapsamda ilerleyen dönemde Milli Korunma Kanunu’nda yapılan 

değişiklikle ekmek kartlarını tahrif veya başkalarının kartlarını kullananlara 

3 yıl ağır hapis cezası getirilmiştir. Bu hükmün uygulanmaya konulması gereği 

de vilayetlere bildirilmiştir. 71 

67 

68 

69 

70 

71 

Cumhuriyet, 13 İkincikanun 1942. 

Falih Rıfkı Atay, “Ekmek İçin Alınan Tedbir”, Ulus, 13 Sonkanun 1942. 

A.k. 

Falih Rıfkı Atay, “Yarın Ekmeklerimizi Kart Karşılığı Alacağız”, Ulus, 16 Sonkanun 1942. 



1942 yılının ilerleyen aylarında ekmek karnelerine yönelik usulsüzlükler 

gazete haberi olmaya devem etmiştir. Bunlara yönelik trajik örneklerden biri 

İzmit Belediye Reisi’nin tutuklandıktan sonra serbest bırakılmasına ilişkindir. 

Cumhuriyet gazetesinin haberine göre İzmit Belediye Reisi Kemal Öz, turşuculuk 

yapan Sabahaddin Palabıyık adında birisine 6 tane ekmek karnesini hususi 

olarak verdiği iddiasıyla tutuklanarak Milli Korunma Mahkemesi’ne verilmiştir. 

72 1942 yılında savaşın doğrudan etkilerini azaltabilmek için ekmeğin karneye 

bağlanması Hükümetin başvurduğu önemli önlemlerden biri olmuştur. Ancak 

bununla sınırlı kalınmamıştır. Refik Saydam Hükümeti’nin iç politikanın en 

önemli sorunu haline gelmiş bulunan kentlerin iaşe sorununu çözebilmek için 

başvurduğu daha önemli bir girişim iaşe teşkilatının kapsamının genişletilmesi 

politikası olmuştur. Bu kapsamda Vilayet İaşe Müdürlükleri, Vilayet İaşe Amirlikleri, 

Dağıtma Ofisi, Mahrukat Ofisi, Halk Dağıtma Birlikleri, Subaşı örgütlenmesinin 

oluşturulması yoluna gidilmiştir. 

Vilayet İaşe Müdürlükleri ve Vilayet İaşe Amirlikleri 

Savaş döneminde, hükümet, ticaret hayatı ve iaşe sorunlarının çözümü için 

çok sayıda önlem almak durumunda kalarak, bu doğrultuda yeni kurumlar oluşturmuştur. 

Bu kurumlardan biri 1941 yılının kış aylarında kurulmuş bulunan İaşe 

Müsteşarlığı’dır. Müsteşarlığa bağlı olarak Ankara, İstanbul ve İzmir'de “İaşe 

Müdürlükleri”, diğer illerde ise “İaşe Heyetleri” oluşturulmuştur. Ancak 1942 

yılının başında vurgunculara karşı mücadeleyi etkili kılmak için vilayetlerdeki 

iaşe örgütünün genişletilmesine çaba gösterilmiştir. Bu doğrultuda bazı illerde 

“Vilayet İaşe Müdürlükleri”, bazılarında ise “Vilayet İaşe Amirlikleri” kurulması 

planlanmış; 19 Ocak 1942’de Ticaret Bakanlığı’na gerekli gördüğü yerlerde 

“Vilayet İaşe Müdürlükleri” veya “Vilayet İaşe Amirlikleri” kurması için yetki 

verilmiştir. Bu müdürlük ve amirlikler, valiliklerle işbirliği halinde çalışmakla 

beraber doğrudan doğruya vilayetlere değil, Ticaret Vekilliği İaşe Müsteşarlığı’na 

bağlı olarak çalışacaklardır. Böylece iaşe örgütlenmesi içinde çok sayıda 

görevi bulunan valiliklerin bu konuda görevleri azaltılarak bu işlerin Ticaret Vekâleti’nin 

koordinasyonunda yürütülmesi öngörülmüştür. Ticaret Bakanlığı emrine 

yeni açılacak kadrolar için ise 1942 takvim yılı karşılığı olarak 135.460 lira, 

idare masrafları için 38.420 lira tahsis edilmiştir. Yasanın yürürlüğe girdiği 19 

Ocak’tan itibaren, önceden kurulmuş bulunan “İaşe Heyetleri” de ortadan kaldırılmıştır. 

73 

18 Nisan 1942 tarihinde ise İaşe Müsteşarlığı’nın merkez ve taşra örgütü 

kadrosu değiştirilmiştir. Koordinasyon Heyeti’nin kararı ile Ticaret Vekâleti’ne 

bağlı İaşe Müsteşarlığı merkez ve taşra örgüt kadrosu değiştirilerek, bu giderlere 

72 

73 


2/17146 sayılı BKK, Resmi Gazete, 19 Kanunusani 1942, 5010; Cumhuriyet, 20 İkincikanun 


244 


karşılık olarak Ticaret Vekâleti emrine 1942 takvim yılı için 1,5 milyon lira ve 

yönetim giderlerine ilişkin olarak 400 bin lira ödenek verilmesine karar verilmiştir. 

Bu karara göre, İaşe Müsteşarlığı, ülkenin iaşe işlerinin organizasyonu, 

yönetimi ve denetiminden sorumlu olmak üzere, Ticaret Vekili’nin emrinde bir 

müsteşar, bir müsteşar yardımcısı ile merkez ve taşra örgütünden oluşacaktır. 74 

Ticaret Vekilliği’ne bağlı Toprak Mahsulleri Ofisi, Ticaret Ofisi, Petrol 

Ofisi ve ilerde aynı amaçla kurulacak diğer kurum ve kuruluşların işleri İaşe 

Müsteşarlığı’nda görülecektir. İaşe Müsteşarlığı’nda gerçekleştirilen yeni düzenlemeye 

göre örgütlenme yapısı içinde; “İaşe İşbirliği Heyeti”, “Tespit ve İhtiyaçlar 

Umum Müdürlüğü”, “Tedarik ve Dağıtma Umum Müdürlüğü”, “Fiyat ve 

Mücadele İşleri Umum Müdürlüğü”, “İstihlak ve Dağıtımı Teşkilatlandırma 

Umum Müdürlüğü” yer almaktadır. 75 

İaşe İşbirliği Heyeti; Milli Müdafaa, Maliye, Sıhhiye, İktisat, Münakalat, 

Gümrükler ve Ziraat Vekillikleri temsilcileri ile Ticaret Vekilliği’nin tayin edeceği 

daire amirlerinden oluşacaktır. Heyet ayda en az bir defa toplanarak iaşeye 

ait işler üzerinde incelemeler yapacaktır. Yasayla bazı genel müdürlükler de 

oluşturulmuştur. Yasayla düzenlenen genel müdürlükler şunlardır; 

Tespit ve İhtiyaçlar Umum Müdürlüğü: Bu genel müdürlük iaşe konuları 

arasına alınmasına karar verilen bütün maddelerin miktar, çeşit ve cinsleri ile nerelerde 

bulunduklarını tespit ve bunların miktarlarındaki değişiklikleri takip etmekle 

görevli kılınmıştır. Genel müdürlük gerektikçe bu maddelerin meydana 

çıkarılması için gerekli arama ve tarama önlemlerini almakla da sorumlu tutulmuştur. 

Bunun yanı sıra iaşe bakımından halk, Milli Müdafaa, resmi ve özel kurum 

ve kuruluşların ihtiyaçlarını ve iaşe konuları içine alınması gereken ihtiyaç 

maddelerini inceleme ve belirleme yetkisine sahiptir. 

Tedarik ve Dağıtma Umum Müdürlüğü: Bu genel müdürlük “Tespit ve İhtiyaçlar 

Umum Müdürlüğü’nce” belirlenmiş, halkın, Milli Müdafaa’nın ve kurumların 

ihtiyaçlarının karşılanması için gerekli görülen maddelerin sağlanarak, 

bunların ihtiyaç yerlerine taşınması işlerini düzenleme ve denetlemeyle görevlendirilmiştir. 

Ofislere ait işler bu umum müdürlük aracılığıyla takip edilecektir. 

Umum müdürlük bir genel müdür ve genel müdür yardımcısıyla, tedarik, dağıtma 

ve nakliyat şube müdürlüklerinden oluşacaktır. 

Fiyat ve Mücadele İşleri Umum Müdürlüğü: Bu genel müdürlüğe, gerek ülke 

içinde üretilen ya da imal edilen, gerekse de yabancı ülkelerden ithal edilen 

bütün iaşe maddelerinin fiyatlarının azami kâr hadlerinin belirlenmesi gerekenleri 

belirlemesi ve ülkedeki fiyatlar arasında en uygun dengeyi sağlaması görevleri 

verilmiştir. Genel müdürlük bu amaçla fiyat politikasının uyumlu bir biçimde 

işlemesi olanaklarını araştıracak ve bunun uygulamasını denetim altında bulunduracaktır. 

Bu genel müdürlük “fiyatları tespit şube müdürlüğü”, “fiyat der- 

74 

75 

2/17675 sayılı BKK, Resmi Gazete, 18 Nisan 1942. 

2/17675 sayılı BKK, Resmi Gazete, 18 Nisan 1942; Ulus, 19 Nisan 1942. 


leme ve murakabe şube müdürlüğü” ile “ihtikârla mücadele şube müdürlükleri”nden 

oluşturulmuştur. 

İstihlak ve Dağıtımı Teşkilatlandırma Umum Müdürlüğü: Bu genel müdürlüğe, 

iaşe maddelerinin dağıtma işlerini düzenlemek ve kolaylaştırmak amacıyla 

köylerde köy birlikleri, kasabalarda sokak ve mahalle birlikleri, kentlerde tüccar 

ve perakendeci esnaf birlikleri ile devlet daireleri ve kurum birlikleri ile diğer 

tüketim birliklerini kurma görevi verilmiştir. Genel müdürlük dağıtma işlerini 

düzenleme ve kolaylaştırma amacı çerçevesinde kurulmuş varlıklardan da yararlanmak 

yoluyla iaşe dağıtımını örgütlemek ve düzenlemek görevlerini üstlenmiştir. 

Bu genel müdürlük “istihlak birlikleri şube müdürlüğü”, halk ve tüccar 

ve perakendeci esnafı birlikleri şube müdürlüğü” ve “müesseseler birlikleri şube 

müdürlükleri”nden oluşturulmuştur. 

Merkezdeki yeniden örgütlenmenin yanı sıra valilik ve kazalardaki iaşe 

müdürlüklerine ise ihtiyaçların belirlenmesi, tüketimi örgütlendirme ve dağıtma, 

fiyat kontrolü ve vurgunculukla mücadeleyle uğraşma işleri verilmiştir. İaşe 

Müsteşarlığı’nın merkez ve taşra örgütü kadrosu değiştirilmesiyle iaşe teşkilatı 

bir bütün halinde ele alınarak parçalı bir örgütlenme yapısına son verilmiştir. 

Bundan önce çeşitli kararnamelerle kurulmuş olan iaşe örgütünün bir kısmı belediyelerce, 

bir kısmı fiyat murakabe yoluyla idare edildikten sonra iaşe müdürlükleri 

ve amirlikleri örgütlenme yapısına geçilmiştir. Yeni düzenlemeyle ise iaşe 

teşkilatı parçalı yapısından kurtarılıp, tek bir kadroya bağlanmıştır. 76 

25 Temmuz tarihinde hükümet tarafından iaşe teşkilatında yeni düzenlemeler 

yapılmıştır. İaşe Müsteşarlığı, Vilayet İaşe Teşkilatı, Fiyat Murakabe Komisyonları’nın 

kaldırılması kararları alınmıştır. 77 Hükümetin aldığı 371 sayılı karara 

göre fiyat murakabe komisyon ve heyetleri, İaşe Müsteşarlığı ve bu müsteşarlığa 

bağlı Vilayetler İaşe Teşkilatı kaldırılarak, bunların yönetimi belediyelerle ticaret 

odalarına bırakılmıştır. 78 

Dağıtma Ofisi 

25 Mart 1942 tarihinde on milyon sermayeli mali ve idari özerkliğe sahip, 

Ticaret Vekâleti’ne bağlı, Dağıtma Ofisi kurulmuştur. Ofis, Genel Müdürlük 

şeklinde oluşturulmuş, uygun bulduğu yerlerde Ticaret Vekâleti’nin izniyle teşkilatlanarak, 

şube kurmasına ya da temsilcilikler bulundurmasına yetki verilmiştir. 

Ofisin iaşe maddelerini sağlama ve bunların satış ile dağıtımını gerçekleştirme 

görevi bulunmaktadır. 79 

Dağıtma Ofisi’nin merkez kadrosu 11 Mayıs’ta oluşturularak yürürlüğe 

konmuştur. 314 sayılı Koordinasyon Kararına göre Dağıtma Ofisi’nin merkez 

76 

77 

78 

79 

2/17675 sayılı BKK, Resmi Gazete, 18 Nisan 1942; Ulus, 19 Nisan 1942. 

2/18387 sayılı BKK, Resmi Gazete, 25 Temmuz 1942, 5167. 

Cumhuriyet, 23 Temmuz 1942; Cumhuriyet, 25 Temmuz 1942; Cumhuriyet, 26 Temmuz 1942. 

2/17540 sayılı BKK, Resmi Gazete, 25 Mart 1942, 5066. 

246 


kadrosunda bir umum müdür, iki umum müdür muavini, bir şube müdürü, altı 

şube müdür muavini ve yeterli sayıda servis ve büro şefleri bulunmaktadır. 80 

İaşe Merkez Teşkilatı ile Dağıtma Ofisi, Refik Saydam’ın ölümü üzerine 

kurulan Saracoğlu Hükümeti tarafından 14 Ağustos tarihinde Resmi Gazete’de 

yayımlanan kararnamelerle tasfiye edilmiştir. 81 

Halk Dağıtma Birlikleri 

14 Mayıs 1942 tarihinde “Halk Dağıtma Birlikleri” kurulmuştur. Koordinasyon’un 

319 sayılı kararıyla “halka yapılacak iaşe dağıtımını kolaylaştırmak 

amacıyla Ticaret Vekâleti’nce belirlenecek yerlerde halk dağıtma birlikleri kurulması” 

öngörülmüştür. Kentlerde her 250 evlik ya da 1000 nüfusluk bir halk 

kitlesi bir birlik oluşturacaktır. Her birlik biri başkan dördü üye olmak üzere beş 

kişilik bir İdare Heyeti seçecektir. Seçim mahalli idare amirinin onayı ile tamamlanacak 

ve mahalli idare amiri gerek görürse seçim yaptırmadan da birlik 

idare heyetinin başkan ve üyelerini atayabilecektir. Birlik idare heyetlerinin bazı 

önemli görevleri bulunmaktadır. Bu görevler arasında birlik üyelerinin defterlerini 

tutmak; hükümetçe dağıtımı karneye bağlanmış olan maddelerin kartlarını 

dağıtmak; doğrudan doğruya tüketicilere dağıtılması hükümetçe kararlaştırılan 

maddeleri halka dağıtmak; fazla karne dağıtımına engel olmak; fazla karne alanları 

takip ve şikâyet etmek; mahallenin gereksinimlerini saptamak ve bu gereksinimleri 

karşılamak için iaşe örgütü ile bağlantı kurmak bulunmaktadır. Kentler 

dışında köylerde de dağıtma birlikleri oluşturulması öngörülmüştür. Buna göre, 

her köyde, köy dağıtma birliği oluşturulması planlanmıştır. Köylerdeki birlik 

idare heyetlerinin köy muhtarının başkanlığında nahiye müdürü tarafından atanan 

dört üye tarafından oluşması düzenlenmiştir. Köy dağıtma birliklerinin görevleri 

arasında ise kentlerde kurulanlardan farklı olarak hükümetçe el koyulan 

maddelerin köy içinde saklanmasını sağlamak da bulunmaktaydı. Kararnameye 

göre her yurttaş halk dağıtma birliklerinden birine, yani oturduğu mahalleyi içine 

alan birliğe girmeye mecbur tutulmuştur. Dağıtma birliklerine üye olmayanlar 

hükümetçe yapılacak dağıtımlardan kesinlikle yararlanamayacaklardı. 82 

Bu kararnamenin uygulamasını düzenleyen 78 maddelik talimatname 22 

Haziran’da “Halk Dağıtma Birlikleri Teşkili Hakkındaki Kararnamenin Tatbikine 

Dair Talimatname” adıyla Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 

83 İstanbul’da, Halk Dağıtma Birlikleri’nin yanı sıra halka yakacak ürünlerinin 

örgütlü bir şekilde dağıtılması için İstanbul Mahrukat Ofisi’nin oluşturulması da 

gündeme gelmiştir. 

80 

81 

82 

83 

2/17858 sayılı BKK, Resmi Gazete, 11 Mayıs 1942, 5103. 

2/18530 ve 2/18531 sayılı BKK, Resmi Gazete, 14 Ağustos 1942. 

2/17826 sayılı BKK, Resmi Gazete, 14 Mayıs 1942, 5106. 

Resmi Gazete, 22 Haziran 1942, 5138. 


İstanbul Mahrukat Ofisi 

21 Mayıs tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan bir kararnameyle Milli 

Korunma Kanunu’nun muaddel 6ncı maddesine göre İstanbul Valiliği’ne bağlı 

mali ve idari özerkliğe sahip İstanbul Mahrukat Ofisi kurulmuştur. 500.000 lira 

sermayeyle kurulması öngörülen Mahrukat Ofisi İstanbul kentinin ihtiyaçlarını 

temin, satış ve bu çerçevede yapılacak dağıtımla görevlendirilmiştir. Ofisin, İstanbul’da 

Valiliğin uygun bulduğu yerlerde teşkilatlanmasına, şube açmasına, 

temsilci bulundurmasına izin verilmiştir. Mahrukat Ofisi Genel Müdürlük olarak 

yönetilecektir. Genel Müdürlük, Genel Müdür ve Genel Müdür Yardımcısı’ndan 

oluşmaktadır. Genel Müdür; İcra Vekilleri Heyeti’nce, Genel Müdür Yardımcısıyla 

Muhasebe Müdürü ise İstanbul Valisi tarafından atanacaktır. Genel Müdürlüğün 

diğer memur ve müstahdemleri Genel Müdür tarafından atanırlar. Ofisin 

işleri İstanbul Valiliği’nin direktifleri doğrultusunda Genel Müdürlük tarafından 

yerine getirilir. İstanbul Mahrukat Ofisi’nin kuruluş kadrosunda genel müdür, 

genel müdür yardımcısı, muhasebeci ve 2 adet madde uzmanı dışında 4’er adet 

mubayaa memuru, satış memuru ve düz memur, 8 adet mutemet ve 1’er adet 

murakıpla daktilocu bulunmaktadır. 84 

Basında yer alan haberlere göre Mahrukat Ofisi 27 Eylül’de dağıtıma başlamıştır. 

Bu çerçevede kooperatife dahil olan memurlara Ofis tarafından taksitle 

odun ve kömür verilmesi, bunun için halkın da mahalle birliklerinden karne alması 

gerekmektedir. 85 

Kentlerdeki ve kırdaki iaşe sorunlarını ortadan kaldırmak için ortaya konan 

yeniden örgütlenme çabalarının önemli bir boyutunu ise üretim merkezlerinde 

bir başka deyişle kırsal alanda ürüne el koymak oluşturmuştur. Büyük kentlere 

getirilecek ürünü önceden saptamak için yeni bir örgütlenme oluşturulmuştur. 

Bu doğrultuda subaşı teşkilatının kurulması gündeme gelmiştir. 

Subaşı Teşkilatı 

11 Mayıs 1942 tarihinde Subaşı ve Subaşı Yardımcılıklarına ilişkin 2/17827 

sayılı Koordinasyon kararı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 

Bu karar, üretimi tahmin ve kontrol amacıyla, Subaşı ve Muhtarlık hudutları 

içinde bulunan köy, çiftlik ve mahallelerde Subaşı Yardımcılığı teşkilatı kurulmasına 

ilişkindir. 

18 Haziran 1942’de Subaşı Teşkilatı ve Vazifeleri Hakkında Talimatname 

yayımlanmıştır. Bu Talimatnameyle, nüfusu 1.500’e kadar olan her muhtarlık 

merkezinde bir Subaşı istihdam edilmesi düzenlenmiştir. Subaşı ekim zamanında 

ekilen mahsulün miktarıyla ekim sahasının genişliğini tespit ve orağa girmeden 

önce mahsulün miktarını tahmin, harman yerinde mahsulün gerçek miktarını 

84 

85 

2/17909 sayılı BKK, Resmi Gazete, 21 Mayıs 1942; Cumhuriyet, 21 Mayıs 1942. 

Cumhuriyet, 27 Eylül 1942. 

248 


tespit edecek ve ayrıca hükümet tarafından verilecek diğer zirai işleri yapacak 

olan memurdur. 86 

Köylere, “subaşı” ismi verilen memurlarla onların yanına “subaşı yardımcıları”nın 

tayin edilmesinin amacı mahsulün miktarı daha henüz tarlada iken tahmin 

yoluyla bu memurlar tarafından belirlenmesi, cetveller ve defterlere bunların 

kaydedilmesidir. Sonraki aşamada, harman zamanında, bu tahmin kesin şeklini 

alarak ülkedeki ürün durumunun saptanması öngörülmüştür. Bir sonraki aşamada 

ise üreticiye ne kadar ürün ve tohum bırakılacağı her çiftçinin ne kadar nüfusu, 

hayvanı, gelecek sene için ekeceği tarlası varsa, bunlar, belirlenerek tespit 

edilecektir. Tüm bu işlerin amacı ise köylüye gerek kendi ve hayvanlarının yiyeceği, 

gerek tohumluk ihtiyacı için gerekli pay ayrıldıktan sonra kalanına devletin 

el koyabilmesidir. El konan malların toplanması, saklanması, korunması, gereksinim 

oranında ülkeye dağıtılması iaşe örgütlenmesinin önemli bir aşamasını 

oluşturmaktadır. 87 

Subaşı Teşkilatı’nın kurulmasını takiben 18 Haziran 1942’de “1942 Yılı 

Hububat Mahsülüne Elkonması Hakkındaki Kararnamenin Tatbikine Dair Talimatname” 

çıkarılarak üreticinin elindeki hububat mahsulüne el konulmuştur. Bu 

talimatnameyle Milli Korunma Kanunu’nun 4156 sayılı Kanunla değiştirilen 14. 

maddesi hükümlerine dayanarak ülke genelinde gerek 1941 yılı mahsulünden 

olup henüz teslim edilmemiş bulunan ve gerek 1942 yılı içinde üretilen, üreticinin 

ekmeklik, yemeklik, yemlik ve tohumluk ihtiyacının dışında buğday, çavdar, 

mısır, darı, yulaf ve arpaya hükümet tarafından el konulmuştur. 88 

Refik Saydam’ın ölümü üzerine 9 Temmuz’da kurulan Saracoğlu Hükümeti’nin 

ilk yaptığı işlerden biri “mahsule el koyma” uygulamasını sınırlandırmak 

olmuştur. Bu doğrultuda 17 Temmuz’da bazı önemli Koordinasyon kararları yürürlüğe 

konulmuştur. Bu kararlardan ilki Toprak Mahsulleri Ofisi’nin hububat 

satın alma fiyatlarına ilişkinken 89 ; diğeri hububat mahsulünden belli oranların 

bedeli karşılığında satınalındıktan sonra geri kalanının serbest bırakılmasına dairdir. 

90 Bu kararlara göre, hububat fiyatlarıyla hububatın ne kadarına el konacağı 

yeniden belirlenerek, hububat satışları kısmen serbest bırakılmıştır. Ayrıca fiyatlara 

yüzde 50 zam yapılmıştır. Böylece küçük çiftçiler mahsullerinin %25’ini, 

orta büyüklükte çiftçiler %35’ini, büyük çiftçiler de %50’sini ayni fiyatla hükümete 

satmaya mecbur tutulmuşlardır. 91 

Saydam Hükümeti’nin yerine kurulan Saracoğlu Hükümeti’yle birlikte uygulamaya 

konulan %25 uygulamasıyla Saydam döneminin fiyat kontrollerine 

dayalı ekonomi politikası karşısında daha esnek bir politikaya geçilmiştir. Piya- 

86 

87 

88 

89 

90 

91 


Ahmet Hamdi Başar, “İaşe Teşkilatı”, Cumhuriyet, 2 Temmuz 1942. 




Cumhuriyet, 16 Temmuz 1942; Cumhuriyet, 17 Temmuz 1942. 


salar tarafından sevinçle karşılanan fiyatların serbest bırakılması politikasıyla 92 

üreticinin teşvik edileceği, tarımsal üretimin artacağı ve üretimdeki artışın fiyatları 

dengeleyeceği düşünülmüştür. Böylece ülkede yaşanan iaşe sorununun hafifleyeceği 

sanılmıştır. 93 

Başvekil Şükrü Saracoğlu 5 Ağustos’ta TBMM’nde yaptığı konuşmasında 

iaşe sorununa yönelik yeni politikalarının ana hatlarını özetlemiştir: 94 

Bugünkü sıkıntılar bilhassa iaşe etrafında toplanmıştır ve hepsi muvakkat ve geçici 

ve harple beraber nihayet bulacak arızalardır… Bundan evvel benim ve on arkadaşımın 

dâhil olduğu Hükümet, memlekette hayat pahalılığına ve iktisadi buhranlara 

mani olmak için verilen salahiyetlere istinaden bir çok sert kararlar aldı ve onları 

sıkı bir gayretle takbika başladı. Fakat aradan günler geçtikçe, bu kararların matlup 

neticeyi vermeyeceği, yapılan şikâyetlerden, tespit edilen fiyatlarla birçok malların 

ve gıda maddelerinin bulunamamaya başlamasından ve yapılan tetkiklerden anlaşılmaya 

başladı. Onun için yeni Hükümet hemen işe başlayarak bu sert tedbirleri 

yumuşatmağa, yer yer kaldırmağa ve yer yer değiştirmeğe karar verdi; ve tedbirlerin 

iktisadi olmasına daha çok bel bağladı. 

Yüzde 25 uygulaması Başbakan Saracoğlu’nun dile getirdiği yönde iaşe sıkıntılarının 

giderilmesinde pek fayda sağlamamıştır. 95 Aksine fiyatları serbestleştirme 

politikası tarımsal ürünlerin fiyatlarının hızla yükselmesine yol açmış, 

Saracoğlu Hükümeti döneminde 1942 ve 1943 yıllarında Cumhuriyet tarihinde 

benzeri görülmemiş enflasyon ortaya çıkmıştır. İktisat Vekâleti’nin toptan eşya 

fiyatları endeksi 1938’de 100’den Haziran 1942’de 164’e çıkmışken, Saracoğlu 

Hükümeti’nin politikalarının uygulandığı dönemde 1943 Temmuz’unda bu rakam 

715’e sıçramıştır. 96 Bu durumun doğrudan piyasaya yönelik üretim yapan 

az sayıda çiftçi dışında kalan köylünün, üreticinin pek işine yaradığı söylenemez. 

Devletin ürünlere verdiği fiyatlarla piyasa fiyatları arasındaki fark daha da 

çok açıldığı için bu kesimler bu politikalardan zararlı çıkmışlardır. 

Saracoğlu Hükümeti, önceki hükümet döneminde oluşturulmaya çalışılan 

iaşe örgütlenmesini tasfiyesine yönelik olarak da kararlar almıştır. Bu doğrultuda 

iaşe fiyat murakabesinin vurgunculukla mücadeleye ait görevleri belediye 

encümenlerine bırakılmıştır. 97 25 Temmuz’da hükümet tarafından ayrıca gıda 

maddelerine el konma kararı da kaldırılmıştır. Bu karar doğrultusunda, Ticaret 

Vekâleti’nce el konmuş bulunan, her cins gıda maddeleri üzerindeki el koyma 

hükmü kaldırılarak, gıda maddelerinin satışının serbest bırakılması öngörülmüştür. 

Hükümet, bunun yanı sıra, mısıra da el koymaktan vazgeçmiştir. Böylece 9 

92 

93 

94 

95 

96 

97 

Cumhuriyet, 29 Temmuz 1942. 

Murat Metinsoy, İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye: Savaş ve Gündelik Yaşam, Homer Kitabevi, 

İstanbul 2007, s.156-157. 

Resmi Gazete, 6 Ağustos 1942. 

Murat Metinsoy, a.g.e., s.156-157. 

Yahya Sezai Tezel, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi 1923-1950), 5. Baskı, Tarih Vakfı 

Yurt Yayınları, İstanbul 2002, s.180-182, 262. 

Cumhuriyet, 25 Temmuz 1942. 

250 


Mayıs 1942 tarihinde alınmış bulunan 324 nolu kararın mısıra el konulmasına 

dair hükümleri geçici olarak yürürlükten kaldırılmıştır. 98 

Saracoğlu Hükümeti, önceki hükümet döneminde iaşe teşkilatının önemli 

ayaklarından biri olarak oluşturulan Subaşı Teşkilatı’nın kaldırılması kararını da 

25 Temmuz tarihinde almıştır. 5 Mayıs 1942’de alınan 320 sayılı karar doğrultusunda 

kurulmuş bulunan Subaşı Teşkilatı’nın işlerini bitirmiş oldukları yerlerde 

kaldırılmasına ve diğer yerlerde işlerini bitirinceye kadar görevlerine devamına 

dair Koordinasyon’un kararı yürürlüğe konulmuştur. 99 

KAMU MALİYESİ POLİTİKASI 

Başvekil Dr. Refik Saydam’ın Meclis’te bütçe görüşmeleri çerçevesinde çeşitli 

beyanatları olmuştur. Bu beyanatlardan birinde Başvekil bütçe görüşmeleri 

sırasında var olan devlet teşkilatının baştan aşağı değiştirilmesi zorunluluğunu 

dile getirerek “mevcud devlet teşkilatı memleketin ihtiyacile telif edilebilecek 

şekilde, baştan başa değiştirilmek, yenileştirilmek mecburiyeti vardır” demiştir. 

100 Başvekil böylece Milli Korunma Kanunu uygulamaları ile İaşe Teşkilatı’nın 

genişletilmesi girişimlerini meşrulaştırmaya çalışmıştır. Buna karşılık bütçe 

görüşmeleri sırasında Müstakil Grup Reisi Rana Tarhan bazı eleştirilerde bulunmuştur. 

101 Müstakil Grup Reisi Rana Tarhan “teşkilat kadroları daraltılabilirdi, 

bütün devlet faaliyetini birleştiren bir harb ekonomisi planı kurulmalıdır” 

demiştir. 102 

1 Haziran’da Resmi Gazete’de yayımlanan 4227 sayılı 1942 Mali Yılı Muvazene-i 

Umumiye Kanunu (Bütçe Kanunu) Büyük Millet Meclisi tarafından 27 

Mayıs tarihinde kabul edilmiştir. 1942 yılı bütçesi, 1 Haziran 1942–31 Mayıs 

1943 dönemini kapsamaktadır. Denk bütçe olarak hazırlanan bütçenin gelir ve 

giderleri 394 milyon olarak tahmin edilmiştir. Bütçede giderler arasında en büyük 

pay yaklaşık %26 olarak Düyunu Umumiye’ye ayrılmıştır. 

98 

99 

100 

101 

102 




Rana Tarhan’ın reisi olduğu Müstakil Grup, 1939’da yapılan 5. CHP Kurultayı’nda benimsenen 

tüzük uyarınca hükümet ve partinin çalışmalarını denetlemek amacıyla kurulmuştur. Kurultay’ın 

seçtiği 21 mebustan oluşan Müstakil Grup üyeleri CHP grup toplantılarına katılabiliyordu. 

Ancak oylamalara katılamıyorlar ve söz alıp görüş bildiremiyorlardı. Grubun başkan 

vekilliği görevi CHP’nin değişmez genel başkanı İsmet İnönü tarafından, onu temsil eden bir 

vekil olarak Rana Tarhan’a verilmişti. (Bkz. Cemil Koçak, a.g.e., Cilt 2, s. 72-82.) 



1942 Devlet Bütçesi 

Masraf Bütçesi TL % Varidat Bütçesi TL % 

Büyük Millet Meclisi 4.206.872 1,1 İrad ve Servet Vergileri 80.770.000 20,5 

Riyaseticumhur 528.363 0,1 Muamele ve İstihlak Vergileri 

156.971.000 39,8 

Divanı Muhasebat Reisliği 851.721 0,2 İnhisarların Safi Hâsılatı 66.945.000 17,0 

Başvekâlet 1.256.039 0,3 Devlete ait Emval ve Emlak 

2.970.000 0,8 

hâsılatı 

Devlet Şurası Reisliği 391.638 0,1 Devletçe İdare Edilen Müesseseler 

1.300.000 0,3 

Matbuat Umum Müdürlüğü 1.688.685 0,4 Umumi Müesseseler ve 965.000 0,2 

Şirketler Hâsılatından 

Devlet Hissesi 

İstatistik Umum Müdürlüğü 328.625 0,1 Müteferrik Varidat 12.807.340 3,2 

Devlet Meteoroloji İşleri 871.651 0,2 Fevkalade Varidat 71.600.000 18,2 

Umum Müdürlüğü 

Diyanet İşleri Reisliği 880.835 0,2 

Maliye Vekâleti 42.353.538 10,7 

Düyunu Umumiye 100.592.604 25,5 

Gümrük ve İnhisarlar Vekâleti 

7.677.985 1,9 

Dâhiliye Vekâleti 6.701.480 1,7 

Emniyet Umum Müdürlüğü 10.789.785 2,7 

Jandarma Genel Komutanlığı 15.220.615 3,9 

Hariciye Vekâleti 3.919.149 1,0 

Sıhhat ve İçtimai Muavenet 14.991.832 3,8 

Vekâleti 

Adliye Vekâleti 12.643.536 3,2 

Tapu ve Kadastro Umum 2.025.452 0,5 

Müdürlüğü 

Maarif Vekâleti 28.533.434 7,2 

Nafia Vekâleti 20.166.322 5,1 

İktisat Vekâleti 3.533.783 0,9 

Münakalât Vekâleti 1.953.827 0,5 

Ticaret Vekâleti 1.754.020 0,4 

Ziraat Vekâleti 8.950.847 2,3 

Milli Müdafaa Vekâleti 78.189.327 19,8 

(Kara Kısmı) 


(Hava Kısmı) 


(Deniz Kısmı) 

Askeri Fabrikalar Umum 5.623.500 1,4 

Müdürlüğü 

Harita Umum Müdürlüğü 1.037.996 0,3 

Umumi Yekûn 394.326.938 100,0 Umumi Yekûn 394.328.340 100,0 

252 


Bütçe Kanunu’na göre, 1942 yılının başlıca vergi tahminleri ise şu şekilde 

sıralanabilir: İrad ve Servet Vergileri içinde yer alan Kazanç Vergisi 51.190.000, 

Hayvanlar Vergisi 28.100.000’dir. Muamele ve İstihlak Vergileri başlığı altındaki 

Gümrük Vergileri 21.340.000, Muamele Vergisi 51.950.000, Dahili İstihlak 

Vergileri 60.407.000, Nakliyat Vergisi 5.100.000, Damga Vergisi 

12.000.000’dur. Tekel Gelirleri içerisindeki tütün, tuz, kahve, çay, ispirto ve ispirtolu 

içkiler ve rovelver, fişek ve patlayıcı maddelerden beklenen gelir 

60.500.000, kibrit ve çakmak gelirleri 6.405.000’dir. Fevkalade Gelirler başlığında 

yer alan İktisadi Buhran Vergisi 22.200.000, Muazene Vergisi 

21.800.000, Hava Kuvvetlerine Yardım Vergisi 14.700.000, ihracattan alınan 

Müdafaa Vergisi 9.000.000’dur. 103 

Bütçe gelirlerinin yaklaşık %40’ını Muamele ve İstihkak Vergileri grubu 

oluşturmuştur. 1941-1944 yılları arasında Gümrük Vergileri 24.000.000’dan 

21.000.000’a düşmüştür. Bunun önemli bir nedeni savaş döneminde verginin 

konusu olan dışarıdan mal girişinin azalmasıdır. Buna karşın kıymet esasına dayanan 

İthalat Muamele Vergisi, İmalat Muamele Vergisi ile Tekel hasılatı büyük 

ölçüde artmıştır. Bu durum Tüketim (İstihkak) Vergilerinde önemli bir büyüme 

olduğunu ortaya koymuştur. Tüketim Vergilerinin en büyük sakıncası mükellefin 

şahsıyla ilgisinin bulunmamasıdır. Varsılla yoksul bu vergiyi aynı oranlarda 

birlikte ödemek durumundadır. Daha adaletli bir toplumda vergi gelirlerinin temelini 

gelir vergilerinin oluşturması gerekir. Tüketim vergileri ise bunu tamamlamalıdır. 

1942 yılında ise karneye dayanan Kazanç Vergisinin daha fazla arttırılmaması 

ve verimsiz hale gelmesi nedeniyle Hükümet tarafından Tüketim 

Vergilerine daha fazla ağırlık verilmesi gelir düzeyi düşük fakir kesimler ile orta 

tabakaları ezici bir sonuç ortaya çıkarmıştır. 104 

Savaşla birlikte bütçe harcamalarının yarıdan fazlasını askeri harcamalarla 

Düyunu Umumiye giderlerine ayırmak zorunda kalan hükümet, devlet masraflarını 

normal gelirlerle karşılayamamasının zorunlu sonucu olarak borçlanma yolunu 

tercih etmek durumunda kalmıştır. Bu kapsamda sınırlı miktardaki dış yardımlardan 

çok, iç borçlanma yoluyla, bütçeyi denkleştirme yoluna gitmiştir. İç 

borçlanmada hükümetin 1942 yılında başvurduğu yollardan biri “Milli Müdafaa 

Tahvilleri”ni çıkartmak olmuştur. Bunun için 25 Haziran 1942’de Milli Müdafaa 

İstikrazı Hakkında 4275 sayılı kanun yayımlanmış ve Milli Müdafaa Vekâleti’nin 

olağanüstü masraflarını karşılamak üzere 150 milyon liraya kadar iç borçlanma 

yapmaya Maliye Bakanlığı yetkili kılınmıştır. 105 Bu tahvillerden yüzde 7 

faizli olanların kupürleri 20, 100, 500, 1000 ve ikramiyeli yüzde 5 faizli olanların 

ise 20, 100, 200 liralık olarak düzenlenmiştir. 106 “Milli Müdafaa Tahvilleri”nin 

40 milyon liralık ilk kısmı 500 bin liralık talep fazlasıyla 15 günde tamamen 

satılmıştır. 107 

103 

104 

105 

106 

107 


Faik Ökte, Varlık Vergisi Faciası, Nebioğlu Yayınevi, İstanbul, t.y., s. 27. 


Ulus, 15 Eylül 1942. 

Cumhuriyet, 1 Birinciteşrin 1942; Ulus, 1 Birinciteşrin 1942. 


1942 Yılında Kaldırılan Olağanüstü Bir Vergi: Buğdayı Koruma 

Karşılığı Vergisi 

1942 yılının kamu maliyesi açısından önemli olaylarından biri unların değirmenden 

çıkarıldığı sırada alınmakta olan ve ekmek fiyatlarının artmasında etkisi 

olduğu düşünülen Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi’nin 2 Ocak’ta yayımlanan 

bir kanunla kaldırılmış olmasıdır. Vergiyi kaldıran kanunun gerekçesinde 

1931 senesinden itibaren buğday fiyatlarında görülen istikrarsızlık ve düşüklüklerin 

önüne geçebilmek, üreticilerin buğdayını değer fiyatıyla satabilmeleri amacıyla 

hükümetçe buğday piyasasına müdahale edilmesi zorunluluğu duyulduğu 

belirtilmiştir. Bu kapsamda buğday fiyatlarını korumak ve düzenlemek amacıyla 

3 Temmuz 1932 tarihli kanunla Ziraat Bankası aracılığıyla hükümete piyasaya 

müdahale yetkisi tanınmış olduğu belirtilerek, Ziraat Bankası’nın gerçekleştireceği 

işlerde gereksinim duyacağı paranın karşılanabilmesi için ise “Buğdayı Koruma 

Karşılığı Vergisi”nin konulduğu açıklanmıştır. Ancak ilerleyen dönemlerde 

tüm dünyada, savaş koşulları sonucu, üreticilerin üretim alanlarından uzak 

kalması nedeniyle buğday fiyatlarının da aşamalı olarak yükseldiği ileri sürülerek, 

Hükümetin buğday fiyatlarını yükseltmek için tedbir alması için gerekli koşulların 

ortadan kalktığı savunulmuştur. Kanunun gerekçesinde bu verginin tahsil, 

kontrol ve muhafazası işlerinde istihdam edilenlerin sayısı 606 olarak gösterilmiştir. 

Verginin alınması için oluşturulmuş bulunan söz konusu örgüt kanun 

kapsamında ortadan kaldırılmıştır. Ancak unlardan alınmakta olan muamele 

vergisi, kaçakçılığın önlenmesinde de faydası olduğu görüşüyle, devam ettirilmek 

istendiğinden kaldırılan kadrolar yerine muhafaza tedbirlerinin kısmen de 

olsa devamı için muhafaza teşkilatı oluşturulmuştur. Bu amaçla 100 adet “Muhafaza 

Memuru” kadrosu açılmıştır. Hükümet adına vergiyi savunan Ticaret 

Vekili Mümtaz Ökmen’e göre, Buğdayı Koruma Vergisi adı altında un fabrikalarından 

alınan bu vergi ekmek fiyatlarında ucuzluk yapabilmek amacını taşımaktadır. 

Maliye Vekili Fuad Ağralı verginin neden kaldırılması gerektiğini ise şu 

şekilde açıklamıştır: “Bu vergi, buğday mahsulü ucuz olarak satılmakta iken 

müstahsili himaye etmek üzere konulmuş olan bir vergi idi. Bu gün ise emir 

berakis olmuştur. Binaenaleyh verginin devam etmesi için ortada bir sebeb kalmamıştır.” 

Verginin kaldırılmasını eleştiren mebuslar vergiyi kaldırırken bunun 

yerine hangi verginin konulacağını, bütçede açık olup olmayacağı konuları üzerinde 

durmuşlardır. Bu mebuslar tarafından Hükümete kaldırılan bu vergi yerine 

gelecek aylarda yeni bir vergi konulup konulmayacağı sorulmuştur. 108 Hükümet 

adına bu soruya yanıt veren Maliye Vekili böyle bir verginin düşünülmediğini 

açıklasa da 1942 yılı Kasımında Hükümet tarafından Varlık Vergisi Layihası 

Meclisin önüne getirilmiştir. 

108 

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre VI, Cilt 22, İçtima 3, Yirminci İnikat, 24 XII 1941. 

254 


1942 Yılında Olağanüstü Bir Vergi: Varlık Vergisi 

1940-1945 yılları arasında ülkedeki ekonomik ve toplumsal yapıyı kökten 

değiştirebilecek üç temel yasa kabul edilerek uygulamaya konmuştur. Bu yasalar 

sırasıyla Milli Korunma Yasası, Varlık Vergisi Yasası ve Çiftçiyi Topraklandırma 

Yasası’dır. 109 Savaş koşulları içerisinde 1940 başlarında kabul edilmiş 

olan Milli Korunma Kanunu’nun getirdiği önlemler 1942 yılının başına kadar 

etkisini korumuştur. Ancak 1942 yılının başlarıyla birlikte ekonomide yeniden 

önemli bozulmalar ortaya çıkmıştır. Yeni ekonomik önlemlerin hazırlıklarını 

yapan Dr. Refik Saydam ise bunların tamamını uygulamaya geçiremeden 7 

Temmuz 1942’de geçirdiği kalp krizi sonucu ölmüştür. Bir günlüğüne geçici 

Başbakan olan Fikri Tüzer’den Başbakanlık görevini 9 Temmuz’da devralan 

Şükrü Saracoğlu gelir ile giderler arasındaki farkı kapatmak, tedavüldeki artan 

para miktarını normal seviyeye indirmek, fevkalade giderleri karşılamak için çeşitli 

önlemleri yürürlüğe koymak istemiştir. Bu önlemlerden biri de Varlık Vergisi 

olmuştur. 110 

Milli Şef İsmet İnönü’nün 1942 Kasım ayında TBMM’nin altıncı seçim döneminin 

dördüncü toplantı yılını açış konuşmasını Varlık Vergisi’nin ayak sesleri 

olarak değerlendirmek olanaklıdır. Milli Şef bu konuşmasında siyaseten oldukça 

sert bir üslup benimsemiştir: 111 

…şuursuz bir ticaret havası, haklı sebepleri çok aşan bir pahalılık belası, bugün vatanımızı 

ıstırap içinde bulunduruyor… Bulanık zamanı, bir daha ele geçmez fırsat 

sayan eski batakçı çiftlik ağası, ve elinden gelse teneffüs ettiğimiz havayı ticaret 

metası yapmaya yeltenen gözü doymaz vurguncu tüccar, ve bütün bu sıkıntıları politika 

ihtirasları için büyük fırsat sanan ve hangi yabancı millet hesabına çalıştığı 

belli olmayan bir kaç politikacı, büyük bir milletin bütün hayatına küstah bir surette 

kundak koymaya çalışmaktadırlar. Üç beş yüzü geçmeyen bu insanların vatana 

karşı aşikar olan zararlarını gidermek yolu elbette vardır... Ticaretin ve iktisadi faaliyetlerin 

serbestliğini bahane ederek milleti soymak hakkını hiç kimseye, hiçbir 

zümreye tanımamalıyız. 

İnönü’nün 1 Kasım’da TBMM açılışında mebuslara yönelik olarak yaptığı 

bu konuşması mebuslar arasında yakında önemli kararların alınacağı şeklinde 

yorumlanmıştır. 112 Nitekim Varlık Vergisi 9 Kasım 1942’de TBMM’ye getirilmiştir. 

Faik Ökte tarafından verginin hazırlanmasında Maliye Vekili Fuat 

Ağralı, Müsteşar Esat Tekeli ve Maliye Teftiş Kurulu Başkanı Şevket Adalan’ın 

da hazır bulunmasına rağmen bu kişilerin katkılarının verginin bir metin haline 

getirilmesi gibi teknik düzeyde kaldığı ileri sürülmüştür. Bu kapsamda “Varlık 

Vergisi’nin bir komisyon aracılığıyla yazılmayıp bizzat Şükrü Saracoğlu’nun 

eseri olduğu” iddia edilmiştir. Varlık Vergisi öncelikle CHP Grup toplantıların- 

109 

110 

111 

112 

Tevfik Çavdar, a.g.e., s. 424. 

Muhammet Güçlü, “Varlık Vergisi ve Seyhan (Adana) Uygulaması”, Mülkiyeliler Birliği Dergisi, 

Cilt 21, Sayı 203, s. 29. 

Resmi Gazete, 2 Teşrinisani 1942. 

Hüseyin Perviz Pür, Varlık Vergisi ve Azınlıklar, Eren Yayıncılık, İstanbul 2007, s.391-392. 


da “gizli oturumda” görüşülmüştür. CHP Grubu’nun gizli oturumunda vergiye 

ilişkin olarak uzun ve hararetli tartışmalar yapılmıştır. Gizli oturum dışında 

Meclis’te yapılan görüşmelerde ise vergiye ilişkin olarak Müstakil Grup’un Reisi 

Rana Tarhan Varlık Vergisi’ni onaylayarak hükümete teşekkür etmiştir. Manisa 

milletvekili Refik İnce de vergiyi savunmuştur. Kazım Karabekir’in Varlık 

Vergisi’nin “Aşırı Kazanç Vergisi” şeklinde tanımlanması yönündeki önerisi ise 

reddedilmiştir. 113 

Oturuma katılan 350 milletvekilinin oybirliği ile 11 Kasım 1942 tarihinde 

TBMM tarafından kabul edilen 4305 sayılı Varlık Vergisi Kanunu 12 Kasım tarihli 

Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 17 maddeden oluşan 

Varlık Vergisi Kanunu’nun birinci maddesinde verginin mükellefiyeti tanımlanarak, 

“servet ve kazanç sahiplerinin servetleri ve fevkalade kazançları üzerinden 

alınmak ve bir defaya mahsus olmak üzere Varlık Vergisi adıyla bir mükellefiyet 

tesis edilmiştir” denilmektedir. Kanun, servet ve olağanüstü kazançlara 

yöneliktir. 

Verginin ikinci maddesinde vergi mükellefleri sıralanmaktadır. Buna göre 

kanun kazanç ve buhran vergileri mükelleflerini, büyük çiftçileri, sahipliğinde 

2500 lira iratlı veya 5000 lira kıymetli emlak bulunanları mükellefiyetine almaktadır. 

Kanun, ayrıca, 1939 yılından beri kazanç ve buhran vergilerine tabi bir iş 

ya da teşebbüsle uğraştığı halde, bu kanunun yayınlandığı tarihte işini terk ve 

tasfiye etmiş olanlar ile meslekleri tacir, komisyoncu, tellal ve simsar olmadığı 

halde 1939’dan beri bir defaya mahsus bile olsa ticari muameleye aracılık edip 

karşılığında para veya mal almış olanları da kapsamaktadır. 

Varlık Vergisi’ni belirlemede komisyonlar serbest bırakılmıştır. Vergi 15 

gün içinde tarh edilecektir. Unutulanlara iki ay içinde tarhiyat yapılacaktır. Vergi, 

o yerin en büyük mülki amiri, en büyük mal memuru, ticaret ve belediyelerden 

seçilecek üyelerden oluşan komisyonlar eliyle, takdir yolu ile, tayin edilecektir. 

Tebliği ilan yoluyla yapılacak olan vergiye itiraz edilemez, verginin tahsil 

süresi ise 15 gün olarak belirlenmiştir. Zamanında tahsil edilmeyen verginin takip 

edilen hafta içinde yatırılan kısmı için %1, ondan sonraki haftalarda yatırılacak 

kısımlar için %2 cezaya tabi kılınmıştır. Bu devrede borcunu ödemeyenlere 

yasa ile çalışma zorunluluğu getirilmiştir. Çalışma zorunluluğu dolayısıyla da 

yetkili makamlara başvurulamaz. Varlık Vergisi kazanç, bina, arazi vergileri yolundan 

gidilerek bütün mükellef kesimlere yönelik düzenlenmek istenmiştir. 

Büyük çiftçilerin kanunun içeriğine alınmış olması ise o tarihlerde buğday fiyatlarının 

yükselmesi nedeniyle “eski batakçı köy ağalarına karşı” gözdağı verildiği 

şeklinde yorumlanmıştır. 114 

1942 yılında tarhedilen Varlık Vergisi 463 milyon lirayı bulmuştur. 

Tarhedilen verginin 318 milyonu 1942 ve 1943 yıllarında toplanabilmiştir. İs- 

113 

114 

Faik Ökte, a.g.e., s. 48-53; Akar, Rıdvan, Varlık Vergisi: Tek Parti Rejiminde Azınlık Karşıtı 

Politika Örneği, Belge Yayınları, İstanbul 1992, s. 48-50. 

Faik Ökte, a.g.e., s. 56-58. 

256 


tanbul ilinde mükelleflerin ödemelerdeki payı %70 olarak gerçekleşmiştir. Tahsil 

edilememiş olan vergi borçları ise 1944 yılında silinmiştir. Varlık Vergisi 

tahsilatı sonucunda 1942 yılı Hükümet tarafından bütçe açığı verilmeden tamamlanabilmiştir. 

Ancak yüksek enflasyon ve savunma harcamalarının yüksek 

seviyelerini sürdürmesi daha sonraki yıllarda bütçede açıkların ortaya çıkmasının 

önemli nedenleri haline gelmiştir. 115 

TARIM VE ORMAN POLİTİKASI 

Muhtaç Çiftçiye Yönelik Tarım Politikaları 

1942 yılında küçük çiftçiye yönelik bazı önlemler alınmaya çalışılmıştır. Bu 

önlemlerden biri muhtaç çiftçiye ziraat alet ve araçlarını maliyet fiyatından aşağı 

satmaktır. Bu konuda 27 Mayıs’ta yayımlanan kararnameyle Ziraat Vekâleti 

yetkili kılınmıştır. 116 Muhtaç çiftçiye ucuz ziraat alet ve araçlarını sağlamak için 

Ziraat Vekaleti’ne verilmiş bulunan ödenek yıl içinde çeşitli defalar artırılmıştır. 

Bu kapsamda, 259 sayılı kararla, Milli Korunma Kanunu’nun 42 nci maddesine 

dayalı olarak muhtaç çiftçiye ucuz fiyatla ziraat alet ve araçları sağlamak için 4 

Şubat tarihinde Ziraat Vekaleti emrine verilmiş bulunan 500 bin liraya kadar 117 

döner sermaye arttırılarak, 9 Mart’ta 1.5 milyon liraya 118 , 13 Haziran tarihinde 

ise 2 milyon 750 bin liraya yükseltilmiştir. 119 Ayrıca 9 Mart tarihinde, muhtaç 

çiftçiye ödünç tohumluk temini için de önlemler alınmıştır. Bu kapsamda muhtaç 

çiftçilere ödünç tohumluk temini için Ziraat Vekaleti emrine 2.600.000 liraya 

kadar döner sermaye verilmesine dair kararlar yürürlüğe konmuştur. 

1942 yılında ziraat etkinliklerini geliştirmek için yapılan işlerden biri Devlet 

Ziraat İşletmeleri Kurumu’nun daha etkin çalışabilmesi için bu kuruma Hükümet 

tarafından destek olunmak istenmiştir. Bunun için 20 Şubat tarihinde 

Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu’na borç verilmesi hakkında kararname yayımlanarak, 

Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu’na, çiftliklerdeki faaliyetinin genişletilmesi 

ve takviyesi için 1 milyon lira borç verilmesi karara bağlanmıştır. 120 

Zirai Öğretim İşleri 

1942 yılında Ziraat Fakültesi’ne 77, Orman Fakültesi’ne 56 ve Veteriner 

Fakültesi’ne 37 öğrenci alınmıştır. Yüksek Ziraat Enstitüleri’nden 1941-1942 yılında 

49 yüksek ziraat mühendisi, 40 yüksek orman mühendisi ve 66 veteriner 

hekim mezun olmuş, bu şekilde Enstitü kurulduğu tarihten bu zamana kadar 

1.126 mezun vermiştir. 121 

115 

116 

117 

118 

119 

120 

121 

Yahya Sezai Tezel, a.g.e., s.263. 



2/17456 sayılı BKK ile 2/17458 sayılı BKK, Resmi Gazete, 9 Mart 1942. 



A.k. 


Orman İşleri 

1937 tarihli Orman Kanunu, ormanı korumak, devlet eliyle işletmeye geçerek 

orman varlığını kamulaştırmak yönündeki karar ve hareketin kaynağı olmuştur. 

Orman Kanunu’nun çıkartılmasıyla başlayan ormanların devletleştirilmesi 

süreci 1942 yılında da devam etmiştir. 7 Ocak 1942-30 Aralık 1942 tarihleri arasında 

Resmi Gazete’de yaklaşık 120 Orman Tahdid Komisyonu (OTK) kararı 

yayımlanmıştır. Orman sınırlama işlerine ilişkin olarak yayımlanan komisyon 

kararları 6 tane farklı bölgede etkinlik gösteren komisyona aittir. 1942 yılında 1 

numaralı OTK İstanbul-Çatalca-Eyüp, 2 numaralı OTK Ankara-Beypazarı- 

Nallıhan, 5 numaralı OTK İzmir-Bergama, 6 numaralı OTK Antalya-Kaş, 7 numaralı 

OTK İstanbul-Şile-Kartal-Adalar ve 12 numaralı OTK Balıkesir vilayeti 

sınırları içinde işlem yapmıştır. 

Devlet ve özel orman sahalarını ayırmak üzere çalışan tahdit komisyonları, 

1942 yılının ilk on ayı içerisinde 193.844 hektar ormanın tahdit işini bitirmiş ve 

böylece devlet ve halk arasında orman mülkiyeti yüzünden olagelen anlaşmazlıkların 

önüne geçilmeye çalışılmıştır. Aynı suretle 70.000 hektar genişliğinde 

orman sahasının amenajman planları ikmal edilmiş ve bu ormanlar yeni işletmelere 

hazırlanmıştır. 122 

KAMU YÖNETİMİ PERSONELİ: Üst düzey yönetici atamaları 

1942 yılında gerçekleşen üst düzey yönetici atamaları şöyle sıralanabilir: 

Boşalan Diyanet İşleri Başkanlığı’na İstanbul Üniversitesi’nden Ord. Prof. Şerafettin 

Yaltkaya tayin edilmiştir. Boş bulunan Başbakanlık Arşiv Dairesi Müdürlüğü’ne 

Avanos Kaymakamı Kenan Tunay tayin edilmiştir. Devlet Denizyolları 

İşletme Genel Müdürlüğü’ne Abdülhalim Babacan tayin edilmiştir. 31 Aralık 

1941 tarihinde vefat eden Başvekâlet Müsteşarı Vehbi Demirel’in yerine Maliye 

Vekâleti Müsteşarı Cemal Yeşil tayin edilmiştir. Cemal Yeşil’in Başvekâlet 

Müsteşarlığı’na tayiniyle boşalan Maliye Vekâleti Müsteşarlığı’na Esat Tekeli, 

Mali Tetkik Heyeti Reisliği’ne İsmail Hakkı Ülkmen, Varidat Umum Müdürlüğü’ne 

İhsan Pırnar, Müsteşar Yardımcılığı’na Hulusi Aykent, Bütçe ve Mali 

Kontrol Umum Müdürlüğü’ne Hadi Şahenk atanmıştır. Maliye Vekâleti Nakit 

İşleri Umum Müdürlüğü’ne Mali Tetkik Heyeti üyelerinden Zeki Sidarman tayin 

edilmiştir. Birinci İşletme Müdürü Yüksek Mühendis Galip Güran Devlet Demiryolları 

İşletmesi Teftiş Heyeti Reisliği’ne atanmıştır. Etibank İdare Meclisi 

Başkanlığı’na Hamit Eseniş’in, üyeliklere de Ali Rıza Ceylan ve Reşit 

Güneray’ın tekrar tayinleri yapılmıştır. 

Bayındırlık Bakanlığı Başmüfettişliği’ne Mühendis Seyfettin Saygın atanmıştır. 

Ticaret Vekâleti İaşe Müsteşarlığı’na Hatay Valisi Şükrü Sökmensüer tayin 

edilmiştir. Hatay Valiliği’ne İaşe Müsteşarı Şefik Soyer ve Bursa Valiliği’ne 

Bursa Mebusu Fazlı Güleç atanmıştır. Londra Büyükelçiliği’ne Kastamonu Milletvekili 

Rauf Orbay tayin edilmiştir. Şevket Süreyya Aydemir Ticaret Vekâleti 

122 

Ulus, 29 Ekim 1942 (Ulus Cumhuriyet Bayramı İlavesi). 

258 


İaşe Müsteşar Yardımcılığı’na atanmıştır. Maarif Vekâleti Müfettişliği’ne Sabahattin 

Eyüboğlu ve Necmettin Bora terfian tayin edilmiştir. Maarif Vekâleti 

Başmüfettişliği’ne Hikmet Türk terfian atanmıştır. Ziraat Bankası Genel Müdür 

Yardımcılığı’na Hamit Pekcan’ın tayini yapılmıştır. Trakya Umumi Müfettişliği 

Başmüşavirliği’ne Salim Gündoğan ve Dâhiliye Vekâleti Teftiş Heyeti Reisliği’ne 

Feyzi Gürel’in tayinleri yapılmıştır. İnhisarlar Genel Müdür Yardımcılığı’na 

Ömer Refik Yaltkaya atanmıştır. Gümrük ve İnhisarlar Başmüfettişliği’ne 

Abdullah Bahtoğlu, İskenderun Gümrükleri Başmüdürlüğü’ne Fethi Keskin naklen 

tayin edilmiştir. Dağıtma Ofisi Umum Müdürlüğü’ne Kudüs Başkonsolosu 

Celal Karasapan atanmıştır. Toprak Mahsülleri Ofisi Umum Müdürlüğü Muavinliği’ne 

Ziraat Müşaviri Atıf Güray tayin edilmiştir. Dahiliye Vekaleti Müsteşarlığı’na 

Fuat Tuksal atanmıştır. 

Maarif Vekaleti Başmüfettişliği’ne Refik Günel atanmıştır. İstanbul Mahrukat 

Ofisi Umum Müdürlüğü’ne İş Bankası’nın Mersin Toros Orman İşletmesi 

Müdürü orman mühendisi Zeki Kokgil atanmıştır. Ziraat İşleri Umum Müdürlüğü’ne 

Süleyman Kalaycıoğlu tayin edilmiştir. Milli Emlak Umum Müdürlüğü’ne 

Cemal Eyüpoğlu, Tahsilat Umum Müdürlüğü’ne Tevfik Koral atanmıştır. Bern 

Elçiliği’ne Lahey elçisi Yakup Kadri Karaosmanoğlu tayin edilmiştir. İnhisarlar 

Umum Müdür Yardımcılığı’na Ekrem Necmi İnel atanmıştır. İstanbul Mahrukat 

Ofisi Umum Müdürlüğü’ne Emekli General Seyfettin Akkoç tayin edilmiştir. 

MÜLKİ VE YEREL YÖNETİM 

1942 yılı içinde Konya, Ankara, Bilecik, Mardin, Tokat, Burdur(3), Çanakkale, 

Aydın, Denizli(2), Muş, Bolu, Giresun(6), Sinop, Siirt, Gümüşhane, Diyarbakır, 

Muğla, Eskişehir, Kayseri(3), Maraş, Samsun(2), Sivas, Erzincan, Kütahya, 

Afyon, Konya, İzmir, Bingöl vilayetlerinde “köy bağlısı değişikliği”, 

“nahiye merkezi değişikliği”, “kaza merkezi değişikliği”, “birimler arası birleştirme” 

gibi yönetsel sınır değişiklikleri gerçekleştirilmiştir. 

Müstakil Köylerin Kurulması 

19 Ocak’ta İçel’in Mut kazasının Kükür, Yerebakan, Donsuzlar mahalleleri 

birleştirilerek Bayır adı altında müstakil köy haline getirilmiştir. 23 Ocak’ta Tokat 

şehri belediye sınırları içinde bulunan Kemer ve Kızılöz mahalleleri birleştirilerek 

Kızılöz adıyla müstakil bir köy haline getirilmiştir. 2 Şubat’ta Tekirdağ 

vilayetinin Çorlu kazası istasyonu civarında 155 evli ve tahminen 600-700 nüfuslu 

göçmen topluluğunun yerleşimi için bir köy kurularak Çorlu kaza nahiyesine 

bağlanmıştır. 16 Şubat’ta Çorum vilayetinin Sungurlu kazasının Bahşili köyüne 

bağlı Dıdırı mahallesi müstakil köy haline getirilmiştir. 2 Mart’ta Hakkari 

vilayetinin Beytüşşebap kazasına bağlı ve merkezi Alamon köyü olmak üzere 

Kaşuri Bölgesi’nde Zap adıyla bir nahiye kurulmuştur. 19 Mart’ta Muğla vilayetinin 

Fethiye kazasının Kemer nahiyesinin Girişburun köyüne bağlı Kıncılar 

mahallesi müstakil köy yapılmıştır. 19 Mart’ta Kocaeli vilayeti Merkez kazasının 

Akmeşe nahiyesine bağlı Resulüdivanı köyünü oluşturan altı mahalleden 


Dereköy ve Kayrancık mahalleleri adı geçen köyden ayrılıp Kayrancık adıyla 

müstakil köy haline getirilmiştir. 17 Nisan’da Giresun vilayeti merkez kazası 

Dereli nahiyesi Küknarlı köyüne bağlı Büyük ve Küçük Yumrahisar mahalleleri 

birleştirilerek müstakil köy haline getirilmiştir. Aynı tarihte Giresun vilayeti 

merkez kazası Dereli nahiyesinin Çivriz köyüne bağlı Çal mahallesi müstakil 

köy yapılmıştır. 27 Nisan’da Gümüşhane vilayeti Torul kazasına bağlı Zimera 

köyü Utku’ya çevrilip müstakil köy haline getirilmiştir. Aynı tarihte İçel vilayeti 

merkez kazası Gözne köyüne bağlı Darıseki mahallesi müstakil köy yapılmıştır. 

28 Nisan’da Burdur vilayeti Bucak kazası Melli nahiyesi Elsazı köyüne bağlı 

Dutalanı mahallesi müstakil köy haline getirilmiştir. Aynı tarihte Giresun merkez 

kazasının Dereli nahiyesi Kurtulmuş köyüne bağlı Güdül mahallesi müstakil 

köy yapılmıştır. 9 Haziran’da Sivas vilayetinin Suşehri kazasının Ağrakoz köyüne 

bağlı Vağver mahallesi Bağver adıyla müstakil köy haline getirilmiştir. 13 

Temmuz’da Erzincan vilayeti Başköy nahiyesinin Sosunka köyüne bağlı 

Boybeği Komu müstakil köy haline getirilmiştir. 31 Ağustos’ta Ceyhan kazasının 

Mercin köyüne mahalle halinde bağlı bulunan Köprülü köyü müstakil köy 

haline getirilmiştir. 5 Aralık’ta Isparta vilayetinin Yalvaç kazasının Terziler köyüne 

bağlı Söbü Çayırı ile Eyüpler köyüne bağlı İleği Çiftlikleri birleştirilerek 

İleği Köyü adıyla müstakil bir köy haline getirilmiştir. 

Köy ve Kaza İsimlerinin Değiştirilmesi 

1942 yılında bazı köy ve kazaların adları değiştirilmiştir. Bu kapsamda 2 

Mart’ta Çorum Vilayeti merkezine bağlı Katrançayı Kıpti Köyü’nün adı 

Katrançayı olarak değiştirilmiştir. 19 Mart’ta Konya vilayetinin Çumra kazasına 

bağlı İnli, Dinlendik, Küçükören olarak üç mahalleden oluşan Küçükören köyünün 

adı İnli olarak değiştirilmiştir. 10 Eylül’de Urfa’nın Yaylak kazasının adı 

Bozova olarak değiştirilmiştir. 27 Nisan’da Ankara vilayeti merkez kazasına 

bağlı Çirkinoba köyünün adı Güzeloba olarak değiştirilmiştir. Aynı tarihte Elmalı 

kazasına bağlı Kaş Çiftliği köyünün adı Akçay olarak değiştirilmiştir. 9 

Haziran’da Sandıklı kazasına bağlı Muhacır Belkavak köyünün adı Yeni 

Belkavak olarak değiştirilmiştir. 13 Temmuz’da Konya’nın Seydişehir kazasına 

bağlı Çetmi nahiyesinin adı Gencek olarak, Aydın’da Horsunlu nahiyesinin adı 

Kuyucak olarak değiştirilmiştir. 31 Ağustos’ta Denizli’nin Tavas kazasına bağlı 

Sarıyer köyünün adı Narlıköy olarak, Ceyhan kazasının Mercin Köyüne mahalle 

halinde bağlı bulunan Kerhane Köprüsü köyünün adı Köprülü olarak değiştirilmiştir. 

Mülki Yöneticilerin Atanması ve Görevden Almalar 

1942 yılında Hatay, Bursa, Diyarbakır, Ordu, Burdur, Aydın, Samsun, Manisa, 

Sivas, Trabzon, Maraş Zonguldak, Kayseri, Manisa, Seyhan, Niğde, Elazığ, 

İzmir, Tekirdağ, Çankırı, Edirne, Bilecik, Isparta, Burdur Valilikleri’ne 

atama yapılmıştır. Mardin, Siirt, Van, Ankara, Tunceli, Niğde, Edirne, Bingöl, 

İstanbul, Konya, İzmir, Seyhan (Adana), Kars Vali yardımcılıklarına atamalar 

yapılmıştır. 

260 


1942 yılında 28 Ocak, 3 Nisan, 4 Mayıs, 9 Haziran, 27 Haziran, 7 Temmuz, 

21 Temmuz, 17-18 Ağustos, 26 Ağustos, 11 Eylül, 23 Eylül, 28 Eylül, 15 Ekim, 

7 Kasım, 2 Aralık tarihlerinde yayımlanan kararnamelerle 15 kez toplu kaymakam 

ataması (yer değiştirme/yeni atama) yapılmıştır. 

1942 yılında görülen idari lüzum üzerine Osmaneli Kaymakamı Cemil Bingöl, 

Maden Kaymakamı Tevfik Akkutay, Erbaa Kaymakamı Avni Dümer, Elmalı 

Kaymakamı Zeki Işık, Lapseki Kaymakamı Osman Nuri Yılmaz, Uluborlu Kaymakamı 

Halit Akkutay, Yeşilova Kaymakamı Fayık Otçıkan, Gümüşhacıköy 

Kaymakamı Mazhar Başdoğan, Sürmene Kaymakamı Kazım Dinçer, Şile Kaymakamı 

Haşım Kuvan, Bozcaada Kaymakamı Selahattin Üner, Çal Kaymakamı 

Rasim Arda, Adıyaman Kaymakamı Şevket İçöz, İncesu Kaymakamı Kamil 

İnkaya, Dikili Kaymakamı Kemal Etizer, Torbalı Kaymakamı Hayri Bingöl, Of 

Kaymakamı Tevfik Besim, İncesu Kaymakamı Mahmut Nedim Hivel, Ürgüp 

Kaymakamı Mahmut Şahin, Ödemiş Kaymakamı İhsan Kurtan Vekalet emrine 

alınmıştır. Ayrıca Emniyet Umum Müdürlüğü 1. Daire Başkanı İhsan Sabri 

Çağlıyangil de Bakanlık emrine alınmıştır. Görevden alma kararlarında gerekçe 

“görülen idari lüzuma binaen” cümlesine dayandırılmıştır. 

Yerel Seçimler: İl ve İlçe Belediye Başkanlıklarının Onayı 

1942 yılında yerel yönetimler açısından önemli olaylarından biri bu yılda 

gerçekleştirilen yerel seçimler olmuştur. Ekim ayı içinde belediye meclisi üyeliklerinin 

seçimleri, Kasım ayı içinde de Vilayet Umumi Meclisi üyeliklerinin 

seçimleri yapılmıştır. 

Ankara Belediye Meclisi üyelikleri için hangi semt seçicilerinin hangi günlerde 

oy vereceği 3 Ekim’de tespit edilmiştir. Belediye Meclisi üyelerinin seçiminin 

5 Ekim ile 9 Ekim tarihleri arasında yapılması öngörülmüştür. Bu seçim 

devresinde Ankara Belediye Meclisi üyesi 40’a çıkarılmıştır. CHP Ankara İdare 

Heyeti’nce tespit edilen Ankara Belediye Meclisi üye adayları arasında CHP 

Halkevleri Müfettişi Behçet Kemal Çağlar, tüccar Vehbi Koç bulunmaktadır. 

Adaylardan 38’i erkek, 2’si kadındır. 123 Belediye seçimlerinde 44.197 yurttaş oy 

vermiştir. Oylarını kullananların oranı yüzde 95’tir. Bunlardan 18.922’si kadın, 

25.275’i erkektir. Ankara Belediye Meclisi’ne bu seçimle 40’ı asıl ve 40’ı yedek 

olmak üzere 80 üye seçilmiştir. Asıl üyelerden 36’sı Ankara Belediye Meclisi’nde 

önceden yer alan kişilerdir. Meclis’e bu seçimde yeni olarak dört üye katılmıştır. 

124 

İstanbul’da ise belediye meclisi seçimleri 1 Ekim’le 10 Ekim arasında gerçekleştirilmiştir. 

11 kazadan toplam 67 üyelik için aday gösterilmiştir. Bu üyelerden 

20’si yenidir. Gazetelerde yer alan haberlerde seçimler sırasında oy sandıklarının 

çok kalabalık olduğu belirtilmiştir. Seçim sonuçları Cumhuriyet gazetesinin 

16 Ekim tarihli baskısında yer almıştır. Seçimleri CHP’nin gösterdiği 

123 

124 

Ulus, 3 Birinciteşrin 1942; Ulus, 4 Birinciteşrin 1942. 

Ulus, 10 Birinciteşrin 1942. 


adaylar kazanmıştır. Buna göre kullanılan oyların ilçelere göre dağılımı şu şekilde 

gerçekleşmiştir: Fatih: 48.800 kadın+47.900 erkek, Sarıyer: 6890 kadın+5590 

erkek, Eyüp: 7660 kadın+6930 erkek, Kadıköy: 2600 kadın+3700 erkek, 

Kartal: 510 kadın+690 erkek, Yalova: 617 kadın+335 erkek, Silivri: 508 

kadın+550 erkek, Eminönü: 40.456 toplam, Beykoz: 1692 toplam. 125 

1942 yılında çeşitli il ve ilçelerin belediye meclislerince belediye başkanlığına 

seçilenlerin başkanlıkları Belediye Kanunu’nun 89. maddesine göre onaylanmış 

ve bu kararlar Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Buna göre; 19 Kasım’da 

Antakya, Antalya, Çanakkale, Çoruh, Denizli, Elazığ, Isparta, Kars, Kayseri, 

Muş, Niğde, Sivas ve Sinop illeri belediye başkanlıklarına seçilenlerin başkanlıkları 

onaylanmıştır. 27 Kasım’da Afyon, Aydın, Bursa, Edirne, Manisa, Çorum, 

Ordu ve Çankırı belediye başkanlıklarına seçilenlerin başkanlıklarının onayı 

yapılmıştır. 2 Aralık’ta Samsun, Burdur, Balıkesir, Tokat, Konya, Bitlis, 

Kırklareli, Siirt, Kastamonu, Kütahya, Erzurum, Amasya, Bilecik, Bolu, Mersin, 

Yozgat, Rize, Adana, Tekirdağ ve İzmir belediye başkanlıklarına seçilenlerin 

başkanlıklarının onayı yapılmıştır. 14 Aralık’ta Diyarbakır Belediye Başkanlığı’na 

seçilen Nazım Önen’in, Malatya, Van, Eskişehir, Muğla, İzmit illeri belediye 

başkanlıklarına seçilen Şefik Tuğay, Şükrü Yürüg, Kamil Kaplanlı, İskender 

Alper, Kemal Özün’ün görevlerinin onayı yapılmıştır. 25 Aralık’ta Gümüşhane, 

Kırşehir, Zonguldak, Çölemerik belediye başkanlıklarına seçilen Sami Zarbo, 

Rüştü Yurdakul, Süleyman Faik Ertaman, Reşit Keskin’in başkanlıklarının onayı 


25 Kasım’da ise Vilayet Umumi Meclis seçimleri yapılmıştır. Ulus gazetesinde 

Ankara’da merkez ve kazalarında Vilayet Umumi Meclis seçimi yapılacağı 

haberleri yer almıştır. Seçim yapılan kazalar Ayaş, Bala, Beypazarı, Çubuk, 

Haymana, Kalecik, Keskin, Kızılcahamam, Nallıhan, Polatlı, Şereflikoçhisar’dır. 

Kullanılan oylar sonucunda üyeliklere CHP adayları seçilmiştir. 126 

ADALET YÖNETİMİ: 

Hususi Mahkemelerin Kuruluşu ve Milli Korunma Kanunu Suçlarına 

İlişkin Bakanlığın Tamimleri 

1942 yılında önemli olaylardan biri Milli Korunma Kanunu suçlarıyla uğraşması 

için hususi mahkemelerin kurulması olmuştur. Adliye Vekilliği tarafından 

hususi mahkemelerin kurulması hazırlıkları, 4180 Sayılı Milli Korunma 

Kanunununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun yürürlüğe girmesi üzerine 

Şubat ayı başında başlatılmıştır. 127 

3 Mart tarihinde Adliye Vekaleti’ne 8 yeni mahkeme kurması için hükümet 

tarafından yetki verilmiştir. Bu kapsamda Adliye Vekaleti’ne, bu mahkemelerin 

125 

126 

127 

Cumhuriyet, 1 Birinciteşrin 1942; Cumhuriyet, 2 Birinciteşrin 1942; Cumhuriyet, 3 

Birinciteşrin 1942; Cumhuriyet, 16 Birinciteşrin 1942. 

Ulus, 26 Sonteşrin 1942. 


262 


kadro ve idare masrafları için 233.000 lira tahsis edilmiştir. Yeni mahkemelerin 

İstanbul, İzmir, Ankara ve Zonguldak gibi Milli Korunma Kanunu suçlarının 

yoğun işlendiği yerlerde kurulması planlanmıştır. 128 

24 Eylül’de Adliye Vekaleti vurgunculuk suçluları hakkında bir tamim yayımlamıştır. 

Bu tamimle Adliye Vekaleti, Milli Korunma Kanunu kapsamında 

mahkemeye verilmiş kişilerin mahkemeler tarafından kanunun tayin ettiği cezaların 

asgari haddi ile mahkum edildiklerinin tespit edildiğini ortaya koyarak vurgunculuk 

suçlarına verilen cezaların, hafif bulunduğunu belirtmiştir. Bu nedenle 

cezanın yalnız asgari haddinin değil, azami haddinin de uygulanması gerektiğini 

hakim ve savcılıklara bildirmiştir. 129 

Adalet Vekaleti’nin yıl içinde önemli bir başka tamimi narha ve el koymaya 

muhalefet suçlarına ilişkindir. Bu tamimde her türlü gıda maddeleri üzerindeki 

el koyma hükümlerinin 25 Temmuz 1942 tarihinden itibaren kaldırıldığı belirtilerek, 

el koyma kararları kalktıktan sonra Adliye Vekaleti bu suçlardan dolayı 

Adliyece yapılmakta olan takibatın durdurulması bütün savcılıklara tebliğ edilmiştir. 

Bu kapsamda önceden söz konusu hükümlere muhalefetten suçlu kimseler 

hakkında Milli Korunma Kanunu’na göre hükmedilmiş olan cezaların infazı 

ile eldeki işlerin takibinin durdurulması istenmiştir. Saracoğlu Hükümeti’nin bu 

yaklaşımına yönelik olarak çeşitli yayın organlarında bazı eleştiriler yer almıştır. 

130 Tayin, Terfi, Nakil ve Atamalar 

1942 yılı içinde farklı dönemlerde tayinler ve atamalar yapılmıştır. Bu atamalar 

ve tayinler toplu olarak gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda çeşitli illerdeki 

hâkimlik, raportörlük, müddeiumumilik, müddeiumumi ve hakim muavinliklerine 

9 Şubat’ta toplam 93 adet, 25 Şubat’ta 4 adet, 1 Nisan’da 68 adet, 7 Nisan’da 

10 adet, 27 Mayıs’ta 68 adet, 24 Haziran’da 7 adet, 23 Temmuz’da 316 adet, 4 

Eylül’de 205 adet, 8 Eylül’de14 adet, 7 Ekim’de 65 adet, 20 Kasım’da 35 adet 

tayin, nakil ve terfi yapılmıştır. Ayrıca 27 Kasım’da İstanbul Kadastro Hakimliği, 

İzmir Asliye Ceza Hakimliği, İzmit Savcılığı, Orhangazi, Şereflikoçhisar, Kırıkhan 

hakim ve yardımcılığı ve Afyon üye yardımcılığına tayinler yapılmıştır. 

DIŞ İLİŞKİLERİN YÖNETİMİ 

Atama, Tayin, Nakil ve Terfiler 

1942 yılında çeşitli zamanlarda Hariciye Vekâleti’nin merkez ve yurt dışı 

teşkilatına tayin, atama ve nakiller yapılmıştır. Ayrıca yıl içinde bazı diplomatlar 

merkeze alınmıştır. Bu tayin, atama ve nakillerin bazıları toplu iken bazıları tek 

tek yapılmıştır. Bu kapsamda 13 Ocak, 16 Şubat, 17 Şubat, 25 Şubat, 4 Mart, 1 

128 

129 

130 

2/17450 sayılı BKK, Resmi Gazete, 3 Mart 1942; Cumhuriyet, 3 Mart 1942. 

Cumhuriyet, 24 Eylül 1942. 

Cumhuriyet, 14 Eylül 1942; Ulus, 29 Eylül 1942. 


Nisan, 9 Nisan, 15 Nisan, 18 Nisan, 8 Temmuz, 20 Temmuz, 29 Temmuz, 26 

Ağustos, 9 Eylül, 18 Eylül, 7 Ekim, 24 Aralık tarihlerinde tayin, atama ve nakiller 

gerçekleştirilmiştir. 4 Temmuz’da Çin Orta Elçisi Emin Ali Sipahi merkeze 

alınmıştır. 14 Ağustos’ta ise Hariciye Vekilliği’ne yeni atama yapılmıştır. Başbakan 

Refik Saydam’ın ani ölümü üzerine Başbakan olan Şükrü Saracoğlu’nun 

vekâleten yürüttüğü Hariciye Vekilliği’ne İstanbul mebusu Numan 

Menemencioğlu tayin edilmiştir. Almanya tarafından, Hariciye Vekâleti’ne Türkiye’nin 

Berlin Büyükelçisi Hüsrev Gerede’nin getirileceği düşünülmüştür. Ancak 

Numan Menemencioğlu’nun bu göreve atanmış olması da Almanya tarafından 

memnuniyetle karşılanmıştır. Almanya’nın Türkiye Büyükelçisi Franz von 

Papen tarafından Numan Menemencioğlu’nun Hariciye Vekâleti’ne atanması ile 

ilgili olarak Berlin’e şöyle yazılmıştır: 131 

Yıllardır Mihver devletlerinin politikasına hayırhah bir tutum takınmış [olan bu kişinin], 

gelecekteki gelişmeler üzerinde etkisiz kalmayacağı [bellidir]. Eklemeliyim 

ki, Numan [Menemencioğlu], şimdi bizzat sorumluluk taşımaya başladıktan sonra, 

Sovyetler Birliği’nden askeri nitelikte haberler aktarılması konusundaki ricalarımıza 

derhal uydu ve bundan böyle de uyacaktır. 

Von Papen’in mesajından da anlaşıldığı üzere Almanya Hariciye Vekâleti’ne 

yönelik tayini olumlu karşılamıştır. Ancak 18 Ağustos’ta Berlin Büyükelçisi 

Hüsrev Gerede merkeze nakledilmiştir. Almanya’ya olan açık sempatisini her 

zaman dile getirmiş olan Hüsrev Gerede’nin merkeze alınması Almanya’da rahatsızlık 

yaratmıştır. Türkiye’nin dış politikasında değişiklik olup olmayacağı 

konusunda bazı kuşkular ortaya çıkmıştır. Numan Menemencioğlu Almanya’nın 

Türkiye Büyükelçisi Franz von Papen’le görüşerek bu kuşkuları ortadan kaldırmıştır. 

132 

18 Mayıs’ta Dışişleri Vekâleti’nin yurtdışı örgütlenmesinde görülen lüzum 

üzerine değişiklik yapılmıştır. Bu kapsamda, Almanya’daki Bremen Fahri Konsolosluğu, 

Başkonsolosluğa çevrilmiştir. 

Türkiye’nin İmzaladığı Uluslararası Anlaşmalar 

1942 yılı içinde Türkiye’nin çeşitli devletlerle yapmış olduğu uluslararası 

anlaşmalar Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Yapılan bu anlaşmalar ticaret anlaşması 

niteliğindedir. Bu kapsamda Türkiye 14 Nisan’da Macaristan’la, 30 Nisan’da 

Romanya’yla, 5 Haziran’da İtalya’yla, 8 Ağustos’ta Bulgaristan’la, 10 

Ağustos’ta İsviçre’yle, 15 Aralık’ta Macaristan’la, 17 Aralık’ta Almanya ile çeşitli 

tarihlerde imzalanmış ticaret anlaşmalarının tasdikleri Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. 

Söz konusu ticaret anlaşmaları dışında 26 Ocak’ta Türkiye- 

Fransa-İngiltere arasındaki kredi anlaşmasının tasdiki Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. 

131 

132 

Cemil Koçak, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), Cilt 1, İletişim Yayınları, 3.baskı, İstanbul, 

2007, s. 646. 

A.k., s. 651-654. 

264 


Almanya’nın Türkiye Büyükelçisi’ne Suikast Girişimi 

1942 yılında Türkiye’nin Almanya ve Sovyetler Birliği ile ilişkilerini etkileyen 

önemli olaylardan biri 24 Şubat tarihinde Almanya’nın Türkiye Büyükelçisi 

Franz von Papen’e yönelik olarak gerçekleştirilen suikast girişimidir. Üsküp 

doğumlu Yugoslav göçmeni Ömer Tokat adlı kişi, Ankara’da Almanya’nın Ankara 

Büyükelçisi Franz von Papen’e suikast girişiminde bulunmak istemiş, ancak 

bomba büyükelçinin on metre arkasında suikastçinin elinde patlamıştır. 133 

Yapılan incelemeler sonucunda suikastçinin suç ortakları olarak Üsküp doğumlu 

Yugoslav göçmeni Abdurrahman Sayman ve Süleyman Sağol ile 

SSCB’nin İstanbul Başkonsolosluğu’nda görevli Giyorgi Pavlof ve Lionit 

Karnilof tutuklanmışlardır. 23 Aralık 1942’ye kadar süren yargılamalar sonucunda 

Pavlof ve Kornilof 16’şar, Süleyman ve Abdurrahman ise 10’ar yıl hapis 

cezasına çarptırılmışlardır. 134 

Von Papen’e yönelik suikast ve bu suikasta ilişkin haberler basında oldukça 

geniş yer bulmuştur. Suikast Türk basınında Almanya lehine yazıların daha çok 

görülmesini sağlarken, Sovyetler Birliği’ne karşı da bir polemik havasının oluşmasına 

neden olmuştur. 135 

Krom Sorunu 

Krom sorunu çerçevesinde ortaya konan duruşun, II. Dünya Savaşı sürecinde 

Türkiye’nin dış politikasında önemli bir yeri olmuştur. Bu nedenle krom sorununa 

ilişkin olarak 1942’deki gelişmeler üzerinde durma gerekliliği bulunmaktadır. 

136 

Krom ihracının hangi ülkelere yapılacağı savaşın başından itibaren sorun 

olmuştur. Krom, savaş döneminde Türkiye’nin elindeki mallar ve ürünler arasında 

en önemlisidir. Kromu bu kadar önemli yapan nedeni ise bir yazar açıkça 

ortaya koymuştur: 137 

Ekmek için maya neyse, modern sanayi için de krom odur; pek az miktarda gereksinim 

duyulur, fakat onsuz da olmaz; tıpkı mayasız ekmek olmayacağı gibi. 

Türkiye savaş yıllarında dünyanın önemli krom üreticilerinden biri olmuştur. 

138 Türkiye için özel önem taşıyan kroma yönelik olarak 1942 yılında bazı 

kararnameler çıkartılmıştır. Bunlardan biri Krom İşletmeleri hakkında 2/17460 

sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’dır. Bu karara göre, krom madeninin yurtdışına 

133 

134 

135 

136 

137 

138 

Cumhuriyet, 25 Şubat 1942. 

Cumhuriyet, 24 Birincikanun 1942. 

Cemil Koçak, a.g.e., Cilt 1, s. 620. 

Krom sorununun savaş dönemi Türk dış politikasını nasıl etkilediği konusunda geniş açıklamalar 

için bkz. A.k., s.630-659. 

Arthur Kemp’ten aktaran Edward Weisband, 2.Dünya Savaşı ve Türkiye, Örgün Yayınevi, İstanbul 

2002, s.97-101. 

Türkiye’nin krom üretimi 1939 yılında 183.300, 1940 yılında 169.800, 1941 yılında 135.700 ve 

1942 yılında 116.300 ton olarak gerçekleşmiştir. Üretim rakamları için bkz. Edward Weisband, 

2.Dünya Savaşında İnönü’nün Dış Politikası, Milliyet Yayınları, 1974, s.123. 


satışında devlet tarafından tekel oluşturulmuştur. Krom madeninin yurtdışına satışını 

bir elden yönetmek için İktisat Vekâleti hesabına ve Etibank emrine 

1.000.000 liraya kadar döner sermaye verilmiştir. 139 

Türkiye, bir yandan ülke içinde krom üretimini devlet tekeli altına alırken, 

bir yandan da krom ihracatını kendi çıkarlarına göre gerçekleştirmeye çalışmıştır. 

Bu durum, kroma gereksinimi olan savaşan ülkelerin Türkiye üzerine baskı 

yapmalarına neden olmuştur. Bu konuda Türkiye’ye savaşın başlangıcından itibaren 

tepkili olmuş olan İngilizler, arkasından da Amerikalılar, Türk kromlarının 

Almanya’ya ihracını önlemek için çaba harcamışlardır. 1942 Ekim ayında 

ABD’ne çağrılı olarak giden bir grup Türk gazetecinin krom sorunu nedeniyle 

karşılaşmış oldukları davranış ABD’nin bu soruna ne kadar önem verdiğini ve 

bu konudaki tepkilerin derecesini ortaya koymuştur. 140 

İlerleyen yıllarda Dışişleri Bakanı olacak Necmeddin Sadak Akşam gazetesinde 

yayımlanan makalesinde Amerikalı gazetecilerin Almanya’ya krom ihracatı 

konusundaki tacizlerini ve buna ilişin görüşlerini ayrıntılı bir biçimde anlatmıştır 

141 : 

Almanya’ya krom verirsek, Almanya’dan çok muhtaç olduğumuz silahları alacağız. 

Eğer harp tehlikesi karşısında kuvvetli olmak için Türkiye’nin silaha ihtiyacı 

Amerika’dan kabul ediliyorsa ve bu silahlar ancak krom karşılığı veriliyorsa Amerika 

bize: ‘Niçin krom verdin?’ diyemez. Bunu demeye hak kazanmak için: ‘Sana 

her istediğin silahı biz verdik, Almanya’dan silah almaya ihtiyacın kalmadı, krom 

verme’ diyebilmeli. Amerika, yazık ki bize karşı bu dili kullanabilecek durumda 

değildir. Bize üç yıldır bol keseden neler adayıp, ne verdiklerini Amerikalılar bizden 

daha iyi bilirler…Bu bakımdan, krom meselesini bizim hakkımızda kötü düşüncelere 

düşecek kadar büyütüp yanlış göstermek çok yersiz ve yakışıksız. 

Bu açıklamalar yapıldığında Almanya önderliğinde Mihver güçleri II. Dünya 

Savaşı’nın en geniş yayılımına sahiplerdi. Türkiye’de çok sayıda kimse Mihver 

güçlerinin savaşı kazanması beklentisindeydi. Ancak 1943 yılı içinde II. 

Dünya Savaşı’nda dengeler Mihver güçleri’nin aleyhine dönmüştür. Bu doğrultuda 

ilerleyen dönemde Türkiye müttefiklerin daha çok baskısı altında kalarak 

Almanya’ya krom ihracatını kesmek zorunda kalacaktır. 142 

SAVUNMA YÖNETİMİ: 

Sıkıyönetim uygulaması 

25 Mayıs 1940 tarihinde 3832 sayılı Örfi İdare Kanunu yayımlanmıştır. 15 

Ağustos 1941 tarihinde Örfi İdare Kanunu’nun bazı maddelerini değiştiren 4106 

139 

140 

141 

142 


Çetin Yetkin, Karşıdevrim 1945-1950, 4. Basım, Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk 

Yayınları, Antalya 2006, s.77. 

Necmeddin Sadak, “Ne Büyük Bir Suç İşlemişiz de Haberimiz Yok!”, Akşam Gazetesi, 10 İlkteşrin 

1942’den aktaran Çetin Yetkin, a.g.e., s.77-78. 

Krom sorunu çerçevesinde Stalin, Roosevelt ve İnönü arasındaki yazışmalar için bkz. Çetin 

Yetkin, a.g.e. s.74-77. 

266 


sayılı kanun yayımlanmıştır. Bu kanunlara dayalı olarak TBMM sıkıyönetim kararları 

almıştır. Bunlardan ilki 28 Kasım 1940 tarihinde TBMM kararıyla İstanbul, 

Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale ve Kocaeli illeri sınırları içinde bir 

ay süreyle sıkıyönetim ilan edilmiştir. 23 Aralık 1940 ve 21 Mart 1941 tarihlerinde 

bu illerdeki sıkıyönetim üçer ay daha uzatılmıştır. 23 Haziran 1941 tarihinde 

ise bu kez bu illerde sıkıyönetim altı ay daha uzatılmıştır. 18 Aralık 1941 

tarihinde de bu illerdeki sıkıyönetim bir kez daha altı ay uzatılmıştır. Bu altı ilde 

bir aylığına ilan edilen sıkıyönetim iki kez üçer aylık, iki kez de altışar aylık yeniden 

uzatmadan sonra 18 Haziran 1942 ve 8 Aralık 1942 tarihlerinde birer kez 

daha altışar aylık uzatmaya konu olmuştur. 

11 Mayıs 1942’de ise Örfi İdare Kanunu’nun 7nci Maddesini Değiştiren 

4219 sayılı kanun yayımlanmıştır. Bu kanunla yapılan değişikliğe göre sıkıyönetim 

mıntıkasından çıkarılanlardan bu mıntıkaya izinsiz girenler hakkında bir seneden 

üç seneye kadar sürgün cezasının hükmolunacağı karara bağlanmıştır. 

Askerlik Süresi 

1942 yılında askeri açıdan alınan önemli kararlardan biri askerlik süresinin 

uzatılmasına ilişkin olmuştur. 26 Ocak tarihinde Askerlik Kanunu’nun 5inci 

Maddesine Bir Fıkra İlavesi Hakkında 4173 sayılı kanun yayımlanarak askerlik 

süresi 3 yıla çıkarılmıştır. 

AKADEMİK YÖNETİM: 

1942 yılında fakültelerin kadroları iyileştirilmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda 

3 Haziran tarihinde 4238 sayılı Kanun yayımlanarak “Ankara Hukuk Fakültesi”, 

“Siyasal Bilgiler Okulu” ve “Ankara, Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi”ne 

ait kadrolarda yeniden düzenleme yapılmıştır. Bu kanunla çok sayıda muallimin 

de dereceleri yükseltilerek maaşları artırılmıştır. Ayrıca, Siyasal Bilgiler Okulu 

Müdürlüğü’ne Prof. Ali Fuad Başgil getirilmiştir. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü 8 

Haziran’da Siyasal Bilgiler Okulu’nu ziyaret ederek yemeğini öğrencilerle birlikte 

yemiştir. Milli Şef, okulda yapılmakta olan sınavlara da ilgi göstererek bu 

sınavları takip etmiştir. Daha sonra, Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, 12 Haziran’da, 

Ankara Hukuk Fakültesi’ni ziyaret ederek Fakülte’de devam etmekte olan sınavlara 

katılmış, öğrencilerin sorulara vermiş olduğu yanıtları dinlemiştir. 15 Haziran’da 

Cumhurbaşkanı İsmet İnönü bu sefer Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve 

Coğrafya Fakültesi’ni ziyaret ederek fakültede devam etmekte olan sınavlarda 

hazır bulunmuştur. 

1942 yılında üniversite kadrosu 14 yeni Türk ve yabancı profesörle takviye 

edilmiştir. Kadrolara yeni alınan profesörler şunlardır: Bizans sanat tarihine Profesör 

Ransımant, klasik filolojiye Profesör Sayım, astronomiye Profesör Royds, 

umumi iktisada Profesör Riçi. Bu yıl yeni profesörlüğe terfi eden sekiz doçent 

ise şunlardır: Hukuktan Yavuz Abadan, Hıfzı Veldet; edebiyattan Sabri Esad 

Siyavuşgil, Hulusi Arel, Ali Tevfik Tenol; iktisattan Refii Şükrü Suvla, tıptan Na- 


ci Bengisu ve Nebil Bilhan. 143 Yönetim kadrolarında ise bazı değişiklikler yapılmıştır. 

Bu doğrultuda Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi 

Dekanlığı’na aynı Fakültede görevli Antropoloji Profesörü Şevket Aziz Kansu 

getirilmiştir. İstanbul Hukuk Fakültesi Dekanlığı’na Ord. Prof. Sıddık Sami 

Onar tayin edilmiştir. 

DİKKATE DEĞER BİRKAÇ NOT 

1942 yılı içinde bazı dikkate değer olaylar olmuştur. Bunlardan ilki Refah 

Vapuru’nun batmasındaki sorumlu kişilere yönelik soruşturmanın sonuçlandırılmasıdır. 

Refah Vapuru Soruşturması 

Refah Vapuru Soruşturması tek parti döneminde CHP Meclis Grubu’nda 

üzerinde tartışma yaşanan önemli olaylardan biridir. Bu olay tek parti döneminde 

yönetim içinde asker ve sivil kanatlar arasındaki güç dengesine yönelik sonuçları 

olmuş bir tartışmadır. Soruşturmanın konusu olan Refah Vapuru Türkiye’ye 

teslim edilmek üzere hazırlanmış savaş gemilerini ülkeye getirecek askeri 

personeli taşırken, 23 Haziran 1941 tarihinde kimliği meçhul bir denizaltı tarafından 

torpillenerek batırılmıştır. Kazada vapurda bulunan toplam 200 kişiden 

yalnızca 32 kişi kurtulabilmiştir. Akdeniz’de II. Dünya Savaşı nedeniyle gemilerin 

batırılması çok olağandışı olmasa da, Refah Vapuru’nun yeterince sağlam 

olmadığı ve gemide yeterli sayıda kurtarma aracının bulunmadığı iddiaları soruşturmaya 

konu olmuştur. 144 

Bu soruşturmayı kolaylaştırmak üzere Milli Müdafaa Vekili Saffet Arıkan 

görevinden istifa etmiştir. 13 Ocak 1942 tarihinde Refah Vapuru Soruşturması’na 

ilişkin olarak Genelkurmay Başkanlığı sonucu bildirerek soruşturma dosyasını 

Hükümete yollamıştır. Başvekil Refik Saydam Parti Grubu’nda “o zaman 

vekil olan iki mebusun isticvabına lüzum görüldüğünden evrakın Millet Meclisi 

Reisliği’ne tevdi edileceğini” söylemiştir. 145 

Bunu takiben 16 Ocak tarihinde TBMM’de iki eski vekil hakkında soruşturma 

yapılıp yapılmayacağını incelemek üzere beş kişilik bir encümen seçilmiştir. 

146 Encümen dosyaları inceledikten sonra kararını vermiştir. Encümen’de 

Recep Peker vekillerin görevlerini yerine getirdiklerini savunmuştur. Beşler Encümeni’nin 

mazbatasında Recep Peker’in fikri kabul edilmiştir. Ancak oybirliği 

sağlanamamıştır. 2 Şubat’ta Meclis’te Refah Vapuru Soruşturması dosyası görüşülmeye 

başlanmıştır. Meclis’te uzun uzadıya tartışıldıktan sonra, o zaman vekil 

bulunan iki mebusun bu olayda sorumlulukları görülmediğinden iki vekil hakkında 

ayrıca ceza soruşturması açılmasına gerek görülmemiştir. 147 

143 

144 

145 

146 

147 


Cemil Koçak, a.g.e.,Cilt 2, s. 126-127. 

Cumhuriyet, 14 İkincikanun 1942; Ulus, 14 Sonkanun 1942. 

Ulus, 17 Sonkanun 1942. 

Ulus, 3 Şubat 1942; Falih Rıfkı Atay, “Millet Meclisinin Dünkü Kararı”, Ulus, 3 Şubat 1942. 

268 


Anıtkabir Projesi 

1942 yılı içinde Ebedi Şef Atatürk’ün anıtmezarı için yapılan çalışmalar 

hızlandırılmıştır. Bu kapsamda, Atatürk için Rasattepe’de yapılması planlanan 

Anıtkabir Projesi için açılmış olan uluslararası yarışma 2 Mart’ta tamamlanmıştır. 

Yarışma için başvuran projelerin tamamı Başvekalet Müsteşarı’nın başkanlığındaki 

komisyona verilmiştir. Yarışmaya başvuran 49 proje 6 kişilik jüri heyeti 

tarafından incelenmiştir. Projeleri inceleyen jüri üyeleri arasında üç yabancı profesör 

Paul Bonatz (Almanya), Ivar Tengbom (İsveç), Karoly Weichinger (Macaristan) 

ile Ankara eski İmar Müdürü Muhlis Sertel, Nafia Vekilliği Yapı İşleri 

Daire Reisi Muammer Çavuşoğlu ve Güzel Sanatlar Akademisi hocalarından 

Arif Hikmet Holtay yer almıştır. Jüri yaptığı inceleme sonunda 2 projeyi baştan 

eleyerek 47 proje içinde 3 projeyi ödüle layık görmüştür. Hükümete ise 5 projenin 

satın alınması için teklif yapılmıştır. 148 9 Haziran’da Prof. Emin Onat ile Orhan 

Arda’nın projesi, Anıtkabir için açılan mimari yarışmada birinciliği kazanmıştır. 

Ancak Hükümet tarafından projenin uzman bir heyete yeniden yaptırılmasına 

karar verilerek, Onat ve Arda’dan proje taslaklarını değiştirmeleri istenmiştir. 

Kâğıt ve Matbuayı Düzenleme Bürosu 

9 Mart tarihinde Milli Korunma Kanunu gereğince Başvekâlet Koordinasyon 

Bürosuna bağlı resmi daire ve kurumlarda kullanılan evrak ve matbuanın 

tipleştirilmesi ve kağıt tüketiminin düzenlenmesi için bir “Kağıt ve Matbuayı 

Düzenleme Bürosu”nun kurulması kararı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. 

Gazete Kapatma 

1942 yılı içinde gazete kapatmaya yönelik olarak 12 Aralık tarihinde Vatan 

Gazetesi’nin iki ay kapatılması kararı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Gazetenin 

kapatılmasına gerekçe olarak “memleketin umumi siyasetine dokunacak mahiyette 

neşriyatta bulunmak” gösterilmiştir. Gazete kapatılmasına yönelik bir 

başka karar ise 10 Aralık tarihli TBMM kararıdır. Bu karar, Kars Mebusu Etem 

İzzet Benice’nin teşrii masuniyeti hakkındadır. Bu karara göre, Son Telgraf Gazetesi’nin 

14 Ekim 1941 tarihli nüshasında yayımlanan “Ankara-İstanbul Treninde 

Yeni Bir Cürmü Meşhut” başlıklı yazıdan dolayı açılan kamu hukuku davasına 

katılması gereken gazete sahibi ve halen Kars mebusu olan Etem İzzet 

Benice hakkındaki kamu davası düşmüş olduğu için Meclis’ce müzakereye ilişkin 

bir durum olmadığına karar verilmiştir. 

148 

Ulus, 12 Mart 1942; Ulus, 24 Mart 1942. 


1942 YILINDA YÖNETİM 

G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 

2 Ocak Buğdayı Koruma Karşılığı 

Vergisinin Kaldırılmasına 

Dair 4159 sayılı kanun yayımlandı. 

Yayımlanan kanunla Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi 

hakkındaki 1934 tarihli 2466 sayılı Kanunla, bu 

kanunda değişiklik yapan aynı tarihli 2643 sayılı, 

1935 tarihli 2820 ve 1940 tarihli 3767 sayılı Kanunlar 

yürürlükten kaldırılmıştır. Merkezde 7 adet “Buğdayı 

Koruma Katibi”, kadrosuyla, vilayetlerdeki 3 

adet “Buğdayı Koruma Başkontrolörü”, 26 adet 

“Buğdayı Koruma Kontrol Memuru”, 292 adet 

“Buğdayı Koruma Memuru” kadroları kaldırılmıştır. 

Bu kanunla ayrıca merkezde 2 adet “Buğdayı Koruma 

Şubesi Odacısı” ile vilayetlerdeki 277 adet “Buğdayı 

Koruma Bekçisi” kadroları da kaldırılmıştır. 

Buna karşılık olarak 100 adet “Muhafaza Memuru” 

kadrosu eklenmiştir. 

RG, 2 

Kanunusani 

1942 

3 Ocak Ekmek tevziatı hazırlıkları. Ankara’da ve İstanbul’da karne hazırlığına devam 

ediliyor. Belediyeler nüfus adedini gösteren beyannameleri 

hazırlamaya devam ediyorlar. Karneler Ziraat 

Bankası’nın matbaasında basılmaktadır. 

C. 4 

İkincikanun 


3 Ocak Vatandaşlığa alınmalar hakkında 

2/17006 sayılı BKK 

yayımlandı. 

3 Ocak “26 devlet Vaşington’da bir 

pakt imzaladılar.” 

Kararnameyle 30 kişi vatandaşlığa alınmıştır. 1942 

yılında toplam 851 kişi vatandaşlığa alınmıştır. 

İmzalanan paktla bu devletlerin bütün askeri ve iktisadi 

kaynaklarını Mihver aleyhine seferber etmesi 

karara bağlanmıştır. 

RG, 3 

Kanunusani 


C. 4 

İkincikanun 


4 Ocak “Atlas Denizinde Harp: İngilizlerin 

bir gemi kafilesi 

günlerce denizaltı ve tayyarelerin 

hücumuna uğradı.” 

Atlas Okyanusu’nda İngilizlerle Almanlar arasındaki 

mücadele devam etmektedir. 

U. 5 

Sonkanun 


5 Ocak Maaş Kanununa Ek 4161 

sayılı kanun yayımlandı. 

2 Temmuz 1927 tarihli 1108 sayılı Maaş Kanunu’na 

ek yapılmıştır. 

RG, 5 

Kanunusani 


5 Ocak 27 Kanunuevvel 1939 Tarihinde 

ve Müteakip Günlerde 

Vukubulan Zelzelede 

Felakete Uğrayanların Kurtarılmasında 

Fevkalade 

Hizmetleri Görülen Bazı 

Mahkumların Cezalarının 

Affı Hakkında 4162 Sayılı 

Kanun yayımlandı. 

5 Ocak “Malıköy-Yenidoğan arasında 

bir yolcu katarı hattan 

çıktı.” 

5 Ocak “Amerika’da 9.000.000 kişi 

askere çağrılacak.” 

Dört mahkûmun mahkûmiyet sürelerinin beşte dördü 

ve para cezaları affedildi. 

Haydarpaşa’dan Ankara’ya hareket eden yolcu treni 

Malıköy’le Yenidoğan arasında 507nci kilometrede 

kaza geçirdi. Furgon ve iki yolcu arabası devrildi, diğer 

vagonlar yoldan çıktı. Yolcular arasından 23 kişi 

yaralandı. Olayın nedeni olarak tren raylarından birinin 

kırılması gösterildi. 

ABD’de yapılan tahminlere göre dokuz milyon kişinin 

silâhaltına alınması söz konusudur. 

RG, 5 

Kanunusani 


U. 6 

Sonkanun 


U. 6 

Sonkanun 


270 



5 Ocak Alacak davası takibi. 15 Liralık alacak davasının takibinden vazgeçildi. 

Zafer anıtı için toplanan yardımdan zimmetinde kalan 

paranın tahsili için İsmail Müştak Mayakon aleyhine 

açılan davanın terkini kabul edilmiştir. 

RG, 13 

Kanunusani 

1942, 

BCA: 

30..11.1.0/ 

151.1..1. 

5 Ocak “Malezyaya yeniden asker 

çıkarıldı.” 

6 Ocak ABD Başkanı Roosevelt 

Kongre’de savaşa ilişkin 

açıklamalarda bulundu. 

6 Ocak Adana ve Mersin’in kurtuluşlarının 

20nci yıldönümü 

kutlandı. 

Japon donanması tarafından Havay adalarına baskın 

yapılmıştır. Ayrıca donanmaya ait uçaklar Corregidor 

adasını, Ologaro limanını ve Marrivals hava üssünü 

bombaladılar. 

Roosevelt, “Bu sene 60 bin, 1943’te 125 bin tayyare, 

75 bin tank ve 10 milyon ton gemi yapacağız” dedi. 

Silah yapımı artıyor. Roosevelt’in Kongre’de savaşa 

yönelik açıklamaları ABD’nin savaş için hazırlıklarının 

tüm hızıyla sürdüğünü ortaya koydu. Askeri hazırlıklar 

için 56 milyar dolar bütçeye tahsisat kondu. 

Bu bütçe o güne değin dünya tarihindeki en büyük 

bütçe olarak gösterilmiştir. 

Her iki kentte de törenler yapıldı. Ulus Gazetesi bu 

haberi manşetten verdi. 

C. 6 

İkincikanun, 


C. 7 

İkincikanun, 

1942; U. 7 

Sonkanun 


Sonkanun 


U. 7 

Sonkanun 


6 Ocak Münakalat Vekili CHP 

Meclis Grubu’nda konuştu. 

Münakalat Vekili CHP Meclis Grubu’nda ülkede soğuklar 

yüzünden meydana gelen kazalara ve bunların 

önlenmesine yönelik alınmış olan önlemler hakkında 

açıklamalar yapmıştır. 

U. 7 

Sonkanun 


7 Ocak ABD’nin Ankara elçisi değişti. 

7 Ocak “Sovyetler Öpaterya’ya asker 

çıkardı” 

7 Ocak “Malezya’da Kampar şehri 

zaptedildi.” 

ABD’nin Sovyetler Birliği elçisi Stein Hart’ın, Mac 

Murray’in yerine Türkiye elçiliğine tayini yapıldı. 

SSCB’nin asker çıkarma haberlerine karşılık olarak 

Almanya bu kuvvetleri imha ettiğini iddia etti. 

Japonların ilerleyişi karşısında İngilizler gerilemek 

zorunda kalmaktadır. 

C. 8 

İkincikanun, 


U., 8 

Sonkanun 

1942; C. 8 

İkincikanun, 


C. 8 

İkincikanun, 


7 Ocak 7 Numaralı Orman Tahdid 

Komisyonu Reisliği’nden 

tebliğ: İstanbul Vilayeti 

Kartal Kazasının Samandıra 

Nahiyesi dahilindeki Vakıf 

ormanında yapılan tahdide 

ait mazbatalar icmalidir. 

7 Ocak 1942-30 Aralık 1942 tarihleri arasında Resmi 

Gazete’de yaklaşık 120 Orman Tahdid Komisyonu 

(OTK) kararı yayımlanmıştır. Orman sınırlama işlerine 

ilişkin olarak yayımlanan komisyon kararları 6 

tane farklı bölgede etkinlik gösteren komisyona aittir. 

1942 yılında 1 numaralı OTK İstanbul-Çatalca-Eyüp, 

2 numaralı OTK Ankara-Beypazarı-Nallıhan, 5 numaralı 

OTK İzmir-Bergama, 6 numaralı OTK Antalya-Kaş, 

7 numaralı OTK İstanbul-Şile-Kartal-Adalar 

ve 12 numaralı OTK Balıkesir vilayeti sınırları içinde 

işlem yapmıştır (Bkz: Zamandizin sonunda Ek Liste). 

RG, 7 

Kanunusani 


7 Ocak Diyanet İşleri Reisliği’ne 

atama yapıldı. 

Boşalan Diyanet İşleri Başkanlığı’na, 4135 sayılı kanun 

hükmüne göre, İstanbul Üniversitesi öğretim 

üyelerinden Ord.Prof.Şerafettin Yaltkaya tayin edilmiştir. 

RG, 7 

Kanunusani 




7 Ocak Benzin Tahdidatı. Hükümetin yeni bir kararı ile benzine yönelik 

kısıtlamalar altı ay daha uzatılmıştır. Başvekâletten 

yapılan açıklamaya göre “9 Eylül 1941 tarihinden itibaren 

benzin sarfiyatında tatbik edilmekte olan tahdidat 

9 Birinciteşrin 1942 tarihine kadar devam edecektir.” 

7 Ocak Devlet Şurası Kararları. Karar, Köyceğiz kazasına bağlı Küçük Karaağaç köyünün 

Kazandere mevkiindeki krom madeni imtiyazının 

saha tashihi hakkındadır. Saha tashihi 2/16701 

sayılı kararname ile kabul olunmuştur. 

7 Ocak Devlet Şurası Kararları. Denizli vilayetinin Sarayköy kazasına bağlı İhsaniye 

köyündeki linyit madeni imtiyazının feshi hakkındadır. 

İmtiyazın feshi 2/16709 sayılı kararname ile kabul 

olunmuştur. 

8 Ocak ABD’den hava baskını. Filipinler’de Amerikan Hava Kuvvetleri Luzon’a 

baskın yaptı. 

C. 8 

İkincikanun, 


RG, 7 

Kanunusani 


RG, 7 

Kanunusani 


U. 9 

Sonkanun 


8 Ocak Malezya’da, Seluangur bölgesinde 

çok çetin bir harp 

oluyor. 

Bu bölgeye Japonlar yeniden asker çıkardılar. U. 9 

Sonkanun 


8 Ocak Devlet Denizyolları İşletme 

Umum Müdürü görevinden 

alındı. 

8 Ocak Günde 3 saate kadar fazla 

mesai yapılması hakkında 

2/17039 sayılı BKK yayımlandı. 

Devlet Denizyolları İşletme Genel Müdürü İbrahim 

Baybura'nın görevine son verildi. 

Koordinasyon’un aldığı karar doğrultusunda İstanbul 

Ayvansaray’da İktisadi ve Sınai Tesisat ve İşletme 

T.A.Ş fabrikasında günde 3 saate kadar fazla mesai 

yapılması uygulamaya girmiştir. 

RG, 8 

Kanunusani 


RG, 8 

Kanunusani 


9 Ocak ABD’de gemi yapımına hız 

verildi. 

9 Ocak Ete ve oduna yeni zamlar 

yapıldı. 

9 Ocak Bursa-Mudanya yolunda 

tren kazası oldu. 

10 Ocak Devlet Denizyolları İşletme 

Genel Müdürlüğü’ne tayin 

yapıldı. 

ABD’de yılda 1000 gemi yapılacağı haberi gazetede 

yayımlandı. Programın başındaki Amiralin bu konudaki 

açıklaması şu şekildedir: “Hiçbir grev, hiçbir 

hammadde yokluğu bu programın gerçekleşmesine 

mani olamayacaktır.” 

U. 10 

Sonkanun 


Oduna 70 kuruş, etin kilosuna 15 kuruş zam yapıldı. C. 9 

İkincikanun, 


Bursa-Mudanya yolunda bir tren yoldan çıktı ve devrildi. 

Bir makinist hafif yaralandı. 

Görevinden alınan Devlet Denizyolları İşletme Genel 

Müdürü’nün yerine Abdülhalim Babacan'ın tayini 

yapıldı. 

U. 10 

Sonkanun 


RG, 10 

Kanunusani 


11 Ocak Ekmek karneleri dağıtıldı. Ekmek karneleri dağıtıldı. Karnelerini alamayanların 

derhal nahiye müdürlüklerine başvurmaları duyurusunda 

bulunuldu. 

C. 12 

İkincikanun, 


12 Ocak Orman Genel Müdürlüğü’nün 

1938 Mali Yılı Kesin 

Hesabı kabul edildi. 

Orman Genel Müdürlüğü’nün 1938 yılında harcamaları 

4.033.653 lira, gelirleri ise 5.028.548 lira olarak 

gerçekleşmiştir. 

RG, 12 

Kanunusani 


272 



12 Ocak Ticaret Vekâleti’nden Tebliğler. 

Yayımlanan ilk tebliğ, İtalya’ya bazı mallar karşılığında 

taze ve tuzlu balık ihracı hakkındadır. İkinci 

tebliğ ise tütün takasına ait tasdikli faturaların ne şekilde 

kullanılabileceği hakkındadır. 

RG, 12 

Kanunusani 


13 Ocak Refah Hadisesi. Genelkurmay Başkanlığı tahkikat neticesini bildirdi. 

Başvekil Refik Saydam Parti Grubu’nda “o zaman 

vekil olan iki mebusun isticvabına lüzum görüldüğünden 

evrakın Millet Meclisi Reisliği’ne tevdi edileceğini” 

söyledi. 

C. 14 

İkincikanun, 

1942; U. 

14 

Sonkanun 


13 Ocak Başbakanlık Arşiv Dairesi 

Müdürlüğü’ne tayin yapıldı. 

13 Ocak Hariciye Vekâleti’ne tayinler 

yapıldı. 

13 Ocak İstanbul’da karne usulü ile 

ekmek dağıtımı başladı. 

13 Ocak Vatandaşlığa alınmalar hakkında 

2/17003, 2/17084, 

2/17085, 2/17086 sayılı 

Bakanlar Kurulu Kararları 

yayımlandı. 

13 Ocak Vatandaşlıktan çıkartılmalar 

hakkında 2/16991-2/ 

17003 sayılı Bakanlar Kurulu 

Kararları yayımlandı. 

Boş bulunan Başbakanlık Arşiv Dairesi Müdürlüğü’ne 

Avanos Kaymakamı Kenan Tunay tayin edildi. 

Kahire Elçiliği Başkâtipliği’ne Settar İksel, Bağdat 

Elçiliği 3. Kâtipliği’ne Mesud Suntay’ın tayini yapıldı. 

Ulus gazetesinin haberine göre İstanbul’da karne 

usulü ile ekmek dağıtımı başlatıldı. Hükümet fırınların 

önündeki karmaşayı önleyebilmek için karne usulünü 

getirerek uygulamaya koymuştur. Bu doğrultuda 

İstanbul’un çeşitli yerlerine 200 “tevzii yeri” açılmıştır. 

Söz konusu yayımlanan kararlar ile 539 kişi vatandaşlığa 

alınmıştır. 

Yayımlanan kararnameler ile 10 kişi vatandaşlıktan 

çıkartılmıştır. 1942 yılında toplam 18 kişi vatandaşlıktan 

çıkartılmıştır. 

RG, 13 

Kanunusani 


RG, 13 

Kanunusani 


U. 14 

Sonkanun 

1942; C. 

15 

İkincikanun, 


RG, 13 

Kanunusani 


RG, 13 

Kanunusani 


14 Ocak Ege tütün piyasası açıldı. Hükümet her sene 12 milyon kilo tütün alan Amerikan 

firmalarının alımlarını durdurmaları üzerine tütüne 

başka alıcılar bulabilmek için böyle bir yola 

başvurmuştur. Ayrıca tütün piyasasında mahsulün 

değerini düşürmek için girişimde bulunanlara karşı 

kanuni takibat yapılacağı da duyurulmuştur. 

14 Ocak Vakıflar Umum Müdürlüğü 

1941 Mali Yılı Bütçesi’nde 

Bazı Değişiklikler Yapılması 

Hakkında 4165 sayılı 

Kanun kabul edildi. 

Bu kanunla 1941 yılı mali yılı bütçesinde fasıllar arasında 

16.500 liralık aktarma yapılmıştır. 

14 Ocak Devlet Şurası Kararları. İlk kararın özü, Kütahya’nın Tavşanlı kazasına bağlı 

Eğriöz köyünde kain olup Şakir Yorulmaz ve arkadaşları 

uhdesindeki krom madenine ait imtiyazın feshi 

hakkındadır. İmtiyazın feshi 2/16805 sayılı kararname 

ile kabul olunmuştur. İkinci karar, Zonguldak’ın 

Alacaağzı mevkiinde Etibank uhdesindeki 

kömür ocağına ait ruhsat teskeresinin iptali hakkındadır. 

İmtiyazın iptali 2/16707 sayılı kararname ile 

kabul olunmuştur. 

C. 15 

İkincikanun, 


RG, 14 

Kanunusani 


RG, 14 

Kanunusani 




15 Ocak Kaymakamlar kursu Siyasal 

Bilgiler Okulu’nda açıldı. 

Dâhiliye Vekili Faik Öztrak’ın da konuşma yaptığı 

törenle kaymakamlar kursu ilk kez başlatılmıştır. Gazetelere 

yansıyan haberlere göre Ankara’da açılan 

kursun amacı, kaymakamlık görevine atanmadan önce 

kaymakam adaylarının Cumhuriyet hükümetinin 

istediği “evsafa” sahip olmalarıdır. 

C. 16 

İkincikanun, 


15 Ocak “Memurların gelirlerine dair 

beyanname istenecek” 

Kamu hizmetinde çalışanların hayat tarzları gelirleriyle 

uygun olmadığı görülürse memurlardan gelirlerine 

dair beyanname istenecektir. 

U. 16 

Sonkanun, 


15 Ocak Devlet Şurası Kararı. Karar, Kütahya’nın Çayır köyü linyit madenine ait 

imtiyazın feshi hakkındadır. Maden imtiyazının feshi 

2/16745 sayılı kararname ile kabul olunmuştur. 

RG, 15 

Kanunusani 


16 Ocak Refah Vapuru Faciası Tahkikatı. 

16 Ocak Ekmeklik unla ilgili kararnamede 

değişiklik yapıldı. 

TBMM’de iki eski vekil hakkında tahkikat yapılıp 

yapılmayacağını incelemek üzere beş kişilik bir encümen 

seçilmiştir. 

2/15955 sayılı kararname ile yürürlüğe konulmuş 

olan Koordinasyonun ekmeklik unla ilgili 8. maddesinin 

değiştirilmesine dair 245 sayılı karar yürürlüğe 

konuldu. Bu kararla bir aylık süre için her nüfusa ayrılan 

20 kiloluk ekmeklik miktarı 10 kiloya indirilmiştir. 

Kalan 10 kiloya el konulması düzenlenmiştir. 

U. 17 

Sonkanun, 


RG, 16 

Kanunusani 


BCA: 

30..18.1.2/ 

97.109..7 

16 Ocak Devlet Şurası Kararı. Kararın özü, Karğıcık ve Kazandere krom madenleri 

imtiyazlarının feshi hakkındadır. Maden imtiyazının 

feshi 2/16746 sayılı kararname ile kabul olunmuştur. 

RG, 16 

Kanunusani 


17 Ocak İstanbul’dan sonra Ankara’da 

da ekmek karne ile 

verilmeye başlandı. 

17 Ocak Bazı illerdeki defterdarlıklara 

atamalar yapıldı. 

17 Ocak Bazı hakimliklere tayinler 

yapıldı. 

Ankara Valiliği’nden yapılan tebliğ ile ekmeğin artık 

karne ile dağıtılacağı halka duyuruldu. Tebliğe göre 

Ankara’da yirmidört fırın ve yüzyetmiş ekmek satış 

yeri bulunmaktadır. 

Maliye Bakanlığı tarafından üçlü kararnameyle Bolu, 

Siirt ve Samsun defterdarlıklarına Halit Taşcıoğlu, 

Ahmet Nuri Onur ve Nazım Kiper’in tayinleri yapıldı. 

Gümüşhane Hakimliği’ne Emin Aygen, Niğde ve Giresun 

Ağır Ceza Mahkemesi Başkanlıkları’na Arif 

Cankaya ve Zeynelabidin Varan, İstanbul Asliye Ceza 

Hakimliği’ne Kenan Ataergin’in tayini yapıldı. 

U. 17 

Sonkanun, 


RG, 17 

Kanunusani 


BCA: 

30..11.1.0/ 

151.1..14 

RG, 17 

Kanunusani 


BCA: 

30..11.1.0/ 

151.1..15. 

17 Ocak Dahiliye Vekaleti’nce Emniyet 

Müfettişliği ve Emniyet 

Müdürlüğü’ne tayinler 

yapıldı. 

Çanakkale Emniyet Müfettişliği’ne Hayri Gökçay, 

Kars Emniyet Müdürlüğü’ne Sermet Baç’ın tayinleri 

yapıldı. 

RG, 17 

Kanunusani 


BCA: 

30..11.1.0/ 

151.1..12 

19 Ocak Başvekâlet Müsteşarlığı’na 

tayin yapıldı. 

31 Aralık 1941 tarihinde vefat eden Başvekâlet Müsteşarı 

Vehbi Demirel’in yerine Maliye Vekâleti Müsteşarı 

Cemal Yeşil’in tayini yapıldı. Cemal Yeşil 

1938 yılından beri Maliye Vekâleti Müsteşarlığı görevini 

yürütmekteydi. 

BCA: 

30..11.1.0/ 

151.2..17.; 

C. 2 

İkincikanun, 


274 



19 Ocak Muhtelit Encümen İki Mebusun 

Teşrii Masuniyetinin 

kaldırılmasını kararlaştırdı. 

Muhtelit Encümen Maarif Cemiyeti’nde yapılan yolsuzluklardan 

dolayı Urfa mebusu Refet Ülgen ile Tokat 

mebusu Hasib Aytuna hakkında mebusların “teşrii 

masuniyeti”nin kaldırılması kararını verdi. Bu karar 

üzerine iki mebusun “teşrii masuniyetleri” Büyük 

Millet Meclisi tarafından 23 Ocak tarihli oturumda 

kaldırılmıştır. 

C. 20 

İkincikanun 


24 

İkincikanun 


19 Ocak “Fevkalade Hallerde Mal 

Edinenler” 

19 Ocak İçel’de yeni bir müstakil 

köy oluşturuldu. 

19 Ocak Teknelerin seferleri hakkında 


kararı yayımlandı. 

19 Ocak İaşe maddeleri nakli hakkında 



19 Ocak Devlet Demiryolları ile yapılacak 

nakliyat hakkında 

2/17139 sayılı BKK kararı 

yayımlandı. 

19 Ocak Ekmek ve ekmeklik hububat 

tüketiminin miktarları 

hakkında 2/17141 sayılı 

BKK kararı yayımlandı. 

Fevkalade hallerde mal edinenler hakkındaki kanun 

layihası Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunuldu. 

İçel’in Mut kazasının Kükür, Yerebakan, Donsuzlar 

mahalleleri birleştirilerek “Bayır” adı altında müstakil 

köy haline getirilmiştir. 

Bu kararnameyle Türk Bayrağı taşıyan 50 tonilato 

yükünden çok tüm makineli tekne seferlerinin düzenlenmesi 

konusunda Münakalat Vekâleti’ne yetki verilmiştir. 

262 sayılı kararla Türk Bayrağı taşıyan 50 

tonilatodan ağır gemilerin seferlerini düzenleme yetkisi 

Milli Korunma Kanunu’nun 36ncı maddesine 

dayalı olarak Münakalat Vekâleti’ne verilmiştir. 150 

tondan yukarı tüm vapur ve deniz motorlarının yapacakları 

seferlerin belirlenmesi Devlet Deniz Yolları 

Genel Müdürlüğü’ne bırakılmıştır. 

Van, Bitlis, Siirt ve Diyarbakır illerinde iaşe maddeleri 

nakline elverişli tüm nakil vasıtalarına ücretli çalışma 

zorunluluğu getirilmiştir. Milli Korunma Kanunu’nun 

36ncı maddesine dayalı olarak temel geçinme 

ve beslenme maddelerinin taşınmasına uygun 

tüm ulaşım araçlarının taşıma ücretlerinin Valilikler 

ile mahallin en büyük askeri makamı tarafından ortak 

olarak belirlenmesi düzenlenmiştir. 

Devlet Demiryolları ile yapılacak nakliyatın önem ve 

ivediliğine göre sıralarını tayin etmek üzere bir komisyon 

kurulduğuna dair 244 sayılı karar yürürlüğe 

konuldu. Bu komisyon Devlet Demiryolları ile yapılacak 

nakliyatın aciliyet ve önemine göre sıralarını 

belirlemesini düzenlemek amacıyla oluşturulmuştur. 

Bu komisyon Devlet Demiryolları Genel Müdürü’nün 

veya yardımcısının başkanlığı altında Genel 

Kurmay Başkanlığı, Milli Savunma, Ekonomi ve Ticaret 

Bakanlıkları temsilcilerinden oluşturulmuştur. 

Milli Korunma Kanunu’nun 21nci maddesine göre 

halen tanzim satışı yapılan ve yapılacak olan kent, 

kasaba ve köylerde ekmek ve ekmeklik hububat tüketiminin 

miktarları belirlenmiştir. Buna göre günlük 

ekmek miktarı 7 yaşına kadar çocuklar 187.5 gram, 7 

yaşından büyük çocuklar için 375 gram, ağır işçiler 

için 750 gram olarak belirlenmiştir. Ekmek ve ekmeklik 

hububat ihtiyacının tespiti ile ekmeğin kart 

usulü ile dağıtımı ve bunlara ait masrafları karşılamak 

üzere Ticaret Vekâletine 200 bin lira ödenek verilmiştir. 

Ekmek kartlarının doldurulması işinin belediyeler 

tarafından kendi sorumlulukları altında yürütülmesi 

kararlaştırılmıştır. 

U. 20 

Sonkanun 


RG, 19 

Kanunusani 


RG, 19 

Kanunusani 


BCA: 

30..18.1.2/ 

97.108..4. 

RG, 19 

Kanunusani 


BCA: 

30..18.1.2/ 

97.108..5./ 

262-56 

RG, 19 

Kanunusani 


BCA: 

30..18.1.2/ 

97.108..6 

RG, 19 

Kanunusani 


BCA: 

30..18.1.2/ 

97.108..8 



19 Ocak Petrol Ofisi Teşkilat Kadrosu 



19 Ocak Kuş yemi ve kuru baklada 

yeni düzenlemeler hakkında 

2/17143 ve 2/17144 sayılı 

BKK kararları yayımlandı. 

19 Ocak Tütün alımı hakkında 2/ 

17145 sayılı BKK kararı 

yayımlandı. 

Petrol Ofisi teşkilat kadrosunun değiştirilmesine ait 

248 sayılı karar yürürlüğe konuldu. Milli Korunma 

Kanunu’nun 6ncı maddesine dayalı olarak 1941 yılında 

kurulmuş bulunan Petrol Ofisi’nin teşkilat kadrosunda 

bazı değişiklikler yapılmıştır. 

Kuşyeminin ve kuru baklaların sağlanmasına yönelik 

bazı idari düzenlemeler yapılmıştır. Kuşyeminin temini 

ve bunun Ticaret Vekâleti’nce gösterilecek yerlerde 

satılması için Toprak Mahsulleri Ofisi görevlendirilmiştir. 

Ayrıca Ofisin tanzim satış yaptığı kasaba 

ve köylerde de ekmeğin karne ile verilmesi kararı 

alınmıştır. Bazı illerde kuru baklalara beyana tabi 

tutularak el konmuştur. Ayrıca yapılacak masraflar 

için Toprak Mahsulleri Ofisi emrine 1,5 milyon lira 

ödenek konulmuştur. 

Doğrudan üreticiden tütün alımı için Ticaret Vekâleti 

hesabına ayrılmış bulunan paranın miktarı artırılmıştır. 

Üreticiden tütün satın almak için Ticaret Bakanlığı 

hesabına tahsis olunan 5 milyon liralık döner sermaye 

10 milyon liraya çıkarılmıştır. 

RG, 19 

Kanunusani 


BCA: 

30..18.1.2/ 

97.108..9 

RG, 19 

Kanunusani 


18 

İkincikanun, 


RG, 19 

Kanunusani 


BCA: 

30..18.1.2/ 

97.108..12 

19 Ocak Ticaret Bakanlığı’na Vilayet 

İaşe Müdürlükleri veya 

Vilayet İaşe Amirlikleri 

kurması için yetki verilmesi 



Gerekli gördüğü yerlerde Vilayet İaşe müdürlükleri 

veya Vilayet İaşe amirlikleri kurması için Ticaret 

Bakanlığı’na yetki verilmesine dair 252 sayılı karar 

yürürlüğe konulmuştur. Bu düzenlemeyle Ticaret 

Bakanlığı emrine yeni açılacak kadrolar için 1942 

takvim yılı karşılığı olarak 135.460 lira, idare masrafları 

için de 38.420 lira tahsis edilmiştir. Bu doğrultuda 

19 Ocaktan itibaren, evvelce kurulmuş bulunan 

“iaşe heyetleri” lağvedilmiştir. 

RG, 19 

Kanunusani 


20 

İkincikanun 

1942; 

BCA: 

30..18.1.2/ 

97.108..13./ 

262-59 

20 Ocak Stokların beyana tabi tutulması 

hakkında 2/17192 

sayılı BKK yayımlandı. 

20 Ocak Teşrii masuniyetler hakkında 

1266, 1267 ve 1268 

sayılı TBMM kararları yayımlandı. 

20 Ocak Ölüm cezaları hakkında 

1269 sayılı TBMM kararı 

yayımlandı. 

Hükümetçe görülen lüzum üzerine şeker alım ve satımı 

durduruldu. Şeker stoklarının beyana tabi tutulmasına 

dair 263 sayılı Karar yürürlüğe konularak 

Başvekâletçe tayin edilecek zamana kadar şekerin 

alım ve satımı yasaklanmıştır. 

Kararlar, Ankara mebusu Ahmet Ulus’un, İçel mebusu 

Turhan Cemal Beriker’in ve İstanbul mebusu Galip 

Bahtiyar Göker’in teşrii masuniyetleri hakkındadır. 

37nci Piyade Alayı erlerinden Mehmet Diri ve onbaşı 

Mehmet Sitil’in ölüm cezasına çarptırılması hakkındadır. 

RG, 20 

Kanunusani 

1942, C. 

21 

İkincikanun 


RG, 20 

Kanunusani 


RG, 20 

Kanunusani 


21 Ocak Kurtuluş Vapuru battı. Marmara Adası’nın kuzeyinde karaya oturan Kurtuluş 

Vapuru battı. 

21 Ocak Noter Kanununun Bazı 

Maddelerini Değiştiren 4166 


Kanun 28 Haziran 1938 tarihli 3456 sayılı Noter Kanunu’nda 

değişiklik yapmıştır. (26.1.1942 Tarihli ve 

5016 sayılı RG’de düzeltmesi vardır.) Değiştirilen bu 

kanun maddelerine göre noterler siyasi partilere girebileceklerdir. 

U. 22 

Sonkanun 


RG, 21 

Kanunusani 


21 Ocak Ticaret Vekâleti’nce Tebliğ. 

Yayımlanan tebliğ ithalat fiyatları hakkındadır. 11 

Şubat 1942 tarihli Resmi Gazete’de düzeltmesi vardır. 

RG, 21 

Kanunusani 


276 



22 Ocak Maliye Vekâleti’nde atama 

yapıldı. 

Nakit İşleri Umum Müdürlüğü’ne Mali Tetkik Heyeti 

üyelerinden Zeki Sidarman’ın tayini yapıldı. 

RG, 22 

Kanunusani 


BCA: 

30..11.1.0/ 

151.2..18. 

22 Ocak 2848 ve 2510 Sayılı Kanunlar 

Mucibince Göçmenlerle 

Nakledilen Kimselerin 

İaşesine Dair 8/5/1941 Tarih 

ve 2/15751 Sayılı Talimatnameye 

Ek Talimatname 

yayımlandı. 

21 Haziran 1934 tarihli İskân Kanunu ile 21 Kasım 

1935 tarihli İskân Kanunu’nda Bazı Maddelerin Değiştirilmesi 

Hakkında Kanuna dayalı olarak çıkarılmış 

olan bir ek talimatnamedir. 

RG, 22 

Kanunusani 


22 Ocak “Japonlar yıldırım hızıyla 

Singapur’a ilerliyorlar.” 

22 Ocak Maliye Vekâleti’nde bazı 


Singapur’da hava akınları yüzünden yüzlerce kişi öldü 

ve yaralandı. 

Cemal Yeşil’in Başvekâlet Müsteşarlığı’na tayiniyle 

boşalan Maliye Vekâleti Müsteşarlığı’na Esat Tekeli, 

Mali Tetkik Heyeti Reisliği’ne İsmail Hakkı Ülkmen, 

Varidat Umum Müdürlüğü’ne İhsan Pırnar, Müsteşar 

Yardımcılığı’na Hulusi Aykent, Bütçe ve Mali Kontrol 

Umum Müdürlüğü’ne Hadi Şahenk tayin edildi. 

U. 23 

Sonkanun 


RG, 22 

Kanunusani 


22 Ocak Muharip Devletler uyruklularından 

Türkiye’ye sığınan 

sivillere yapılacak yardıma 

dair yönetmelik yürürlüğe 

konuldu. 

Savaşta yer alan devletlerin uyruğunda olup da Türkiye’ye 

iltica eden sivil mültecilerin mali durumları 

uygun olmayanlara yönelik iskân yardımları düzenlenmiştir. 

RG, 22 

Kanunusani 


BCA: 

30..18.1.2/ 

97.108..15./ 

22 Ocak Etibank İdare Meclisi üyeliğine 


Görev süresi dolmuş olan Etibank İdare Meclisi üyesi 

Cemal Şahingiray aynı göreve tekrar tayin edildi. 

Cemal Şahingiray’ın bu vazifeye tayini Maliye Vekilliği’nin 

23/12/1941 tarih ve 5130/16375 sayılı tezkeresiyle 

yapılan teklifi üzerine İcra Vekilleri Heyeti’nce 

kabul edilmiştir. 

RG, 22 

Kanunusani 


BCA: 

30..18.1.2/ 

97.108..18. 

23 Ocak Şekere zam yapıldı. Küp şeker fiyatına kiloda 62, kristal şeker fiyatına da 

kiloda 45 kuruş zam yapılmıştır. Zam kararından 

sonra 23 Ocak itibarıyla şeker satışları serbest bırakılmıştır. 

23 Ocak CHP açık olan 4 mebusluğa 

aday gösterdi. 

Açık olan İstanbul mebusluğuna Maliye Vekâleti 

Tetkik Heyeti Reisi İsmail Hakkı Ülkmen, Denizli 

mebusluğuna Başvekâlet Müsteşar Muavini Haydar 

Günver, Tokat mebusluğuna Ticaret Vekâleti Müsteşarı 

Halid Nazmi Kişmir ve İçel mebusluğuna da 

Bursa Valisi Refik Koraltan Parti adayı olarak seçildiler. 

C. 23 

İkincikanun 

1942; RG, 

23 

Kanunusani 


C. 24 

İkincikanun 


23 Ocak Ankara’da bazı köylerin 

bağlısı değiştirildi. 

23 Ocak Tokat’ta müstakil bir köy 

kuruldu. 

Ankara ilinin Ayaş kazasına bağlı Katla, Örencik, 

Sağır, Kayı, Çimder köyleri Beypazarı kazasına bağlandı. 

Tokat şehri belediye sınırları içinde bulunan Kemer 

ve Kızılöz mahalleleri birleştirilerek Kızılöz adıyla 

müstakil bir köy haline getirildi. 

RG, 23 

Kanunusani 


RG, 23 

Kanunusani 




24 Ocak Maliye Vekâleti’nce Kazanç 

Vergisi Umumi Tebliği 

yayımlandı. 

Kazanç Beyannameleri’nin Tetkik Usulüne Dair Talimatname’nin 

35 inci Maddesi değiştirildi. 

RG, 24 

Kanunusani 


25 Ocak Dr. Refik Saydam Cumhuriyet 

Hükümeti’nin 4ncü 

yılı başladı. 

25 Ocak Açık olan mebusluklar için 

yapılan seçimde önceden 

ilan edilen adaylar seçildiler. 

Ulus Gazetesi’nin manşetinde Refik Saydam hükümetinin 

üçüncü yılını doldurup dördüncü yılına başlaması 

nedeniyle kutlama mesajı yer aldı. 

Açık olan İstanbul mebusluğuna Maliye Vekâleti 

Tetkik Heyeti Reisi İsmail Hakkı Ülkmen, Denizli 

mebusluğuna Başvekâlet Müsteşar Muavini Haydar 

Günver, Tokat mebusluğuna Ticaret Vekâleti Müsteşarı 

Halid Nazmi Kişmir ve İçel mebusluğuna da 

Bursa Valisi Refik Koraltan seçildiler. 

U. 25 

Sonkanun 


C. 26 

İkincikanun 


26 Ocak Hakimler Kanunun 120nci 

Maddesinin Tadili Hakkında 

4169 Sayılı Kanun yayımlandı. 

Kanunla 14 Temmuz 1934 tarihli Hakimler Kanunu’nun 

bir maddesinde değişiklik yapılmıştır. 

RG, 26 

Kanunusani 


26 Ocak Bazı Maddelerin Gümrük 

Resimlerinde İcra Vekilleri 

Heyetince Yapılan Tadillerin 

Tasdikine Dair 4172 

Sayılı Kanun yayımlandı. 

RG, 26 

Kanunusani 


26 Ocak Türkiye-Fransa-İngiltere 

arasında 1939 ve 1940 yıllarında 

imzalanan anlaşmalar 

onaylandı. 

1939 tarihinde Ankara’da imzalanan hususi anlaşmanın 

uygulanması konusunda söz konusu hükümetlerle 

1940 tarihinde Paris’te imzalanan kredi anlaşmaları 

ve ekleri onaylandı. Bu kredi anlaşmaları çerçevesinde 

Türkiye’ye Fransa ile İngiltere tarafından %3 faizli 

15 milyon İngiliz lirası, %4 faizli 25 milyon İngiliz 

lirası ve 2 milyon İngiliz lirası kredi verilmesi karara 

bağlanmıştır. 

RG, 26 

Kanunusani 


26 Ocak Münakalat Vekâleti’nde 

Devlet Demiryolları İşletmesi 

Teftiş Heyeti Reisliği’ne 


26 Ocak İçişleri Bakanlığı’nca mektupçuluklara 

bazı tayinler 

yapıldı. 

Birinci İşletme Müdürü Yüksek Mühendis Galip 

Güran’ın Devlet Demiryolları İşletmesi Teftiş Heyeti 

Reisliği’ne tayini yapıldı. 

Kütahya Mektupçuluğu’na Alaettin Tarkan, Muğla 

Mektupçuluğu’na Şükrü Gül’ün tayinleri yapıldı. 

RG, 26 

Kanunusani 

1942, BCA: 

30..11.1.0 

/151.2..3. 

RG, 26 

Kanunusani 


30..11.1.0/ 

151.2..10. 

26 Ocak Askerlik Kanununun 5inci 

Maddesine Bir Fıkra İlavesi 

Hakkında 4173 sayılı kanun 

yayımlandı. 

17 Temmuz 1927 tarihli 1111 sayılı Askerlik Kanunu’nun 

5inci maddesine bir fıkra ilave edilmiştir. Eklenilen 

fıkra ile askerlik süresi 3 yıla çıkarıldı. 

RG, 26 

Kanunusani 


26 Ocak Yapağılara el konması hakkında 



27 Ocak İngiltere Başbakanı W. 

Churchill II. Dünya Savaşı’na 

ilişkin olarak konuşma 

yaptı. 

257 sayılı kararla, yapağılar için verilecek beyanname 

süresi 15 gün uzatılarak, bu karar hükümlerinin 

bütün il ve ilçelerde uygulanması düzenlenmiştir. 

“Uzakşark’ta deniz hakimiyeti şimdilik Japonlardadır” 

RG, 26 

Kanunusani 


U. 28 

Sonkanun 


278 



27 Ocak Toprak Mahsulleri Ofisi 

Umum Müdürlüğü’ne tayin 

yapıldı. 

Toprak Mahsulleri Ofisi Umum Müdürlüğü’ne Başvekâlet 

Umumi Murakabe Heyeti üyelerinden Ahsen 

Bengi’nin 600 lira ücretle tayini yapıldı. 

RG, 27 

Kanunusani 


27 Ocak Kütahya Mebusu vefat etti. Kütahya mebusu B. Mustafa Bacak vefat etti. U. 28 

Sonkanun 


27 Ocak İstanbul Telefon abonelerinin 

uymaya mecbur oldukları 

hükümler Ankara aboneleri 

için de geçerli kılındı. 

27 Ocak Teşrii masuniyetler hakkında 

1272 ve 1273 sayılı 

TBMM kararları yayımlandı. 

Bakanlar Kurulu’nca 1938 tarihli İstanbul Telefon 

abonelerinin uymaya mecbur oldukları hükümlere ait 

yönetmeliğin 17,18 ve 19. maddelerinin Ankara’da 

uygulanması kararı alınmıştır. 

Kararlar, Tokat mebusu Hasip Ahmet Aytuna’nın, 

Urfa mebusu Refet Ülgen’in teşrii masuniyetlerinin 

kaldırılması hakkındadır. 

RG, 27 

Kanunusani 


RG, 27 

Kanunusani 


24 

Sonkanun 


28 Ocak İhtiyarlığı ve hastalığı nedeniyle 

devlete borcu olan 

şahısın kalan cezası affedildi. 

Üzerine borç yazılan tütünü Tekel İdaresi’ne teslim 

etmediğinden para cezasına mahkûm edilen Hüseyin 

oğlu İsmail Zengin’in hastalığı sebebiyle kalan cezası 

affedildi. 

RG, 28 

Kanunusani 


28 Ocak Kaymakamlar arasında yeni 

tayin ve nakiller yapıldı. 

Bir kaymakam da Bakanlık 

emrine alındı. 

Kalan, Pertek, Osmaneli, Yalvaç ve Yaylak kaymakamlıklarına 

tayinler yapıldı. Osmaneli Kaymakamı 

Cemil Bingöl Bakanlık emrine alındı. 

RG, 28 

Kanunusani 


30..11.1.0 

/151.2..2. 

29 Ocak Sümerbank Genel Müdürlüğü’ne 


29 Ocak Kaput Bezlerinin Tip ve 

Vasıfları Hakkındaki Nizamnamenin 

Bazı Maddelerinin 

Değiştirilmesine ve 

Bu Nizamnameye Bir Madde 

İlavesine Dair Nizamname 

yayımlandı. 

29 Ocak İngiltere Başbakanı W. 

Churchill güvenoyu aldı. 

29 Ocak Konya’da bir köy bağlısı 

değiştirildi. 

29 Ocak Bilecik’te bir köyün bağlısı 


Sümerbank Genel Müdürü Burhan Zihni Sanus’un 

sağlık gerekçesiyle istifasının kabulü ile yerine Hulki 

Alisbah’ın tayini yapıldı. 

1939 tarihli Kaput Bezlerinin Tip ve Vasıfları Hakkındaki 

Nizamnamenin 2, 4, 5, 6 ve 7 nci maddeleri 

değiştirilmiştir. 

İngiltere Başbakanı W. Churchill Avam Kamarası’ndan 

1 oya karşılık 464 oyla güvenoyu aldı. 

Konya Vilayeti Karaman kazasının İbrala nahiyesine 

bağlı Barutkavuran köyü ile bu köye bağlı Selerek 

mahallesi Karaman Merkez nahiyesine bağlandı. 

Bilecik Vilayeti Söğüt kazasının Gümüle nahiyesine 

bağlı Virancık köyü Beyköy’e bağlanmıştır. 

RG, 10 

Şubat 


BCA: 

30..18.1.2/ 

97.113..18. 

RG, 5 

Şubat 1942 

U. 30 

Sonkanun 


RG, 29 

Kanunusani 


RG, 29 

Kanunusani 


29 Ocak Kocaeli, Zonguldak, Tokat, 

Gaziantep, Gümüşhane ve 

Eskişehir PTT Merkez Müdürlükleri’ne 

tayinler yapıldı. 

PTT Merkez Müdürlükleri’nden Kocaeli’ye Hamdi 

Hadi Özay, Zonguldak’a Kadri Kut, Tokat’a Vehbi 

Altuğ, Gaziantep’e Hamdi Erdem, Gümüşhane’ye 

Salahattin Yener ve Eskişehir’e Hilmi Ergun’un tayinleri 

yapıldı. 

RG, 29 

Kanunusani 


30..11.1.0/ 

151.3..5. 



30 Ocak Devlet Meteoroloji İşleri 

Umum Müdürlüğü Teşkilat 

ve Vazifeleri’ne Dair 3127 

sayılı Kanuna Ek 4174 sayılı 

kanun yayımlandı. 

30 Ocak Yedek Subay ve Askeri 

Memurlar Hakkındaki 1076 

Sayılı Kanunun 3923 Sayılı 

Kanunla Değiştirilen 

Üçüncü Maddesine Bir Fıkra 

Eklenmesine Dair 4175 


30 Ocak İnhisarlar Genel Müdürlüğü 

1941 Mali Yılı Bütçesinde 

15.000 Liralık Münakale 

Yapılması Hakkında 

4176 Sayılı Kanun yayımlandı. 

Ek kanunla Devlet Meteoroloji İşleri Umum Müdürlüğü 

İnzibat Komisyonu’nun Genel Müdürlüğe bağlı 

olarak hava hizmetleri, klimatoloji ve idrometeoloji 

şube müdürleri ile personel işleri müdüründen oluşması 

düzenlenmiştir. 

Eklenilen fıkra şu şekildedir: “Yedek subay yetişecek 

kısa hizmetliler, hazırlık kıta ve sefaindeki talim 

müddeti zarfında, Kara ve Deniz Harp Okulları talebesi 

gibi, iaşe, idare, ilbas edilir ve kendilerine bu 

okulların birinci sınıf talebeleri gibi de maaş verilir.” 

İnhisarlar Genel Müdürlüğü’nün 1941 mali yılı Bütçesinin 

fasılları arasında 15.000 liralık aktarma yapılmıştır. 

Bu aktarma, inceleme için yabancı ülkelere 

gidecek memurlara ilişkin bir düzenlemedir. 

RG, 30 

Kanunusani 


RG, 30 

Kanunusani 


RG, 30 

Kanunusani 


30 Ocak Askeri Tayınat ve Yem 

Kanununun 4 ve 36 ncı 

Maddelerinin Tadiline ve 

39 uncu Maddesine Bir 

Fıkra İlavesine Dair Olan 

Kanunun 2 nci Maddesine 

Bir Fıkra Eklenmesi Hakkında 

4177 sayılı kanun 

yayımlandı. 

30 Ocak Memur ve Müstahdemlere 

Verilecek Fevkalade Zam 


kabul edildi. 

30 Ocak Başvekil Dr. Refik Saydam 

“Hiçbir zaman bozguncu 

bir ruh doğmasına meydan 

veremem” 

30 Ocak Bazı nakil vasıtalarının trafiğe 

çıkmalarına izin verilmesi 



30 Ocak Pasta ve benzeri maddelerin 

yapılıp satılmasının yasaklanması 

hakkında 2/ 

17199 sayılı BKK kararı 

yayımlandı. 

1926 tarihli 879 sayılı kanuna eklenen fıkrayla olağanüstü 

hallerin devamı süresince Milli Savunma 

Bakanlığı’na “istihkak bedelini” aşma yetkisi tanınmıştır. 

Yasada durumu belirtilen memur ve müstahdemlerin 

aylık ve ücretlerine olağanüstü durumların devamı 

süresince zam yapılmıştır. Yasayla ayrıca rakımı 

1500 metreden yüksek yerlerde görev yapan devlet 

memurlarına kış ayları süresince yakacak yardımı 

yapılması düzenlenmiştir. Ayrıca maaşlara 100 liraya 

kadar %25, 170 liraya kadar %20, daha yukarısı için 

%15 zam yapıldı. 

Başvekil Dr. Refik Saydam TBMM’de yaptığı konuşmasında 

iftiraya dayalı olarak çeşitli kimselerin 

evlerinde istifçilik yaptıklarının söylenmesine izin 

vermeyeceğini dile getirdi. Başvekil bu konuşmasıyla 

özellikle mebuslara yönelik bu tür eleştirilere de sert 

bir yanıt vermiş oldu. 

Koordinasyon Heyeti Reisliği’nin tezkeresiyle Bakanlar 

Kurulu’nun kararıyla kullanılmalarında zorunluluk 

görülen ve kararda belirtilen bazı nakil vasıtalarının 

trafiğe çıkmalarına izin verilmiştir. 

Koordinasyon Heyeti Reisliği’nin tezkeresiyle 21 

Ocak 1942 günlü Bakanlar Kurulu’nun 255 sayılı kararıyla 

Milli Korunma Kanunu’nun 21 nci maddesine 

dayalı olarak hububat, bakliyat, patates, pirinç un ve 

ezmelerinden pasta ve benzeri maddelerin yapılıp satılması 

yasaklanmıştır. 

RG, 30 

Kanunusani 


RG, 30 

Kanunusani 


29 

İkincikanun 


28 

Sonkanun 


U. 31 

Sonkanun 


RG, 30 

Kanunusani 


30..18.1.2/ 

97.111..7./ 

262-64 

RG, 30 

Kanunusani 


280 



30 Ocak Nafıa Vekâleti’ne bazı tayinler 

yapıldı. 

31 Ocak Vatandaşlığa alınmalar 

hakkında 2/16856, 2/16861 

sayılı Bakanlar Kurulu Kararları 

yayımlandı. 

Bayındırlık Bakanlığı Başmüfettişliği’ne Mühendis 

Seyfettin Saygın ve Müfettişliğe Ali Fuat Demiralp’in 

tayini yapıldı. 

RG, 30 

Kanunusani 


BCA: 

30..11.1.0/ 

151.3..13. 

255 kişi vatandaşlığa alınmıştır. RG, 31 

Kanunusani 


1 Şubat Başvekil Dr. Refik Saydam 

“Güzel yurdumuz harp dışındadır, 

fakat cihan buhranının 

içindedir.” 

Başvekil Dr. Refik Saydam radyodan yaptığı konuşmasında, 

“ne zaman, nerede ve nasıl biteceği belli 

olmayan cihan harbi karşısında ve onun yarattığı 

buhran içinde değişmez ana davamız milli korunmadır” 

dedi. Başvekil konuşmasının devamında milli 

korunma davasının ana hatlarını anlattı. 

U. 2 Şubat 


2 Şubat Meclis’te Refah Hadisesi 

müzakereleri. 

TBMM Komisyonu’nda Recep Peker vekillerin görevlerini 

yaptıklarını savundu. Beşler Encümeni’nin 

mazbatasında Recep Peker’in fikri kabul edildi. Böylece 

o zaman vekil bulunan iki mebusun bu olayda 

sorumlulukları görülmedi. 

U. 3 Şubat 


2 Şubat Zonguldak mebusu vefat 

etti. 

Zonguldak mebusu B. Mustafa Bozma vefat etti. 

U. 3 Şubat 


2 Şubat Mardin’de köy bağlantısı 

değişikliği yapıldı. 

2 Şubat Tekirdağ’da yeni bir köy 

kuruldu. 

2 Şubat Tokat’ta bazı köy bağlıları 


Mardin Vilayeti Merkez Kazası’na bağlı Sahrıncı 

köyü Siriçki köyüne bağlandı. 

Tekirdağ vilayetinin Çorlu kazası istasyonu civarında 

155 evli ve tahminen 600-700 nüfuslu göçmen topluluğunun 

yerleşimi için bir köy kurularak Çorlu kaza 

nahiyesine bağlanmıştır. 

Tokat vilayetinin Gökdere nahiyesine bağlı 

Çöreğibüyük, Bola, Zodu, Döllük köyleri Tokat 

Merkez nahiyesine bağlandı. 

RG, 2 


RG, 2 


RG, 2 


3 Şubat Milli Korunma Kanununun 

Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine 

ve Bu Kanuna 

Bazı Maddeler Eklenmesine 

Dair 4180 sayılı kanun 

yayımlandı. 

Milli Korunma Kanunu’nda daha önce 28 Aralık 

1940 ve 23 Aralık 1941 tarihlerinde değişiklikler 

yapılmıştır. Kanundaki bu üçüncü kez değişiklik 

girişimine ilişkin olarak Meclis oturumu hararetli 

müzakerelere konu olmuştur. Yeni önlemler üzerinde 

mebusların geniş münakaşalar yaptığı gazetelerin 

manşetlerinde yer almıştır. Bu kanunla Milli Korunma 

Kanunu’nun 6, 18, 19, 21, 25, 29, 30, 31, 32, 

34, 36, 38, 42, 43, 44, 47, 50, 53, 54, 56, 57, 58, 

59, 63, 66, 67 ve 68inci maddeleri değiştirilmiştir. 

Milli Korunma Kanunu’nda yapılan değişiklikle 

stokçulara uygulanacak cezalar da belirlenmiştir. 

RG, 3 

Şubat 


31 

İkincikanun 


3 Şubat Çeltikçi Çiftliğinin Satılmasına 

ve İlk Satış Bedellerinden 

Kalan Alacağın 

Terkinine Dair 4183 sayılı 


Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce göçmenlere taksitle 

satılmış bulunan Silivri’deki Çeltikçi Çiftliği’nden 

kalan alacak silinmiştir. 

RG, 3 




3 Şubat Ceza Muhakemeleri Usulü 

Kanununun Tadiline Dair 

4179 sayılı kanun yayımlandı. 

Bu değişiklik Vali, Kaymakam ve Nahiye Müdürlerinin 

memuriyet görevlerinden doğmayan ve görev 

sırasında işlenmemiş şahsi suçlarından dolayı haklarında 

takibat yetkisinin nahiye müdürlerinin kaza, 

kaymakamların bağlı olduğu vilayet ve valilerin bulundukları 

vilayet merkezine en yakın oldukları vilayet 

merkezi Cumhuriyet müddeiumumî ve sorgu hakimlerine 

ait olduğuna ilişkindir. 

RG, 3 


4 Şubat Nafıa Vekâleti ile Kızılay 

Cemiyeti emrine verilen 

ödenekler hakkında 2/17205 

sayılı BKK kararı yayımlandı. 

258 sayılı Kararla Milli Korunma Kanunu gereğince, 

inşaat aletleri alımı için Nafıa Vekâleti emrine verilen 

250.000 Liranın 201.535 Lirası, kinin alımı için 

Kızılay Cemiyeti emrine verilen 1 milyon Liralık 

ödenekler iptal edilmiştir. 

RG, 4 


4 Şubat Muhtaç çiftçilere ziraat alet 

ve vasıtaları alınması hakkında 



4 Şubat Kulüplerin birleşmesi ve 

feshi hakkında 2/17225 sayılı 

BKK yayımlandı. 

4 Şubat Hususi Mahkemelerin kurulması 

hazırlıkları. 

4 Şubat Ticaret Vekâleti İaşe Müsteşarlığı’na 


4 Şubat Hatay ve Bursa Valilikleri’ne 


5 Şubat Singapur’a karşı genel 

taaruz başladı. 

6 Şubat Devlet Memurları Aylıklarının 

Tevhit ve Teadülü 

Hakkındaki Kanuna Bağlı 

Bir Sayılı Cetvelin Adliye 

Vekâleti Kısmında Değişiklik 

Yapılması Hakkında 


259 sayılı Kararla Milli Korunma Kanunu’nun 42nci 

maddesine dayalı olarak muhtaç çiftçilere ziraat alet 

ve vasıtaları alınması için Ziraat Vekâleti emrine 500 

bin liraya kadar döner sermaye verilmiştir. 

Cemiyetler Kanunu kapsamında kurulmuş bazı kulüpler 

birleştirilirken bazıları kapatıldı. Beden Terbiyesi 

Genel Direktörlüğü’nün talebi üzerine Kırklareli, 

Ordu ve Trabzon illeri dâhilindeki 8 kulüpten 4’ü 

belirli adlar altında birleştirildi. 4 kulüp ise kapatıldı. 

Necmiati ile Akın Spor birleştirilerek Trabzon Gençlik 

Kulübü, Spor Yıldız ile Gençler yurdu birleştirilerek 

Ordu Gençlik Kulübü oluşturulmuştur. Kapatılan 

kulüpler Fatsa Gücü, Ün Spor, Vona Aktaş, Midya 

Bozkurt Spor’dur. 

4180 Sayılı Milli Korunma Kanunu’nunda Değişiklik 

Yapılmasına Dair Kanunun yürürlüğe girmesi üzerine 

Adliye Vekilliği Hususi Mahkemeler kurulması 

için hazırlıklara başladı. 

Ticaret Vekâleti İaşe Müsteşarlığı’na Hatay Valisi 

Şükrü Sökmensüer’in tayini yapıldı. Eski bir kurmay, 

Kurtuluş Savaşı’nda Garb Cephesi Kumandanlığı’nın 

başyaveri, Doğu I. Umumi Müfettişliği’nde emniyet 

müşaviri, Emniyet Umum Müdürü ve Hatay’ın ilk 

valisi olan Şükrü Sökmensüer hem idarenin hem de 

partinin gözde bir elemanıdır. Şükrü Sökmensüer daha 

sonra Mebus ve Dâhiliye Vekili olmuştur. 

Hatay Valiliği’ne İaşe Müsteşarı Şefik Soyer’in ve 

Bursa Valiliği’ne Bursa Mebusu Fazlı Güleç’in tayinleri 

yapıldı. 

İngiliz Hükümeti’nin genel taaruz karşısında durumdan 

çok ümitli olmadığı basında yer almıştır. 

Bu kanunla Devlet Memurları Aylıklarının Tevhit ve 

Teadülü Hakkındaki 3656 sayılı Kanuna Bağlı Bir 

Sayılı Cetvelde yer alan bazı memuriyetler çıkarılarak 

bunun yerine iki numaralı cetveldeki memuriyetler 

konmuştur. 

RG, 4 


RG, 4 


U. 4 Şubat 


RG, 4 

Şubat 


İkinci 

Adam, 

Cilt 2, 

s. 198. 

RG, 4 


U. 6 Şubat 


RG, 6 


282 



6 Şubat Toprak Mahsulleri Ofisi 

Kanununun Bazı Maddelerini 

Değiştiren 4185 sayılı 


13 Temmuz 1938 tarihli 3491 sayılı Toprak Mahsulleri 

Ofisi Kanunu’nun bazı maddeleri değiştirilmiştir. 

Yapılan değişiklikle Ofisin sermayesi 30 milyon lira 

olarak belirlenmiştir. Ayrıca Ofisin faizli ya da faizsiz, 

ikramiyeli ya da ikramiyesiz tahvil çıkarabileceği 

hükme bağlanmıştır. 

RG, 6 


6 Şubat Askerin İstihkakından Kesilecek 

Ekmeğe Mukabil 

İlave Edilecek Gıda Maddeleri 



Bu kanunla orduda askerin istihkakından kesilecek 

ekmeğe karşılık ne kadar oranda pirinç ve sade yağın 

istihkaka ilave edileceği düzenlenmiştir. 

RG, 6 


6 Şubat Askeri Tayınat ve Yem 

Kanununun Tadili Hakkında 


6 Şubat Askeri Fabrikalar Tekaüt 

ve Muavenet Sandığı Hakkındaki 

3575 Sayılı Kanunun 

Bazı Maddelerini Değiştiren 


yayımlandı. 

6 Şubat Ekmek kartlarını tahrif veya 

başkalarının kartlarını 

kullananlara yönelik yaptırımlar. 

Yapılan değişiklikle eratın et tüketiminde hangi aylarda 

hangi tür etin yer alacağı belirlenmiştir. Bunlarda 

belli ölçülerde değişiklik yapmaya Milli Müdafaa 

Vekili yetkili kılınmıştır. 

Bu kanunla 3575 sayılı kanunun 7, 22, 33 ve geçici 

üçüncü maddeleri değiştirilmiştir. Yapılan değişiklikle 

emekli aylıklarının oranları yeniden belirlenmiştir. 

Milli Korunma Kanunu’ndaki son değişikliklerden 

biri olarak ekmek kartlarını tahrif veya başkalarının 

kartlarını kullananlara 3 yıl ağır hapis cezası getirilmiştir. 

Ticaret Vekilliği tarafından bu hükmün 

uygulanmaya konulması gereği vilayetlere bildirilmiştir. 

RG, 6 


RG, 6 


U. 7 Şubat 


7 Şubat Türkiye Cumhuriyeti Ziraat 

Bankası Kanununun 64 üncü 

Maddesinin 2nci Fıkrasının 

Tefsiri. 

Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası Kanununun 64 

üncü Maddesinin 2nci Fıkrasındaki (zeyilleri) tabirinin, 

1325 tarihli Tekaüt Kanunu hükümlerine göre 

tekaüt edilenler hakkında tatbik olunan bilumum kanun 

ve kararları ifade ettiği belirtilmiştir. 

RG, 7 


7 Şubat Şeker pancarı fiyatları hakkında 


yayımlandı. 

Şeker pancarı fiyatlarına zam yapıldı. Şeker pancarı 

fiyatlarının 2.50, 2.75 ve 3.00 kuruş olarak tespitine 

dair Koordinasyon’un 266 sayılı kararı tasdik edilerek, 

Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi bu fiyatlara 

göre ekim alanlarını tayin etme ve ilan etmesi 

kararı alınmıştır. 

C. 7 Şubat, 


7 Şubat 


7 Şubat Ankara Valiliği ekmeklik 

ve yemeklik un ve hububata 

ilişkin duyuru yaptı. 

Ankara Valiliği yaptığı duyuruyla; “Ellerinde kendilerinin 

ve ailelerinin ihtiyacından fazla ekmeklik ve 

yemeklik un ve hububat bulunduranların iki gün 

içinde beyanname vermelerini” istedi. 

U. 8 Şubat 


7 Şubat Meclis tahkikatı hakkında 


yayımlandı. 

8 Şubat Köy Enstitüleri’nde okuyan 

talebe sayısı 9000’i buldu. 

Karar Erzincan mebusu Saffet Arıkan ile Sinop mebusu 

Cevdet Kerim İncedayı haklarında Meclis tahkikatının 

gerek olmadığına ilişkindir. 

Ziraat işleri için bu enstitülere tahsis edilen arazi 

miktarı 30.000 dekar oldu. Ayrıca inşası sona eren 

yapıların sayısı 174’e ulaştı. Maarif Vekili Hasan Ali 

Yücel ilgilileri bu neticeden dolayı takdir etti. 

RG, 7 


U. 9 Şubat 




9 Şubat “Japonlar Singapur adasına 

çıktılar.” 

9 Şubat Adliye Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

9 Şubat Burdur’da bazı köy bağlıları 


10 Şubat İstanbul’da Üniversite Talebe 

Birliği açıldı. 

10 Şubat Etibank’ta hizmet süreleri 

dolan İdare Meclisi Başkanlığı 

ve üyeliklerine yeniden 


11 Şubat İstanbul sınırları içinde kâğıtlara 

el konulması hakkında 


yayımlandı. 

Japonlar Singapur adasına çıkarak ilerlemeye başladı. 

Karaya çıkarılan kuvvetler içinde zırhlı birlikler de 

bulunmaktadır. 

Çeşitli illerdeki Hakimliklere, Raportörlüklere, Müddeiumumî 

ve Hakim Muavinliklerine toplam 93 adet 

tayin yapılmıştır. 

Burdur vilayetinin Yeşilova kazasına bağlı Hacılar, 

Yassıgüme, Yazı, Yarı, Karaçal, Boğaziçi, Karagent, 

Cimbilli ve İnar köyleri bu kazadan alınarak Burdur’un 

Merkez kazasına bağlanmıştır. 

Üniversitenin Rektörü Cemil Bilsel, Birliğin reisliğine 

Birlik nizamnamesinin kendisine verdiği yetkiye 

dayanarak Fen Fakültesi dekanı Profesör Fahir 

Yeniçay’ı seçmiştir. 

Etibank İdare Meclisi Başkanlığına Hamit Eseniş’in, 

üyeliklere de Ali Rıza Ceylan ve Reşit Güneray’ın 

tekrar tayinleri yapıldı. 

İkametgâhları İstanbul Belediyesi hudutları içinde 

bulunan ve beyannameye tabi tutulan belli nitelik ve 

büyüklükteki kâğıtlara el konulması ve bunların ihtiyacı 

olanlara dağıtımı ile ilgili 265 sayılı karar yürürlüğe 

girdi. Baskıda kullanılacak kâğıt sıkıntısının 

artması üzerine Hükümet Milli Korunma Kanunu’nun 

ilgili hükümlerine dayalı olarak gazete, dergi, 

kitap, kırtasiye vb. işlerde kullanılabilecek kâğıtlara 

el koymuştur. 

U. 10 


RG, 9 


RG, 9 


C. 11 


RG, 10 


RG, 11 


11 Şubat İstanbul sınırları dışında 

kâğıtlara el konulması hakkında 


yayımlandı. 

İstanbul sınırları dışındaki gazete ve dergi sahiplerine 

beyan zorunluluğu getirildi. 269 sayılı kararla İstanbul 

Belediyesi hudutları dışında yayınlanan gazete ve 

mecmuaların sahiplerinin ellerindeki kâğıt stokları ile 

bunların ihtiyacı olan aylık kâğıt miktarı beyana tabi 

tutulmuştur. 

RG, 11 


11 Şubat Hububata zam yapılması 



11 Şubat Jeneratör grubuna Hükümetçe 



yayımlandı. 

12 Şubat İstanbul’un zirai planı hazırlandı. 

Bazı tahıl ürünlerinin alım fiyatlarına zam yapıldı. 

Buğday, çavdar, arpa, yulaf, mahlût ve mısır alım fiyatlarına 

kilo başına 2 kuruş zam yapılmasına dair 

270 sayılı Karar yürürlüğe konuldu. 

İzmit Oksijen ve Buz Fabrikası’nın sahibi Veysel 

Akbaş’a ait jeneratör grubunun Milli Müdafaa Vekâleti 

emrine tahsisi için değer fiyat mukabilinde Koordinasyon’un 

267 sayılı kararıyla Hükümet tarafından 

el konulmuştur. 

İstanbul Valisi ve Belediye Reisi Lütfi Kırdar’ın başkanlığında 

yapılan toplantıda İstanbul’da uygulamaya 

konulacak zirai seferberlik için esaslar belirlenmiştir. 

Ayrıca çiçekçiler cemiyeti heyeti umumiyesi 

de toplantı yaparak seferberlik kararları doğrultusunda 

İstanbul çiçekçileri olarak, çiçek yerine sebze, mısır 

ve patates yetiştirmeye karar verdiler. 

RG, 11 


RG, 11 


C. 13 


284 



12 Şubat İzmir mebusu vefat etti. İzmir mebusu Mustafa Bengisu vefat etti. C. 13 

Şubat 


12 Şubat Maarif Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

12 Şubat İktisat Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

12 Şubat Ticaret Vekâleti’nden Tebliğ. 

Tunceli Maarif Müdürlüğü’ne İbrahim Tuncay’ın, 

Niğde Maarif Müdürlüğü’ne Vasfi Çobanoğlu’nun, 

Malatya Maarif Müdürlüğü’ne Şevket Tezel’in, 

Afyonkarahisar Maarif Müdürlüğü’ne Ahmet Fazıl 

Gönen’in tayinleri yapıldı. 

Zonguldak İktisat Müdürlüğü’ne Emin Tokay’ın tayini 

yapıldı. 

Tebliğ, Ünye muvakkat fındık kontrol merkezinin 

kapatılması hakkındadır. 

RG, 12 


RG, 12 

Şubat 


RG, 12 

Şubat 


13 Şubat Tevhidi İçtihat Kararı. Kararın özü, kaçırmak ve ırza geçmek gibi cürüm 

hallerinden dolayı sorgu hakimlerince yapılan ilk 

tahkikat sırasında maznun ile mağdur arasında evlenmenin 

gerçekleşmesi durumunda kamu davasının 

erteleneceğine karar verilmesi hakkındadır. 

RG, 13 

Şubat 


14 Şubat İpek ve Sun’i İpek Kadın 

Çorapları Standardı Hakkındaki 

Nizamnamenin Bazı 

Maddelerinin Değiştirilmesine 

Dair Nizamname 

kabul edildi. 

15 Şubat Japonya Singapur’u işgal 

etti. 

1941 tarihli nizamnamenin 4 maddesi değiştirilmiştir. RG, 14 

Şubat 


120 yıldır İngiliz egemenliğinde bulunan bölgedeki 

İngiliz ordusu kayıtsız şartsız teslim oldu. 

C. 16 


15 Şubat Adana mebusu vefat etti. Adana mebusu İbrahim Mete kalp sektesi nedeniyle 

vefat etti. 

C. 16 


16 Şubat Hariciye Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

16 Şubat Çorum’da bir mahalle müstakil 

köy haline getirildi. 

17 Şubat Londra Büyükelçiliği’ne 


18 Şubat Türk Kiremit Normları 

Hakkında Nizamname yayımlandı. 

19 Şubat Londra’da Türk Halkevi 

açıldı. 

19 Şubat Çanakkale’de bir köy ile 

nahiye birleştirildi. 

Çunking Elçiliği Başkâtipliği’ne Mennan Tebelen, 

Berlin Büyükelçiliği Üçüncü Kâtipliği’ne Sait 

Sahipoğlu’nun tayini yapıldı. 

Çorum vilayetinin Sungurlu kazasının Bahşili köyüne 

bağlı Dıdırı Mahallesi müstakil köy haline getirildi. 

Açık bulunan Londra Büyükelçiliğine Kastamonu 

Milletvekili Rauf Orbay’ın tayini yapıldı. 

Bu Nizamname 19 Haziran 1930 tarihli 1705 sayılı 

Ticarette Tağşişin Men’i ve İhracatın Murakabesi ve 

Korunması Hakkında Kanuna dayalı olarak çıkartılmıştır. 

Çanakkale vilayetinin Lapseki kazasının Umurbey 

nahiyesine bağlı Tabaklar köyü Umurbey’le birleştirilmiştir. 

RG, 16 


RG, 16 


RG, 17 

Şubat 


14 Şubat 


RG, 18 


C. 20 


RG, 19 




20 Şubat Aydın ve Denizli’de köy 

bağlıları değiştirildi. 

20 Şubat Devlet Ziraat İşletmeleri 

Kurumu’na borç verilmesi 



21 Şubat Almanya ile yeni mukaveleler 

imzalandı. 

Aydın’ın Nazilli kazası Horsunlu nahiyesi ile Denizli 

Merkez ve Buldan kazalarına bağlı bazı köyler Denizli’nin 

Sarayköy kazası Merkez nahiyesine bağlandı. 

Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu’na, çiftliklerdeki 

faaliyetinin genişletilmesi ve takviyesi için 1 milyon 

lira borç verilmesine dair Koordinasyonun 271 nolu 

kararı yürürlüğe konuldu. 

Ticaret Ofisi Umum Müdürü Cemil Conk Berlin’deki 

temaslarını tamamladı. Conk, Almanya’dan Türkiye’ye 

daha fazla mal getirilmesi için bazı sözleşmeleri 

imzaladı. 

RG, 20 


RG, 20 


C. 22 


22 Şubat Halkevleri’nin kuruluşunun 

onuncu yılı vesilesiyle 

“Parti San’at Mükafatı” kuruldu. 

22 Şubat Halkevleri’nin onuncu yıldönümü 

için törenler yapıldı. 

23 Şubat “Maarif Vekilliği 

Mekteblerde ekim seferberliği 

ilan etti.” 

Profesör Halide Edip Adıvar, “Sinekli Bakkal” romanıyla 

CHP Sanat Ödülü’nü kazandı. 

Halkevlerinin onuncu yıldönümü için Cumhuriyet 

Gazetesi manşetten tören haberlerini verdi. Ankara’daki 

törene Milli Şef İsmet İnönü de katıldı. 

Maarif Vekilliği okullara gönderdiği tamimle okullardaki 

öğrencilerin derslerini aksatmadan ekim seferberliğine 

katılmaları çağrısında bulundu. 

23 Şubat Devlet Şurası Kararı. Karar, Balıkesir, Bahçedere ve Küpeler krom madeni 

imtiyazlarının feshi hakkındadır. Krom madeni imtiyazının 

feshi 2/17230 sayılı kararname ile kabul 

olunmuştur. 

C. 23 


C. 22 

Şubat 


23 Şubat 


C. 24 


RG, 23 


24 Şubat Almanya’nın Türkiye büyükelçisine 

suikast yapıldı. 

24 Şubat Karadeniz’de gemi batırıldı. 

Üsküp doğumlu Yugoslav göçmeni Ömer Tokat adlı 

kişi, Ankara’da Almanya’nın Ankara Büyükelçisi 

Franz von Papen’e suikast girişiminde bulundu. 

Franz von Papen ve eşi sabahleyin evlerinden Alman 

Büyükelçiliğine doğru yürüyerek giderlerken Atatürk 

Bulvarı’nda saat 10:00 sıralarında patlayan bir bombanın 

etkisiyle yere yuvarlandılar ve yara almadan 

kurtuldular. Bomba Büyükelçinin on metre arkasındaki 

Ömer adlı suikastçının elinde patladı. Suikastçının 

suç ortakları olarak Üsküp doğumlu Yugoslav 

göçmeni Abdurrahman ve Süleyman ile SSCB’nin 

İstanbul Başkonsolosluğunda görevli G. Pavlov ve L. 

Kornilov tutuklandılar. 23 Aralık 1942’ye kadar süren 

yargılamalar sonucunda Pavlov ve Kornilov 

16’şar, Süleyman ve Abdurrahman ise 10’ar yıl hapis 

cezasına çarptırıldı. 

Struma gemisi, Karadeniz’de batırıldı. 769 Rumen 

Yahudi yolcudan yalnızca biri kurtuldu. 

C. 25 

Şubat 


Defterler, 

s. 317-318 

C. 25 


24 Şubat Pansiyon ve bekâr odaları 

işletmesi işinin Türk vatandaşı 

olmayanlar tarafından 

yapılması yasaklanması 



1932 tarihli Türkiye’de Türk vatandaşlarına tahsis 

edilen sanat ve hizmetler hakkında kanuna dayalı bakanlar 

kurulu kararnamesi çıkarıldı. Bu kararnameyle 

pansiyon ve bekâr odaları işletmesi işinin Türk vatandaşı 

olmayanlar tarafından yapılması yasaklanmıştır. 

RG, 24 


286 



24 Şubat Kayseri ve Zonguldak Valileri 

yer değiştirdi. 

Kayseri Valisi Halit Aksoy’un Zonguldak Valililiği’ne, 

Zonguldak Valisi Cavit Ünver’in de Kayseri 

Valiliği’ne naklen tayinleri yapıldı. 

RG, 24 


24 Şubat Vatandaşlıktan çıkartma işlemi 

yapıldı. 

25 Şubat Hariciye Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

25 Şubat Ticaret Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

25 Şubat Maarif Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

25 Şubat Adliye Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

27 Şubat Ticaret Vekaleti’nden Tebliğ. 

Yabancı bir kadınla evli olarak yurtdışında yaşayan 

konsolosluklara müracaat ederek kayıt yaptırmayan 

Hasan oğlu Mahmut vatandaşlıktan çıkartıldı. 

Londra Büyükelçiliği Başkâtipliği’ne Hikmet Hayri 

Anlı’nın tayini yapıldı. 

Ticaret Vekâleti Müfettişliği’ne Selahaddin 

Ögelman’ın tayini yapıldı. 

İstanbul Maarif Müdürlüğü’ne Muhsin Binal’ın, Ankara 

Maarif Müdürlüğü’ne Rasim Arsan’ın tayinleri 

yapıldı. 

İstanbul Savcı Yardımcılığı’na Nail Özkan, Dinar 

Hukuk Hakimliği’ne Şerif Üstünoy, Bozöyük ve 

Merzifon savcılıklarına Mustafa Somer ve Tevfik 

Özgen’in tayinleri yapıldı. 

Yayımlanan tebliğ, İtalya ile yapılacak 2 milyon 750 

bin liralık takas muamelesi hakkındadır. Bu anlaşmaya 

göre Türkiye İtalya’dan çivi, kordon, otomobil, 

şapka, limon ve portakal esansı alacaktır. Buna karşılık 

İtalya’ya zeytinyağı, afyon, yumurta ve deri verecektir. 

RG, 24 


RG, 25 


RG, 25 


RG, 25 


RG, 25 


RG, 27 

Şubat 


28 Şubat 


28 Şubat Ticaret Vekâleti emrine 

ödenek verilmesi hakkında 


48, 102, 151, 156, 203, 224, 225 ve 252 sayılı Koordinasyon 

Kararlarına dayalı olarak kurulan İaşe Müsteşarlığı, 

Vilayet İaşe Müdür ve amirlikleri ile Fiyat 

Murakabe Teşkilatı’nın kadro ve idare masrafları için 

272 sayılı kararla Ticaret Vekâleti emrine 900 bin lira 

ödenek verildi. 

RG, 28 


28 Şubat Türk-Romen Ticaret Anlaşması 

çerçevesinde kararname 

çıkarıldı. 

Gereksinim duyulan petrolü satın alabilmek için Romanya’ya 

ihraç edilecek malların satışından elde edilecek 

fonlara dair Koordinasyonun 273 sayılı kararı 

yürürlüğe konuldu. 

RG, 28 


28 Şubat Ekmek istihkakı azaltıldı. Günlük verilecek ekmek miktarı ağır işçilere 750, 

büyüklere 300, çocuklara 150 grama düşürüldü. 

C. 28 


28 Şubat İskenderun Limanı İdaresi 



28 Şubat Fen Fakültesi’ni bulunduğu 

bina yandı. 

2 Mart Hakkari’de bir nahiye kuruldu. 

Milli Korunma Kanunu’nun muaddel 6ncı maddesinin 

8nci fıkrasına ilişkin olarak İskenderun Limanı 

İdaresi’nin Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü 

emrine verilmesine dair 276 sayılı Koordinasyon kararı 


İstanbul Beyazıd’da Fen Fakültesi’nin bulunduğu 

Zeyneb Hanım Konağı’nda gece çıkan yangında fakültelere 

ait evrak yanmıştır. 

Hakkari vilayetinin Beytüşşebap kazasına bağlı ve 

merkezi Alamon köyü olmak üzere Kaşuri Bölgesi’nde 

Zap adıyla bir nahiye kuruldu. Bu nahiyeye 

bağlı olacak köyler Aşut, Aruş, Alamon, Geremüş, 

RG, 28 

Şubat 


28 Şubat 


C. 1 Mart 


RG, 2 Mart 




Şiverezan, Hanki, Meluta, İde, Kelitan, Bite, Serispi, 

Zire, Büretreş, Deştan, Lizan, Mecregan, Zavite, 

Minyaniş, Karsan ve Gündük’tür. 

2 Mart Muş’ta bazı köy bağlıları 


2 Mart Çorum’da köy adı değiştirildi. 

Muş vilayeti Merkez kazasının Ziyaret nahiyesine 

bağlı Rindalı köyü Varto kazasına, vilayet merkezine 

bağlı Kömüs köyü de Ziyaret nahiyesine bağlandı. 

Çorum vilayeti merkezine bağlı Katrançayı Kıpti köyünün 

adı “Katrançayı” olarak değiştirildi. 

RG, 2 Mart 


RG, 2 Mart 


3 Mart Milli Korunma Kanununa 

ilişkin olarak 8 mahkeme 

kurulması hakkında 2/17450 


3 Mart İktisadi Devlet Teşekküllerinin 

Kurdukları Müesseselerle 

Münasebetleri ve Bu 

Müesseselerin Alakalı Teşekküller 

Tarafından Teftiş 

ve Murakabeleri Hakkında 

Nizamname yayımlandı. 

4 Mart Devlet Limanları İşletme 

Umum Müdürlüğü Memurlarının 

Tayin Tebdil Terfi 

Tecziye Usulleriyle Bunlara 

Verilecek Harcırah Tazminat 

ve Tahsisatlar Hakkındaki 

Nizamnameye Ek 


Adliye Vekâleti’ne 8 yeni mahkeme kurulması için 

yetki verildi. 293 sayılı kararla Adliye Vekâleti’ne, 

lüzum göreceği yerlerde 8 hususi mahkeme kurmaya 

ve gerektiğinde bunların yerlerini değiştirmeye, bu 

mahkemelerin kadro ve idare masrafları için 233.000 

lira tahsis edildi. Kurulacak bu mahkemelerin Milli 

Korunma Kanunu suçlarıyla uğraşması öngörülmüştür. 

Yeni mahkemelerin İstanbul, İzmir, Ankara ve 

Zonguldak gibi Milli Korunma Kanunu suçlarının 

yoğun işlendiği yerlerde kurulması planlanmıştır. 

Bu Nizamname, 4 Temmuz 1938 tarihli Sermayesinin 

Tamamı Devlet Tarafından Verilmek Suretiyle 

Kurulan İktisadi Teşekküllerin Teşkilatıyla İdare ve 

Murakabeleri Hakkındaki 3460 sayılı kanunun 49. 

maddesine istinaden hazırlanmıştır. 

Bu Nizamname, 16 Haziran 1939 tarihli Devlet Deniz 

Yolları ve Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlüklerinin 

Teşkilat ve Vazifelerine Dair 3633 sayılı 

kanuna dayalı olarak hazırlanmıştır. 

RG, 3 Mart 


Mart 1942 

RG, 3 Mart 


RG, 4 Mart 


4 Mart Hariciye Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

5 Mart Devlet Limanları İşletme 

Umum Müdürlüğünün Kati 

Hesaplarıyla Bu Hesapların 

Tertip ve Kayıt Suretleri 

Hakkında Talimatname yayımlandı. 

6 Mart Ticaret Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

Kabil Büyükelçiliği’ne Kemal Köprülü’nün tayini 

yapıldı. 

Şevket Süreyya Aydemir’in Ticaret Vekâleti İaşe 

Müsteşar Yardımcılığı’na tayini yapıldı. 

RG, 4 Mart 


RG, 5 Mart 


RG, 6 Mart 

1942; BCA: 

30..11.1.0/ 

152.6..10. 

6 Mart Tevhidi İçtihat Kararları. İlk kararın özü tahfif sebeplerinden dolayı hapis cezalarında 

asgari hadden aşağı tenzil yapılamayacağı 

hakkındadır. İkinci kararın özü ise TCK’nın (devlet 

idaresi aleyhinde cürümler) mahiyetini iktisabeden 

251, 271, 273 ve 281. maddelerinin tatbikini 

icabettiren davaların asliye mahkemelerinin vazifeleri 

hududu dâhiline gireceği hakkındadır. 

RG, 6 Mart 


288 



7 Mart Demirtepe Halk İstihlak 

Kooperatifi kuruldu. 

9 Mart Çeltik Ekimi hakkında 2/ 

17473 sayılı BKK yayımlandı. 

Merkezi Ankara’da olmak üzere kurulan Demirtepe 

Halk İstihlak Kooperatifi ana sözleşmesi onaylanmıştır. 

Kooperatifin statüsü Resmi Gazete’de yayımlandı. 

Çeltik Ekimi Talimatnamesinin 9 uncu Maddesinin 

Değiştirilmesine Dair Olan 288 Sayılı Kararın Meriyete 

Vazı Hakkında Kararname yayımlandı. 

RG, 7 Mart 


RG, 9 Mart 


9 Mart Muhtaç çiftçiye ucuz fiyatla 

alet ve vasıta ile ödünç 

tohumluk sağlamak için ayrılmış 

bulunan ödenekler 


BKK ile 2/17458 sayılı Bakanlar 

Kurulu Kararları yayımlandı. 

9 Mart Krom İşletmeleri hakkında 


9 Mart Kâğıt ve Matbuayı Düzenleme 

Bürosu hakkında 


Muhtaç çiftçiye yönelik bazı kararlar alındı. Bu doğrultuda 

muhtaç çiftçiye alet sağlamak için ayrılmış 

bulunan ödenek miktarı artırıldı. Ayrıca muhtaç çiftçiye 

ödünç tohumluk temini için önlemler alındı. 

Milli Korunma Kanunu gereğince muhtaç çiftçilere 

ziraat alet ve vasıtaları temini için Ziraat Vekâleti 

emrine verilen 500 bin liranın 1,5 milyon liraya çıkarılmasına 

dair 275 sayılı karar ile birlikte muhtaç 

çiftçilere ödünç tohumluk temini için Ziraat Vekâleti 

emrine 2.600.000 liraya kadar döner sermaye verilmesine 

dair 281 sayılı kararlar yürürlüğe kondu. 

Krom madeninin yurtdışına satışında devlet tarafından 

tekel oluşturuldu. Krom madeninin yurtdışına satışını 

bir elden yönetmek için İktisat Vekâleti hesabına 

ve Etibank emrine 1.000.000 liraya kadar döner 

sermaye verilmesine karar verildi. 

Milli Korunma Kanunu gereğince Başvekâlet Koordinasyon 

Bürosu’na bağlı resmi daire ve kurumlarda 

kullanılan evrak ve matbuanın tipleştirilmesi ve kâğıt 

tüketiminin düzenlenmesi için bir “Kâğıt ve Matbuayı 

Düzenleme Bürosu”nun kurulması kararı yürürlüğe 

kondu. 

RG, 9 Mart 


RG, 9 Mart 


RG, 9 Mart 


9 Mart Tel çekme makinesine Hükümetçe 

el konulduğuna 

dair 2/17461 sayılı BKK 

yayımlandı. 

Halıcıoğlu Tel Çivi Fabrikası’ndaki bir adet kaba tel 

çekme makinesine, değeri ödenerek, İktisat Vekâleti’nce 

satın alınmak üzere Hükümetçe el konulduğuna 

mütedair 284 sayılı koordinasyon kararının meriyeti 

hakkındadır. 

RG, 9 Mart 


11 Mart Belediyeler ve Bunlara 

Bağlı Müesseseler ve Belediyeler 

Bankası Memur ve 

Müstahdemlerinden Vazife 

İcabı Malul Olanların Maluliyet 

Derecelerini ve Bunlara 

Bağlanacak Maluliyet 

Maaşlarını Gösteren Nizamname 

yayımlandı. 

Bu Nizamname, 10 Temmuz 1941 tarihli Belediyeler 

ve Bunlara Bağlı Müesseseler ve Belediyeler Bankası 

Memurları Tekaüt Sandığı Teşkiline Dair Olan 4085 

sayılı kanunun 19. maddesine istinaden hazırlanmıştır. 

RG, 11 


11 Mart Dâhiliye Vekâleti belediyelerin 

imar işlerini durdurmasını 

istedi. 

Dâhiliye Vekâleti belediyelerin bütçelerinde açık 

vermesine neden olan imar işlerini ertelemelerini bunun 

yerine personel harcamalarına öncelik vermelerini 

istedi. 

C. 12 Mart 


11 Mart Bazı fabrikalardaki makinelerin 

İktisat Vekâleti’nce 

satın alınması hakkında 


Ankara Çimento Fabrikası ile Tuzla’daki Pedotti 

Tuğla Fabrikası’ndaki makine ve tesislere değeri 

ödenerek İktisat Vekâleti’nce el konulmasına karar 

verildi. 

RG, 11 




11 Mart Ekmeklik una %25 oranına 

kadar mısır unu karıştırılabilmesi 



12 Mart Mezarlık Nizamnamesinin 

8 inci Maddesinin Birinci 

Fıkrası Mucibince Hazırlanan 

Talimatname yayımlandı. 

Toprak Mahsulleri Ofisi’nin stokları uygun bulunan 

mahallerde, imal edilen unlara %25 nisbetine kadar 

mısır unu karıştırılabileceğine mütedair 291 sayılı 

koordinasyon kararının meriyeti hakkındadır. 

Talimatnameye göre, mezarlıklar, şehir ve kasabaların 

konut veya diğer amaçlarla bina yapılan alanların 

sınırından en aşağı 500 metre mesafede yapılabileceklerdir. 

RG, 11 


RG, 12 


12 Mart Anıtkabir Projesi. Atatürk için Rasattepe’de yapılması planlanan Anıtkabir 

Projesi için açılmış olan uluslararası yarışma 2 

Mart’ta tamamlanmış olup, projelerin tamamı Başvekâlet 

Müsteşarı’nın reisliğindeki komisyona verilmiştir. 

6 kişilik jüri heyeti 49 projeyi incelemeye başladı. 

Jüri üyeleri arasında üç yabancı Profesör Paul 

Bonatz(Almanya), Ivar Tengbom(İsveç), Karoly 

Weichinger(Macaristan) ile Ankara eski İmar Müdürü 

Muhlis Sertel, Nafıa Vekilliği Yapı İşleri Daire 

Reisi Muammer Çavuşoğlu ve Güzel Sanatlar Akademisi 

hocalarından Arif Hikmet Holtay yer almaktadır. 

Jüri yaptığı inceleme sonunda 2 projeyi baştan 

eleyerek 47 proje içinde 3 proje ödüle layık görülmüştür. 

Hükümete ise 5 projenin satın alınması için 

teklif yapılmıştır. 

U. 12 Mart 


24 Mart 


15 Mart 3 yabancı tayyare Milas’a 

bomba attı. 

16 Mart Türkiye Büyük Millet Meclisi 

açıldı. 

17 Mart Cumhurbaşkanı Milli Şef 

İsmet İnönü’nün İzmir’de 

önemli nutku. 

17 Mart Çay ve kahve satışı hükümet 

tarafından yasaklandı. 

18 Mart Basın Kartı Nizamnamesi 

yayımlandı. 

18 Mart İngiliz hükümeti Milas 

bombardımanından dolayı 

özür diledi. 

19 Mart Çay ve kahvenin toptan satış 

fiyatının zamlanarak sa- 

3 yabancı uçak, Milas’a 15 bomba atarak kenti makineli 

tüfek ateşine tuttu. İki ölü ve bir yaralının olduğu 

olayda çok sayıda ev zarar gördü. 

Meclis Refet Canıtez’in başkanlığında toplanarak yeni 

milletvekillerinin mazbataları kabul edilmiştir. 

Milas’taki bombalamadan sonra İsmet İnönü nutkunda 

“harb dışında kalmaya çalışacağız, eğer ondan kaçınmak 

mümkün olmazsa vatan borcunu şerefle ve 

haysiyetle ödiyeceğiz.” 

Milli Korunma Kanunu çerçevesinde çay ve kahve 

satışının 2 gün müddetle yasaklanması ve ticaret 

maksadıyla ellerinde bulunduranların beyanname 

vermelerine dair Koordinasyon’un K/299 sayılı kararının 

yürürlüğe konulmasına karar verildi. 

(4.4.1942 Tarihli ve 5075 sayılı RG’de düzeltmesi 

vardır.) Bu Nizamname, 14 Temmuz 1939 tarihli 

3511 sayılı Basın Birliği Kanunu’nun 31. maddesine 

dayanılarak hazırlanmıştır. Bu Nizamname’yle basın 

birliği mensuplarına özgü basın kartının verilme şartları, 

geçerlilik süresi ile kart sahiplerine hangi kolaylıkları 

sağlayacağı düzenlenmiştir. 

Milas bombardımanından dolayı özür dileyen İngiltere 

kazada zarar görenlere tazminat vermeye hazır olduğunu 

bildirdi. 

Çayın toptan satış fiyatına kiloda 750 kuruş, kahvenin 

toptan satış fiyatına kiloda 300 kuruş zam yapıl- 

C. 17 Mart 


C. 17 Mart 


C. 18 Mart 


RG, 17 

Mart 1942; 

C. 18 Mart 


RG, 18 


C. 19 Mart 


RG, 19 

Mart 1942; 

290 



tışın serbest bırakılması 



19 Mart Konya’da köy adı değiştirildi. 

19 Mart Bolu’da bir mahallenin 

bağlısı değiştirildi. 

19 Mart Muğla’da Kıncılar mahallesi 

müstakil köy yapıldı. 

masıyla ilgili Koordinasyon’un K/300 sayılı kararı 

yürürlüğe konulmuştur. 

Konya vilayetinin Çumra kazasına bağlı İnli, Dinlendik, 

Küçükören olarak üç mahalleden oluşan 

Küçükören köyünün adı “İnli” olarak değiştirildi. 

Bolu vilayeti Merkez kazasının Kılıçarslan köyüne 

bağlı Berber mahallesi bu köyden ayrılıp Paşalı köyüne 

bağlandı. 

Muğla vilayetinin Fethiye kazasının Kemer nahiyesinin 

Girişburun köyüne bağlı Kıncılar mahallesi müstakil 

köy yapıldı. 

C. 19 Mart 


RG, 19 


RG, 19 


RG, 19 


19 Mart Kocaeli’de müstakil bir köy 

kuruldu. 

19 Mart Burdur’da bir köy mahalleye 

dönüştürülerek başka bir 

köye bağlandı. 

Kocaeli vilayeti Merkez kazasının Akmeşe nahiyesine 

bağlı Resulüdivanı köyünü oluşturan altı mahalleden 

Dereköy ve Kayrancık mahalleleri adı geçen 

köyden ayrılıp “Kayrancık” adıyla müstakil köy haline 

getirildi. 

Burdur vilayetinin Yeşilova kazasına bağlı Yaraşlı 

köyü mahalle olarak Navlı köyüne bağlandı. 

22 Mart Kars mebusu vefat etti. Kars mebusu Hüsrev Sami Kızıldoğan vefat etti. 

Hüsrev Sami Jöntürk hareketinin elemanlarından biriydi. 

RG, 19 


RG, 19 


C. 23 Mart 


24 Mart Ticaret Vekaleti’nden Tebliğ. 

25 Mart Alelumum Seyyar Küçük 

Sıhhat Memurlarına Hayvan 

Yem Bedeli Verilmesine 


yayımlandı. 

25 Mart Dağıtma Ofisi kurulması 



25 Mart Zeytinyağı ihracı yasaklandı. 

25 Mart Ekmek karnelerinin masrafları 



30 Mart Nakil Vasıtaları Hakkındaki 

Kanuna Ek 4193 sayılı 


Fındık ihracatında kullanılacak çuvallar hakkındadır. RG, 24 


On milyon sermayeli mali ve idari özerkliğe sahip 

Ticaret Vekâleti’ne bağlı Dağıtma Ofisi kuruldu. Ofis 

Genel Müdürlük şeklinde oluşturulmuş, uygun bulduğu 

yerlerde Ticaret Vekâleti’nin izniyle teşkilatlanarak, 

şube kurmasına ya da temsilcilikler bulundurmasına 

yetki verilmiştir. Ofisin iaşe maddelerini sağlama 

ve bunların satış ile dağıtımını gerçekleştirme 

görevi bulunmaktadır. 

Zeytinyağı fiyatlarının iç piyasada çok hızlı yükselmesi 

üzerine zeytinyağının dışarıya ihracı yasaklandı. 

Ayrıca iç piyasada da zeytinyağının toptan satışı yasaklanmıştır. 

Ekmek karnelerinin masraflarını karşılamak üzere 

Ticaret Vekâleti emrine tahsis edilen 200 bin liralık 

tahsisat 500 bin liraya çıkarılmıştır. 

20 Mayıs 1940 tarihli Nakil Vasıtaları Hakkında 

3827 sayılı kanuna ek yapılmıştır. 

RG, 25 


C. 25 Mart 


25 Mart 


C. 26 Mart 


RG, 25 


RG, 30 




30 Mart Atlantik’te Alman denizaltıları 

tarafından 16 ticaret 

gemisi batırıldı. 

30 Mart İngiltere’den yeni bir savaş 

gemisi teslim alındı. 

30 Mart Maarif Vekâleti Müfettişliği’ne 


31 Mart Bir kişi vatandaşlıktan çıkarıldı. 

31 Mart Maarif Vekâleti Müfettişlikleri’ne 

terfian tayinler 

yapıldı. 

1 Nisan Büyükelçi Papen’e düzenlenen 

suikast girişimine 

ilişkin davada yeni gelişmeler. 

1 Nisan İktisat Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

1 Nisan Hariciye Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

1 Nisan Bazı hakim, savcı ve yardımcılıklarına 


Alman denizaltıları ABD açıklarında 16 ticaret gemisini 

batırdılar. Gemilerden 8 tanesi büyük petrol gemisidir. 

İngiltere’de yapılarak İskenderun’a getirilen ve Türkiye’ye 

teslim edilen savaş gemisine Türk bayrağı 

çekildi. 

Maarif Vekâleti Müfettişliği’ne Sami Akyol ve Muhittin 

Akdik’in tayini yapıldı. 

Resmi izin almadan yabancı bir devlet uyrukluğuna 

geçen Abbas Sökmen vatandaşlıktan çıkarıldı. 

Maarif Vekâleti Müfettişliği’ne Sabahattin Eyüboğlu’nun, 

Necmettin Bora’nın terfian tayini yapıldı. 

Maarif Vekâleti Başmüfettişliği’ne Hikmet Türk’ün 

terfian tayini yapıldı. 

Rus Ticaret Temsilciliği’nden Kornilov ve İstanbul’daki 

Rus Başkonsolosluğu’ndan Pavlov hakkında 

Büyükelçi Papen’e suikast düzenlemekten dava açıldı. 

İktisat Vekâleti 1. Sınıf Müfettişliği’ne Selman 

Kaptanoğlu’nun tayini yapıldı. 

Tokyo Büyükelçiliği Başkâtipliği’ne Nizameddin 

Erenel’in tayini yapıldı. 

C. 31 Mart 


C. 31 Mart 


RG, 30 


RG, 31 


RG, 31 


C. 2 Nisan 


RG, 1 

Nisan 1942 

RG, 1 


Adliye Vekâleti’nde 68 adet tayin yapılmıştır. RG, 1 

Nisan 1942; 

BCA: 

30..11.1.0/ 

152.8..18. 

1 Nisan Tevhidi İçtihat Kararları. Tebliğ memurlarının, vergi borcuna mahsuben mükelleflerde 

para alarak zimmetlerine geçirmeleri, vazifeyi 

suiistimal suçunu teşkil edeceğine dairdir. 

RG, 1 


2 Nisan Sıhhat ve İçtimai Muavenet 

Vekâleti’nde tayinler yapıldı. 

3 Nisan Dâhiliye Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 



Eskişehir Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürlüğü’ne 

Kazım Ömür’ün Yozgat Sıhhat ve İçtimai Muavenet 

Müdürlüğü’ne Abdurrahman Sami Orer’in, Urfa Sıhhat 

ve İçtimai Muavenet Müdürlüğü’ne O. Kemal 

Gülay’ın terfian tayini yapıldı. 

Maden, Ayaş, Haymana, Osmancık kaymakamlıkları, 

Niğde ve Kayseri mektupçuluklarına tayinler yapıldı. 

Maden Kaymakamı Tevfik Akkutay merkeze alındı. 

Erzurum Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürlüğü’ne 

Ali Rıza Bakay’ın, Kayseri Sıhhat ve İçtimai Muavenet 

Müdürlüğü’ne Hasan Abdülhalim Ergun’un, 

Zonguldak Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürlüğü’ne 

Fazıl Gökçeören’in, Isparta Sıhhat ve İçtimai 

Muavenet Müdürlüğü’ne Aziz Cudi Suna’nın, Gümüşhane 

Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürlüğü’ne 

Remzi Tınaz’ın tayinleri yapıldı. 

RG, 2 


RG, 3 

Nisan 1942; 

BCA: 

30..11.1.0/ 

152.7..6./ 

RG, 3 

Nisan 


BCA: 

30..11.1.0/ 

152.7..10. 

292 



3 Nisan Noter Yardım Sandığının 

İdare ve Murakabesi Hakkındaki 


6 Nisan Hastaneler Talimatnamesi 

yayımlandı. 

(5.5.1942 Tarihi ve 5098 sayılı RG’de düzeltmesi 

vardır.) 

RG, 3 


RG, 6 


7 Nisan Dâhiliye Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. Ankara Polis 

Enstitüsü Müdürü Vekâlet 


Şevket Erten’in İçel, Mitat Göknar’ın Bursa mektupçuluklarına, 

İzzet Örsün’ün Mülkiye Müfettişliği’ne 

tayinleri yapıldı. Ankara Polis Enstitüsü Müdürü 

Adil Başer Vekâlet emrine alındı. Yerine Balıkesir 

Emniyet Müdürü Mehmet Ali Aydıncı naklen tayin 

edildi. 

RG, 7 


7 Nisan Gümrük ve İnhisarlar Vekâleti’nde 


İnhisarlar Genel Müdür Yardımcılığı’na Ömer Refik 

Yaltkaya’nın tayini yapıldı. Gümrük ve İnhisarlar 

Başmüfettişliği’ne Abdullah Bahtoğlu, İskenderun 

Gümrükleri Başmüdürlüğü’ne Fethi Keskin naklen 

tayin edildi. 

RG, 7 


7 Nisan 

Maarif Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

Maarif Vekâleti Müfettişliği’ne Kamil Su’nun, Erzincan 

Maarif Müdürlüğü’ne Hüsnü Söylemez’in tayinleri 

yapıldı. 

RG, 7 


7 Nisan Giresun’da köy bağlısı değiştirildi. 

7 Nisan Temyiz Mahkemesi üyeliği 

ile bazı hakim ve savcılıklara 


8 Nisan Tasarruf Bonoları İhracına 

Dair Olan 4058 ve 4120 

Sayılı Kanunlara Ek 4195 


8 Nisan Bankalar Kanununa Ek 


Giresun Vilayeti Merkez Kazası’nın Dereli Nahiyesine 

bağlı Akpınar Köyü Şebin Karahisar Kazası’na 

bağlandı. 

RG, 7 


10 adet tayin yapılmıştır. RG, 7 

Nisan 


BCA: 

30..11.1.0/ 

152.10..12./ 

Tasarruf bonosu için 25 milyon kabul edilen sınır önce, 

50 milyona bu ek kanunla da 75 milyon liraya 

yükseltilmiştir. 

9 Haziran 1936 tarihli 2999 sayılı Bankalar Kanunu’na 

ek yapılmıştır. 

RG, 8 


RG, 8 


8 Nisan Devlet Şurası Kararları. Samsun’un merkez kazasına bağlı Çamalan köyündeki 

Simli kurşun madeni imtiyazının feshi hakkındadır. 

Maden imtiyazı feshi 2/17604 sayılı kararname 

ile kabul olunmuştur. 

9 Nisan Nafıa Vekâleti Teftiş Heyeti 

Nizamnamesinin 33 üncü 



9 Nisan Çeşitli illere Vali ve Vali 

Yardımcıları naklen atandı. 

30 Mayıs 1939 tarihli 3611 sayılı Nafıa Vekâleti 

Teşkilat ve Vazifelerine Dair 3611 sayılı kanuna dayalı 

çıkarılan 5 Nisan 1941 tarihli Nafıa Vekâleti 

Teftiş Heyeti Nizamnamesi’nin 33üncü maddesi tadil 

edilmiştir. 

Diyarbakır, Ordu, Burdur, Aydın, Samsun, Manisa, 

Sivas, Trabzon, Maraş Valilikleri’ne ve Mardin, 

Siirt, Van Vali Yardımcılıkları’na naklen tayinler yapıldı. 

RG, 8 


RG, 9 


RG, 9 




9 Nisan Ziraat Bankası Genel Müdür 

Yardımcılığı’na tayin 

yapıldı. 

9 Nisan Hariciye Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

Hulki Alisbah’ın Sümerbank Genel Müdürlüğü’ne 

tayini dolayısıyla açık bulunan Ziraat Bankası Genel 

Müdür Yardımcılığı’na Hamit Pekcan’ın tayini yapıldı. 

Kahire Elçiliği’ne Numan Tahir Seymen’in, 

Cidde Elçiliği’ne Nizamettin Ayaşlı’nın tayinleri yapıldı. 

RG, 9 


RG, 9 


10 Nisan Devlet Şurası Kararları. Gümüşhane Belediyesi’ne verilecek olan elektrik imtiyazı 

hakkındadır. Elektrik imtiyazı 2/17535 sayılı 

kararname ile kabul olunmuştur. 

RG, 10 


14 Nisan Türkiye ile Macaristan arasında 

ticaret anlaşması. 

14 Nisan Türkiye ile Romanya arasında 


14 Nisan Maarif Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

Macaristan ile Aramızda Mevcut 3 Mayıs 1941 tarihli 

Ticaret Anlaşmasına Merbut A ve A I listelerinde 

Yazılı Kontenjanlar Haricinde Olarak Macarlarla 

Mübadele Edilecek Demir ve Çelikler Hakkında 15 

İlkkanun 1941 Tarihinde Macaristan Hükümetiyle 

Teati Edilen Notaların Tasdikine Dair 4202 sayılı kanun 

yayımlandı. 

Türkiye Romanya Ticaret ve Tediye Anlaşmalarının 

1 Sonkanun 1942 Tarihine Kadar Temdidi Hakkında 


Tokat Maarif Müdürlüğü’ne Ali Rıza Uysal’ın, 

Amasya Maarif Müdürlüğü’ne Hilmi Sakman’ın, 

Yozgat Maarif Müdürlüğü’ne Alişan Tanural’ın, Erzurum 

Maarif Müdürlüğü’ne Hurşit Nazlı’nın, 

Siirt Maarif Müdürlüğü’ne Nuri Gürgöze’nin, Bingöl 

Maarif Müdürlüğü’ne İhsan Altay’ın tayinleri yapıldı. 

RG, 14 


RG, 14 


RG, 14 



Vekâleti’nde bir müdür vekâlet 


15 Nisan Hariciye Vekâleti’nde merkez 

ve yurt dışı teşkilatında 

tayin ve nakiller yapıldı. 

16 Nisan Seyhan, Malatya, Kocaeli, 

İçel ve Sinop’ta 14 spor kulübünden 

9 tanesi birleştirildi. 

5 spor kulübü ise kapatıldı. 

Muş Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürü Dr. İzzettin 

Baykal Bakanlık emrine alındı. 

12 kişi dereceleriyle merkeze nakledilirken, yerlerine 

12 kişi dereceleriyle nakil ve tayin edildi. Ayrıca 

Washington Büyükelçiliği refakatine Kahire Elçisi 

Mehmet Ali Şevki Alhan’ın tayini yapıldı. 

Yeni adlar alan spor kulüpleri Adana Gençlik Kulübü, 

Malatya Gençlik Kulübü, İzmit Gençlik Kulübü 

ve Adapazar Gençlik Kulübü’dür. Kapatılan spor kulüpleri 

ise Gülnar İdmanyurdu, Anamur İdmanyurdu, 

Botabat Spor, Gerze Spor ve Sinop Spor’dur. 

RG, 14 

Nisan 


BCA: 

30..11.1.0/ 

153.12..4. 

RG, 15 


RG, 16 


16 Nisan Bir kişi vatandaşlıktan çıkarıldı. 

17 Nisan Giresun ve Sinop’ta köy 


Resmi izin almaksızın yabancı devlet uyruğuna geçen 

Abdülkadir oğlu Süleyman Güllü vatandaşlıktan 


Giresun’un Tirebolu ilçesine bağlı Tohumluk, 

Çakrak ve Emeksen köyleri Alucra ilçesine bağlandı. 

Sinop’un Boyabat ilçesine bağlı Kuruçay köyü Vezirköprü 

ilçesine bağlandı. 

RG, 16 


RG, 17 


294 



17 Nisan Giresun’da müstakil köyler 

kuruldu. 

17 Nisan Giresun’da köy bağlıları 



Vekâleti’nde tayin yapıldı. 

18 Nisan “Japonya iki büyük hava 

taarruzuna uğradı.” 

Giresun vilayeti merkez kazası Dereli nahiyesi 

Küknarlı köyüne bağlı Büyük ve Küçük Yumrahisar 

mahalleleri birleştirilerek müstakil köy haline getirilmiştir. 

Giresun vilayeti merkez kazası Dereli nahiyesinin 

Çivriz köyüne bağlı Çal mahallesi müstakil 

köy yapılmıştır. 

Giresun vilayeti merkez kazasının Keşap nahiyesine 

bağlı Anbaralan ve Ilıkçı köyleri Dereli nahiyesine 

bağlanmıştır. Giresun vilayeti merkez kazasının 

Yavuzkemal nahiyesine bağlı Kümbet köyü Dereli 

nahiyesine bağlanmıştır. Giresun vilayeti merkez kazasının 

Keşap nahiyesine bağlı Sarvan köyü Giresun 

merkez kazasına bağlanmıştır. 

Mardin Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürlüğü’ne 

Dr. Mahir Önbilgin’in tayini yapıldı. 

Tokyo’da hava akını yedi saat sürdü. Kobe, Yokohama 

ve Nagoya şehirlerinde birçok yangın çıktı. 

RG, 17 


RG, 17 


RG, 17 


C. 19 


18 Nisan İaşe Teşkilatı genişletiliyor: 

İaşe Müsteşarlığı’nın merkez 

ve taşra teşkilatı kadrosu 

tadil edildi. 

Koordinasyon Heyeti’nin kararı ile Ticaret Vekâleti’ne 

bağlı İaşe Müsteşarlığı merkez ve taşra teşkilatı 

kadrosunun tadil edilerek, bu masraflara mahsuben 

Ticaret Vekâleti emrine 1942 takvim yılı için 1,5 

milyon lira ve idare masraflarına ilişkin olarak ise 

400 bin lira tahsisat verilmesine karar verildi. Bundan 

önce kurulmuş bir teşkilat bulunmaktadır. Bu 

teşkilat türlü kararnamelerle meydana getirilmişti. Bu 

teşkilatın bir kısmı belediyelere, bir kısmı fiyat murakabe 

yoluyla idareye maledilmiş ve sonra iaşe müdürlükleri 

ve amirlikleri teşkilatına geçilmişti. Koordinasyon 

Heyeti’nin kararı doğrultusunda teşkilat 

parçalı yapısından kurtarılıp, tek bir kadroya bağlanmıştır. 

Bu karara göre, İaşe Müsteşarlığı, memleket 

iaşe işlerinin tanzimi, idaresi ve murakabesiyle sorumlu 

olmak üzere, Ticaret Vekilinin emrinde bir 

müsteşar, bir müsteşar muavini ile merkez ve taşra 

teşkilatından oluşacaktır. Teşkilat; İaşe İş Birliği Heyeti, 

Daimi Müşavere Heyeti, İaşe Teftiş ve Murakabe 

Heyeti, tespit ve ihtiyaçlar, tedarik ve dağıtma, fiyat 

ve mücadele işleri, istihlak ve dağıtımı teşkilatlandırma 

umum müdürlükleri, ve kararlar müdürlüğü, 

önemli işler, levazım ve muhasebe, zat işleri, arşiv 

müdürlükleri ve basın servisi şefliği, valilikler teşkilatı, 

fiyat murakabe heyetleri, ofis murakıplarından 

meydana gelmektedir. Ticaret Vekilliğine bağlı Toprak 

Mahsulleri Ofisi, Ticaret Ofisi, Petrol Ofisi ve 

ilerde aynı maksatla kurulacak diğer teşekküllerin işleri 

İaşe Müsteşarlığı’nda görülecektir. Valilik ve kazalardaki 

iaşe müdürlükleri mevcudu ihtiyaçları tespit, 

istihlaki teşkilatlandırma ve dağıtma, fiyat murakabesi 

ve ihtikârla mücadele işleriyle uğraşacaktır. 

Bu doğrultuda İaşe teşkilatı bir bütün halinde ele alınarak 

parçalı teşkilata son verilmiştir. 

RG, 18 

Nisan 

1942; Ulus 

19 Nisan 


18 Nisan Ticaret Ofisinin İskenderiye’de 

büro açması kabul 

edildi. 

Ticaret Ofisi’nin İskenderiye’de açacağı temsilcilik 

kadrosunun tasdikine ait K/308 sayılı Karar yürürlüğe 

kondu. 

RG, 18 




18 Nisan Münakalat Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

Diyarbakır PTT Müdürlüğü’ne Nazım Gürzeren’in 


RG, 18 


18 Nisan Maadin Nizamnamesinin 

Bazı Maddeleriyle Taşocakları 

Nizamnamesini Tadil 

Eden 608 Sayılı Kanunun 

5 inci Maddesinin Tefsiri 

608 sayılı kanunun 5nci maddesinde yazılı çimento 

kelimesinin hem tabii hem de terkibi çimento anlamına 

geldiği kabul edilmiştir. 

RG, 18 


18 Nisan Hariciye Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

Cenevre Başkonsolosluğu’na Abdullah Zeki Polar’ın, 

Paris ve Şam konsolosluklarına Fikret Şefik 

Özdoğancı ve Ahmet Umar’ın tayinleri yapıldı. 

RG, 18 


18 Nisan Yemeklik yağ hakkında 


Yemeklik yağ üreten yerlerin üretimini düzenlemek 

ve yağlara gerektiğinde el koymak, bunların satış biçimlerini 

saptamak yetkisi Ticaret Vekâleti’ne verilmiştir. 

20 Nisan Tevhidi İçtihat Kararı. Kararın özü, temyiz eden, posta ücretini vermemekte 

temerrüt ettiği taktirde temyizden vazgeçmiş sayılarak 

Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 414. 

maddesinin kıyas yoluyla tatbikine dairdir. 

20 Nisan Tevhidi İçtihat Kararı. Kararın özü, gayrimeşru münasebetlerde bulunmak 

maksadıyla meskene girmek mesken masuniyeti suçunu 

teşkil edeceğine dairdir. 

20 Nisan Tevhidi İçtihat Kararı. Kararın özü, Kanunu Medeni’nin meriyetinden evvele 

ait talak davalarında kanun mahiyetindeki eski 

esasatın tatbiki icab edeceğine dairdir. 

22 Nisan Ankara Dil ve Tarih- 

Coğrafya Fakültesine Bağlı 

Bir “Türk İnkılâp Tarihi 

Enstitüsü” Kurulması Hakkında 


yayımlandı. 

Bu kanunla Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü’ne Türk İstiklal 

Savaşı, Türk İnkılâbı ve Türkiye Cumhuriyeti 

Rejiminin dayandığı esaslar hakkında her türlü araştırmalarda 

bulunmak, bu konudaki belge ve yayınları 

toplayarak kütüphane ve müzeler ve arşivler kurmak, 

Türk İnkılâbı ve Rejimi’ni içte ve dışta tanıtmak için 

ders, konferans ve yayınlar düzenlemek görevleri verilmiştir. 

RG, 18 


RG, 20 


RG, 20 


RG, 20 


RG, 22 


22 Nisan Sabun Normları Hakkında 


Bu Nizamname, 19 Haziran 1930 tarihli Ticarette 

Tağşişin Men’i ve İhracatın Murakabesi ve Korunması 

Hakkında 1705 sayılı kanuna dayalı olarak çıkartılmıştır. 

İktisat Vekâleti’nce hazırlanan nizamnameye 

göre içeride imal edilen ya da dışarıdan ithal 

edilerek satışa sunulan sabun ve sabun tozlarının belli 

standartlara bağlanması hedeflenmiştir. 

RG, 22 

Nisan 


23 Nisan 


22 Nisan Ereğli Kömür Havzasındaki 

Amelenin Hukukuna 

Müteallik 151 Numaralı 

Kanunun 12nci Maddesinin 

Tefsiri 

“Ereğli Kömür Havzasındaki amelenin hukukuna 

müteallik 151 numaralı kanunun 12nci maddesi hükümleri, 

münhasıran mezkûr Kömür Havzasındaki 

amele lehine olarak Maadin Nizamnamesinin 77nci 

ve 78inci maddelerini ilga etmiş olup Maadin Nizamnamesinin 

77 ve 78inci madde hükümleri Ereğli 

Havzası haricinde tamamiyle mer’i ve muteberdir.” 

RG, 22 


23 Nisan Milli Hâkimiyet Bayramı 

kutlandı. 

Gazetelerde Milli Hâkimiyet Bayramı manşetten verildi. 

Cumhuriyet gazetesi çocuk bayramını kutladık- 

C. 23 

Nisan 

296 



tan sonra “en büyük meselemiz doğum ve koruma”, 

diyerek “Güzel ve kuvvetli vatan demek, feyizli ve 

kudretli millet demek, bol nüfuslu vatan, bol nüfuslu 

millet demektir” sözünü manşetten verdi. 

1942; C.24 


27 Nisan Ankara Kalesi önündeki 

sahaya ‘İsmet Paşa Parkı’ 

ismi verildi. 

27 Nisan Ankara’da köy adı değişikliği 

yapıldı. 

27 Nisan Elmalı kazasında köy adı 

değişikliği yapıldı. 

Vali ve Belediye Başkanı Nevzat Tandoğan’ın teklifi 

üzerine Ankara Belediye Meclisi’nin aldığı kararla 

Ankara Kalesi önündeki sahaya ‘İsmet Paşa Parkı’ 

ismi verildi. 

Ankara vilayeti merkez kazasına bağlı Çirkinoba köyünün 

adı “Güzeloba” olarak değiştirildi. 

Elmalı kazasına bağlı Kaş Çiftliği köyünün adı 

“Akçay” olarak değiştirildi. 

C. 28 


RG, 27 


RG, 27 


27 Nisan Gümüşhane’de müstakil köy 

kuruldu. 

Gümüşhane vilayeti Torul kazasına bağlı Zimera köyü 

Utku’ya çevrilip müstakil köy haline getirildi. 

RG, 27 


27 Nisan İçel’de müstakil köy kuruldu. 

28 Nisan Burdur’da müstakil köy kuruldu. 

28 Nisan Giresun’da müstakil köy 

kuruldu. 

28 Nisan Giresun’da köy birleştirmesi 

yapıldı. 

28 Nisan İzmir’de köy birleştirmesi 

yapıldı. 

28 Nisan Kayseri’de köy bağlılığı 


İçel vilayeti merkez kazası Gözne köyüne bağlı 

Darıseki mahallesi müstakil köy yapılmıştır. 

Burdur vilayeti Bucak kazası Melli nahiyesi Elsazı 

köyüne bağlı Dutalanı mahallesi müstakil köy haline 

getirilmiştir. 

Giresun merkez kazasının Dereli nahiyesi Kurtulmuş 

köyüne bağlı Güdül mahallesi müstakil köy yapılmıştır. 

Giresun Şarki Karahisar kazasına bağlı Yedipınar 

köyü Çakır köyü ile birleştirilmiştir. 

İzmir Değirmendere nahiyesine bağlı Çamlı köyü 

Seydiköy nahiyesinin Keler köyü ile birleştirilmiştir. 

Kayseri vilayetinin Bünyan kazası Sarıoğlan nahiyesine 

bağlı Karahıdırlı köyü Bünyan kazası merkezine 

bağlanmıştır. 

RG, 27 


RG, 28 


RG, 28 


RG, 28 


RG, 28 


RG, 28 


29 Nisan Posta, Telgraf ve Telefon 

ücretlerine ait tarifeler hakkında 


yayımlandı. 

Yeniden hazırlanan Posta, Telgraf ve Telefon ücretlerine 

ait tarifeler yayımlandı. 

RG, 29 


30 Nisan Türkiye ile Romanya arasında 


2 Mayıs Ankara’da “Valiler Toplantısı” 

yapıldı. 

4 Mayıs Münakalat Vekâleti’nde 

bazı atamalar yapıldı. 

Türkiye ile Romanya Arasında 12 İlkkanun 1941 tarihinde 

akit ve imza edilen Ticaret ve Tediye Anlaşmalarıyla 

Merbutlarının Tasdiki Hakkında 4208 sayılı 


Dâhiliye Vekili’nin davetiyle Konya, Sivas, Bursa ve 

Hatay Valileri bu seneki mahsul ve iaşe durumlarını 

görüşmek üzere toplantı yaptılar. 

PTT Umum Müdürlüğü Muhasebe Müdürlüğü'ne İzzet 

İrkin ve Merkez Daireleri Muhasebe Müdürlüğü'- 

ne Mukbil Yola'nın tayini yapıldı. 

RG, 30 


C. 3 Mayıs 


RG, 4 

Mayıs 


BCA: 

30..11.1.0/ 

153.13..4. 



4 Mayıs Dâhiliye Vekâleti’nde bazı 


Ankara Vali Yardımcılığı’na Sami Güvenç’in, Seyhan 

İdare Kurulu üyeliğine Nuri Türkkan Keskin’in, 

Nallıhan, Polatlı, Çubuk ve Beypazarı Kaymakamlıklarına 

Bedii Güven, Kamil Efes, Bedri Özer, Turgut 

Cantekin ve Sabit Kocabeyoğlu'nun tayinleri yapıldı. 

RG, 4 

Mayıs 


BCA: 

30..11.1.0/ 

153.13..5. 

5 Mayıs Veraset ve İntikal Vergisi 

Nizamnamesinin 38 inci 

Maddesinin Değiştirilmesine 

Dair Kararname yayımlandı. 

5 Mayıs Emniyet Komisyonu çalışmalarını 

tamamladı. Valiler 

görev yerlerine dağıldılar. 

Bu Nizamname, 17 Nisan 1926 tarihli Veraset ve İntikal 

Vergisi Hakkında 797 sayılı kanuna dayalı olarak 

çıkartılmıştır. 

Dâhiliye Vekilliği’nin reisliğinde birkaç gündür toplantılar 

yapan Emniyet Komisyonu çalışmalarını tamamladı. 

Komisyona Jandarma Genel Komutanı, 

Emniyet İşleri Umum Müdürü, Birinci Umumi Müfettiş, 

Dördüncü Umumi Müfettiş, Ankara, İstanbul, 

İzmir, Hatay, Bursa, Kars, Konya, Manisa, Samsun, 

Giresun ve Çankırı Valileri katıldılar. 

RG, 5 

Mayıs 


C. 6 Mayıs 


5 Mayıs İktisat Vekâleti tarafından 

fabrikalara ihtar yapıldı. 

6 Mayıs Ekmek miktarı iki günde 

bir 150 grama indirildi. 

İktisat Vekâlet tarafından gönderilen tamimle, malını 

satmaktan kaçınan veya fazla para isteyen fabrikaların 

kapatılacağı, el konulacak fabrikaların Vekâlet tarafından 

işletileceği ihtarında bulunulmuştur. 

Yeni mahsule kadar ekmek istihkakının bir gün tam, 

bir gün eksik verilmesine karar verildi. 

C. 6 Mayıs 


C. 6 Mayıs 


6 Mayıs Devlet Şurası Kararları. Bursa’nın Orhaneli kazasına bağlı Harmancık Nahiyesinin 

Gedikviran köyünde İshaklar mevkiinde bulunan 

ve Türk Maadin Anonim Şirketi uhdesindeki 

krom madeni imtiyazın feshi hakkındadır. Maden imtiyazının 

feshi 2/17741 sayılı kararname ile kabul 

olunmuştur. 

7 Mayıs Memurların Tahsil Müesseselerinde 

Talebe Olamıyacaklarına 

Dair 4007 Numaralı 

Kanunun Birinci 



7 Mayıs Kazanç Vergisi Kanununun 

3 üncü Maddesinin 13 üncü 

Fıkrasının Değiştirilmesi 


yayımlandı. 

6 Mayıs 1941 tarihinde çıkarılan Memurların Tahsil 

Müesseselerinde Talebe Olamıyacaklarına Dair Kanun’da 

bir madde değiştirilmiştir. 

25 Mart 1934 tarihli Kazanç Vergisi’nde değişiklik 


RG, 6 

Mayıs 


RG, 7 

Mayıs 


RG, 7 

Mayıs 


8 Mayıs Dâhiliye Vekâleti’nde değişiklik 

yapıldı. 

Sağlık durumundan dolayı Dâhiliye Vekili Tekirdağ 

Mebusu Faik Öztrak’ın milletvekilliğinden ve Dâhiliye 

Vekilliği’nden istifası Cumhurbaşkanı tarafından 

kabul edildi. Faik Öztrak’ın yerine Dâhiliye Vekâleti’ne 

Erzurum milletvekili Dr. Fikri Tüzer atanmıştır. 

Fikri Tüzer’in Dâhiliye Vekâleti’ne tayini üzerine 

açılan CHP umumi idare heyeti azalığına ve CHP 

Genel Sekreterliği’ne Bilecik milletvekili Memduh 

Şevket Esendal tayin edilmiştir. 

RG, 8 

Mayıs 


Mayıs 


298 



8 Mayıs Ticaret Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

8 Mayıs Gençlik kulüplerinin kurulmasına 

izin verilmesi 



9 Mayıs Yeni bir denizaltı İngiltere’den 

teslim alındı. 

Ticaret Vekâleti Mıntıka Ticaret Müdürlüğü’ne Mersin 

Mıntıka Ticaret Müdürü Sami Sayrun’un tayini 

yapıldı. 

Yeni gençlik kulüpleri kuruldu. Beden Terbiyesi 

Teşkilatı’nca 51 bölge dahilinde kurulmuş olan 256 

adet gençlik kulübünün kurulmasına izin verildi. 

İngiltere’de imal edilmiş bulunan yeni bir denizaltı 

İskenderun’da teslim alınarak, Türk bayrağı çekildi. 

RG, 8 

Mayıs 


RG, 8 

Mayıs 


C. 10 

Mayıs 1942 

9 Mayıs Vedat Tek öldü. Ulusal mimarlık akımının en önemli temsilcilerinden 

mimar Vedat Tek İstanbul’da öldü. 

11 Mayıs Dağıtma Ofisi’nin merkez 

kadrosunun tasdiki hakkında 


11 Mayıs Subaşı ve subaşı yardımcılıkları 

teşkilatı hakkında 


16 Mart tarihinde kurulması kabul edilmiş bulunan 

Dağıtma Ofisi’nin merkez kadrosu Hükümet tarafından 

onaylandı. 314 sayılı Koordinasyon Kararına göre 

Dağıtma Ofisi’nin merkez kadrosunda bir umum 

müdür, iki umum müdür muavini, bir şube müdürü, 

altı şube müdür muavini ve yeterli sayıda servis ve 

büro şefleri bulunmaktadır. 

Subaşı ve subaşı yardımcılıkları teşkilatının kurulmasına 

ilişkin Koordinasyonun 320 sayılı kararı yürürlüğe 

girdi. Bu kararla üretimi tahmin ve kontrol amacıyla 

Subaşı ve Muhtarlık hudutları içinde bulunan 

köy, çiftlik ve mahallelerde Subaşı Yardımcılığı teşkilatı 

kurulması öngörülmüştür. 

C. 10 

Mayıs 


RG, 11 

Mayıs 


12 Mayıs 


C. 12 

Mayıs 


11 Mayıs 


11 Mayıs Birkaç nakil vasıtasına sefere 

çıkma izni verilmesi 



315 sayılı Koordinasyon Kararıyla bazı otomobillerin 

sefere çıkmasına izin verilmiştir. İstanbul’dan Dr. 

Tevfik Sağlam, Ankara’dan Dr. Şerif Korkut ve İskenderun’dan 

Sokani Vakum’a ait otomobillerin sefere 

çıkmasına izin verilmiştir. 

RG, 11 

Mayıs 


11 Mayıs Bazı dinamo ve motorlara 

Devletçe el konulması hakkında 


yayımlandı. 

317 sayılı Koordinasyon Kararı Hükümetçe bazı firmalarda 

mevcut dinamo ve motorlara devletçe el konulup 

bedellerinin Milli Müdafaa Vekâleti tarafından 

ödenmesine ilişkindir. 

RG, 11 

Mayıs 


11 Mayıs Bazı gemilerin satın alınması 



318 Sayılı Koordinasyon kararı bazı gemilerin Milli 

Müdafaa Vekâleti’nce satın alınmasına ve bu iş için 

Vekâlet emrine 2000 Lira verilmesine ilişkindir. 

RG, 11 

Mayıs 


11 Mayıs Erzurum-Karabıyık Hanları 

Dar Hattının Milli Müdafaa 

Vekâletine Devri Hakkında 


11 Mayıs Örfi İdare Kanununun 7 nci 

Maddesini Değiştiren 4219 


Erzurum-Karabıyık hattı ile devredilecekler arasında 

1 adet frenli kapalı vagon, 1 adet frensiz kapalı vagon, 

3 adet açık frenli vagon, 5 adet açık frensiz vagon, 

2 lokomotif ile 5 adet kazanlı vagon bulunmaktadır. 

Bu değişikliğe göre örfi idare mıntıkasından çıkarılanlardan 

bu mıntıkaya izinsiz girenler hakkında bir 

seneden üç seneye kadar sürgün cezası hükmolunur. 

11 Mayıs Devlet Şurası Kararı. Bilecik vilayetinin Söğüt kazasına bağlı Küre köyünde 

bulunan linyit madeninin ihalesi hakkındadır. Madenin 

ihalesi 2/16972 sayılı kararname ile kabul 

olunmuştur. 

RG, 11 

Mayıs 


RG, 11 

Mayıs 


RG, 11 

Mayıs 




12 Mayıs 

Dağıtma Ofisi’ne tayin yapıldı. 

Dağıtma Ofisi Umum Müdürlüğü’ne Kudüs Başkonsolosu 

Celal Tevfik Karasapan’ın tayini yapıldı. 

RG, 12 

Mayıs 


13 Mayıs Ankara mebusu vefat etti. Ankara mebusu Yahya Galip Kargı vefat etti. C. 14 


13 Mayıs İktisat Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

14 Mayıs Halk Dağıtma Birlikleri kurulması 



İktisat Vekâleti Sanayi Tetkik Hey’eti Başkanlığı’na 

Teftiş Heyeti Reisliği’nden Recai Tuğrul’un tayini 

yapıldı. 

Koordinasyonun 319 sayılı Kararıyla Hükümet tarafından 

“Halk Dağıtma Birliklerinin” kurulmasına karar 

verilmiştir. Bu birliklerin kurulma amacı halka 

yapılacak iaşe tevziatını kolaylaştırmaktır. Birliklerin 

kurulacağı yerler Ticaret Vekâleti’nce tespit edilecek 

mahallerdir. 

RG, 13 

Mayıs 


RG, 14 

Mayıs 


14 Mayıs Nakil vasıtaları hakkında 


Kara ve deniz nakil vasıtalarına zorunlu iş mükellefiyeti 

konulmuştur. Koordinasyon Heyeti’nin kabul ettiği 

321 Sayılı Kararla gerçek ve tüzel şahıslara ait 

motorlu ve motorsuz nakil vasıtalarına şoför veya sürücüleri 

ile birlikte zorunlu çalışma mükellefiyeti konulması 

hususunda Ticaret Vekâleti’ne yetki verilmiştir. 

C. 14 

Mayıs 


14 Mayıs 


14 Mayıs Toz ve komprime kininler 



Kinine hükümetçe el konulmuştur. 322 Sayılı Koordinasyon 

Kararıyla toz ve komprime kininlerin beyana 

tabi tutulması ve bunlara değer fiyatları karşılığında 

satın alınmak üzere Hükümetçe el konulmasına 

karar verilerek Kızılay ve eczanelerin elinde bulunanlar 

bu hükümlerden muaf tutulmuştur. 

RG, 14 

Mayıs 


15 Mayıs 


14 Mayıs Mersin Limanı hakkında 


Koordinasyonun 323 Sayılı Kararı Devlet Limanları 

İşletme Umum Müdürlüğü emrine verilmiş bulunan 

Mersin Limanı'ndaki Belediye'ye ait 5 iskelenin Devlet 

Demir Yolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğü’ne 

devredilmesine ilişkindir. 

RG, 14 

Mayıs 


14 Mayıs Yolsuzluk yaptıkları anlaşılan 

17 fırına un verilmeyeceği 

açıklandı. 

İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı Lütfi Kırdar beyanat 

vererek yolsuzluk yaptıkları anlaşılan 17 fırına 

un verilmeyeceğini açıkladı. 

C. 15 

Mayıs 


15 Mayıs Emniyet Umum Müdürlüğü 

Kadrosu ile Gümrük Muhafaza 

ve Muamele Sınıfı 

Teşkilat Kadrolarındaki 

Memurlara Birer Er Tayını 

Verilmesi Hakkında 4220 


Kanun 4 maddeden oluşmaktadır. “Madde 2-Er Tayın 

istihkakı mahalli rayiç esası üzerinden bedelen 

ödenir. Ancak askeri birlik bulunan yerlerde bu bedel 

o birlik mensuplarına ödenen er tayın bedeli istihkakını 

geçemez.” 

RG, 15 

Mayıs 


15 Mayıs Bilumum hububata el konulması 



15 Mayıs Balık Avcılığı ve Sanayii 

Birliği hakkında 2/17876 


Koordinasyonun 324 sayılı Kararı ülkedeki 1941 yılı 

mahsulünden henüz el konulmamış olanlarla 1942 yılında 

üretilen hububata el konulmasına ilişkindir. Bu 

kararla tüm tahıl stoklarına el konularak ve ihracat 

için izin alma zorunluluğu getirilmiştir. 

Koordinasyonun 326 sayılı kararı İstanbul ve Havalisi 

Balık Avcılığı ve Sanayii Birliği’ni kurmak için 

Ticaret Vekâleti’ne yetki verilmesine ilişkindir. 

RG, 15 

Mayıs 


RG, 15 

Mayıs 


300 



15 Mayıs Koordinasyon Bürosu hakkında 


yayımlandı. 

16 Mayıs İhracat hakkında 2/17901 


16 Mayıs Ticaret Vekâleti’nden Tebliğ. 

18 Mayıs Dışişleri Vekâleti’nin yurtdışı 

örgütlenmesinde değişiklik 

yapıldı. 

18 Mayıs PTT hakkında 2/17896 sayılı 


18 Mayıs Ticaret Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

19 Mayıs 19 Mayıs Bayramı gazetelerin 

manşetlerinde yer aldı. 

Koordinasyonun 327 sayılı kararıyla Koordinasyon 

Bürosu’nun maaş, ücret, tesisat ve sair idari masraflarını 

karşılamak için Başvekâlet emrine 150.000 lira 

tahsisat verilmiştir. 

Karar, bütün ihracatın önceden müsaadeye bağlanması 

için hazırlanan kararın yürürlüğe konulmasına 

ilişkindir. 

Çekirdeksiz kuru üzümlerin karton kutularla ihracına 

izin verildiği hakkındadır. 

Bremen Fahri Konsolosluğu, Başkonsolosluğa çevrildi. 

Bu kararla PTT İdaresi'nce dağıtılacak adli evraktan 

alınacak peşin ücrete ait tarife tasdik edildi. 

Ticaret Vekâleti Müfettişliği’ne Müfettiş Yardımcılarından 

Muhlis Pekiçten’in tayini yapıldı. 

RG, 15 

Mayıs 


RG, 16 

Mayıs 


RG, 16 

Mayıs 


RG, 18 

Mayıs 


RG, 18 

Mayıs 


RG, 18 

Mayıs 


19 Mayıs Bayramı törenlerle kutlandı. C. 19 

Mayıs 1942; 

C. 20 


21 Mayıs Mahrukat Ofisi hakkında 


Mali ve idari özerkliğe sahip İstanbul Valiliği’ne 

bağlı İstanbul Mahrukat Ofisi’nin kurulmasına dair 

332 sayılı Karar yürürlüğe konuldu. 500.000 lira 

sermayeli Ofis İstanbul kentinin ihtiyaçlarını temin, 

satış ve dağıtılmasıyla görevlendirilmiştir. İstanbul’da 

Valiliğin uygun bulduğu yerlerde Ofisin teşkilatlanmasına, 

şube açmasına, temsilcilik bulundurmasına 

izin verilmiştir. 

RG, 21 

Mayıs 


21 Mayıs 


21 Mayıs Koordinasyon Bürosu hakkında 


yayımlandı. 

22 Mayıs Peynir ve yağ fiyatları yeniden 

belirlendi. 

22 Mayıs Tekneler hakkında 2/17906 


1941 tarihli kararnameyle oluşturulan Başvekâlet 

Koordinasyon Bürosu kadrosunun değiştirilmesine 

dair 331 sayılı karar yürürlüğe konulmuştur. 

Ticaret Vekâleti’nin kararıyla peynir ve yağ fiyatları 

yeniden tanzim edildi. Buna göre Turyağ 32 kuruş 

ucuzlatıldı. 

Türk bayrağı taşıyan, 50 tonajdan yukarı, gemilerin 

içerde ve dışarda yapacakları seferlere ait navlunların 

mesafe ve tonaj esasına göre tespitine dair 325 sayılı 

Karar yürürlüğe konuldu. Bu karara göre Türk sahilleri 

10 mıntıkaya ayrılmaktadır. Bu mıntıkalar şu şekildedir: 

Sovyetler Birliği sınırından Giresun’a kadar 

bir mıntıka; Sinop’tan kömür havzasına kadar bir 

mıntıka; Havza’dan İstanbul’a kadar bir mıntıka; 

Bulgaristan sınırından İstanbul’a kadar bir mıntıka; 

İstanbul’dan Çanakkale’ye kadar bir mıntıka; Çanakkale’den 

İzmir’e kadar bir mıntıka; İzmir’den Fethiye’ye 

kadar bir mıntıka; Fethiye’den Alanya’ya kadar 

bir mıntıka; Alanya’dan Suriye’ye kadar bir mıntıkadır. 

RG, 21 

Mayıs 


C. 22 

Mayıs 


RG, 22 

Mayıs 




25 Mayıs Başvekil mevcut devlet teşkilatının 

baştan başa değiştirilmesi 

zorunluluğunu dile 

getirdi. 

Başvekil Dr. Refik Saydam Bütçe Müzakereleri sırasında 

“Mevcud devlet teşkilatı memleketin ihtiyacile 

telif edilebilecek şekilde, baştan başa değiştirilmek, 

yenileştirilmek mecburiyeti vardır” dedi. Başvekil 

ayrıca “ana ihtiyaç maddeleri fiatlarının istikrarı için 

çalışıyoruz” şeklinde açıklama yaptı. 

C. 26 

Mayıs 


25 Mayıs Müstakil Grup Reisi Rana 

Tarhan bütçe müzakereleri 

sırasında tenkidlerde bulundu. 

25 Mayıs 4223 Sayılı Kahve ve Çay 

İnhisarı Kanunu yayımlandı. 

Müstakil Grup Reisi Rana Tarhan bütçe müzakereleri 

sırasında tenkidlerde bulunarak “teşkilat kadroları daraltılabilirdi, 

bütün devlet faaliyetini birleştiren bir 

harb ekonomisi planı kurulmalıdır” dedi. 

Bu yasayla her tür kahve ve çayın tüketim için Türkiye’ye 

sokulması, çekirdek kahvenin kavrulmuş veya 

çekilmiş olarak satışı hariç olmak üzere, bu maddelerin 

gerek haliyle gerek şekli değiştirilmiş olarak 

yurt içinde satılması devlet tekeline alınmıştır. Bu tekelin 

işletmesi İnhisar Umum Müdürlüğü’ne verilmiştir. 

Bu yasaya dayalı olarak 5 Eylül 1942 tarihinde 

Koordinasyon kararı çıkarılmıştır. 

C. 26 

Mayıs 


RG, 25 

Mayıs 


25 Mayıs İktisadi Devlet Teşekkülleri 

Memurları Tekaüt Sandığı 


yayımlandı. 

27 Mayıs 4227 sayılı 1942 Mali Yılı 

Muvazenei Umumiye Kanunu 

(Bütçe Kanunu) Meclis 

tarafından kabul edildi. 

(28.5.1942 Tarihli ve 5117 Sayılı RG’de düzeltmesi 

vardır.) 

Yasaya göre “İktisadi Devlet Teşekkülleri Memurları 

Tekaüt Sandığı” adıyla Ankara’da tüzel kişiliğe sahip 

bir Sandık kurulmaktadır. Yasayla kurulan bu Sandık, 

3460 sayılı kanunla kurulan Umumi Murakabe 

Heyeti, aynı kanunun 1 ve 50nci maddelerinde sayılan 

İktisadi Devlet Teşekkülleri, Maden Tetkik ve 

Arama Enstitüsü, Elektrik İşleri Etüd İdaresi, Sermayesinin 

en az yarısı Devlete veya İktisadi Devlet Teşekküllerine 

ait şirketler ile Ereğli Kömür Havzası 

Sağlık Teşkilatı ve Amele Birliği gibi kurumlarda çalışanların 

emeklilik işlerini yürütmekle görevlendirilmiştir. 

Sandığı İdare Meclisi idare eder. İdare Meclisi, 

Maliye Vekâletince ve Sümerbank, Etibank, 

Toprak Mahsulleri Ofisi, Devlet Ziraat İşletmeleri 

Kurumu, Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi 

İdare Meclislerince seçilecek birer üyeden oluşur. 

İdare Meclisi her yıl kendi üyeleri arasından bir reis 

seçer. 

Denk bütçe olarak hazırlanan bütçenin gelir ve giderleri 

394 milyon olarak tahmin edilmiştir. Bütçede giderler 

arasında en büyük pay yaklaşık %26 olarak 

Düyunu Umumiye’ye ayrılmıştır. Bütçe gelirlerinin 

yaklaşık %40’ını ise Muamele ve İstihkak Vergileri 

grubu oluşturmuştur. 

RG, 25 

Mayıs 


RG, 1 

Haziran 


28 Mayıs 


27 Mayıs Bazı hakim, savcı ve yardımcılıklarına 

tayin ve nakiller 

yapıldı. 

68 kadroya tayin ve nakil yapılmıştır. RG, 27 

Mayıs 


27 Mayıs Muhtaç çiftçi hakkında 


Muhtaç çiftçiye ziraat alet ve vasıtalarını maliyet fiyatından 

aşağı olarak satmaya Ziraat Vekâleti’nin 

mezun kılındığına mütedair 334 sayılı koordinasyon 

kararının meriyeti hakkındadır. 

RG, 27 

Mayıs 


302 



28 Mayıs Sıhhat ve İçtimai Muavenet 


28 Mayıs Bazı mebusların teşrii masuniyetleri 

hakkında 1289 

ve 1290 sayılı TBMM kararları 

yayımlandı. 

29 Mayıs Yeni mebus namzetleri ilan 

edildi. 

29 Mayıs Beden Terbiyesi İşleri 

Umum Müdürlüğü Maarif 

Vekâleti’ne geçti. 

29 Mayıs Bazı illerin vali tayinleri 

yapıldı. 

29 Mayıs Dâhiliye Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

30 Mayıs Şeker ve Glikozdan Alınan 

İstihlak Vergisinin Artırılmasına 

Dair Olan 4041 Sayılı 



Muş Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürlüğü’ne Dr. 

Rıfkı Olgun’un, Muğla Sıhhat ve İçtimai Muavenet 

Müdürlüğü’ne Dr. Rıfat Basut’un, Aydın Sıhhat ve 

İçtimai Muavenet Müdürlüğü’ne Dr. Nazmi Özbek’in 

tayinleri yapıldı. 

Kararlar, Denizli mebusu Dr. Behçet Uz ile Van mebusu 

İbrahim Arvas’ın teşrii masuniyetleri hakkındadır. 

Açık olan Ankara mebusluğuna emekli General 

Nihad Anılmış, Bursa mebusluğuna Dr. Talat Simer, 

İzmir mebusluğuna Dr. Hüseyin Huki Cura, Kars 

mebusluğuna Cevad Dursunoğlu, Kastamonu mebusluğuna 

Prof. Hayrullah Diker, Kocaeli mebusluğuna 

Suphi Artel, Kütahya mebusluğuna emekli General 

Aşir Atlı, Seyhan mebusluğuna Ahmet Kutsi Tecer, 

Zonguldak mebusluğuna SBO Müdürü Prof. 

Mehmed Emin Erişirgil CHP parti namzedi olarak 

seçilmiştir. 

Bütçe müzakereleri sırasında birçok mebus tarafından 

tenkit edilen spor teşkilatı Maarif Vekâleti’ne 

geçti. Maarif Vekili, “sevimli bir teşkilat” kuracağını 

söyledi. 

Manisa, Seyhan, Niğde ve Elazığ’a valiler naklen tayin 

edildi. 

Dâhiliye Vekâleti Müsteşarlığı’na Fuat Tuksal’ın tayini 

yapıldı. 

RG, 28 

Mayıs 


RG, 28 

Mayıs 


C. 30 

Mayıs 


C. 30 

Mayıs 


RG, 29 

Mayıs 


RG, 29 

Mayıs 


Bu kanunla şekere zam yapılmıştır. RG, 30 

Mayıs 


30 Mayıs Fevkalade Vaziyet Dolayısıyla 

Bazı Vergi ve Resimlere 

Zam İcrasına Dair 

Olan 3828 ve 4040 Numaralı 

Kanunların Bazı Hükümlerinin 

Değiştirilmesine 

ve Bazı Vergi ve Resimlere 

Yeniden Zam İcrasına 


Çok sayıda vergiyi artıran bu kanunla vergi miktarı 

artırılan bazı vergiler arasında hayvan vergisi, damga 

vergisi, çeşitli gümrük vergileri, tütün ve içkilerden 

alınan vergiler, kibrit ve çakmaktaşından alınan vergiler, 

tiyatro, sinema ve konser biletlerinden alınan 

vergiler bulunmaktadır. 

RG, 30 

Mayıs 


30 Mayıs Sigorta Prodüktörleri Hakkında 

Talimatname kabul 

edildi. 

30 Mayıs Ücretli iş mükellefiyeti hakkında 


yayımlandı. 

Talimatnameyle sigorta prodüktörü olma şartları düzenlenmektedir. 

Etibank Garp Linyitleri İşletmesi havzasında ücretli 

iş mükellefiyeti tesis edilmesine ilişkin 337 sayılı 

Koordinasyon kararının yürürlüğe konmasına ilişkindir. 

RG, 30 

Mayıs 


RG, 30 

Mayıs 




30 Mayıs Ücretli iş mükellefiyeti 



30 Mayıs Toprak Mahsulleri Ofisi’ne 


30 Mayıs İhsan Sabri Çağlıyangil 

Bakanlık emrine alındı. 

Koordinasyonun 336 sayılı kararı bazı kömür madenlerinde 

zorunlu ücretli çalışmaya ilişkindir. İhtiyaca 

yeterli kömür üretimi için Soma, Değirmisaz ve Tavşanlı 

linyit havzalarında ve Ereğli Kömür Havzasında 

Milli Korunma Kanunu’nun 9. maddesi gereğince ücretli 

iş mükellefiyeti tesis edilmesine karar verilmiştir. 

Toprak Mahsulleri Ofisi Umum Müdürlüğü Muavinliği’ne 

Ziraat Müşaviri Atıf Güray’ın tayini yapıldı. 

Görülen lüzum üzerine Emniyet Umum Müdürlüğü 

1. Daire Başkanı İhsan Sabri Çağlıyangil bakanlık 


RG, 30 

Mayıs 


RG, 30 

Mayıs 


RG, 30 

Mayıs 


30 Mayıs Siirt, Gümüşhane, Diyarbakır 

ve Muğla’da bazı köy 


31 Mayıs 9 ilde yapılan seçimler sonucunda 

Parti adayları milletvekilliğine 

seçildiler. 

Siirt’in Sasun ilçesine bağlı Ahpi, Sipgank ve Tihik 

köyleri Muş’un Geligüzan nahiyesine bağlandı. Gümüşhane’nin 

Torul ilçesine bağlı İmera köyünün il 

merkez nahiyesine bağlandı. Diyarbakır’ın Silvan ilçesine 

bağlı Remdankan köyünün Kulp ilçesinin Bahamdan 

nahiyesine bağlandı. Muğla’nın Milas ilçesine 

bağlı Ören nahiye merkezinin Kemerdere köyünden 

Pınar köyüne nakli yapıldı. 

Açık olan Ankara mebusluğuna emekli General 

Nihad Anılmış, Bursa mebusluğuna Dr. Talat Simer, 

İzmir mebusluğuna Dr. Hüseyin Huki Cura, Kars 

mebusluğuna Cevad Dursunoğlu, Kastamonu mebusluğuna 

Prof. Hayrullah Diker, Kocaeli mebusluğuna 

Suphi Artel, Kütahya mebusluğuna emekli General 

Aşir Atlı, Seyhan mebusluğuna Ahmet Kutsi Tecer, 

Zonguldak mebusluğuna SBO Müdürü Prof. 

Mehmed Emin Erişirgil seçilmişlerdir. 

RG, 30 

Mayıs 


C. 1 

Haziran 


1 Haziran Beden Terbiyesi Umum 

Müdürlüğü’nde kadrolarla 

teşkilata girenlerin sicillerinin 

gözden geçirilmesine 

başlandı. 

3 Haziran Beden Terbiyesi Kanununa 

Ek 4235 sayılı Kanun yayımlandı. 

Maarif Vekâleti’ne bağlanan Beden Terbiyesi Umum 

Müdürlüğü teşkilat ve kadroları Vekâletçe tetkik 

edilmesine başlandı. 

16 Temmuz 1938 tarihli 3530 sayılı Beden Terbiyesi 

Kanunu’na 4 Haziran 1941 tarihli 4047 sayılı 

yasayla yapılmış ek kanundan sonra ikinci bir ek kanundur. 

C. 2 

Haziran 


RG, 3 

Haziran 


3 Haziran İnhisarlar Umum Müdürlüğü 

Teşkilat Kanununa Bağlı 

Cetvellerde Değişiklik 

Yapılmasına ve Bu Kanuna 

Yeniden Bir Madde Eklenmesine 

Dair 4236 sayılı 


26 Mayıs 1941 tarihli İnhisarlar Umum Müdürlüğü 

Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında 4036 sayılı kanuna 

yeni bir madde eklenerek kadrolarda değişiklik yapılmıştır. 

RG, 3 

Haziran 


3 Haziran Yeni ekmek istihkakı kabul 

edildi. 

Ekmek miktarı büyüklere 300 gram, küçüklere 150 

gram ve ağır işçilere 600 gram olarak belirlendi. Ekmek 

fiyatlarına da yeni muamele vergisi nedeniyle 10 

para zam yapılmıştır. 

C. 3 

Haziran 


304 



3 Haziran Fevkalade Hallerde Haksız 

Olarak Mal İktisap Edenler 

Hakkında 4237 sayılı Kanun 

yayımlandı. 

3 Haziran Devlet Memurları Aylıklarının 

Tevhit ve Teadülüne 

Dair Olan 3656 ve 3888 

Sayılı Kanunlara Bağlı (1) 

Sayılı Cetvellerin Maarif 

Vekilliği Kısmında Değişiklik 

Yapılmasına Dair 4238 


Bu kanunla olağanüstü durumlarda haksız mal edinen 

bütün memurlar ile askerlik mensupları hakkında yapılacak 

işlem saptanmış ve bu durumdakilerden eşleri 

ve çocukları da dahil olmak üzere “mal beyannamesi” 

alınması kabul edilmiştir. 

Kanun “Ankara Hukuk Fakültesi”, “Siyasal Bilgiler 

Okulu” ve “Ankara, Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi”ne 

ait kadrolarda yeniden düzenleme yapılmasına 

ilişkindir. Bu kanunla çok sayıda muallimin de dereceleri 

yükseltilerek maaşları artırılmıştır. 

RG, 3 

Haziran 


RG, 3 

Haziran 


3 Haziran Siyasal Bilgiler Okulu Müdürlüğü’ne 

Prof. Ali Fuad 

Başgil getirildi. 

Önceki müdür Mehmed Emin Erişirgil tarafından yerine 

getirilen AÜ Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi 

Dekanlığı’na da aynı fakültede görevli Antropoloji 

Profesörü Şevket Aziz Kansu getirilmiştir. 

C. 3 

Haziran 


4 Haziran Sinema Filmlerinin Gümrük 

Resimlerinin İndirilmesi 

Hakkında İttihaz Olunan 

Kararın Tasdikine Dair 4243 

sayılı Kanun yayımlandı. 

Bu kanunun konusu yabancı filmlerden alınan gümrük 

vergilerinin azaltılmasıdır. 

RG, 4 

Haziran 


4 Haziran Uzunköprü-Karaağaç arasında 

3 istasyonun işletmesi 

devredildi. 

5 Haziran 8. Türk Hava Kurumu Kurultayı 

açıldı. 

Önceden Yunan Devlet Demiryolları tarafından işletilen 

Uzunköprü-Karaağaç arasında 3 istasyon, işletmeyi 

üzerine alacak olan Türk Devlet Demiryollarına 

devredildi. 

Başvekil Refik Saydam 8. Türk Hava Kurumu Kurultayı’nı 

Ankara’da açtı. 

C. 5 

Haziran 


C. 6 

Haziran 


5 Haziran Gümrük Tarife Kanununa 

Bağlı Gümrük İthalat 

Umumi Tarifesinin 815 inci 

Numarasının Tadiline ve 

816 ncı Numarasının Kaldırılmasına 



5 Haziran Gümrük Tarifesi Kanununa 

Bağlı İthalat Umumi Tarifesinin 

Muhtelif Pozisyonlarına 

Dahil Bazı Maddelerin 

Gümrük Resimlerinde 

2294 Sayılı Kanunun Birinci 

Maddesinin Verdiği 

Selahiyete İstinaden İcra 

Vekilleri Heyetince Yapılan 

Değişikliklerin Tasdiki 


yayımlandı. 

Bu kanun 1 Temmuz 1929 tarihli Gümrük Tarife Kanunu’nun 

bir maddesini değiştirirken bir maddesini 

kaldırmıştır. Değiştirilen madde tıbbi gazlar ile cerrahlıkta 

kullanılan dokuma sargılara ilişkindir. 

Bu kanunla bazı maddelerin gümrük resmi indirilmektedir. 

RG, 5 

Haziran 


RG, 5 

Haziran 


5 Haziran Ankara Şehri İmar Müdürlüğü’nün 

4244 sayılı 1939 

mali yılı Hesabı Kati Kanunu 

kabul edildi. 

Ankara Şehri İmar Müdürlüğü’nün 1939 mali yılı 

masrafları 436.343 liradır. Müdürlüğün gelirleri 

499.985 liradır. 

RG, 5 

Haziran 




5 Haziran Türkiye ile İtalya arasında 


Türkiye ile İtalya Arasında Mevcut 29 İlkkanun 1936 

tarihli Ticaret ve Seyrisefain Muahedesinin Temdidine 

ait Notaların Kabulü Hakkında 4247 sayılı kanun 

yayımlandı. 

RG, 5 

Haziran 


6 Haziran Jandarma Erat Kanununa 

Bir Madde Eklenmesine ve 

Bu Kanunun 3155 Sayılı 

Kanunla Değiştirilen 14 

üncü Maddesinin Tadiline 


30 Temmuz 1931 tarihli 1861 sayılı Jandarma Efradı 

Kanunu’nun daha önceden değiştirilen 14ncü maddesi 

şu şekilde değiştirilmiştir. “Jandarma eratı, Tayınat 

ve Yem Kanununa göre istihkakları kazana konmak 

suretiyle iaşe edilirler. Bu suretle iaşe edilenlerin 

yemeğini kazandan alamıyanların istihkakları aynen 

veya konturat tutarı üzerinden bedelen ve peşin olarak 

verilir. Jandarma birlik ve müesseselerinde dağınık 

bir halde bulunmaları hasebiyle kazandan iaşeleri 

mümkün olamıyanların istihkakları mahalli rayiç 

üzerinden bedelen ve peşin olarak verilir.” 

RG, 6 

Haziran 


8 Haziran Milli Şef İsmet İnönü Siyasal 

Bilgiler Okulu’nu ziyaret 

etti. 

9 Haziran Anıtkabir projesi sonuçlandırıldı. 

9 Haziran Dâhiliye Vekâleti’nde tayinler 

ve merkeze almalar 

yapıldı. Bazı Kaymakamlıklara 


9 Haziran Eskişehir’de bazı köy bağlılığı 

değişiklikleri yapıldı. 

9 Haziran Samsun’da köy bağlısı değişikliği 

yapıldı. 

9 Haziran Sandıklı kazasında köy adı 

değişikliği. 

9 Haziran Sivas’ta müstakil köy kuruldu. 

9 Haziran Maliye Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

10 Haziran Dâhiliye Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. Bir kaymakam bakanlık 


Cumhurbaşkanı İsmet İnönü Siyasal Bilgiler Okulu’nu 

ziyaret ederek yemeğini öğrencilerle birlikte 

yemiştir. Okulda yapılmakta olan sınavlara da ilgi 

göstererek iştirak etmiştir. 

Prof. Emin Onat ile Orhan Arda’nın projesi, Anıtkabir 

için açılan mimari yarışmada birinciliği kazandı. 

Ancak taslaklarını değiştirmeleri istendi. Hükümet 

projenin uzman bir heyete yeniden yaptırılmasına karar 

verdi. 

Köyceğiz, Aksaray, Silifke, Tarsus, Bozdoğan, Şırnak, 

Erbaa, Kalecik ve Kelkit kaymakamlıkları ile 1. 

Umumi Müfettişlik Yazı İşleri Müdürlüğü’ne tayinler 

yapıldı. 6 kişi dereceleriyle birlikte merkeze alınırken, 

içlerinde Fatın Rüştü Zorlu’nun da olduğu 15 kişi 

çeşitli kadrolara tayin edildiler. 

Eskişehir’in Yarımca nahiyesine bağlı Ahiler köyünün 

Merkez nahiyesine; Merkez Nahiyesine bağlı 

Arıkaya, Başören, Ciceroz, Sarı-Karacaören ve Çifteler 

nahiyesinin Refahiye köyünün Alpu nahiyesine 

bağlanmasına karar verildi. 

Samsun vilayeti Gaman nahiyesi Sinemataş köyüne 

bağlı Aşağı ve Yukarı Taşdibek mahallelerinin 

Alibeyli köyüne bağlandı. 

Sandıklı kazasına bağlı Muhacır Belkavak köyünün 

adı Yeni Belkavak olarak değiştirildi. 

Sivas vilayetinin Suşehri kazasının Ağrakoz köyüne 

bağlı Vağver mahallesi Bağver adıyla müstakil köy 

haline getirilmiştir. 

Maliye Vekâleti İstanbul Muhakemat Müdürlüğü’ne 

Şurayı Devlet Müddeiumumîlerinden Arif Hikmet 

Yamanoğlu’nun tayini yapıldı. 

Ağrı Mektupçuluğu’na Isparta Mektupçusu Saadettin 

Sönmez’in tayini yapıldı. Erbaa Kaymakamı Avni 

Dümer bakanlık emrine alındı. 

C. 9 

Haziran 


C. 10 

Haziran 


RG, 9 

Haziran 


RG, 9 

Haziran 


RG, 9 

Haziran 


RG, 9 

Haziran 


RG, 9 

Haziran 


RG, 9 

Haziran 


RG, 10 

Haziran 


306 



10 Haziran Ticaret Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

10 Haziran Ağrı’da köy bağlısı değiştirildi. 

Ticaret Vekâleti Teftiş Heyeti Müfettişliği’ne İaşe 

Müfettişlerinden Ahmet Dalkılıç’ın tayini yapıldı. 

Ağrı’nın Patnos ilçesine bağlı Bostankaya köyü 

Muş’un Malazgirt ilçesine bağlandı. 

RG, 10 

Haziran 


RG, 10 

Haziran 

1942; BCA: 

30..11.1.0/ 

154.16..5. 

12 Haziran Milli Şef İsmet İnönü Ankara 

Hukuk Fakültesi’ni ziyaret 

etti. 



Hakkındaki 3656 Sayılı Kanuna 

Bağlı (1) Sayılı Cetvelin 

Adliye Vekâleti Kısmında 

Değişiklik Yapılması 


yayımlandı. 

12 Haziran 4250 sayılı İspirto ve İspirtolu 

İçkiler İnhisarı Kanunu 

yayımlandı. 

12 Haziran Bazı kişilerin ölüm cezalarına 

çarptırılmaları hakkında 

1296, 1297, 1298 ve 

1299 sayılı TBMM kararları 

yayımlandı. 

Cumhurbaşkanı İsmet İnönü Ankara Hukuk Fakültesi’ni 

ziyaret ederek fakültede devam etmekte olan sınavlara 

katılmış, öğrencilerin sorulara vermiş olduğu 

yanıtları dinlemiştir. 

Bu kanun 8 Temmuz 1939 tarihli Devlet Memurları 

Aylıklarının Tevhit ve Teadülü’ne dair 3656 sayılı 

kanunun (1) sayılı cetvelinde değişiklik yapılmasına 

ilişkindir. 

Bu kanuna dayalı olarak İnhisarlar İdaresi Hakkında 

2/18435 sayılı BKK 4 Eylül 1942’de yayımlanmıştır. 

Kararlar, Amasya’nın Bağlıca köyünden Etem oğlu 

Ömer Yengin’in, Çıldır’ın Kurtkale köyünden 

Karaoğlu Zülali Acar ve Purut köyünden Ahmet oğlu 

Şehbender Kobuk’un, Keşan’ın Sigilli köyünden Ali 

oğlu Mehmet Çalı’nın, Mardin’in Savurkapı mahallesinden 

Cemal oğlu Abdi Bayhan’ın ölüm cezalarına 

çarptırılmalarına ilişkindir. 

C. 13 

Haziran 


RG, 12 

Haziran 


RG, 12 

Haziran 


RG, 12 

Haziran 


13 Haziran İthalatçılar Birliği kurulması 



13 Haziran Taş ve kok kömürü hakkında 


yayımlandı. 

342 sayılı karar kabul edildi. Motorlu Motorsuz Nakil 

Vasıtaları ve Yedek Malzemesi İthalatçıları Birliği 

kurulması için Ticaret Vekâleti’ne yetki verildi. 

Taşkömürün ve Kokun, Mahal ve Müesselere Göre 

Tevziatına ve Bu Hususa Dair Alınacak Tedbirlere 

mütedair 348 sayılı koordinasyon kararının yürürlülüğü 

hakkındadır. Türkiye Kömür Satış ve Tevzi 

Müessesesi Teşkilatı’ndan her nevi kömür alanların 

ihtiyaç beyannamesi vermeleri zorunluluğu getirilmiştir. 

RG, 13 

Haziran 


RG, 13 

Haziran 


13 Haziran Hususi mahkemelerin kurulmadığı 

yerler hakkında 


13 Haziran Muhtaç çiftçi hakkında 


Hususi mahkemelerin kurulmadığı yerlerde Milli Korunma 

Kanunu’na göre vazifelendirilen mahkemelerin 

zaruri masraflarına karşılık olmak üzere Adliye 

Vekâleti emrine 20 bin lira tahsisine mütedair 344 

sayılı Koordinasyon kararının meriyeti hakkındadır. 

Muhtaç çiftçiye ucuz fiyatla ziraat alet ve vasıtaları 

temin etmek için Ziraat Vekâleti’ne tahsis edilen 

sermaye 2 milyon 750 bin liraya yükseltilmiştir. 

RG, 13 

Haziran 


RG, 13 

Haziran 


15 Haziran İstanbul’da Atatürk Müzesi 

açıldı. 

Atatürk’ün Şişli’de Halaskar Gazi caddesindeki 

evinde belediye tarafından Atatürk Müzesi açılmıştır. 

C. 16 

Haziran 




15 Haziran Şose ve Köprüler İnşaatı 

İçin Gelecek Yıllara Geçici 

Taahhüde Girişilmesi Hakkında 


yayımlandı. 

15 Haziran Milli Şef İsmet İnönü Ankara 

Üniversitesi Dil, Tarih 

ve Coğrafya Fakültesi’ni 

ziyaret etti. 



1300 ve 1301 sayılı 


16 Haziran Kâğıtların devlet tarafından 

satın alınması hakkında 


18 Haziran Subaşı Teşkilatı ve Vazifeleri 

Hakkında Talimatname 

yayımlandı. 

Bu kanun, 12 Haziran 1929 tarihli 1525 sayılı Şose 

ve Köprüler Kanunu’na dayalı olarak çıkartılmıştır. 

Buna göre şose ve köprüler inşası için 1943-1952 

mali yıllarında geçici taahhütlere girişmeye Nafıa 

Vekili yetkili kılınmıştır. 

Cumhurbaşkanı İsmet İnönü Ankara Üniversitesi Dil, 

Tarih ve Coğrafya Fakültesi’ni ziyaret ederek fakültede 

devam etmekte olan sınavlarda hazır bulunmuştur. 

Kararlar, Ayancık’ın Cible köyünden Satıoğlu Ömer 

Şentürk’ün ve Gelibolu’nun Büyükami mahallesinden 

Ruhioğlu Recep Bilik’in ölüm cezalarına çarptırılmalarına 

ilişkindir. 

Hükümet kâğıt stoklarına el koydu. Hakiki ve hükmi 

özel şahıslar ellerinde ve gümrüklerde bulunan kâğıtların 

beyana tabi tutularak değer fiyatı ile satın alınmasına 

dair Koordinasyonun 374 sayılı Kararı yürürlüğe 

konuldu. 

Bu Talimatname, nüfusu 1500’e kadar olan her 

muhtarlık merkezinde bir Subaşı istihdam edilmesini 

düzenlemiştir. Subaşı ekim zamanında ekilen mahsulün 

miktarıyla ekim sahasının genişliğini tespit ve 

orağa girmeden evvel kemal devresinde mahsulün 

miktarını tahmin, keza harman yerinde mahsulün 

gerçek miktarını tespit edecek ve ayrıca Hükümet tarafından 

verilecek diğer zirai işleri yapacak olan 

memurdur. 

RG, 15 

Haziran 


C. 16 

Haziran 


RG, 15 

Haziran 


RG, 16 

Haziran 


RG, 18 

Haziran 


18 Haziran Örfi İdarenin 6 ay daha 

uzatılması hakkında 1303 

sayılı TBMM Kararı yayımlandı. 

25 Mayıs 1940 tarihinde çıkartılan 3832 sayılı Örfi 

İdare Kanunu ve bu Kanun’un bazı maddelerini değiştiren 

15 Ağustos 1941 tarihli 4106 sayılı kanuna 

dayalı olarak İstanbul, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, 

Çanakkale ve Kocaeli illerinde sıkıyönetim 6 ay daha 

uzatılmıştır. 

RG, 18 

Haziran 


18 Haziran 1942 Yılı Hububat Mahsulüne 

Elkonması Hakkındaki 

Kararnamenin Tatbikine 

Dair Talimatname yayımlandı. 

Milli Korunma Kanunu’nun 4156 sayılı Kanunla değiştirilen 

14. maddesi hükümlerine dayanarak memleket 

dahilinde gerek 1941 yılı mahsulünden olup henüz 

tesellüm edilmemiş bulunan ve gerek 1942 yılı 

zarfında istihsal edilen, müstahsilin ekmeklik, yemeklik, 

yemlik ve tohumluk ihtiyacının dışında bilumum 

buğday, çavdar, mahlût, her nevi mısır, her 

nevi darı, yulaf ve arpa mahsulüne hükümetçe el konulmuştur. 

RG, 18 

Haziran 


19 Haziran Kütahya’da bir köyün bağlı 

olduğu nahiye değiştirildi. 

Kütahya’nın Altuntaş nahiyesine bağlı Küçükköy 

Afyon’un Sincanlı nahiyesine bağlandı. 

RG, 4 

Temmuz 


BCA: 

30..11.1.0/ 

154.19..1. 

19 Haziran Taşıt Teşkilat ve Taşıma 

Talimatnamesi yayımlandı. 

Özel taşıt araçları için ücretle zorunlu çalışma esası 

kabul edilmiştir. 

RG, 19 

Haziran 


308 



20 Haziran Umumi Hıfzısıhha Kanununun 


Değiştirilmesi ve Bir Maddesinin 

Kaldırılması Hakkında 


yayımlandı. 

Bu kanunla Umumi Hıfzısıhha Kanunu’nun 31, 33, 

34, 35, 38, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 52, 63, 229 ve 

234. maddeleri değiştirilmiş, 32. maddesi ise kaldırılmıştır. 

RG, 20 

Haziran 


20 Haziran 4258 Sayılı Sıhhat ve İçtimai 

Muavenet Vekâleti 

Teşkilat ve Memurin Kanununun 


Değiştirilmesine ve Bu 

Kanuna Bazı Maddeler Eklenmesine 

Dair Kanun yayımlandı. 

(27.6.1942, 14.7.1942 Tarihli ve 5143 ve 5157 Sayılı 

RG’lerde düzeltmesi vardır.) Bu kanun, 23 Haziran 

1936 tarihli Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâleti 

Teşkilat ve Memurin Kanunu’nun bazı maddelerinin 

değiştirilmesi ve bu kanuna bazı maddeler eklenmesine 

ilişkindir. 

RG, 20 

Haziran 


20 Haziran Askerlerin Zat İşlerine Taalluk 

Eden Davaların Tetkik 

ve Muhakeme Usulü 

Hakkında 3410 Sayılı Kanunun 

İkinci Maddesini 

Değiştiren 4259 sayılı kanun 

yayımlandı. 

25 Haziran 1938 tarihli Askerlerin Zat İşlerine Taalluk 

Eden Davaların Tetkik ve Muhakeme Usulü 

Hakkında 3410 sayılı kanunun ikinci maddesinin değiştirilmesine 

ilişkindir. 

RG, 20 

Haziran 


20 Haziran Devlet Meteoroloji İşleri 

Umum Müdürlüğü Teşkilat 

ve Vazifelerine Dair 3127 

Sayılı Kanunun Bazı Maddeleriyle 

Devlet Memurları 

Aylıklarının Tevhit ve Teadülü 

Hakkındaki 3656 Sayılı 

Kanuna Bağlı (1) Sayılı 

Cetvelin Devlet Meteoroloji 

Umum Müdürlüğü Kısmında 

Değişiklik Yapılmasına 


yayımlandı. 

20 Haziran Askeri Ceza Kanununun 

Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine 



Bu değişiklikle Devlet Meteoroloji İşleri Umum Müdürlüğü’nün 

teknik işleri müdürlükleriyle, teknik ve 

idari şubelerinin vazifeleri düzenlenmiştir. Devlet 

Meteoroloji Umum Müdürlüğü kadrolarında değişiklikler 


Askeri Ceza Kanununun 7, 13, 23, 24, 63, 64, 158, 

164 ve 174. maddeleri değiştirilmiştir. 

RG, 20 

Haziran 


RG, 20 

Haziran 


20 Haziran İstanbul Hukuk Fakültesi 

Dekanlığı’na tayin yapıldı. 



1305, 1306 ve 1307 sayılı 


İstanbul Hukuk Fakültesi Dekanlığı’na Ordinaryüs 

Prof. Sıddık Sami Onar’ın tayini yapıldı. 

Kararlar, Çatalca’nın Örcünlü köyünden Ali oğlu 

Hüseyin Kahya’nın, Fatsa’nın Tahnal köyünden İbrahim 

oğlu Hüsnü Kayar ve Aşağıfizme Köyü’nden 

Karaveli oğullarından Hasan oğlu Aziz Aldun’un, 

Ordu’nun Bucak mahallesinden Memiş oğullarından 

Yusuf oğlu Necati Yolaşan’ın ölüm cezalarına çarptırılmalarına 

ilişkindir. 

C. 21 

Haziran 


RG, 20 

Haziran 


22 Haziran Halk Dağıtma Birlikleri 

Teşkili Hakkındaki Kararnamenin 

Tatbikine Dair Talimatname 

yayımlandı. 

Halk Dağıtma Birlikleri Hükümet tarafından yapılacak 

tevziyatın müstehlik menfaatlerini en iyi biçimde 

koruyacak şekilde yürütülmesi amacıyla oluşturulmuştur. 

Dağıtma Birlikleri’nin Belediye teşkilatı olan 

RG, 22 

Haziran 




23 Haziran Gedikli Erbaş Membalarına 

Dair Olan 2505 Sayılı Kanunun 

5 inci Maddesinin 

Tadili Hakkında 4260 sayılı 


23 Haziran Ceza Muhakemeleri Usulü 

Kanununun 3515 Sayılı 

Kanunla Değiştirilen 66 ncı 





Dair Olan 3656 Sayılı Kanuna 

Ek 3888 Sayılı Kanuna 

Bağlı (1) Sayılı Cetvelde 

Değişiklik Yapılması Hakkında 


yayımlandı. 

23 Haziran Hatay Vilayeti Hududu 

Dahilinde Hatay’ın İlhakından 

Evvel Altın Üzerine 

Yapılan Borçların İfası 

Tarzına Dair 3713 Numaralı 



şehir ve kasabalarda kurulması öngörülmüştür. Şehir 

ve kasabalarda her 250 ev ya da 1000 nüfusluk bir 

halk kitlesinin bulunduğu mahalle veya sokakta Halk 

Dağıtma Birliği’nin kurulması düzenlenmiştir. 

Bu kanun, 18 Haziran 1934 tarihli Gedikli Küçük 

Zabit Membalarına Dair Kanun’un 5inci maddesinin 

tadiline ilişkindir. “Askeri lise ve orta okullardan, 

sıhhi hallerinden gayri sebeplerle çıkarılanlar 18 yaşını 

ikmal etmiş iseler çıkarılmalarını müteakip, 18 

yaşını bitirmemişlerse askerlik çağına girdiklerinde 

ve yoklamaları yapılmaksızın er olarak kıtalara verilirler.” 

20 Nisan 1929 tarihli 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri 

Usulü Kanunu’nun 66ncı maddesi 15 Temmuz 1938 

tarihli 3515 sayılı kanunla değiştirilmiştir. Bu kanun 

söz konusu maddenin tadiline ilişkindir. “Ehlihibrenin 

intihabı ve adedinin tayini hakime aittir. Hazırlık 

tahkikatında tehirinde mazarrat bulunan yerlerde 

Cumhuriyet Müddeiumumîsi de bu hakkı haizdir. 

Muayyen hususlar hakkında rey ve mütalaalarını beyan 

ile tavzif edilmiş resmi ehlihibre mevcut ise hususi 

sebepler olmadıkça başkası tayin edilemez. Hazırlık 

tahkikatında muayeneleri icap eden kimselerin 

muayeneleri Cumhuriyet Müddeiumumîlerinin talebi 

ile yapılır.” 

3888 sayılı kanuna bağlı olarak 1 numaralı cetvelde 

“Jandarma Genel Komutanlığı” başlığı altındaki kadro 

kaldırılarak yerine toplam 38 adet öğretmen kadrosu 

konmuştur. 

Bu kanun, 11 Temmuz 1939 tarihli 3713 sayılı kanuna 

ek yapılmasına ilişkindir. Yapılan ek şu şekildedir: 

“23/7/1939 tarihinden evvel bugünkü Hatay vilayeti 

hududu dahilinde mevzuu Türk altın lirası olarak 

vukubulan akitlerde aktin harfiyen icrası kelimesi 

veya buna muadil sair tabirler ile şart edilmiş olsa bile 

borçlu borcunu vadenin hululünde aynen altın olarak 

veya bir altın 925 kuruş hesabiyle Türk evrakı 

nakdiyesiyle ödeyebilir.” 

RG, 23 

Haziran 


RG, 23 

Haziran 


RG, 23 

Haziran 


RG, 23 

Haziran 




Dair Olan Kanunun Tadili 


Kanuna Bağlı Cetvelde 

Değişiklik Yapılmasına 


Bu değişiklikle Dâhiliye Vekâleti’ne ait vilayet memurları 

kısmında bazı memuriyetlikler kaldırılarak 

yerine yeni memuriyetlikler konmuştur. Buna göre 

30 adet 30 lira maaşlı “kaza nüfus memuru” kadrosu 

açılmıştır. Ayrıca, 25 lira maaşlı 145 adet “kaza nüfus 

memuru” sayısı 360’a çıkarılmıştır. Yasayla 20 

lira maaşlı 442 adet ve 15 lira maaşlı 180 adet “kaza 

nüfus memuru” kadrosu kaldırılmıştır. Yasayla toplam 

410 adet “kaza nüfus katibi” kadrosu açılmıştır. 

15 lira maaşlı 7 adet “nahiye nüfus memuru” kadro 

sayısı 52’ye, 10 lira maaşlı 231 adet “nahiye nüfus 

memuru” kadro sayısı ise 186’ya düşürülmüştür. 

RG, 23 

Haziran 


310 



23 Haziran Bankalar ve Devlet Müesseseleri 

Memurları Aylıklarının 

Tevhid ve Teadülüne 

Dair Olan 3659 Sayılı Kanunun 

14 üncü Maddesinin 

Son Fıkrasının Tadiline Dair 


23 Haziran Başvekâlete Bağlı Matbuat 

Umum Müdürlüğü Teşkiline 

ve Vazifelerine Dair 

3837 Sayılı Kanuna Ek 


23 Haziran Fevkalade İhtiyaçlar İçin 

Nafıaca Yaptırılacak İnşa 

ve Tesislerde Tatbik Olunacak 

Muaflıklar Hakkında 


Tadil şu şekildedir: “Kezalik hususi surette teşekkül 

eden ve bu kanuna tabi bulunan Milli Bankalar ile birinci 

maddenin (C) fıkrası hükmüne göre bunların 

kurdukları veya iştirak ettikleri teşekküllerin ve kurumların 

memurları için Devletçe kurulmuş bankaların 

memurları hakkında kabul edilen esas ve nispetler 

dahilinde kalmak üzere tekaütlük veya maluliyet 

tazminatı kabul edilir.” 

Bu kanun, 28 Mayıs 1940 tarihli 3837 sayılı kanuna 

ek yapılmasına ilişkindir. “Matbuat Umum Müdürlüğü, 

Anadolu Ajansının neşriyat ve istihbarat işlerini, 

bütçe ve kadrosu ile tatbikatını murakabe etmek ve 

ödenecek miktarı her yıl bütçesinin Anadolu Ajansı 

faslına konulan tahsisatı geçmemek, gelecek yıllara 

da sari olabilmek üzere en çok beş yıllık bir mukavele 

akdine salahiyetlidir. Bu mukavelede Ajansın 

Umum Müdüriyle İdare Meclisi azalarının tayin tarzları 

da tesbit olunur.” 

Bu yasayla memleketin iktisadi çıkarları ve olağanüstü 

gereksinimleri bakımından gerekli olan her çeşit 

yol, liman, iskele ve köprülerin bir an önce yapılması, 

onarılması, tamamlanması, cihazlandırılması için 

yabancı ülkelerden gerekli görülen her türlü makine, 

alet, malzeme, vasıta ile söz konusu işlerde çalıştırılacakların 

barınmaları, korunmaları, yiyecekleri, giyecekleri 

için her türlü maddenin gümrük vergisi ile 

hazineye, özel idarelere, belediyelere ait her türlü 

vergi, resim, harç ve zamlardan muaf olarak ülkeye 

sokmaya İcra Vekilleri Heyeti yetkili kılınmıştır. Bu 

yasaya göre, yurda sokulacak maddeler için Nafıa 

Vekilliği’nin her defasında bildirişi üzerine gümrüklerce 

hiçbir muameleye tabi tutulmadan ülkeye sokulmasına 

izin verilmiştir. 

RG, 23 

Haziran 


RG, 23 

Haziran 


RG, 23 

Haziran 


23 Haziran Madenlerin Arama ve İşletilmesi 



23 Haziran Etibank Sermayesinin 

100.000.000 Liraya İblağına 


yayımlandı. 

23 Haziran Sümerbank Sermayesinin 

Tezyidi Hakkında 4270 sayılı 


Bu kanuna göre, İcra Vekilleri Heyeti iktisadi ve mali 

şartları veya milli servetin korunması gereklerini göz 

önünde tutarak madeni bulana ihale etmeyip, devlet 

sermayesi ile kurulmuş bir kuruluşa veya böyle bir 

kuruluşun iştirakiyle kurulmuş bulunan bir şirkete 

ihale edebilir. Bu takdirde madeni bulana bu kanunun 

dördüncü maddesi hükmüne göre madeni bulma hakkında 

karşılık olarak tazminat verilir. Tazminatın 

miktarına ait uyuşmazlıklar İktisat Vekâleti’nce hallolunur. 

Vekâlet kararına karşı Devlet Şurası’na yapılan 

itirazlar imtiyaz muamelesinin sonuçlanmasını ertelemez. 

İmtiyaz sahibi tarafından düzenlenen ve iktisat 

Vekâleti’nce onaylanan işletme programına madeni 

bulan itiraz edemez. 

Etibank’ın itibari sermayesi 100 milyon liraya çıkarılmıştır. 

RG, 23 

Haziran 


RG, 23 

Haziran 


Sümerbank’ın sermayesi 50 milyon lira arttırılmıştır. RG, 23 

Haziran 




23 Haziran Emniyet Umum Müdürlüğü 

merkez ve taşra teşkilatında 


23 Haziran İskele ve Rıhtımlar Müruriye 

Tarifesi kabul edildi. 


yapıldı. 

24 Haziran Maliye Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

24 Haziran Adliye Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

25 Haziran 4273 Sayılı Subaylar Heyetine 

Mahsus Terfi Kanunu 

yayımlandı. 

25 Haziran 4274 Sayılı Köy Okulları 

ve Enstitüleri Teşkilat Kanunu 

yayımlandı. 

25 Haziran Milli Müdafaa İstikrazı 


yayımlandı. 

25 Haziran Ticaret Vekâleti’nden Tebliğ. 

26 Haziran Sivas’ta bazı köy bağlıları 



Haziran 


Özel idare ve belediyelerin ellerinde bulunan iskele 

rıhtım ve geçitlerden alınacak geçiş ücretlerine ait 

cetvellerle iskelelere uygulanacak tarife formülleri 

tasdik edildi. 

Zonguldak Mektupçusu Hüseyin Hilmi Uluğ’un Burdur 

Mektupçuluğu’na tayini yapıldı. 

Muhasebat Umum Müdürlüğü Muavinliği’ne Maliye 

Müfettişi Alaattin Kayal tayin edildi. 

RG, 15 

Temmuz 


RG, 24 

Haziran 


RG, 24 

Haziran 



Haziran 


Bu Kanun kapsamında muharip sınıflar ve yardımcı 

sınıflar belirlenmiştir. Subayların rütbe sıraları gösterilmiştir. 

71 maddeden oluşan bu kanunun birinci bölümü 

“Teşkilat” başlığını taşımaktadır. Bu bölümde köylerde 

resmi, mecburi ve parasız ilköğrenim okulları 

ve kursları sayılmaktadır. Bunlar, “eğitmenli köy 

okulları”, “öğretmenli köy okulları”, “öğretmenli ve 

eğitmenli köy okulları”, “pansiyonlu ve pansiyonsuz 

bölge köy okulları”, “akşam okulları” ile “köy ve 

bölge meslek kursları”dır. Bu okullar ve kurslar idare, 

öğretim, eğitim, ziraat, sanat, sağlık korunması 

bakımından sırasıyla, “bölge gezici öğretmenliklerine 

ve gezici başöğretmenliklerine”, “bölge ilköğretim 

müfettişliklerine”, “bölge köy enstitüsü müdürlüklerine”, 

“kaza maarif memurluklarına” ve “vilayet maarif 

müdürlüklerine” bağlıdır. Yasanın Meclis görüşmeleri 

sırasında üzerinde en çok tartışılan maddesi 

olan 25nci maddesine göre köy halkından olan veya 

en az altı aydan beri köyde yerleşmiş bulunanlardan 

18 yaşını bitiren ve 50 yaşını geçmeyen her vatandaşın 

köy ve bölge okulları binalarının kurulmasına, bu 

binalara su sağlanmasına, okul yollarıyla bahçelerinin 

yapılmasına ve bunların onarılmasına yönelik işler 

tamamlanıncaya kadar yılda en çok yirmi gün çalışmaya 

mecbur tutulması düzenlenmiştir. 

Milli Müdafaa Vekâleti’nin olağanüstü masraflarını 

karşılamak üzere 150 milyon liraya kadar iç borçlanma 

yapmaya Maliye Bakanlığı yetkili kılınmıştır. 

RG, 25 

Haziran 


RG, 25 

Haziran 


RG, 25 

Haziran 


20 Haziran 


Tebliğ, tiftik ambalajları hakkındadır. RG, 25 

Haziran 


Sivas’ın Divriği ilçesine bağlı Dostan, Nordin, 

Mezraa, Zımara, Zinekar, Sağırtepe, Portepe ve 

Adatepe köyleri Erzincan’ın İliç ilçesine bağlanmıştır. 

RG, 26 

Haziran 


312 



26 Haziran Kayseri ve Maraş’ta bazı 

köyler arasında sınır tespiti 

yapıldı. 

26 Haziran Dâhiliye Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 


yapıldı. 

27 Haziran Samsun’da 12 köyün idari 


29 Haziran Taşkömürüne zam hakkında 


Kayseri’nin Pınarbaşı ilçesine bağlı Kırkısrak ve 

Cağşak köyleri ile Maraş’ın Elbistan ilçesine bağlı 

Honi köyü arasındaki sınırın tespiti yapıldı. 

Nurettin Özcebek’in Mülkiye Müfettişliği’ne ve Nüfus 

İşleri Umum Müdürlüğü 4. Şube Müdürlüğü’ne 

Kazım Arat’ın tayinleri yapıldı. 

Elmalı, Nusaybin, Beytüşşebap, Dinar, Yenişehir ve 

İznik kaymakamlıklarına Fahrettin Akutlu, Hüsnü 

Erkin, İhsan Ecemiş, Muzaffer Kutman, Avni Dümer 

ve Selahattin Erçin’in tayinleri yapıldı. Elmalı Kaymakamı 

Zeki Işık merkeze alındı. Trakya Umumi 

Müfettişliği Başmüşavirliği’ne Salim Gündoğan ve 

Dâhiliye Vekâleti Teftiş Heyeti Reisliği’ne Feyzi Gürel’in 


Samsun’un Bafra ilçesine bağlı 12 köyün idari bağlılıları 

değiştirildi. Hecinli, Çiftlik, Erikbelan, Belalan, 

Çelikalan, Boyalı köyleri Havza ilçesine; Kabalı, 

Kaplancık, Kuyumcu, Devalan, Furundar, Alancık 

köyleri Vezirköprü ilçesine bağlandı. 

Taş kömürü fiyatına ton başına 437,5 kuruş zam yapılmasına 

ve belirli yerlerde elektrik ve havagazı sarfiyatından 

kömür primi alınmasına dair Koordinasyon’un 

353 sayılı kararı yürürlüğe konuldu. 

RG, 26 

Haziran 


RG, 26 

Haziran 


RG, 27 

Haziran 


RG, 27 

Haziran 


RG, 29 

Haziran 


30 Haziran Bazı iş yerlerinde fazla mesai 

yapılması hakkında 


Petrol Ofisi, Sokoni Vakum Oyl Kompani İnk., Şell 

Kompani Of Turkey Ltd. ve Steaua Romana Petrol 

Sanayi Anonim Şirketi’ne ait işyerlerinde günde üç 

saate kadar fazla mesai yapılmasına mütedair 350 sayılı 

koordinasyon kararının meriyeti hakkındadır. 

RG, 30 

Haziran 


1 Temmuz Bazı valiliklere tayin yapıldı. 

Sabri Öney’in İzmir, Feyyaz Bosut’un Tekirdağ valiliklerine 

ve Ereğli kaymakamı Hamit Onat’ın Niğde 

Vekil Valiliği’ne tayinleri yapıldı. 

RG, 1 

Temmuz 


2 Temmuz Adli Evrakın Posta, Telgraf 

ve Telefon İdaresi Vasıtasiyle 

Tebliğine Dair Nizamnamenin 


Değiştirilmesine Dair 


2 Temmuz Türk Parasının Kıymetinin 

Korunmasına Dair 12 sayılı 

Kararname'ye ek olarak hazırlanan 

kararın yürürlüğe 

konulmasına karar verildi. 

3 Temmuz İnhisarlar Umum Müdürlüğü 

Memurları Nizamnamesi 

yayımlandı. 

25 Kasım 1939 tarihli Adli Evrakın Posta, Telgraf ve 

Telefon İdaresi Vasıtasiyle Tebliğine Dair olan nizamnamede 

değişiklik yapılmıştır. 

“Türkiye’den ihraç edilecek mallara ait vesaikin, ihracatın 

yapıldığı tarihten itibaren azami sekiz gün 

zarfında, Türkiye’de bir bankaya, tahsil için tevdii 

mecburidir.” 

İnhisarlar Umum Müdürlüğü Teşkilat ve Vazifeleri 

Hakkındaki 4036 sayılı kanunun 30 ve 40ıncı maddelerine 

müsteniden hazırlanmıştır. 

RG, 2 

Temmuz 


RG, 2 

Temmuz 


RG, 3 

Temmuz 


3 Temmuz Başvekil Refik Saydam İstanbul’da. 

Başvekil Refik Saydam İstanbul’a trenle gelerek İstanbul 

kentinin “iaşe ihtiyaçları” üzerinde çalışmaya 

başladı. Vilayette yapılan toplantıda ithalat, ihracat 

ve iaşe işleriyle ilgili görüşmeler yapılmıştır. Başvekil 

ayrıca ertesi gün CHP binasına geçerek halk birliklerinin 

faaliyeti üzerinde de bilgi almıştır. 

C. 4 

Temmuz 


Temmuz 




4 Temmuz Tababet ve İhtisas Vesikaları 

Nizamnamesinin 4 üncü 

Maddesinin Değiştirilmesine 

ve 5 inci Maddesinin 

Kaldırılmasına ve Bir 

Muvakkat Madde Eklenmesine 

Dair Olan Nizamname 

yayımlandı. 

4 Temmuz Hariciye Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

29 Haziran 1929 tarihli Tababet ve İhtisas Vesikaları 

Hakkında Nizamname’de değişiklik, madde ekleme 

ve madde kaldırma yapılmıştır. 

RG, 4 

Temmuz 


Çin Orta Elçisi Emin Ali Sipahi merkeze alındı. RG, 4 

Temmuz 


6 Temmuz Tevhidi İçtihat Kararları. İcarın yenilenmesinden mütevellit iddialar, ait olduğu 

mahkemede ispat edilinceye kadar, icranın tehiri icap 

edeceğine dairdir. 

6 Temmuz Tevhidi İçtihat Kararları. Şahıslarına karşı işlenmiş olan suçlardan dolayı mümeyyiz 

küçüklerin dava ve şikâyet hakkına malik olduklarına 

dairdir. 

7 Temmuz Başbakan Dr. Refik Saydam 

öldü. Yeni Kabine kuruluncaya 

kadar Başvekâlet 

görevine vekâleten Dâhiliye 

Vekili Dr. Fikri Tüzer 

atandı. 

7 Temmuz Bazı kaymakamlar tayin 

edildi. Bazı kaymakamlar 

merkeze alındı. Sivas İdare 

Heyeti Üyeliği’ne tayin yapıldı. 

Başbakan kalp sektesi nedeniyle ansızın öldü. Başbakan 

Dr. Refik Saydam Atatürk ile Samsun’a çıkanlardandı. 

Dr. Refik Saydam Cumhuriyet Hükümetlerinin 

birçoğunda Sıhhiye Vekilliği yapmıştır. Başvekilin 

ölümünden evvel yaptığı son beyanat İstanbul’un 

iaşe işleri ve teşkilatına yönelik oldu. 

12 adet kaymakamlığa tayin yapıldı. Görülen lüzum 

üzerine Lapseki Kaymakamı Osman Nuri Yılmaz, 

Uluborlu Kaymakamı Halit Akkutay, Yeşilova Kaymakamı 

Fayık Otçıkan vekâlet emrine alındı. 

RG, 6 

Temmuz 


RG, 6 

Temmuz 


RG, 9 

Temmuz 


Temmuz 


RG, 7 

Temmuz 


BCA: 

30..11.1.0/ 

154.20..4. 

8 Temmuz Dâhiliye Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

8 Temmuz Hariciye Vekâleti’nin yurtdışı 

teşkilatlarına tayinler 

yapıldı. 

8 Temmuz Maarif Vekâleti’nde yükseltmeler 

yapıldı. 

9 Temmuz Şükrü Saracoğlu Başbakanlığa 

atandı. Saracoğlu Kabinesinde 

Ticaret Vekilliği’ne 

Dr. Behçet Uz ve Ziraat 

Vekilliği’ne Afyon 

mebusu Şevket Raşid 

Hatiboğlu getirildi. Diğer 

vekiller yerlerini korudu. 

Tunceli Vali Yardımcılığı’na Refik Noya’nın tayini 

yapıldı. Ankara Belediye Zabıtası 4. Şube Müdürü 

Mustafa Akalın ile Müdür Yardımcısı H. Avni 

Korkud’un aynı kadrolara tayinleri yapıldı. 

RG, 8 

Temmuz 



Temmuz 


Maarif Vekâleti Başmüfettişliği’ne Refik Günel’in, 

Maarif Vekâleti Müfettişliği’ne Osman Horasanlı’nın 


Saracoğlu, 13 ncü Cumhuriyet Hükümeti’ni 

kurdu. Başvekil Şükrü Saracoğlu’nun Reisicumhur 

İsmet İnönü tarafından kabul edilen İcra Vekilleri 

listesi şu şekildedir: Adliye Vekili Hasan 

Menemencioğlu, Milli Müdafaa Vekili A. R. 

Artunkal, Dâhiliye Vekili A.F. Tüzer, Hariciye Vekil 

Vekili Ş. Saracoğlu, Maliye Vekili F. Ağralı, Maarif 

Vekili H.A.Yücel, Nafıa Vekili A.F.Cebesoy, İktisat 

Vekili Sırrı Day, S.İ.M. Vekili H. Alataş, Gümrük ve 

İnhisarlar Vekili R. Karadeniz, Ziraat Vekili Şevket 

Raşit Hatipoğlu, Münakalat Vekili F. Engin, Ticaret 

Vekili Behçet Uz. 

RG, 8 

Temmuz 


RG, 10 

Temmuz 


10 

Temmuz 


314 



10 Temmuz Bazı Sıhhat ve İçtimai Muavenet 

müdürlerinin terfileri 

yapıldı. 

11 Temmuz Cumhurbaşkanı’nın beyanatı. 

13 Temmuz Konya’da köy adı değişikliği. 

13 Temmuz Aydın’da nahiye adı değişikliği 

yapıldı. 

13 Temmuz Erzincan’da müstakil köy 

kuruldu. 

13 Temmuz Bingöl’de köy bağlısı değiştirildi. 

13 Temmuz Burdur’da köy bağlısı değiştirildi. 

14 Temmuz İki köyün bağlı oldukları 

idari birimler değiştirildi. 

14 Temmuz Maliye Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

41 adet tayin ve terfi yapılmıştır. RG, 10 

Temmuz 


Reisicumhur İsmet İnönü’nün Dr. Refik Saydam’ın 

irtihali münasebetiyle Türk Milletine beyanatı RG’de 

yayımlandı. 

Konya’nın Seydişehir kazasına bağlı Çetmi nahiyesinin 

adı “Gencek” olarak değiştirildi. 

Horsunlu nahiyesinin adı “Kuyucak” olarak değiştirildi. 

Erzincan vilayeti Başköy nahiyesinin Sosunka köyüne 

bağlı Boybeği Komu müstakil köy haline getirildi. 

Bingöl Valiliği’nin Genç kazasının Yayla nahiyesine 

bağlı Ulya köyü buradan alınarak Gençkazası merkez 

nahiyesine bağlanmıştır. 

Burdur’da Sertaç nahiyesine bağlı Eşenli köyü bir 

mahalle halinde Böbekler köyüne bağlanmıştır. 

Konya’nın Karapınar kazası Hotamış nahiyesine bağlı 

Karacaviran ve Kameni köyleri Karaman kazasının 

Kılbasan nahiyesine bağlandı. 

Üçüncü Umumi Müfettişlik Mali Müşavirliği’ne İsmail 

Hakkı Ayaşlıgil’in tayini yapıldı. 

RG, 11 

Temmuz 


RG, 12 

Haziran 


RG, 13 

Temmuz 


RG, 13 

Temmuz 


RG, 13 

Temmuz 


RG, 13 

Temmuz 


RG, 14 

Temmuz 


RG, 14 

Temmuz 


15 Temmuz Hububat fiyatlarıyla hububatın 

ne kadarına el konacağına 

yönelik kararnameler 

kabul edildi. Bu kararlarla 

hububat satışları kısmen 

serbest bırakıldı, fiyatlara 

yüzde 50 zam yapıldı. 

TMO hububat satın alma fiyatlarına dair Koordinasyon'un 

K/365 sayılı Kararıyla; Hububat mahsulünden 

muayyen nispetlerin bedeli mukabilinde satın alındıktan 

sonra geri kalanının serbest bırakılmasına dair 

K/366 sayılı Kararlar alındı. Bu kararlara göre, küçük 

çiftçiler mahsullerinin %25’ini, orta çiftçiler %35’ini, 

büyük çiftçiler de %50’sini ayni fiyatla hükümete 

satmaya mecbur tutuldular. 

RG, 17 

Temmuz 


C. 16 

Temmuz 


C. 17 

Temmuz 


16 Temmuz Hükümetin hububat satışlarının 

belirli bir kesimini 

serbest bırakması İstanbul 

piyasasınca alkışla karşılandı. 

16 Temmuz Bazı mallara Hükümet tarafından 



yayımlandı. 

Yeni Ticaret Vekili Behçet Uz’un Kabine’ye verdiği 

geniş izahtan sonra hububat satışlarının belirli bir kesimini 

serbest bırakmaya yönelik olarak alınan Hükümet 

kararının başta İstanbul piyasası olmak üzere 

çeşitli çevrelerce sevinçle karşılandığına ilişkin haberler 

gazetelerde manşetten yer aldı. 

İstanbul’da Şark Diş Deposu ile Mehmet İbrahim 

Berkmen Diş Deposu firmaları tarafından ithal edilen 

diş kavçuklarına el konularak satın alınmasına ve bunun 

için Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâleti’ne 1000 liraya 

kadar bir kredi tahsisine dair 357 sayılı Koordinasyon 

kararının yürürlüğe konulması hakkındadır. 

C. 17 

Temmuz 


RG, 16 

Temmuz 


17 Temmuz Sıhhat ve İçtimai Muavenet 

Vekâleti’nde terfii ve tayinler 

yapıldı. 

Ankara, Bursa, Çanakkale, Çankırı, Eskişehir, İstanbul, 

İzmir, Hatay, Kocaeli, Konya, Muğla, Samsun, 

Seyhan, Tekirdağ, Tunceli ve Zonguldak Sıhhat ve 

RG, 17 

Temmuz 




İçtimai Muavenet Müdürleri’nin terfileri yapıldı. 

Muamelat ve Zat İşleri Umum Müdürlüğü'ne Dr. Salih 

Tezcaner’in tayini yapıldı. Muamelat ve Zat İşleri 

Umum Müdür Yardımcılığı’na Dr. Fuat Şahinler’in 

tayini yapıldı. Diyarbakır, Manisa, Maraş, Bitlis, Elazığ 

ve Çorum Sıhhat ve İçtimai Muavenet müdürlüklerine 

tayinler yapıldı. Sıhhat ve İçtimai Muavenet 

Vekâleti müfettişliklerine Dr. Nihat Eroğul, Osman 

Civelek, Dr. Reşit Talimcioğlu ve Orhan Devres’in 


17 Temmuz Sanayi Birlikleri’nin kurulması 

için İktisat Bakanlığı’na 

yetki verildi. 

Genel Sanayi Birliği ile Bölge Sanayi Birlikleri kurmak 

üzere İktisat Vekâleti’ne izin verilmesine ve bu 

birliklere ait statülerin tasdikine dair 356 sayılı Karar 


RG, 17 

Temmuz 


17 Temmuz Hububat mahsulü hakkında 


Hububat mahsulünden muayyen nispetlerin bedeli 

mukabilinde satın alındıktan sonra geri kalanının serbest 

bırakılmasına dair 366 sayılı Kararın yürürlüğe 

konulması hakkındadır. 

RG, 17 

Temmuz 


17 Temmuz Deri fabrikasına el konulması 



18 Temmuz İaşe Müdürlükleri kadroları 



18 Temmuz Mahrukat Ofisi sermayesi 



20 Temmuz Hariciye Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

20 Temmuz Dâhiliye Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

İstanbul’da Kazlıçeşme’de Aleko Dulo ve Mahdumları 

Deri Fabrikası’na malzemesi ile birlikte el konulması 

ve Sümerbank tarafından işletilmek üzere İktisat 

Vekâleti’ne yetki verilmesi hakkındadır. 

İstanbul bölge, Ankara ve İzmir iaşe müdürlükleri 

kadrolarına yeni ilaveler yapıldı. 

İstanbul Mahrukat Ofisi sermayesi 2.5 milyon liraya 

yükseltilmiştir. 

Erzincan Milletvekili Saffet Arıkan’ın Berlin Büyükelçiliği’ne, 

Hariciye Vekâleti Umumi Kâtip Muavini 

Mehmet Cevat Açıkalın’ın Moskova Büyükelçiliği’ne 


Edirne Valisi Ferit Nomer’in Çankırı Valiliğine, Bingöl 

Vekil Valisi Daniş Yurdakul’un Edirne Vekil Valiliği’ne 

ve Mülkiye Müfettişi Halis Ergün’ün Bingöl 

Vekil Valiliği’ne tayinleri yapıldı. 

RG, 17 

Temmuz 


RG, 18 

Temmuz 


RG, 18 

Temmuz 


RG, 20 

Temmuz 


RG, 20 

Temmuz 


21 Temmuz Noter Yardım Sandığının 

İdare ve Murakabesine Dair 

Nizamnamenin Birinci 

Maddesinin Tadili ve Muvakkat 

Birinci Maddesinin 

Tashihi Hakkındaki Nizamname 

yayımlandı. 

21 Temmuz Bazı kaymakamların tayin, 

nakil ve merkeze alınmaları 

ile bazı mektupçuların tayinleri 

gerçekleştirildi. 

3 Nisan 1942 tarihli Noter Yardım Sandığının İdare 

ve Murakabesine Dair Nizamname’de değişiklikler 


70 adet tayin yapıldı. Görülen lüzum üzerine Gümüşhacıköy 

kaymakamı Mazhar Başdoğan, Sürmene 

Kaymakamı Kazım Dinçer, Şile Kaymakamı Haşım 

Kuvan, Bozcaada Kaymakamı Selahattin Üner, Çal 

Kaymakamı Rasim Arda, Adıyaman Kaymakamı 

Şevket İçöz vekâlet emrine alındı. 

RG, 21 

Temmuz 


RG, 21 

Temmuz 


316 



21 Temmuz Sümerbank’ta bazı kadrolara 

yeniden atama yapıldı. 

23 Temmuz Dâhiliye Vekâleti’nde çeşitli 

emniyet kadrolarına 


23 Temmuz Adliye Vekâleti’nde bazı 

hakim, savcı ve yardımcılarının 


24 Temmuz Lozan Anlaşması’nın yıldönümü 

kutlamaları. 

Sümerbank İdare Meclisi Başkanı Sami Sabit Karaman, 

üyeler Cemal Esener, Nafiz Kurfal ve Şakir 

Karaaltan’ın aynı görevlere tekrar tayini yapıldı. 

RG, 21 

Temmuz 


31 adet terfi ve tayin yapıldı. RG, 23 

Temmuz 


316 adet tayin ve terfi yapıldı. RG, 23 

Temmuz 


Lozan Anlaşması’nın yıldönümü Cumhuriyet gazetesinde 

manşetten verildi. 

C. 24 

Temmuz 


25 Temmuz İaşe teşkilatında yeni düzenlemeler: 

İaşe Müsteşarlığı, 

Vilayet İaşe Teşkilatı, 

Fiat Murakabe Komisyonları 

ve Subaşı teşkilatının 

kaldırılması kararları alındı. 

371 sayılı karara göre fiyat murakabe komisyon ve 

heyetleri, İaşe Müsteşarlığı ve bu müsteşarlığa bağlı 

Vilayetler İaşe Teşkilatı kaldırıldı. Bunların yönetimi 

belediyelerle ticaret odalarına bırakıldı. 5 Mayıs’ta 

1942’de alınan 320 sayılı Karar doğrultusunda kurulmuş 

bulunan Subaşı teşkilatının işlerini bitirmiş 

oldukları yerlerde kaldırılmasına ve diğer yerlerde işlerini 

bitirinceye kadar görevlerine devamına dair 

Koordinasyon’un 370 sayılı Kararı da yürürlüğe konuldu. 

RG, 25 

Temmuz 


23 

Temmuz 


25 

Temmuz 


26 

Temmuz 


25 Temmuz Gıda maddelerine el konma 

kararı kalktı. 

25 Temmuz “Yeni Hükümetin Yeni Siyaseti: 

Hükümetle Millet 

Elele” 

28 Temmuz İstanbul’un iaşesi belediyeye 

devredildi. 

28 Temmuz “İzmir Borsasında Ticaret 

Vekili Dr. Behçet Uz’a tezahürat 

yapıldı.” 

29 Temmuz Hariciye Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

29 Temmuz Maliye müfettişliklerine tayinler 

yapıldı. 

29 Temmuz Dâhiliye Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

Ticaret Vekâleti’nce el konmuş bulunan her nevi gıda 

maddeleri üzerindeki el koyma hükmü kaldırıldı. Gıda 

maddeleri satışı serbest olacaktır. Ancak iaşe fiyat 

murakabesinin ihtikârla mücadeleye ait görevleri Belediye 

Encümenlerince kullanılacaktır. Hükümet mısıra 

el koymaktan da geçici olarak vazgeçti. 9 Mayıs 

1942 tarihinde alınmış bulunan 324 nolu Kararın mısıra 

el konulmasına dair hükümleri geçici olarak yürürlükten 

kaldırıldı. 

Saracoğlu hükümetinin iaşe meselesini ele alış tarzı 

bu sloganla ortaya konuldu. Cumhuriyet gazetesinde 

bu slogan manşette yer aldı. 

Piyasayı ve bütün eşya fiyatlarını belediye tanzim 

edecek. 

Kaymakamlar köylünün yüzde 25’i seve seve getirip 

teslim ettiğini Ticaret Vekili’ne bildirdiler. Cumhuriyet 

Gazetesi manşetini “köylü neşe içinde zahire vermeye 

başladı” şeklinde attı. 

Cenevre Başkonsolosluğu’na Fethi Denli ve Tahran 

Büyükelçiliği Müsteşarlığı’na Abdullah Zeki Polar’ın 


RG, 25 

Temmuz 


25 

Temmuz 


RG, 25 

Temmuz 


C. 28 

Temmuz 


C. 29 

Temmuz 


RG, 29 

Temmuz 



Temmuz 


İstanbul Vali Yardımcılığı’na Ali Rıza Ünal’ın tayini 

yapıldı. 

RG, 29 

Temmuz 




29 Temmuz Münakalat Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

1 Ağustos 366 Sayılı Kararın Tatbikine 

Dair “Tahmin Talimatnamesi” 

yayımlandı. 

Siirt PTT Müdürlüğü’ne Esat Dikleli'nin tayini yapıldı. 

Ayrıca Van, Kars, Kastamonu, Maraş ve Urfa illerinde 

bulunan beş kadroya tayinler yapıldı. 

Bu talimatnamenin ilk maddesine göre belediyesi 

olan şehir ve kasabalara bağlı ekim sahaları için beş 

mümessil, muhtarlıklarda ise ihtiyar heyetleri tahmin 

heyeti vazifelerini görürler ve bu heyetlere de Borçlandırma 

Heyeti Reisi başkanlık eder. 

RG, 29 

Temmuz 

1942; 3 

Ağustos 


RG, 1 

Ağustos 


3 Ağustos Yeni bir belediye kuruldu. Silvan kazasına bağlı Hazro nahiye merkezinde belediye 

kuruldu. 

RG, 3 

Ağustos 


3 Ağustos Başvekâlette bazı tayinler 

yapıldı. 

3 Ağustos Sıhhat ve İçtimai Muavenet 

Vekâletine tayin yapıldı. 

3 Ağustos Maarif Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

5 Ağustos İcra Vekilleri Heyeti güvenoyu 

aldı. 

5 Ağustos Ticaret Vekâleti’nden Tebliğ. 

Manisa, Antalya ve Diyarbakır Evkaf müdürlüklerine 

Tahir Sirkeci, Remzi Gürel ve Orhan Türkmen’in tayinleri 

yapıldı. 

2. Umumi Müfettişlik Sıhhi Müşavirliği’ne Dr. Rıfat 

Dedeoğlu’nun tayini yapıldı. 

Mesleki ve Teknik Öğretim Müsteşarlığı İdari İşler 

Müfettişliği’ne Danyal Akbel’in tayini yapıldı. Kız 

Meslek Öğretmen Okulları ve Kız Enstitüleri Müfettişliği’ne 

Ayşe Ege’nin tayini yapıldı. Maarif Vekâleti 

Müfettişliği’ne Sami Argüden’in tayini yapıldı. Sanat 

ve Yapı Usta Okulları Başmüfettişliği’ne Yusuf 

Ziya Etiman’ın tayini yapıldı. 

Başvekil Şükrü Saracoğlu’nun beyanatından sonra 

İcra Vekilleri Heyeti 381 oyla yani oturuma katılanların 

oybirliğiyle güvenoyu aldı. Şükrü Saracoğlu beyanatı 

iaşe sorunları üzerinde durdu. “Bugünkü sıkıntılar 

bilhassa iaşe etrafında toplanmıştır ve hepsi muvakkat 

ve geçici ve harple beraber nihayet bulacak 

arızalardır… Bundan evvel benim ve on arkadaşımın 

dahil olduğu Hükümet, memlekette hayat pahalılığına 

ve iktisadi buhranlara mani olmak için verilen salahiyetlere 

istinaden bir çok sert kararlar aldı ve onları 

sıkı bir gayretle takbika başladı. Fakat aradan günler 

geçtikçe, bu kararların matlup neticeyi vermeyeceği, 

yapılan şikayetlerden, tespit edilen fiyatlarla 

birçok malların ve gıda maddelerinin bulunamamaya 

başlamasından ve yapılan tetkiklerden anlaşılmaya 

başladı. Onun için yeni Hükümet hemen işe başlayarak 

bu sert tedbirleri yumuşatmağa, yer yer kaldırmağa 

ve yer yer değiştirmeğe karar verdi; ve tedbirlerin 

iktisadi olmasına daha çok bel bağladı.” 

Tebliğ, dövizle ithal primlerinde tenzilat yapıldığı 


RG, 3 

Ağustos 


RG, 3 

Ağustos 


RG, 3 

Ağustos 


RG, 6 

Ağustos 


Ağustos 


RG, 5 

Ağustos 


7 Ağustos CHP Genel Başkan Vekili 

Şükrü Saracoğlu tarafından 

yeni mebus namzetleri ilan 

edildi. 

Numan Menemencioğlu İstanbul, Sabiha Gökçül Samsun, 

Şükrü Sökmensüer ve Safi Erdem Erzincan mebusluğuna 

namzet gösterildi. Numan Menemencioğlu 

Hariciye Vekâleti Umumi Kâtibi, Şükrü Sökmensüer 

ise sabık İaşe Müsteşarı’ydı. 

C. 8 

Ağustos 


318 



7 Ağustos Piyasanın tacirler vasıtasıyla 

kontrolü. 

8 Ağustos Bazı emniyet müdür ve 

amirlerinin tayinleri yapıldı. 

8 Ağustos Ceza Hükümlerini İhtiva 

Eden Kanunlarda Fevkalade 

Hallerin Tesbit ve İlanı 


yayımlandı. 

8 Ağustos Askeri Ceza Kanununa Ek 


İstanbul Ticaret Odası Meclisi’nde toplantı yapılarak 

Hükümetin piyasaya verdiği serbesti karşısında tüccarın 

kendi kendini murakabesi kararına varıldı. Bunun 

için komitelerin oluşturulmasına kararı verildi. 

C. 8 

Ağustos 


12 Ağustos 


9 tane tayin yapıldı. RG, 8 

Ağustos 


Kanun üç maddeden oluşmaktadır. Kanunun birinci 

maddesi şu şekildedir: “Ceza hükümlerini ihtiva eden 

kanunlarda yazılı fevkalede haller, başlangıcı ve sonu 

3780 sayılı Milli Korunma Kanununa göre İcra Vekilleri 

Heyetince tesbit ve ilan edilmiş olan hallerdir.” 

“Fevkalede halin, seferberliğin veya harp halinin devamı 

müddetince askeri bir hizmet yaparken Milli 

Müdafaa vasıtalarına veya askeri ihtiyaçlara taalluk 

eden taahüt, imal, inşa, alım, satım, teslim, tesellüm, 

nakil, muhafaza veya tevzii yahut celp, sevk ve muayene 

gibi işlerde zimmet, irtilas, irtikâp, rüşvet veya 

hırsızlık suçlarından birini işleyenler on seneden aşağı 

olmamak üzere ağır hapis veya müebbet ağır hapis 

cezasıyla birlikte beş yüz liradan aşağı olmamak üzere 

ağır para cezasıyla cezalandırılırlar.” 

RG, 8 

Ağustos 


RG, 8 

Ağustos 


8 Ağustos Askeri Kara, Deniz ve Hava 

Ataşeleri Maiyetlerine 

Birer Er Verilmesi Hakkında 


7 maddelik bu kanunun birinci maddesine göre yabancı 

memleketlerde bulundurulacak kara, deniz ve 

hava ataşeleri maiyetlerine denize mensup birer hizmet 

eri verilir. 

RG, 8 

Ağustos 


8 Ağustos Yabancı Memleketlere Gönderilecek 

Memurların Harcırahları 

Hakkındaki 3441 

Sayılı Kanuna Ek 4279 sayılı 


8 Ağustos Askeri Muhakeme Usulü 

Kanununun Bazı Maddelerini 

Değiştiren 4280 sayılı 


Yapılan ek şu şekildedir: “Daimi memuriyetle yabancı 

memleketlere ve yabancı memleketlerde bir 

yerden diğer bir yere gönderilen askeri ataşelerin beraberlerinde 

götürecekleri veya ailelerine terfik edecekleri 

hizmetçilerden yalnız biri için ikinci, bulunmadığı 

takdirde birinci mevki şimendifer ve ikinci 

mevki vapur bileti ile mensubolduğu ataşenin yevmiyesinin 

altıda biri yevmiye olarak verilir.” 


vardır.) Bu kanunla 1930 tarihli 1631 sayılı kanunun 

1, 3, 4 ve 26ıncı maddeleri değiştirilmiştir. Değişiklik 

yapılan 1nci madde kimlerin askeri mahkemelerde 

yargılanacağını düzenlemektedir. Değişiklik yapılan 

3ncü madde de kanunda yer alan bazı suçları işleyenlerin 

askeri şahıslardan olmasalar bile askeri mahkemelere 

verileceklerine ilişkindir. Değiştirilen 4’üncü 

madde davaların tehir koşullarına, 26ıncı madde ise 

Alay Askeri Mahkemelerin bakacağı suçlara ilişkindir. 

RG, 8 

Ağustos 


RG, 8 

Ağustos 


8 Ağustos Hatay Vilayeti Hususi İdaresine 

Devredilecek Gayrimenkuller 

Hakkında 4281 


Bu kanun, kanunda yer alan cetvelde gösterilen gayrimenkullerin 

mülkiyetinin bütün hak ve vecibeleri 

ile birlikte parasız olarak Hatay Vilayeti Özel İdaresi’ne 

devrine ilişkindir. 

RG, 8 

Ağustos 




8 Ağustos Askeri Memurlar Hakkındaki 

1455 Sayılı Kanuna 

Ek 4282 sayılı kanun yayımlandı. 

8 Ağustos Orman Koruma Teşkilat 

Kanununun 3490 Sayılı 

Kanunla Değiştirilen 14 

üncü Maddesinin Değiştirilmesi 



8 Ağustos Türkiye ile Bulgaristan arasında 

Ticaret anlaşması. 

1929 tarihli 1455 sayılı kanuna muvakkat madde eklenmiştir: 

“Subay iken hukuk tahsilini bitirerek 1637 

sayılı kanuna göre Askeri Adli Hakimliğe geçirilenlerden 

halen orduda muvazzaf bulunanların nasıpları 

iki sene ilerletilir. Bu nasıp düzeltilmesinden ötürü 

maaş farkı verilmez ve bu ilerletmeler tekaüt müddetinin 

hesabında fiili hizmetten sayılmaz.” 

Maddenin (B) fıkrası şu şekilde değiştirilmiştir: “(B) 

Talimgâhtan ayrılıp orman koruma kıtalarına dahil 

oldukları günden itibaren iskân ve ilbastan başka çavuşlara 

on beş, onbaşılara on ve her ere beş lira maaş 

verilir ve iaşeleri kazandan yapılır. Ancak kazandan 

iaşeleri mümkün olmıyan erlerin iaşeleri ayda peşinen 

ve maktuan 12 lira tayın bedeli verilmek suretiyle 

temin olunur.” 

Türkiye ile Bulgaristan arasında Ankara’da 27 Mart 

1942 tarihinde imzalanan Ticaret anlaşması ile merbutlarının 

tasdikine dair kanun yayımlandı. 

RG, 8 

Ağustos 


RG, 8 

Ağustos 


RG, 8 

Ağustos 


28 Mart 


9 Ağustos Dört yeni mebus seçildi. Numan Menemencioğlu İstanbul, Sabiha Gökçül 

Samsun, Şükrü Sökmensüer ve Safi Erdem Erzincan 

mebusluğuna seçildiler. 

C. 10 

Ağustos 


10 Ağustos Dördüncü Dil Kurultayı 

açıldı. 

Kurultay 14 Ağustos’a kadar çalışmalarını sürdürmüştür. 

C. 10 

Ağustos 


11 Ağustos 


10 Ağustos Türkiye ile İsviçre arasında 

28 Mart 1942 tarihinde akit 

ve imza edilen Ticaret ve 

Tediye Anlaşması’nın tasdiki 

hakkında 4285 sayılı 

kanun kabul edildi. 

Türkiye ile İsviçre arasında Ankara’da 28 Mart 1942 

tarihinde akit ve imza edilen Ticaret ve Tediye Anlaşması 

ile merbutu protokol ve mektuplar kabul ve 

tasdik edilmiştir. 

RG, 10 

Ağustos 


11 Ağustos Tasarruf Sandıkları Nizamnamesi 

yayımlandı. 

11 Ağustos Adliye Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

11 Ağustos Fazla mesai yapılması hakkında 


yayımlandı. 

Bu Nizamname, 17 Haziran 1930 tarihli Tasarruf 

Sandıkları Hakkında 1711 sayılı kanuna dayalı olarak 

çıkartılmıştır. Özel idare ve belediyelerle milli bankalar 

tarafından kurulacak tasarruf sandıklarının statüleri, 

idare şekilleri, bütçeleri bu Nizamname hükümlerine 

tabi kılınmıştır. 

Adli Tıp İşleri Umum Müdür Yardımcılığı’na Hüseyin 

Enver Karan ve 1. Umumi Müfettişlik Adli Müşavirliği’ne 

Halim Atay’ın tayinleri yapıldı. 

Ergani Bakır ve Şark Kromları, İzmir Türkiye Yağ ve 

Mamulatı Limited Şirketi Fabrikası ile İstanbul’da 

Nikola Karamanoğlu’ya ait İdrofil Pamuk Fabrikası’nda 

günde 3 saate kadar fazla mesai yapılmasına 

izin verildi. 

RG, 11 

Ağustos 


12 Ağustos 


RG, 11 

Ağustos 


RG, 11 

Ağustos 


14 Ağustos İaşe Merkez Teşkilatı’nın 

lağvı hakkında 2/18530 sayılı 

Bakanlar Kurulu Kararı 

yayımlandı. 

İaşe Merkez Teşkilatı ilgası kabul edildi. İaşe Merkez 

Teşkilatının kaldırılması ve bu teşkilata ait işlerin yürütülmesine 

dair Koordinasyon’un 373 sayılı Kararı 

yürürlüğe konuldu. Kararla bundan sonra iaşe işlerini 

RG, 14 

Ağustos 


320 



görecek olan Ticaret Vekâleti’nin merkezde vilayetlerde 

kullanılmak üzere teşkilatına takviyede bulunulmuştur. 

Ticaret Vekâleti’nin teşkilatına 1 adet 

Harp Ekonomisi Bürosu Şefi, 3 adet Müşavir, 2 Raportör, 

1 adet memur; 1 adet Propaganda Bürosu Şefi, 

2 adet Müşavir, 1’er adet raportör ve memur ile 10 

tane müfettiş, 1 hukuk müşaviri, 3 müşavir, 6 raportör, 

7 daktilo memuru, 1 motosikletçi ve 5 adet odacı 

kadrosu eklenmiştir. 

14 Ağustos Dağıtma Ofisi’nin ilgası 


Bakanlar Kurulu Kararları 

yayımlandı. 

14 Ağustos Hariciye Vekilliği’ne yeni 

atama yapıldı. 

Dağıtma Ofisi’nin kaldırılması ve bu ofise ait tasfiye 

işlerine dair Koordinasyon’un 374 sayılı Kararı yürürlüğe 

konuldu. Dağıtma Ofisi tarafından akdedilmiş 

ticari mukavelelerden Ticaret Vekâleti’nin onayıyla 

Ticaret Ofisi’ne devredilecek olanların yerine 

getirilmesi için Dağıtma Ofisi’nin sermayesinden 3 

milyon lira Ticaret Ofisi’nin sermayesine ilave edilmiştir. 

Refik Saydam’ın ani ölümü üzerine Başvekil olan 

Şükrü Saracoğlu’nun vekâleten yürüttüğü Hariciye 

Vekilliği’ne İstanbul mebusu Numan Menemencioğlu 

tayin edildi. 

RG, 14 

Ağustos 


RG, 14 

Ağustos 


14 Ağustos 


14 Ağustos 4286 sayılı Maliye Teşkilatına 

Dair 2996 sayılı Kanun 

ile Devlet Memurları Aylıklarının 


Hakkındaki 3656 ve Buna 

Ek 3888 ve 3968 Sayılı 

Kanunlara Bağlı Cetvellerde 

Değişiklik Yapılması 

Hakkında Kanun yayımlandı. 

Bu Kanunla Maliye Vekâleti Teşkilat ve Vazifeleri 

Hakkındaki 2996 sayılı Kanunun 1. maddesi değiştirilerek 

Maliye Vekâleti’nin merkez teşkilatlanması 

yeniden yapılandırılmıştır. Buna göre, “Maliye Vekâleti 

merkez teşkilatı bir müsteşarla aşağıda yazılı dairelerden 

terekkübeder: Hususi Kalem Müdürlüğü, 

Mali Tetkik Heyeti, Teftiş Heyeti, Hukuk Müşavirliği, 

Bütçe ve Mali Kontrol Umum Müdürlüğü, Muhasebat 

Umum Müdürlüğü, Vasıtasız Vergiler Umum 

Müdürlüğü, Vasıtalı Vergiler Umum Müdürlüğü, 

Hazine Umum Müdürlüğü, Muntazam Borçlar 

Umum Müdürlüğü, Tahsilât Umum Müdürlüğü, Tahsilât 

Umum Müdürlüğü, Milli Emlak Umum Müdürlüğü.” 

Kanunun 4üncü maddesine göre “Nakit İşleri 

Umum Müdürlüğü”nün adı “Hazine Umum Müdürlüğü”ne 

çevrilmiştir. 

RG, 14 

Ağustos 


14 Ağustos Maliye Atlı Tahsildarlarına 

Hayvan Yem Bedeli Verilmesi 



14 Ağustos 4288 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti 

Merkez Hıfzıssıhha 

Müessesesi Adının Değiştirilmesi 

Hakkında Kanun 

yayımlandı. 

14 Ağustos Adliye Harç Tarifesi Kanununun 

Bazı Maddelerini 

Değiştiren 4289 sayılı kanun 

yayımlandı. 

Bu kanuna göre maliye atlı tahsildarlarından yeni tayin 

edilecekler, tayinlerinden, halen müstahdem olanlar 

bu kanunun yayımlanmasından itibaren, hayvanı 

ölenler de ölüm tarihinden itibaren 15 gün içinde birer 

at veya katır bulmaya mecburdurlar. Zamanında 

hayvan tedarik edilemeyenler müstafi sayılmaktadır. 

Bu Kanunla “Türkiye Cumhuriyeti Merkez Hıfzıssıhha 

Müessesesi”nin adı “Türkiye Cumhuriyeti Refik 

Saydam Merkez Hıfzıssıhha Müessesesi” şeklinde 


Bu kanun, 16 Haziran 1934 tarihli 2503 sayılı Adliye 

Harç Tarifesi Kanunu’nun bazı maddelerinin değiştirilmesine 

ilişkindir. 

RG, 14 

Ağustos 


RG, 14 

Ağustos 


RG, 14 

Ağustos 




14 Ağustos Muamele Vergisi Kanununun 

12 nci Maddesine Bir 

Fıkra Eklenmesine ve 26 

ncı Maddesinin Fevkalade 

Hallerin Devamı Müddetince 

Tatbik Edilmemesine 


Bu kanun, 4 Haziran 1940 tarihli 3843 sayılı Muamele 

Vergisi Kanunu’nun 12nci ve 26ncı maddelerindeki 

düzenlemelere ilişkindir. 

RG, 14 

Ağustos 


14 Ağustos Gümrük Çıkış Vergisi 


Bu talimatname ile Gümrük Çıkış Vergisinin konusu, 

matrahı, nispeti, istisnaları belirlendi. 

RG, 14 

Ağustos 


14 Ağustos TBMM tatil kararı aldı. C. 14 

Ağustos 


15 Ağustos Hususi Hastaneler Nizamnamesinin 

53 üncü Maddesini 

Değiştiren Nizamname 

yayımlandı. 

15 Ağustos Belediyeler Bankası Esas 

Nizamnamesinin 15inci 

Maddesine Bir Fıkra İlavesine 

Dair Olan Nizamname 

yayımlandı. 

15 Ağustos İstanbul Mahrukat Ofisi 

Umum Müdürlüğü’ne tayin 

yapıldı. 

5 Haziran 1933 tarihli 2219 sayılı Hususi Hastaneler 

Kanunu’na dayalı olarak 5 Eylül 1934 tarihinde çıkartılan 

Nizamname’nin bir maddesi değiştirilmiştir. 

12 Ağustos 1933 tarihli Belediyeler Bankası Esas Nizamnamesi’ne 

eklenen fıkra, belediyelerin Bankaya 

ödeyemediği kredi taksitleri Hükümetçe fevkalade 

hallerden ileri geldiği kabul edilirse bu taksidin 

Banka İdare Meclisi kararıyla ertelenmesine ilişkindir. 

İstanbul Mahrukat Ofisi Umum Müdürlüğü’ne İş 

Bankası’nın Mersin Toros Orman İşletmesi Müdürü 

orman mühendisi Zeki Kokgil’in tayini yapıldı. 

RG, 15 

Ağustos 


RG, 15 

Ağustos 


RG, 15 

Ağustos 


16 Ağustos Dâhiliye Vekili Erzurum 

milletvekili Fikri Tüzer öldü. 

Dâhiliye Vekâleti’ne Kütahya milletvekili Recep Peker 

atandı. 

RG, 18 

Ağustos 


17 Ağustos 


18 Ağustos 


17 Ağustos Hayvan Sağlık Memurlarına 

Hayvan Yem Bedeli Verilmesi 



17 Ağustos Duyun-u Umumiye ve Münakalat 

Vekâleti 1942 mali 

bütçeler arasında 100 bin 

liralık münakale yapılması 

hakkında 4292 sayılı kanun 

yayımlandı. 

Bu kanunla, 10 Aralık 1933 tarihli Hayvan Sağlığı 

Küçük Sıhhiye Memurlarına Yem Bedeli Verilmesi 

Hakkında 2342 sayılı kanun ilga edilmiştir. 

Bu kanunla Duyun-u Umumiye ile Münakalat Vekâleti 

arasında 100 bin liralık aktarma yapılmıştır. 

17 Ağustos Şekere zam yapıldı. Koordinasyon’un, şeker fiyatlarına yapılacak zamma 

dair 377 sayılı Kararı yürürlüğe konuldu. 

RG, 17 

Ağustos 


RG, 17 

Ağustos 


RG, 17 

Ağustos 


17 Ağustos Dâhiliye Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

4 kaymakamın tayini yapıldı. RG, 17 

Ağustos 


322 



17 Ağustos İstatistik Umum Müdürlüğü 

Müşavirliği’ne tayin yapıldı. 

İstatistik Umum Müdürlüğü Müşavirliği’ne SBO ve 

Sorbonne mezunu Şefik İnan’ın tayini yapıldı. 

RG, 17 

Ağustos 


17 Ağustos Ziraat Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 


yapıldı. 

18 Ağustos Hariciye Vekâleti’nde bir 

büyükelçi merkeze nakledildi. 

Ziraat İşleri Umum Müdürlüğü’ne Süleyman 

Kalaycıoğlu’nun tayini yapıldı. 

Kavak ve Pütürge kaymakamlıklarına Tevfik 

Kılınçarslan ve Ekrem Gönen’in tayinleri yapıldı. 

Berlin Büyükelçisi Hüsrev Gerede merkeze nakledildi. 

RG, 17 

Ağustos 


RG, 18 

Ağustos 


RG, 18 

Ağustos 


20 Ağustos Bazı Muhasiplerin Zimmetlerinin 

Terkini Hakkında 


20 Ağustos Askeri Fabrikalar Tekaüt 

ve Muavenet Sandığı Hakkındaki 

3575 Sayılı Kanunun 

36ıncı Maddesinin Değiştirilmesine 

ve Bu Kanuna 

Bir Muvakkat Madde 

Eklenmesine Dair 4295 sayılı 


Bu kanunla 1929 yılında İstanbul’da Maarif mekteplerinin 

inşasına katılan İstanbul Özel İdare Mimarına 

verilmiş bulunan 1170 lira 99 kuruş terkin edilmiştir. 

Antalya gümrük muhasebe başkâtibi Bekir Sıdık 

Karabilgin adına tazmini hükmolunan 6630 lira da 

terkin edilmiştir. 

Bu kanun, 7 Şubat 1939 tarihli 3575 sayılı kanunun 

36. maddesinin değiştirilmesine ilişkindir. 

RG, 20 

Ağustos 


RG, 20 

Ağustos 


20 Ağustos Askeri Memurlar Hakkındaki 

1455 Sayılı Kanuna 

Bir Muvakkat Madde Eklenmesine 



20 Ağustos Eşkıya Müsademesinde 

Malul Olanların 3656 ve 

4222 Sayılı Kanunların 24 

ve 21 inci Maddelerinden 

İstifade Etmeleri Hakkında 


20 Ağustos Telsiz Kanununun 19 uncu 

Maddesinin 1 inci Fıkrasının 

Tadili Hakkında 4300 


20 Ağustos İskenderun Limanının Devlet 

Demiryolları ve Limanları 

İşletme Umum Müdürlüğüne 

Devri ve Mezkûr 

Umum Müdürlükçe İşletilmesi 



Bu kanun 27 Mayıs 1929 tarihli Askeri Memurlar 

Hakkında 1455 sayılı kanuna bir geçici madde 

eklenmesine ilişkindir. Bu maddeye göre nasıpları 

dörder sene ilerletilen askeri memurlara ikişer 

sene daha nasıp ilerletmesi yapılması karara bağlanmıştır. 

Bu kanun 23 Haziran 1937 tarihli Telsiz Kanunu’nun 

bir maddesindeki tadile ilişkindir. 

İskenderun Liman İdaresi 28 Şubat 1942 tarihinde 

2/17384 sayılı BKK ile Devlet Demiryolları Umum 

Müdürlüğü emrine verilmişti. 

RG, 20 

Ağustos 


RG, 20 

Ağustos 


RG, 20 

Ağustos 


RG, 20 

Ağustos 




20 Ağustos Mersin Liman Şirketinin 

Satın Alınması Hakkındaki 

Mukavelenin Tasdikine Dair 


20 Ağustos Mersin Limanının Devlet 

Demiryolları ve Limanları 

İşletme Umum Müdürlüğünce 

İşletilmesi Hakkında 


Mersin Liman İşleri Türk Anonim Şirketi 10 Mart 

1942 vaziyetiyle Hükümet tarafından satın alınmıştır. 

14 Mayıs 1942 tarihli 2/17874 sayılı BKK ile Mersin 

Limanı’ndaki belediyeye ait beş iskele Devlet Demiryolları 

ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğü’ne 

devredilmişti. 

RG, 20 

Ağustos 


RG, 20 

Ağustos 


20 Ağustos Mesleki ve Teknik Okullar 

Açılması ve Mevcutlarının 

Büyütülmesi Hakkında 


Bu kanunla Maarif Vekilliği mesleki ve teknik müesseseleriyle 

Ankara’da bir Yüksek Teknik Okulu ve 

bir teknik okulu açılmasını ve bugün idare etmekte 

bulunduğu Mesleki ve Teknik Öğretim müesseselerinin 

büyütülmesini, gerek mevcut teknik öğretim müesseselerinin 

ve gerek yeniden açılacak olanların gerekse 

Erkek Sanat Okulu mezunlarının staj görmeleri 

için kurulacak olan staj fabrikalarının inşaatını ve istimlâk 

işlerini ve her türlü lüzumlu alet, teçhizat ve 

tesisatı temin etmek üzere 75 milyon liraya kadar 

1942-1951 yıllarına geçici taahhüdat ve sarfiyat icrasına 

izinli kılınmıştır. 

RG, 20 

Ağustos 


22 Ağustos İncir ve Üzüm Hakkında 


Koordinasyonun kararıyla doğrudan doğruya müstahsilden 

incir ve üzüm mubayaası için Ticaret Vekâleti 

emrine 2 milyon liraya kadar mütedavil sermaye 

tahsis edilmiştir. 

RG, 22 

Ağustos 


22 Ağustos Fındık Hakkında 2/18600 


Koordinasyonun kararıyla doğrudan doğruya müstahsilden 

fındık mubayaası için Ticaret Vekâleti emrine 

2 milyon liraya kadar mütedavil sermaye tahsis 

edilmiştir. 

RG, 22 

Ağustos 


22 Ağustos Kömür Madenlerinde Çalışmakta 

Olan İşçilere Verilecek 

Ekmek Hakkında 


Devlet sermayesiyle işletilen kömür madenlerinde, 

ocaklarında çalışan dahili işçilerin gündelik ekmeklerinin 

1000 grama ve harici işçilerin ekmek miktarını 

da 750 grama kadar çıkarmak için Ticaret Vekilliği’ne 

yetki verilmiştir. 

RG, 22 

Ağustos 


24 Ağustos Meclisin tatili hakkında 


yayımlandı. 

TBMM 1 Kasım 1942’ye kadar tatil edilmiştir. RG, 24 

Ağustos 


25 Ağustos Çekirdeksiz Kuru Üzüm İhracatının 

Murakabesine Dair 

Nizamnameye Bir Madde 

Eklenmesi Hakkındaki Nizamnamenin 

Tadiline Dair 

Olan Nizamname yayımlandı. 

21 Ağustos 1937 tarihli Çekirdeksiz Kuru Üzüm İhracatının 

Murakabesi Hakkında Nizamname’ye bir 

madde eklenmesine ilişkindir. Eklenen maddeyle 20 

günlük kontrol belgesi süresini 60 güne çıkarmaya 

Ticaret Vekâleti’ne yetki verilmiştir. 

RG, 25 

Ağustos 


25 Ağustos Fındık İhracatının Murakabesi 

Nizamnamesine Bir 

Madde Eklenmesine Dair 

Olan Nizamname yayımlandı. 

24 Ağustos 1937 tarihli Fındık İhracatının Murakabesine 

Dair Nizamname’de değişiklik yapılmıştır. 

Eklenen maddeyle 20 günlük kontrol belgesi süresini 

60 güne çıkarmaya Ticaret Vekâleti’ne yetki verilmiştir. 

RG, 25 

Ağustos 


324 



25 Ağustos Zeytinciliğin Islahına ve 

Yabani Zeytinlerin Aşılattırılmasına 

Dair Nizamnamenin 

Tadili Hakkındaki 


9 Mart 1940 tarihli Zeytinciliğin Islahına ve Yabani 

Zeytinlerin Aşılattırılmasına Dair Nizamnamenin 

6ncı maddesinin (B) fıkrası ile 8nci maddesi tadil 

edilmiştir. 

RG, 25 

Ağustos 


25 Ağustos Ereğli Kömür Havzası Maden 

Ocaklarında Çalışan 

İşçilerin Sıhhi İhtiyaçlarının 

Teminine Dair Nizamname 

yayımlandı. 

25 Ağustos 2/18618 sayılı BKK yayımlandı. 

Bu Nizamname ile 17 Ocak 1936 tarihli Ereğli Kömür 

Havzası Maden Ocaklarında Çalışan Amelenin 

Sıhhi İhtiyaçlarının Teminine Dair Nizamname ilga 

edilmiştir. Yürürlüğe konan nizamnameyle Ereğli 

kömürleri işletmesinde çalışan bütün maden işçilerinin 

her türlü sıhhi bakımları ile hasta ve kazazede 

olanlarının muayene ve tedavilerini sağlamak amacıyla 

gerekli olan sağlık teşkilatı işletme tarafından 

kurulması düzenlenmiştir. 

Gümüşhane Valisi Hasip Koylan’ın Urfa Valiliği’ne 

naklen, Mülkiye müfettişi Nuri Atay’ın Erzurum, 

Samsun eski Vali muavini Edip Kutay’ın Gümüşhane 

ve Dâhiliye Vekâleti Hukuk Müşavir Muavini Saim 

Hazar’ın Rize Vali vekilliklerine yeniden tayinleri 


RG, 25 

Ağustos 


RG, 25 

Ağustos 


26 Ağustos Fahri Maliye Müfettişliği. Alaattin Kayal’a Fahri Maliye Müfettişliği ünvanı 

verildi. 

RG, 26 

Ağustos 


26 Ağustos Milli Emlak Umum Müdürlüğü’ne 


26 Ağustos Sıhhat ve İçtimai Muavenet 


26 Ağustos Hariciye Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 


yapıldı. 

Milli Emlak Umum Müdürlüğü’ne Cemal Eyüpoğlu, 

Tahsilât Umum Müdürlüğü’ne Tevfik Koral’ın tayini 

yapıldı. 

Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâleti Müfettişliği’ne 

Op. Dr. Hayri Saran’ın, Edirne Sıhhat ve İçtimai Muavenet 

Müdürlüğü’ne Dr. Vefik Giray’ın tayini yapıldı. 

Hariciye Vekâleti Umumi Kâtipliği’ne Şevki Berker’in 

tayini yapıldı. Ayrıca Ticaret Vekâleti İaşe Müsteşarlığı 

Dağıtma Ofisi Umum Müdürlüğü'ne tayin edilen 

Celal Tevfik Karasapan'ın Hariciye Vekâleti’ne nakli 

yapıldı. 

Bazı kaymakamlıklara (8 adet), Mahalli İdareler Genel 

Müdürlüğü Şube Müdürlüğü ve Bitlis Mektupçuluğu’na 

tayinler yapıldı. 3. sınıf mülkiye müfettişliklerine 

Fahrettin İnal, Rıfat Bingöl ve Sıddık 

Tümerkan’ın tayinleri yapıldı. İncesu Kaymakamı 

Kamil İnkaya Vekâlet emrine alındı. Erzurum Valisi 

Asım Türeli'nin Seyhan (Adana) İdare Heyeti üyeliğine 


RG, 26 

Ağustos 


RG, 26 

Ağustos 


RG, 26 

Ağustos 


RG, 26 

Ağustos 


28 Ağustos Çelik pulluk uçdemirine el 

konulması hakkında 2/18638 


İstanbul’da Türk-Avrupa Limited Şirketi elinde bulunan 

çelik pulluk uçdemirine Ziraat Vekâleti’nce el 

konmasına dair Koordinasyon’un 382 sayılı kararının 

yürürlüğe konulması hakkındadır. 

RG, 28 

Ağustos 


28 Ağustos Kâğıtlara el konulmasına 

ilişkin kararnamenin ilgası 



Gerçek ve tüzel kişilerin elinde ve gümrüklerde bulunan 

belli vasıftaki kâğıtlara el konulmasına ait 265 

ve 347 sayılı kararların kaldırılmasına dair Koordinasyon’un 

380 sayılı kararının yürürlüğe konması 


RG, 28 

Ağustos 




31 Ağustos Denizli’de köy adı değişikliği. 

31 Ağustos Ceyhan kazasında köy adı 

değişikliği ve müstakil köy 

kurulması. 

31 Ağustos Bazı borçların silinmesi 

hakkında 1312 sayılı 

TBMM kararı yayımlandı. 

1 Eylül 2/18578 sayılı Kararname 

yayımlandı. 

1 Eylül Ticaret Vekâleti’nden Tebliğ. 

Denizli’nin Tavas kazasına bağlı Sarıyer köyünün adı 

“Narlıköy” olarak değiştirildi. 

Ceyhan kazasının Mercin köyüne mahalle halinde 

bağlı bulunan Kerhane Köprüsü köyünün adı “Köprülü” 

olarak değiştirilerek müstakil köy haline getirilmiştir. 

Karar, mücbir ve zaruri sebepler dolayısıyla takip ve 

tahsiline imkân görülmeyen borçların silinmesine 

ilişkindir. 

2654 Sayılı Kanuna Göre İşler Sermaye İle İdare 

Edilen İnekhaneler Talimatnamesi yayımlandı. 

RG, 31 

Ağustos 


RG, 31 

Ağustos 


RG, 31 

Ağustos 


RG, 1 

Eylül 1942 

Yapağılı deriler hakkındadır. RG, 1 


2 Eylül Kömür işçilerinin fazla çalıştırılmaları 

hakkında 


Kömür işçilerine fazla mesai getirildi. Bütün maden 

kömürü ve linyit işletmelerindeki işçilerin normal çalışma 

sürelerine üçer saate kadar fazla çalışma süresi 

ilave edildi. 

RG, 2 


2 Eylül Ticaret Vekâleti’nden Tebliğler. 

4 Eylül Vatandaşlıktan çıkarma işlemi 

yapıldı. 

4 Eylül Manganez hakkında 2/18585 


İlk tebliğ, pamuğun 1942-43 mahsul senesi azami fiyatları 

hakkındadır. İkinci tebliğ ise fındık ihracatının 

murakabesine dair nizamname hakkındadır. 

Yabancı bir devlete hizmet ettiği gerekçesiyle Adil 

Senger vatandaşlıktan çıkarıldı. 

İstanbul’un Kemerburgaz nahiyesindeki Cebeci köyünde 

çıkarılan manganez madeninin % 5 vergiye tabi 

tutulmasına karar verildi. 

RG, 2 


RG, 4 


RG, 4 


4 Eylül İnhisarlar İdaresi Hakkında 


4 Eylül 1942 tarihinden itibaren İnhisarlar İdaresi’nin 

buz, gazoz, soda, malt hülasası, asit karbonik yapıp 

satmasına izin verilmesi hakkındadır. 

RG, 4 


4 Eylül Adliye Vekâleti bünyesinde 

hakim, savcı ve yardımcılıklarına 


5 Eylül 2/18624 sayılı BKK yayımlandı. 

5 Eylül Kahve ve çaydan alınacak 

tekel vergisi hakkında 2/ 


205 adet tayin yapıldı. RG, 4 


Umumi Murakabe Heyeti’nde açık bulunan üyeliğe 

Cevat Adıgün’ün tayini yapıldı. 

1 Haziran 1942 tarihinden itibaren her nevi kahvenin 

kilosundan asgari 300 ve azami 500 ve her nevi çayın 

kilosundan 29 Şubat 1943 tarihine kadar asgari 500 

ve 1 Mart 1943 tarihinden itibaren 750 ve azami 

1000 kuruş inhisar resmi alınmasına karar verilmiştir. 

RG, 5 


RG, 5 


7 Eylül Gıda Maddelerinin ve 

Umumi Sıhhati İlgilendiren 

Eşya ve Levazımın Hususi 

Vasıflarını Gösteren Nizamname 

yayımlandı. 


vardır.) Bu Nizamname 6 Mayıs 1930 tarihli 1593 

sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu’nun 199uncu maddesine 

istinaden hazırlanmıştır. 

RG, 7 


8 Eylül Bazı defterdarların tayinleri 

yapıldı. 



326 



8 Eylül Adliye Vekâleti bünyesinde 

raportör, hakim, savcı ve 

yardımcılıklarına tayinler 

yapıldı. 

8 Eylül Maliye Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 


9 Eylül Hariciye Vekâleti’nde terfiler 

yapıldı. 



Maliye Vekâleti Muntazam Borçlar Umum Müdür 

Yardımcılığına Adnan Çiftçi’nin tayini yapıldı. 

1942 ihraç mevsiminde sevk olunacak fındıkların rutubet 

dereceleri hakkındadır. 

Stockholm Elçisi Agah Aksel ve Marsilya Başkonsolosu 

Bedi Arbel’in terfileri yapıldı. Bunlar dışında 32 

adet terfi yapıldı. 

RG, 8 


RG, 8 


RG, 9 


10 Eylül Urfa’da ilçe adı değiştirildi. Urfa’nın Yaylak kazasının adı “Bozova” olarak değiştirildi. 

10 Eylül Denizli’de bazı köy bağlıları 


Denizli’nin Honaz nahiyesine bağlı Belevi ve Karapınar 

köyleri Çal kazasının merkez nahiyesine bağlandı. 

RG, 10 


RG, 10 


10 Eylül Dâhiliye Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

10 Eylül Münakalat Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 


yapıldı. 

11 Eylül Bazı vali yardımcılıkları ile 

kaymakamlıklara tayinler 

yapıldı. 

12 Eylül Yapağı ve yüne el konması 



12 Eylül Hükümetin kararları: Bütün 

belediyeler hububat toplamaya 

memur edildi. 

Dâhiliye Vekâleti Seferberlik Müdürlüğü’ne Hüsamettin 

Tuğaç’ın tayini yapıldı. 

Yozgat PTT Müdürlüğü'ne Fahri Kutluay, Seyhan 

PTT Müdürlüğü'ne ise Ali Naci Baykal tayin edildi. 

Kemal Artunç, Ömer Lütfi Tuncel ve Muvaffak Batur’un 

İstanbul, Abdullah Karagülle’nin İskenderun 

ve Sami Erdöl'ün Çankırı emniyet amirliklerine tayinleri 

yapıldı. 

Konya, İzmir, Seyhan (Adana), Kars vali yardımcılıkları 

ile Kilis, Edremit ve Marmaris kaymakamlıkları’na 


Yapağı ve yünlere el konuldu. Gerçek ve tüzel kişilerin 

ellerinde bulunan bütün yapağı ve yünün beyana 

tabi tutulması ve el konulmasına dair Koordinasyon’un 

386 sayılı kararı yürürlüğe konuldu. 

Mali ihtiyaçlar için bilumum belediyeler memleketin 

her tarafından hububat satın almaya mezun kılınmışlardır. 

Bu salahiyet bilumum belediyelere hemen harekete 

geçerek memleketin her tarafından, borçlandırılan 

miktar haricinde kalan kısımdan lüzumlu hububatı 

almaları ve ekmek ihtiyaçlarını temin eylemeleri 

vazifesini de vermektedir. 

RG, 10 

Eylül 1942; 

RG, 10 


RG, 11 


RG, 11 


RG, 12 


C. 13 


13 Eylül Narha ve el koymaya muhalefet 

suçlarına ilişkin Adliye 

Vekâleti’nin tamimi. 

Her nevi gıda maddeleri üzerindeki el koyma hükümleri 

25 Temmuz 1942 tarihinden itibaren kaldırılmıştır. 

El koyma kararları kalktıktan sonra Adliye Vekâleti 

bu suçlardan dolayı Adliyece yapılmakta olan takibatın 

durdurulmasını bütün Müddeiumumîliklere 

tebliğ etti. Buna dayalı olarak evvelce mezkûr hükümlere 

muhalefetten suçlu kimseler hakkında Milli 

Korunma Kanunu’na göre hükmedilmiş olan cezaların 

infazı ile eldeki işlerin takibi durdurulmuştur. 

C. 14 Eylül 


29 Eylül 




13 Eylül İstanbul-Ankara tren hattı 

bozuldu. 

14 Eylül İki kişi vatandaşlıktan çıkarıldı. 

15 Eylül Milli Müdafaa tahvilleri çıkarıldı. 

15 Eylül Maliye Vekâleti ile Nafıa 


16 Eylül 1942 mahsulü olan pirinç 

ve çeltiğin bir kısmına el 

konulmasına karar verildi. 


18 Eylül Stalingrad sokaklarında 

Alman ve Rus orduları birbirine 

karıştı. 

18 Eylül Daha sonra “Zoraki Diplomat” 

kitabını yazacak olan 

Yakup Kadri Karaosmanoğlu 

Bern’den Lahey’e 

tayin oldu. 

3 günden beri yağmakta olan şiddetli yağmurlar yüzünden 

İstanbul-Ankara tren hattının Derince ile Yarımca 

arasındaki demiryolu hattı bozuldu. İstanbul 

treni bu yüzden Hereke’de kalmıştır. 

Romanya doğumlu Ali Ahmet adında birinin oğlu olduğunu 

söyleyen Selahattin ile Sürmene ilçesi Vadon 

köyüne kayıtlı Mehmet oğlu Ali Osman izinsiz olarak 

başka bir devletin uyrukluğuna geçtiği tespit edildiğinden 

vatandaşlıktan çıkarılmaları kararı alındı. 

Bu tahvillerden yüzde 7 faizli olanların kupürleri 20, 

100, 500, 1000 ve ikramiyeli yüzde 5 faizli olanların 

ise 20, 100, 200 liralıktır. Ulus Gazetesi başyazarı 

Falih Rıfkı Atay “Milli Müdafaa Tahvillerini Niçin 

Almalısınız?” başlığını taşıyan yazısıyla hükümetin 

iç borçlanma çabasını destekledi. 

Maliye Vekâleti Mali Tetkik Heyeti Başkanlığı’na 

Rüştü Koray, Müsteşar Yardımcılığına İhsan Pırnar 

ve Teftiş Kurulu Başkanlığına Şevket Adalan'ın tayinleri 

yapıldı. Nafıa Vekâleti Müfettişliği’ne Asım 

Aksaçı'nın tayini yapıldı. 

1942 yılı pirinç mahsulüne TMO’ca değer fiyatı üzerinden 

el konulması ve istenen nisbette teslim edenlerin 

kalan mahsulünün serbest bırakılması kararı alındı. 

Çeltiğin kilosuna 27.5, pirincin kilosuna 65 kuruş 

verilecek, 15 tona kadar çeltiğin %10’u, fazlasının 

%20’si teslim edilecek. 

U. 14 


RG, 14 


U. 15 


RG, 15 


RG, 16 

Eylül 


17 Eylül 


Zeytinyağı ve sabun fiyatları hakkındadır. RG, 16 


Şehrin merkezindeki Kızılordu sarayı kanlı savaşlardan 

sonra işgal edildi, Alman kolları birçok noktadan 

Volga’ya ulaştılar. 

Sofya Ortaelçiliği’ne Hasan Vasfi Menteş’in ve Bern 

Elçiliği’ne Lahey elçisi Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun 


C. 19 Eylül 


RG, 18 


18 Eylül İzmir’de incir ve üzüm piyasası 

açıldı. 

Ticaret Vekili İzmir’de incir ve üzüm piyasasını açtı. 

C. 19 Eylül 


18 Eylül Ticaret Vekaleti’nden Tebliğ. 

23 Eylül İhtikâr suçluları hakkında 

Adliye Vekâleti’nin tamimi. 

Tebliğ, çekirdeksiz kuru üzüm ve incir fiyatları hakkındadır. 

Adliye Vekâleti, verilen cezaları hafif buluyor. Cezanın 

yalnız asgari haddinin değil, azami haddinin de 

tatbik edilmesi bildirildi. Milli Korunma Kanunu 

mucibince mahkemeye verilmiş olanların hemen her 

tarafta kanunun tayin ettiği cezaların asgari haddi ile 

mahkûm edildikleri görülmektedir. Adliye Vekâleti 

bu tatbik tarzıyla devlet bünyesini iktisat ve milli 

müdafaa bakımından layıkıyla korunamayacağı mülahazasıyla 

müddeiumumîliklere bir tamim göndermiştir. 

RG, 18 


C. 24 Eylül 


328 



23 Eylül Bir kişi vatandaşlıktan çıkarıldı. 

23 Eylül Dâhiliye, Münakalat, Maliye, 

Nafıa ile Sıhhat ve İçtimai 

Muavenet Vekâletleri’nde 

tayinler yapıldı. Dâhiliye 

Vekâletinde bir kaymakam 

Vekâlet emrine 

alındı. 

24 Eylül Giriş Muamele Vergisi Talimatnamesi 

yayımlandı. 

26 Eylül Onuncu Dil Bayramı kutlandı. 

27 Eylül Mahrukat Ofisi tevziata 

başlıyor. 

28 Eylül Maliye Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

28 Eylül Maarif Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 


yapıldı. 

29 Eylül Dâhiliye Vekilliği’nde yeni 

bir büro kuruldu. 

30 Eylül Milli Müdafaa istikrazı tamamlandı. 

Edirne doğumlu Osman oğlu Çingene Mehmet vatandaşlıktan 


Hadi İntepe’nin Kulp, Sezai Harmankaya’nın Kandıra 

kaymakamlıklarına, Şefik Erol’un Bolu Mektupçuluğu’na 

tayini yapıldı. Dâhiliye Vekâleti Mahalli İdareler 

Umum Müdürlüğü Şube Müdürlüğü’ne Münip 

İlban’ın tayini yapıldı. Görülen lüzum üzerine Dikili 

Kaymakamı Kemal Etizer Bakanlık emrine alındı. 

Niğde PTT Müdürlüğü’ne Kadri Kut, Zonguldak 

PTT Müdürlüğü’ne Hakkı Tartal’ın tayinleri yapıldı. 

Bursa Defterdarlığı’na Hayrettin Taluy’un tayini yapıldı. 

Nafıa Vekâleti müfettişliklerine Şeref Solu ve 

Nedim Bumin’in tayinleri yapıldı. Sıhhat ve İçtimai 

Muavenet Vekâleti Hıfzıssıhha Dairesi Başkanlığı’na 

Dr. Bilal Kamil İdil’in tayini yapıldı. 

Dil Kurultayı azası Atatürk’ün kabrini ziyaret etti, 

bütün halkevlerinde tören yapıldı. 

Kooperatife dahil olan memurlara taksitle odun ve 

kömür verilecek, halk da mahalle birliklerinden karne 

alacak. 

Vergiler Temyiz Komisyonu 1. Reisliği'ne Maliye 

Vekâleti Müsteşar Muavini Hüsnü Yümel'in ve üyeliğe 

Bursa Defterdarı Kemal Tükel'in tayinleri yapıldı. 

Eskişehir Maarif Müdürlüğü’ne Hüsamettin Arkan’ın 


3. sınıf mülkiye müfettişliklerine Ahmet Turgut Başkaya, 

Emin Göksal ve Cemal Babac’ın tayini yapıldı. 

Emniyet Umum Müdürlüğü Arşiv Müdürlüğü, Polis 

Enstitüsü Dâhiliye Müdürlüğü, Erzurum Emniyet 

Müdürlüğü ve Ankara Emniyet Müdürlüğü Şube 

Müdürlüğüne tayinler yapıldı. Bunlara ek olarak 8 

kaymakam tayini yapıldı. 

Kurulan büro köylü borçlarının zamanında teslimini 

sağlayacak. Ticaret Vekilliğince borçlandırma konusu 

etrafında Valiliklere yapılan tebligatın vaktinde 

yerine getirilmesini takip etmek üzere Dâhiliye Vekilliğinde 

bir büro kurulmuştur. Büro borçlandırılmış 

miktarların eksiksiz olarak zamanında alım yerlerine 

teslimini temin yolunda valiliklerce yapılan çalışmaları 

takip edecek, Ticaret Vekilliğinde iaşe konuları 

üzerinde yapılmış ve yapılmakta olan tebliğlerin yerine 

getirilmesi için gerekli çalışmaları daimi bir 

kontrole tabi tutacaktır. 

Milli Müdafaa tahvillerinin 40 milyon liralık ilk kısmı 

500 bin liralık talep fazlasıyla 15 günde tamamen 

satıldı. 

RG, 23 


RG, 23 

Eylül 

1942; 25 


RG, 24 


C. 27 Eylül 


C. 27 Eylül 


RG, 28 


RG, 28 


RG, 28 


U. 30 


C. 1 

Birinciteşrin 






30 Eylül Kızılordu 80 kilometrelik 

bir cephede taarruza geçti. 

1 Ekim Akaryakıt miktarı hakkında 

18807/2 sayılı kararname 

yayımlandı. 

1 Ekim Ekmek satışı serbest bırakıldı. 

1 Ekim İstanbul’da Belediye seçimi. 

Don ile Volga arasında başlayan hücumlara sürülerle 

uçak ve yığınlarla tank iştirak ediyor. 

Kara ve deniz vasıtalarına verilecek akaryakıt miktarını 

tespit ve tahdit için Ticaret Vekâleti’ne yetki verilmesine 

dair K/390 sayılı Kararın yürürlüğe konulmasına 

karar verildi. 

İstanbul Belediyesi hudutları dışında kalan yerlerde 

ekmeğin satışının serbest bırakıldığı ilan edildi. 

11 kazadan toplam 67 üyelik için aday gösterilmiştir. 

Bu üyelerden 20’si yenidir. Seçim faaliyeti ayın onuna 

kadar devam edecektir. Gazetelerde yer alan haberlerde 

oy sandıklarının çok kalabalık olduğu belirtilmiştir. 

Seçim sonuçlarını Cumhuriyet gazetesi 16 

Ekim tarihli nüshasında duyurmuştur. Buna göre kullanılan 

oyların ilçelere göre dağılımı şu şekilde gerçekleşmiştir: 

Fatih: 48.800 kadın+47.900 erkek, Sarıyer: 

6890 kadın+5590 erkek, Eyüp: 7660 kadın+6930 

erkek, Kadıköy: 2600 kadın+3700 erkek, 

Kartal: 510 kadın+690 erkek, Yalova: 617 kadın+335 

erkek, Silivri: 508 kadın+550 erkek, Eminönü: 

40.456 toplam, Beykoz: 1692 toplam. 

C. 1 



RG, 1 

Teşrinievvel 


C. 1 



C. 1 






1942; C.16 



1 Ekim 25 kişi vatandaşlığa alındı. 25 kişinin 1312 ve 2510 sayılı kanunların 6ncı maddeleri 

doğrultusunda Türk vatandaşlığına alınmalarına 

İcra Vekilleri Heyeti’nce karar verildi. 

RG, 1 

Teşrinievvel 


BCA: 

30..18.1.2/ 

100.85..7. 

3 Ekim Sahtekâr Kaymakam: Kemal 

Etizer iki sene 11 ay 

hapse mahkûm oldu. 

3 Ekim Şiddetli yağmurlar nedeniyle 

Ankara ile İstanbul 

arası tren seferleri inkıtaa 

uğradı. 

3 Ekim Ekrem König Paris’te tevkif 

edildi. 

3 Ekim Türk Hava Kurumu Ana 

Tüzüğü değişikliği İcra 

Heyeti Vekilleri’nce kabul 

edildi. 

Sahtekârlık suçundan dolayı muhakeme edilmekte 

olan Dikili kaymakamı Kemal Etizer’in muhakemesi 

bitti. Suçlu 2 sene 11 ay ağır hapse mahkûm oldu. 

Mahkeme Kemal Etizer’i Türk Ceza Kanunu’nun 

324/1inci maddesi mucibince şiddet sebebine nazaran 

takiben 2 sene 6 ay hapse, fakat sahtekârlık suçunu 

defeatla işlediğinden bu cezanın altıda birinin zammı 

ile 2 sene 11 aya mahkûm etti. 

Geyve ile Doğançay arasında bozulan yolun tamirine 

devam ediliyor, hareket eden trenler geri döndü. Vezirköprü’de 

85 ev hasara uğradı, İstanbul’da da bazı 

yerleri su bastı. 

Ekrem König Hariciye Vekâleti’nin mühürlerini taklit 

ederek İspanya’ya tayyare satışı yapmakla suçlanıyordu. 

16 Şubat 1925 tarihinde kurulmuş bulunan Türk Hava 

Kurumu’nun tüzüğü değiştirildi. 

C. 4 



C. 4 



C. 4 



RG, 3 

Teşrinievvel 


5 Ekim Ankara’da Belediye seçimi. Ankara Belediye Meclisi azalıkları için hangi semt 

seçicilerinin hangi günlerde rey vereceği 3 Ekim’de 

tespit edilmiştir. Belediye Meclisi azasının seçimine 

5 Ekim 1942 pazartesi günü sabahleyin saat 9’da başlanacak 

ve seçim işi 9 Ekim 1942 cuma günü saat 

U. 3 





330 



19’da bitirilecektir. Bu devrede Ankara Belediye 

Meclisi azası 40’a çıkmıştır. CHP Ankara İdare Heyeti’nce 

tespit edilen Ankara Belediye Meclisi aza 

namzetleri arasında CHP Halkevleri Müfettişi Behçet 

Kemal Çağlar, tüccar Vehbi Koç bulunmaktadır. 

Adaylardan 38’i erkek, 2’si kadındır. 

5 Ekim Bir kişi vatandaşlıktan çıkarıldı. 

Abbas İldeniz ise 

vatandaşlığa geri döndü. 

6 Ekim Emniyet Umum Müdürlüğü 

bünyesinde emniyet müdürü 


6 Ekim Maarif Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

6 Ekim Ticaret Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

6 Ekim Gümrük ve İnhisarlar Vekâleti’nde 


7 Ekim Hariciye Vekâleti’nde merkeze 

nakiller ve tayinler 

yapıldı. 

7 Ekim Bazı hakim, savcı ve yardımcılıklarına 


Hüseyin oğlu Ahmet yabancı bir devletin ordusuna 

hizmet ettiği anlaşıldığından vatandaşlıktan çıkarıldı. 

1938 tarihli 2/9536 sayılı Kararın Abbas İldeniz’in 

vatandaşlıktan çıkarılmasına ait olan hükmü kaldırılmıştır. 

RG, 5 

Teşrinievvel 



Teşrinievvel 


Maarif Vekâleti Talim ve Terbiye Kurulu üyeliğine 

Yunus Kazım Kuni'nin tayini yapıldı. 

Ticaret Vekâleti Dış Ticaret Dairesi İhtisas Mevkii 

Başkan Yardımcılığına Fikri Diker'in tayini yapıldı. 

İnhisarlar Umum Müdür Yardımcılığına Ekrem 

Necmi İnel'in tayini yapıldı. 

Rodos Başkonsolosu, Tebriz Konsolosu ve Rizaiye 

Konsolosluğu memurunun merkeze nakilleri yapıldı. 

Tebriz, Rizaiye ve Tahran Büyükelçiliği başkâtipliğine 


RG, 6 

Teşrinievvel 


RG, 6 

Teşrinievvel 


RG, 6 

Teşrinievvel 


RG, 7 

Teşrinievvel 



Teşrinievvel 


8 Ekim Tevhidi İçtihat Kararları Takibi şikayete bağlı davalarda, iş beratle neticelendiği 

taktirde masraf ve borçların davacı mahiyetindeki 

müştekiden alınmasına dairdir. 

8 Ekim Tevhidi İçtihat Kararları Resmi makamlara verilen istidalarda yazılı hakareti 

tazammun eden sözlerin, aleniyet ve ihtilat unsurları 

hasıl olduğu taktirde, suç teşkil edeceğine dairdir. 

8 Ekim Tevhidi İçtihat Kararları Tecil olunan cezayı istilzam eden suç bir cinsten olmadığı 

taktirde tekerrürün tatbik edilmeyeceği hakkındadır. 

RG, 8 

Teşrinievvel 


RG, 8 

Teşrinievvel 


RG, 8 

Teşrinievvel 


9 Ekim Ankara’da Belediye seçimi 

bitti. 

Belediye seçimlerinde 44.197 yurttaş rey verdi. Reylerini 

kullananların nisbeti yüzde 95’tir. Bunlardan 

18.922’si kadın, 25.275’i erkektir. Ankara Belediye 

Meclisine bu seçimle 40’ı asıl ve 40’ı yedek olmak 

üzere 80 aza seçilmiştir. Asıl azalardan 36’sı Ankara 

Belediye Meclisi’nde önceden yer alan kişilerdir. 

Meclis’e bu seçimde yeni olarak dört aza katılmıştır. 

U. 10 



9 Ekim Pahalılığa karşı tedbirler. İstanbul mebuslarının tespit ettikleri umumi halk dileği 

ekmekten karne usulünün kaldırılmamasına dairdir. 

C. 10 





9 Ekim Maden üretiminden vergi 

alınması. 

10 Ekim Halkın ihtiyacı için Belediyelerin 

serbest piyasadan 

hububat satın almaları. 

Burdur ilinin Sultandere yöresinde bulunan linyit 

madeninden % 3 üretim vergisi alınmasına İcra Vekilleri 

Heyeti’nce karar verildi. 

Bazı vilayetlerden istihsal mıntıkalarına gönderilen 

mutemetlerin serbest piyasadan hububat satın almalarına 

mahalli idare amirlerince müsaade olunmadığının 

Ticaret Vekâleti’nce öğrenilmesi üzerine Vekâlet 

valiliklere bir tamim göndererek halkın ihtiyacını temin 

etmek mevkiinde olan belediyelerin serbest piyasadan 

mubayaada bulunmalarına mani olunmamasını 

tebliğ etti. 

RG, 9 

Teşrinievvel 


C. 11 



11 



10 Ekim Ticaret Vekâleti ekmeğe 

patates karıştırılmasını tavsiye 

etti. 

Yurdun bazı mıntıkalarında ekmeklik una patates karıştırıldığı 

ve bu suretle elde dilen ekmeğin de beyaz, 

yumuşak ve lezzetli olduğu anlaşıldığından Ticaret 

Vekâleti bütün vilayetlere lüzumu halinde ekmeğe 

patates karıştırılmasını tavsiye etmiştir. 

U. 11 



10 Ekim Atlantik boğuşması: Alman 

denizaltıları yeniden 24 

müttefik gemisi batırdı. 

10 Ekim İzmir Selçuk’ta yeniden belediye 

kuruldu. 

10 Ekim 2/18815 sayılı BKK yayımlandı. 

14 Ekim Salomonlarda yeni bir deniz 

muharebesi oldu. 

14 Ekim Ankara, İstanbul ve İzmir’de 

karne usulü. 

15 Ekim Londra Belediye Reisi Ankara 

Vali ve Belediye Reisi’ne 

BBC vasıtasıyla bir 

mesaj gönderdi. Berlin 

Radyosu da benzer bir mesaj 

yayınladı. 

Amerikan deniz inşaatı da dev adımlarla ilerleyerek 

Eylül’de 1.177.300 tonluk doksan üç gemi teslim etti. 

İzmir’in Kuşadası kazasına bağlı Akıncılar nahiyesinin 

merkezi olan Selçuk köyünde belediye kuruldu. 

Telsiz ücretleri tarifesinde değişiklik yapılmasına 

ilişkindir. 

Altı Japon harb gemisi batırıldı, Amerika’nın da bir 

muhribi battı ve birçok gemileri hasara uğradı. 

Ankara, İstanbul ve İzmir’de karne usulü kaldırılmayacak. 

Dul, yetim, tekaüd, maluliyet ve hidematı vataniye 

maaşı alanlara 10 günde bir aynen ekmeklik 

hububat verilecek. 

Ankara’nın Hükümet merkezi olarak seçildiği günün 

19uncu yıldönümünde Londra Belediye Reisi Ankara 

Vali ve Belediye Reisi Nevzat Tandoğan’a bir 

mesaj gönderdi: “Ankara erkekleri, Ankara kadınları 

ve Ankara çocukları! Londra size en samimi dileklerini 

göndermekte ve saadet, refah temenni etmektedir.” 

C. 11 



RG, 10 

Teşrinievvel 


RG, 10 

Teşrinievvel 


C. 15 



C. 15 



U. 16 



17 



15 Ekim Başvekâlete bağlı Vakıflar 

Genel Müdürlüğü’nün merkez 

ve taşra örgütüne tayinler 

yapıldı. 

15 Ekim Dâhiliye Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. İki kaymakam 

Vekâlet emrine alındı. 

Vakıflar Umum Müdürlüğü Teftiş Kurulu Başkanlığı, 

Vakıflar Müfettişliği, İzmir, Balıkesir, Mersin ve 

Kayseri vakıflar müdürlüklerine tayinler yapıldı. 

Ankara İl İdare Kurulu Üyeliği’ne İlhan Sakızlı, Babaeski, 

Bayramiç kaymakamlıklarına Raşit Eremsoy 

ve İhsan Sabri Çağlıyan, Afyon Mektupçuluğu’na 

Nusret Ünlütürk’ün tayinleri yapıldı. Torbalı kaymakamı 

Hayri Bingöl ile Of kaymakamı Tevfik Besim 

bakanlık emrine alındı. 

RG, 15 

Teşrinievvel 


RG, 15 

Teşrinievvel 


332 



15 Ekim Sıhhat ve İçtimai Muavenet 


Bolu Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürlüğü’ne Dr. 

Reşit Talimcioğlu’nun, Ağrı Sıhhat ve İçtimai Muavenet 

Müdürlüğü’ne Dr. Mazhar Cemil Esen’in tayini 

yapıldı. 

RG, 15 

Teşrinievvel 


17 Ekim Gümrüklerden çekilmeyen 

mallar hakkında 2/18841 

sayılı kararname yayımlandı. 

Gümrüklerden Çekilmeyen Malların Çekilmesi İçin 

31 Mayıs 1940 Tarihli ve 2/13647 sayılı Kararname 

ile Ticaret Vekâletine Verilmiş Olan Salahiyetin Kullanılması 


RG, 17 

Teşrinievvel 


17 Ekim Amerikalılar Afrika’da Liberya’yı 

işgal etti. 

18 Ekim Ankara, İstanbul ve İzmir’in 

un ihtiyacı. 

19 Ekim Adana’da tüccarın sakladığı 

32 ton şeker meydana 


19 Ekim Maarif Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

20 Ekim Dâhiliye Vekili’nin Reisliği’nde 

“Valiler Toplantısı” 

yapıldı. 

20 Ekim Devletçe el konulan hububat 

miktarlarında değişiklikler 

yapıldı. 

20 Ekim Vurgunculukla mücadelede 

belediyeleri aydınlatacak 

bir büro kuruldu. 

Belediyelerin kendi vasıtalarıyla ihtiyacı temin edemeyecekleri 

anlaşıldığından hububat Ofis tarafından 

verilecek. 

Vilayetin emriyle piyasada yapılan sıkı bir kontrol 

sonucunda 7 tüccar ve bakkalın depolarında 32 tona 

yakın saklı şeker bulunduğu meydana çıkmıştır. Karaborsada 

kilosunu 250 kuruşa satan bu kişiler mahkemeye 

verildi. 

Tokat, Sinop, Kocaeli, Ağrı, Antalya ve Trabzon maarif 

müdürlüklerine Abdullah Akal, Bedri Ahıskalı, 

Fahrettin Alper, Melih Kınay, Ali Rıza Uysal ve Nebi 

Taşar’ın tayinleri yapıldı. 

Vilayetlerin iaşe durumunu görüşmek üzere Dâhiliye 

Vekili Recep Peker reisliğinde Ankara Vali ve Belediye 

Başkanı Nevzat Tandoğan, İstanbul Vali ve Belediye 

Reisi Lütfi Kırdar, İzmir Valisi Sabri Öney, 

Bursa Valisi Fazlı Güleç, Eskişehir Valisi Hamit 

Oskay ve Kastamonu Valisi Mithat Altıok’un katıldığı 

bir toplantı yapıldı. 

2/18365 sayılı Kararla yürürlüğe konulmuş olan 

K/366 sayılı Kararın bazı maddelerinin değiştirilerek 

yerine Koordinasyon Heyeti Reisliği’nin K/391 sayılı 

Kararı’nın konulmasına karar verildi. Bu değişikliklere 

göre Hükümet hisseleri her tarafta alım merkezlerine 

teslim edilinceye kadar 1942 yılı hububat mahsulünün 

satışı ve izinsiz nakli yasaklanmıştır. Hükümet 

hissesi teslim olunduktan sonra geri kalan miktar 

üzerindeki nakil ve satış tahdidi yerinde yapılacak 

ilanlarla kaldırılacaktır. Hükümet hissesini müddetinde 

teslim etmeyen müstahsilin bilumum hububat 

elkoyma hükmüne tabi tutulacaktır. 

Belediyelerin fiyat murakabesi ve vurgunculukla mücadele 

işlerinde faaliyetini takip ve belediyeleri bu 

hususta tenvir ve ikaz etmek üzere Ticaret Vekilliğinde 

mütehassıs elemanlardan mürekkep bir büro 

kurulmuş ve faaliyete başlamıştır. Ticaret Vekilliği 

Belediyelere bir tamim göndererek fiyat kontrolü ve 

vurgunla mücadele konusunda açıklamalarda bulunmuştur. 

371 sayılı Koordinasyon kararıyla lağvedilen 

Fiyat Murakabe komisyonları vazife ve salahiyetleri 

belediye encümenlerine devredilmiş ve belediyeler 

C. 18 



C. 19 



C. 20 



RG, 19 

Teşrinievvel 


U. 21 



RG, 20 

Teşrinievvel 


U. 21 



22 



U. 21 



22 





fiyat murakabe ve vurgunla mücadele işleri ile görevlendirilmiştir. 

Bu doğrultuda tamimde söz konusu 

komisyonların kaldırılmasının ve bu görevlerin belediyeye 

bırakılması fiyat hareketlerinin kontrolsüz bırakılacağı 

anlamına gelmediği vurgulanarak belediyelerin 

MKK’nın kendilerine verdiği yetkileri kullanmaları 

istenmiştir. Bu hususta belediyelerde bir fiyat 

murakabe ve ihtikârla mücadele bürosunun kurulması 

zorunlu görülmüştür. 

21 Ekim Nahiye adı değişikliği yapıldı. 

21 Ekim Ticaret Vekâleti ve Maliye 

Vekâleti’nde tayin yapıldı. 

Muğla’nın Köyceğiz kazası Dalaman nahiyesinin Ortaca 

köyüne nakledilerek nahiye adının “Ortaca” olarak 

değiştirilmesine karar verildi. 

Ticaret Vekâleti Mıntıka Ticaret Müdürlüğü’ne Cevdet 

Arıkut tayin edildi. Devlet Denizyolları Muhasebe 

Müdürlüğü’ne Tevfik Rıza Pırnal’ın tayini kabul 

edildi. 

RG, 21 

Teşrinievvel 


RG, 21 

Teşrinievvel 


23 Ekim Tevhidi İçtihat Kararları Milli Korunma Kanunu hükümlerine muhalif hareket 

edenler hakkında TCK’nın 69. maddesine göre ceza 

tayin edileceği hakkındadır. 

24 Ekim Tevhidi İçtihat Kararları Mahkemeler ve mahkemeler ile kaza salahiyetini haiz 

heyetler arasında zuhur eden ihtilaflar hakkındadır. 

RG, 23 

Teşrinievvel 


RG, 24 

Teşrinievvel 


27 Ekim 2/18887 sayılı kararname 

yayımlandı. 

28 Ekim Maden üretiminin vergilendirilmesi. 

29 Ekim Cumhuriyet Bayramı tüm 

yurtta kutlandı. 

31 Ekim Devlet resim ve heykel sergisi 

açıldı. 

Hükümetçe Ekmek ve Ekmeklik Hububat ve Sair Eşya 

ve Maddelerin Dağıtılmasına Dair Talimatname 

yayımlandı. 

İcra Vekilleri Heyetince Bursa’nın Çökene ve Tekerler 

köylerinde bulunan krom madeni üretiminin % 10 

vergilendirilmesine karar verildi. 

Cumhurbaşkanı İsmet İnönü millete hitabında “… 

doğru yoldan sapan soysuzların, ne kadar marifetli ve 

hilyeli olurlarsa olsunlar eninde sonunda her halde 

yakalanacaklarına zerre kadar şüphe etmeyiniz” dedi. 

Devlet resim ve heykel sergisi Ankara’da Başvekil 

tarafından açıldı. 

RG, 27 

Teşrinievvel 


RG, 28 

Teşrinievvel 


C. 29 



30 



C. 1 

İkinciteşrin 


31 Ekim Afrika’da harekat. 8inci İngiliz ordusu yeniden taarruza başladı. Mısır’da 

yeni İngiliz taarruzu başladı. 

C. 1 





1 Kasım Abdülhalik Renda, Büyük 

Millet Meclisi Başkanlığı’na 

seçildi. 

1 Kasım İsmet İnönü TBMM’nin altıncı 

seçim döneminin dördüncü 

toplantı yılını açtı. 

TBMM’de riyaset divanı seçimi yapılarak Meclis Reisliğine 

Abdülhalik Renda ittifakla seçildi. 

“Şuursuz bir ticaret havası, haklı sebepleri çok aşan 

bir pahalılık belası, bugün vatanımızı ıstırap içinde 

bulunduruyor… Bulanık zamanı, bir daha ele geçmez 

fırsat sayan eski batakçı çiftlik ağası, ve elinden gelse 

teneffüs ettiğimiz havayı ticaret metası yapmaya yeltenen 

gözü doymaz vurguncu tüccar, ve bütün bu sı- 

C. 2 



RG, 2 

Teşrinisani 


334 



kıntıları politika ihtirasları için büyük fırsat sanan ve 

hangi yabancı millet hesabına çalıştığı belli olmayan 

bir kaç politikacı, büyük bir milletin bütün hayatına 

küstah bir surette kundak koymaya çalışmaktadırlar. 

Üç beş yüzü geçmeyen bu insanların vatana karşı 

aşikar olan zararlarını gidermek yolu elbette vardır... 

Ticaretin ve iktisadi faaliyetlerin serbestliğini bahane 

ederek milleti soymak hakkını hiç kimseye, hiçbir 

zümreye tanımamalıyız.” 

1 Kasım Elektrik Fiyatlarına zam 

yapıldı. 

2 Kasım İstanbul Üniversitesi yeni 

öğretim yılına Rektör Cemil 

Bilsel’in nutkuyla başladı. 

2 Kasım Dâhiliye Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

3 Kasım Belediye Kontrol Teşkilatı 

genişliyor. 

3 Kasım 2/18889 sayılı kararname 

kabul edildi. 


kabul edildi. 

3 Kasım Muğla’da köy bağlılığı değişikliği 

yapıldı. 

3 Kasım Aydın’da köy birleştirmesi 

yapıldı. 

4 Kasım Von Papen’e karşı suikast 

davası yeniden başladı. 

Elektrik fiyatlarına kilovat başına 2 kuruş zam yapıldı. 

1941-1942 öğretim yılında mezun olanların sayısı 

719, sınıf geçenlerin sayısı da 5703’tür. Üniversite’nin 

talebe sayısı bu yıl 11.000 kişiyi buldu. 

C. 1 



U. 3 

Sonteşrin 


Savur Kaymakamlığı'na Cemil Calı'nın tayini yapıldı. RG, 2 

Teşrinisani 


İaşe ve fiyat murakabe işlerinin belediyelere devri 

üzerine belediyelerin kontrol teşkilatlarını genişletmek 

gerekmiştir. Ticaret Vekilliği belediyelere verilecek 

iaşe kadroları üzerinde incelemeler yapmaktadır. 

Verilecek kadrolar belediyelerin nüfusu göz önüne 

alınarak hazırlanmıştır. Kadrolar 4 tipe ayrılmıştır. 

A tipi kadrolar nüfusu 5-10 bin arasında bulunan belediyelere, 

B tipi kadrolar nüfusu 10-25 bin arasında 

bulunan belediyelere, C tipi kadrolar nüfusu 25-50 

bin arasında bulunan belediyelere, D tipi kadrolar ise 

nüfusu 50 binin üzerinde olan belediyelere verilecektir. 

Sümerbank’ın Teknik Umum Müdür Muavinliği’ne 

Bülent Büktaş’ın tayini yapıldı. 

Lüzumunda ecnebi memleketlerde ve Türkiye’de şubeler 

açmak ve Türkiye’de turizmin oluşmasına çalışmak 

üzere İstanbul’da Türkiye Turing ve Otomobil 

Kulübü kurulmasına izin verilmesi hakkındadır. 

Muğla Vilayeti’nin Köyceğiz kazasına bağlı Dalaman 

nahiyesinin Çakallık, Eskiköy, İslamkerim, 

Akçataş, Kapukargın, Çürükarda, Feyziye, Söğüt, 

Kızılyurt, Karadonlar köylerinin manevi şahsiyetleri 

kaldırılarak Ortaca Köyüne naklolunmuşlardır. 

Aydın Vilayeti’nin Nazilli kazasının Horsunlu nahiyesine 

bağlı Gereniz köyü ile Fethiye köyleri birleştirilmiştir. 

Temyiz Mahkemesi’nin bozma kararı üzerine Von 

Papen’e karşı suikast davası yeniden başladı. Kavaklıdere 

yolu üzerinde Alman Büyükelçisi von Papen 

ve eşine yakın bir mesafede patlayan bir bomba dolayısıyla 

Ankara Ağır Ceza Mahkemesinde geçen 

U. 4 

Sonteşrin 


RG, 3 

Teşrinisani 


RG, 3 

Teşrinisani 


RG, 3 

Teşrinisani 


RG, 3 

Teşrinisani 


U. 5 

Sonteşrin 




dava, suçlu olarak ele geçirilen Karnilof, Pavlof, 

Abdurrahman Sayman ve Süleyman Sağol adında 4 

şahsın mahkumiyeti ile sonuçlanmıştı. Ankara Ağır 

Ceza Mahkemesi, olay sırasında patlayan cismin etkisiyle 

ölen Ömer Tokad’ın Von Papen’i teammütle 

öldürmeye tam derecede teşebbüs ettiği kanaatine 

varmış Sovyet tebasından İvan oğlu Lionit Karnilof 

ve Nikolay oğlu Giyorgi Pavlof’u da Ömer Tokad’ı 

bu fiile azmettirmekten suçlu saymıştı. Abdurrahman 

Sayman ve Süleyman Sağol da Pavlof ve Karnilof’a 

bilerek yardım ve müzaharetten mahkum olmuşlardı. 

Karnilof ve Pavlof’un cezaları yirmişer, diğerleri 

onar sene hapisti. Ayrıca bir kısım masrafları da ödeyeceklerdi. 

17 Haziran’da Ağır Ceza Mahkemesi’nin 

tefhim ettiği bu karar suçlular tarafından temyiz 

edilmişti. 

4 Kasım Tevhidi İçtihat Kararı. Türk Ceza Kanunu’nun 109uncu maddesinin veçhi 

tatbiki hakkındadır. 

RG, 4 

Teşrinisani 


5 Kasım İstanbul Belediyesi piyasayı 

kontrol ediyor. 

İstanbul Valisi ve Belediye Reisi Dr. Lütfi Kırdar’ın 

başkanlığında Vali muavini Ahmet Kınık, Belediye 

Reis Muavini, Teftiş Heyeti Reisi ve Belediye İktisat 

Müdürü’nden oluşan komisyon düzenli olarak her 

akşam toplanarak fiyatlara ilişkin olarak belediye 

müfettişlerinin verdikleri raporları incelemektedirler. 

Son iki ayda kazalar hariç Belediye İktisat Müdürlüğü 

tarafından yapılan teftişler sırasında ihtikâr suçları 

tespit edilerek çok sayıda kişi adliyeye verilmiştir. 

C. 6 



5 Kasım Ticaret, Sanayi Odaları, Ticaret 

borsaları ve esnaf birliklerine 

ilişkin kanun projesi. 

Ticaret Vekilliği’nce hazırlanan bir kanun projesine 

göre Ticaret, Sanayi Odaları, Ticaret borsaları ve esnaf 

birlikleri mesleki temsil esasına göre amme müessesesi 

oluyor. Bu kurumlar mensupları sıkı bir disiplin 

altına alınmaktadır. 

U. 6 

Sonteşrin 


6 Kasım Mısır’da Mihver Ordusu: 

Elalemeyn cephesinde bozulduktan 

sonra Mersa 

Matruh’a kadar çekildi. 

6 Kasım İzmit Belediye Reisi tevkif 

edilerek serbest bırakıldı. 


kabul edildi. 

7 Kasım Dâhiliye Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

8 Kasım Amerika, Fas ve Cezayir’e 

asker çıkardı, Fransa ile 

muharebe başladı. 

Bozgun halinde çekilen Almanlar’ın arkasında İtalyanlar 

dümdar muharebesi veriyorlar. Times’a göre 

Mihverciler kuvvetlerinin beşte dördünü kaybettiler. 

İzmit Belediye Reisi Kemal Öz turşucu Sabahaddin 

Palabıyık adında birisine 6 tane ekmek karnesini hususi 

olarak verdiği iddiasıyla tevkif edilerek milli korunma 

mahkemesine verilmiştir. 

Bilecik Valisi Rifat Şahinbaş'ın Isparta Valiliği'ne, 

Isparta Valisi Selahattin Üner'in Bilecik Valiliği'ne 

naklen tayinleri yapıldı. 

Torbalı, Hekimhan, Dikili, Manavgat, Feke kaymakamlıkları, 

Nüfus İşleri Genel Müdürlüğü 2. Şube 

Müdürlüğü ve Zonguldak ile Gümüşhane mektupçuluklarına 


Cezayir, Oran, Casablanca şehirleri etrafında şiddetli 

çarpışmalar oluyor. 

C. 7 


1942, U. 7 

Sonteşrin 


C. 7 



RG, 6 

Teşrinisani 


RG, 7 

Teşrinisani 


C. 9 



336 



9 Kasım “Piyasa şiddetle kontrol 

ediliyor.” 

Tetkikler yapan Belediye Teftiş Heyeti’nin raporları 

üzerine bir kısım zeytinyağı tüccarları mahkemeye 

verildi. 

C. 10 



9 Kasım Fahri Maliye müfettişliği. Rüştü Koray’a fahri maliye müfettişliği unvanı verildi. 

RG, 9 

Teşrinisani 


9 Kasım Dâhiliye Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

9 Kasım Burdur Valiliğine tayin yapıldı. 

10 Kasım Atatürk’ün dördüncü ölüm 

yılı. 


yayımlandı. 

10 Kasım Oran Amerikalılar tarafından 

zaptedildi. 

11 Kasım Fransız Afrika’sı teslim oldu. 

11 Kasım Dâhiliye Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

İstanbul Emniyet Müdürlüğü’ne Haluk Nihat Pepeyi’nin 


İstanbul Emniyet Müdürü Kamuran Çuhruk'un Burdur 

Valiliği'ne tayini yapıldı. 

“Devletimizin banisi ve milletimizin fedakâr, sadık 

hadimi, insanlık idealinin aşık ve mümtaz siması, eşsiz 

kahraman Atatürk! Vatan sana minnettardır” İsmet 

İnönü. Cumhuriyet ve Ulus gazeteleri Atatürk’ün 

dördüncü ölüm yılında Atatürk’e ilişkin yazılara geniş 

yer vermişlerdir. 

Belediyeler Bankası Esas Nizamnamesinin A Fıkrasının 

Değiştirilmesi Hakkındaki Nizamname yayımlandı. 

“A-Belediyelere, şehirlerin tanzim ve tesisi işlerinde 

yapacakları esaslı amme hizmetleri için ve 

fevkalade hallerde belde halkının iaşe ve havayici zaruriye 

ihtiyaçlarını temin etmek üzere lüzumlu maddeleri 

satın almak, depo etmek ve halka satmak gibi 

muameleler için muhtaç olacakları parayı, yapılacak 

işlerin ehemmiyetine ve belediyelerin ödeme kabiliyetlerine 

göre ikraz etmek kısa veya uzun vadeli 

avans vermek ve cari hesaplar açmak veya bunlara 

tavassut ve kefalet etmek.” 

Tunus Beyi, Amerika ordusunun geçmesine müsaade 

etti, Amerikalılar Tunus’a girdiler. 

Alman ve İtalyan orduları bütün Fransa’yı istila ettiler, 

Pétain işgali protesto ederek Vichy’den ayrıldı. 

RG, 9 

Teşrinisani 


RG, 9 

Teşrinisani 


U. 10 

Sonteşrin 

1942, C. 

10 



RG, 10 

Teşrinisani 


C. 11 



C. 12 




Teşrinisani 


11 Kasım Şeker beyana tabi tutuldu 

ve üç gün satışı yasaklandı. 

Şeker satanlar Hükümete beyanname verecekler. 12 

Kasım’da alınacak yeni kararla şeker satışı yasağı 3 

gün daha uzatılacaktır. 

RG, 11 

Teşrinisani 


11 

Sonteşrin 


12 Kasım 4305 Sayılı Varlık Vergisi 

Hakkında Kanun yayımlandı. 

Büyük Millet Meclisi’nde hararetli müzakereler sonucunda 

varlık kanun layihası müttefikan kabul edildi. 

Bunu yalnız tüccarlar, büyük çiftçiler ve irat sahipleri 

verecektir. 

RG, 12 

Teşrinisani 


C. 12 



U. 12 

Sonteşrin 




12 Kasım Franz Von Papen’e suikast 

davası. 

Keskin Ağır Ceza mahkemesi maznunların reddi hakim 

talebini reddetti. 

C. 13 



12 Kasım Üniversitelere ucuz ekmek. Üniversite talebelerine ve ecnebi mektep hocalarına 

da memur karnesi verilecek. Fakülte dekanlıkları talebelere 

beyannameleri dağıtmaya başlamıştır. Beyannameler 

iki güne kadar doldurulup Dekanlıklara 

teslim edilmiş olunacaktır. Daha sonra bu kişilerin 

ellerindeki karneler memur karneleriyle değiştirilecektir. 

C. 13 



13 Kasım Varlık Vergisi tatbikatına 

her tarafta başlandı. 

Hükümetin yeni tedbirleri sayesinde tedavülden 300 

milyon liranın Hazineye iade edilebileceği umuluyor. 

C. 14 



14 Kasım Müttefikler Tunus’ta. Birinci İngiliz ordusu Bizert üzerine yürüyor. Tunus’ta 

Mihver kıskaç içine alındı. 

14 Kasım Nebati yağlara hükümetçe 



16 Kasım Nebati Mahsullerin ve pirinayı 

Tasir veya Tasfiye 

Eden Sınai Müesseselerden 

Muamele Vergisinin Aynen 

Alınması Hakkında 4307 


Nebati yağlara Milli Korunma Kanunu’nun muaddel 

14üncü maddesine dayanılarak hükümetçe el konuldu. 

Koordinasyon'un nebati yağların % 15'ine değer 

fiyatları peşin olarak ödenmek suretiyle hükümetçe 

satın alınmak üzere el konulmasına dair K/393 sayılı 

Kararı'nın yürürlüğe konulmasına karar verildi. 

Kanunun birinci maddesine göre Maliye Vekaleti, 

nebati mahsulleri ve pirinayı tasir veya tasfiye etmek 

suretiyle üretilmiş bulunan yağlardan 3843, 4040 ve 

4290 sayılı kanunlar çerçevesinde alınmakta olan 

muamele vergilerini, tespit edeceği cins yağlar için 

ve lüzum göreceği mahallerde para yerine yağ olarak 

almaya yetkili kılınmıştır. 

C. 15 



RG, 14 

Teşrinisani 


RG, 16 

Teşrinisani 


16 Kasım Devletçe Parasız Verilecek 

Giyim Eşyası Hakkında 

Kanun yayımlandı. 


vardır.) 

Bu kanunda yazılı esaslara göre bir defalık devletçe 

parasız giyim eşyası verilmesine ilişkindir. 

RG, 16 

Teşrinisani 


16 Kasım Şeker ve Şeker Pancarına 

Zam Yapılması Hakkında 


Şeker ve şeker pancarına zam yapılması kararı alındı. 

Buna göre fabrikalarda şekerin toptan fiyatı ambalaj 

masrafları hariç olmak üzere kristal şeker için 

480 kuruş, küp şeker için 500 kuruş olarak belirlenmiştir. 

RG, 16 

Teşrinisani 


16 Kasım Hükümetçe Ekmek ve Ekmeklik 

Hububat ve Sair 

Eşya ve Maddelerin Dağıtılmasına 

Dair Talimatnamenin 

Şeker tevziatına Ait 

Olan 16-20 nci Maddelerini 

Değiştiren Ek Talimatname 

yayımlandı. 

16 Kasım Stokçuluğun yasaklanması 



Her türlü sanat ve ticaret adamının faaliyet sahaları 

haricindeki maddeleri ve tüccar olmayanların herhangi 

bir malı ticaret amacıyla stok etmelerinin yasaklanması 

kararı yürürlüğe konmuştur. 

RG, 16 

Teşrinisani 


RG, 16 

Teşrinisani 


338 



17 Kasım Bazı tahsis edilen kredilerin 

iptali hakkında 2/18946 sayılı 


Bazı müesseseler adına Milli Korunma Kanunu’na 

dayanılarak tahsis edilmiş bulunan kredilerin iptaline 

ilişkindir. Bu kapsamda iptal edilen krediler arasında 

Petrol Ofisi’ne tahsis edilmiş bulunan beş milyon liralık 

sermayenin iki buçuk milyon lirası, İstanbul 

Mahrukat Ofisi’ne tahsis edilen iki buçuk milyon liralık 

mütedavil sermayenin bir milyon lirası, Ziraat 

Vekâleti’ne tahsis edilen 80280 liralık teşkilat masrafından 

bakiye kalan 63.115 lira yer almaktadır. 

RG, 17 

Teşrinisani 


17 Kasım Milli Korunma Mahkemeleri 

kadrosu hakkında 2/ 


17 Kasım Kükürt ithali hakkında 2/ 


18 Kasım Türkiye’ye Giren Bazı 

Maddelerden Alınacak Giriş 

İstihlak Vergisi Talimatnamesi 

yayımlandı. 

19 Kasım Şehir ve kasabalarda emniyet 

ve asayiş işlerine yardım 

edecek bekçilerin ailelerine 

iaşe yardımı kabul 

edildi. 

19 Kasım Toprak Mahsulleri Ofisi’ne 


19 Kasım Bazı illerin belediye başkanlıklarına 

seçilenlerin 

başkanlıkları onaylandı. 

26 Şubat 1942 tarihinde 2/17450 sayılı BKK ile kurulmuş 

bulunan Milli Korunma Mahkemeleri kadrosuna 

40 lira asli maaşlı iki müddei umumi muavinliği 

kadrosu ilave edilmiştir. 

Hariçten kükürt ithali için Etibank emrine tahsis oluna 

500.000 liralık mütedavil sermayenin 625.000 liraya 

yükseltilmesi hakkındadır. 

Şehir ve kasabalarda emniyet ve asayiş işlerine yardım 

edecek çarşı, mahalle ve kır bekçilerinin de memur 

ve müstahdemlere uygulanması kararlaştırılan 

iaşe tedbirlerinden aileleriyle birlikte istifade ettirilmesine 


TMO İdare Meclisi Başkanlığı'na İstanbul Belediye 

İktisat Müdürü Saffet Sezen'in ve üyeliklere Konya 

Ticaret Müdürü Halil Mithat Karagülle, eski Adana 

Valisi Faik Üstün ve Ziraat Başmüfettişlerinden Salih 

Ekim'in tayinleri yapıldı. 

Antakya, Antalya, Çanakkale, Çoruh, Denizli, Elazığ, 

Isparta, Kars, Kayseri, Muş, Niğde, Sivas ve Sinop 

illeri belediye başkanlıklarına seçilenlerin Başkanlıkları 

onaylandı. 

RG, 17 

Teşrinisani 


RG, 17 

Teşrinisani 


RG, 18 

Teşrinisani 


RG, 19 

Teşrinisani 


RG, 19 

Teşrinisani 


RG, 19 

Teşrinisani 


19 Kasım Çarşı, mahalle ve kır bekçileri 



Karar şehir ve kasaba sınırları içinde emniyet ve asayiş 

işlerinden polis ve jandarmaya yardımcı birer unsur 

olarak görev yapan çarşı, mahalle ve kır bekçilerinin 

de memur ve müstahdemler hakkında uygulanan 

iaşe tedbirlerinden aileleriyle birlikte yararlandırılmaları 


RG, 19 

Teşrinisani 


20 Kasım Bazı hakim, savcı ve yardımcılıklarına 


21 Kasım Kabotaj Gümrük Talimatnamesi 

yayımlandı. 

23 Kasım 3611 Numaralı Kanunun 6 

ncı Maddesi Mucibince 


Teşrinisani 


Talimatname 1 Aralık 1942’den itibaren yürürlüğe 

girecektir. Talimatnamede kabotaj bir Türk limanından 

başka bir Türk limanına denizden eşya ve yolcu 

taşınması olarak tanımlanmıştır. 

(8.1.1943 Tarihli ve 5299 sayılı RG’de düzeltmesi 

vardır.) 

RG, 21 

Teşrinisani 


RG, 23 

Teşrinisani 



Yapılacak Elektrik Tesislerinin 

Kabulleri Hakkında 

Talimatname kabul edildi. 

23 Kasım Stalingrad’ı kurtarmak için 

büyük bir muharebe başladı. 

Kızılordu’nun şehrin şimal ve cenubundan yaptığı taarruzlardan 

sonra muhtelif noktalarda Alman hatlarına 

girdiği bildiriliyor. 


C. 24 



24 Kasım Tevhidi İçtihat Kararları. İlk kararın özü; kaçakçılığın men ve takibi hakkında 

1918 numaralı kanunu 3777 numaralı kanunla tadil 

olunan 55nci maddesinin son fıkrası hükmüne tevfikan 

değeri 50 liradan fazla eşyanın müsaderesine dair 

sadır olan hükümlerin temyiz kabiliyeti olduğuna dairdir. 

İkinci kararın özü; takibi şikayete bağlı suçlardan 

mağdurun zabıt varakasına dercolunan mücerret 

şikayet ve beyanlarıyla muhakeme esnasında mesbuk 

şikayetlerin takibat ve duruşma icrasına esas olamayacağı 


RG, 24 

Teşrinisani 


25 Kasım 2/19008 sayılı BKK yayımlandı. 

25 Kasım Vilayet Umumi Meclis seçimi 

yapıldı. 

26 Kasım Askeri Hastanelere Alınacak 

Ahali ve Fukara Hakkındaki 

Nizamnameyi Tadil 

Eden Nizamname yayımlandı. 

Umumi, Mülhak ve Hususi Bütçelerle, Belediye Bütçelerinden 

ve 3659 Sayılı Kanuna Tabi Müessese ve 

Teşekküllerden Aylık Alanlara Parasız Verilecek Giyim 

Eşyasının Temin ve Tevzi Suretine Dair Talimatname 

yayımlanmasına ilişkindir. 

Ankara merkez ve kazalarında Vilayet Umumi Meclis 

seçimi yapıldı. Seçim yapılan kazalar Ayaş, Bala, 

Beypazarı, Çubuk, Haymana, Kalecik, Keskin, Kızılcahamam, 

Nallıhan, Polatlı, Şereflikoçhisar’dır. Kullanılan 

oylar sonucunda üyeliklere CHP adayları seçilmiştir. 

Yapılan değişiklik şu şekildedir: “Askeri hastane ve 

sıhhi müessese olmıyan yerlerde, tedaviye muhtaç 

görülen bütün ordu mensupları, Hükümete ve vilayet 

hususi idarelerine ve belediyelere ait hastanelerde ve 

sıhhi müesseselerde tedavi olunurlar ve bunların tedavi 

masrafları tamamen ait olduğu vekalet veya daireleri 

bütçelerinden verilir.” 

RG, 25 

Teşrinisani 


U. 26 

Sonteşrin 


RG, 26 

Teşrinisani 


26 Kasım Maarif ve Üniversite teşkilatı 

genişliyor. 

26 Kasım Sıhhat ve İçtimai Muavenet 


27 Kasım 2/18959 sayılı BKK yayımlandı. 

İstanbul Üniversitesindeki profesörlük kadrolarına 

ilaveler yapılacaktır. Maarif Vekâleti merkez ve vilayetler 

teşkilat ile İstanbul Üniversitesi’nin ve bir kısım 

müesseselerin kadrolarında bazı değişiklikler yapan 

kanun layihasını hazırlayarak Meclis’e verdi. 

Teklif edilen lahiya ile İstanbul Üniversitesi idare ve 

tedris kadrosu da genişletilmektedir. Yeni layiha ile 

mevcud 70 lira maaşlı üç profesörlük kadrosu ile doçentlik 

kadrolarından sekizi kaldırılarak yerine onbeş 

tane 80 liralık profesörlük kadrosu konmuştur. 

Erzincan Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürlüğü'ne 

Refet Onur'un, Çoruh Sıhhat ve İçtimai Muavenet 

Müdürlüğü'ne Dr. Naci Kanşiray'ın tayini yapıldı. 

Devlet Şurası'nda açık bulunan savcılığa birinci sınıf 

muavinlerden Ziya Önen'in tayini yapıldı. 

C. 27 



RG, 26 

Teşrinisani 


RG, 27 

Teşrinisani 


340 



27 Kasım Adliye Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

27 Kasım Bazı illerin belediye başkanlıklarına 

seçilenlerin 


30 Kasım Bazı kaymakamlar Bakanlık 


1 Aralık 1 kişinin vatandaşlığa alınmasına 


2 Aralık Bazı kaymakam ve mektupçuluklar 

ile Mahalli İdareler 

Genel Müdürlüğü ve 

Ankara Hukuk İşleri Müdürlüğü'ne 


2 Aralık Bazı illerin belediye başkanlıklarına 

seçilenlerin 


İstanbul Kadastro Hakimliği, İzmir Asliye Ceza Hakimliği, 

İzmit Savcılığı, Orhangazi, Şereflikoçhisar, 

Kırıkhan hakim ve yardımcılığı ve Afyon üye yardımcılığına 


Afyon, Aydın, Bursa, Edirne, Manisa, Çorum, Ordu 

ve Çankırı belediye başkanlıklarına seçilenlerin Başkanlıklarının 

onayı yapıldı. 

Görülen lüzum üzerine İncesu ve Ürgüp kaymakamları 

Mahmut Nedim Hivel ve Mahmut Şahin’in Bakanlık 

emrine alınmalarına karar verildi. 

1936 yılından beri Türkiye'de oturan İsviçre uyruklu 

Ojen kızı Alice Besse'nin vatandaşlığa alınmasına karar 

verildi. 

RG, 27 

Teşrinisani 


RG, 27 

Teşrinisani 


RG, 30 

Teşrinisani 


RG, 1 

Kanunuevvel 



Kanunuevvel 


Samsun, Burdur, Balıkesir, Tokat, Konya, Bitlis, 

Kırklareli, Siirt, Kastamonu, Kütahya, Erzurum, 

Amasya, Bilecik, Bolu, Mersin, Yozgat, Rize, Adana, 

Tekirdağ ve İzmir belediye başkanlıklarına seçilenlerin 


RG, 2 

Kanunuevvel 


3 Aralık Nakil Vasıtaları İçin Ücretli 

Çalışma Mecburiyeti Konması 

Hakkında 2/19032 sayılı 


Hakkari ve Mardin vilayetlerinde iaşe maddeleri nakline 

uygun bilumum nakil vasıtaları için Milli Korunma 

Kanunu’nun muaddel 36ncı maddesine dayanılarak 

ücretli çalışma mecburiyeti konulmasına ilişkindir. 

RG, 3 

Kanunuevvel 


4 Aralık 2/19044 sayılı kararname 

yürürlüğe kondu. 

Zeki Kokgil’in istifası üzerine açılan İstanbul Mahrukat 

Ofisi Umum Müdürlüğü'ne Emekli General 

Seyfettin Akkoç'un tayini yapıldı. 

RG, 4 

Kanunuevvel 


5 Aralık Çorum’da zelzele oldu. Osmancık nahiyesinde ve civarındaki zelzele büyük 

zararlara sebep oldu. Birçok köy tamamen, büyük bir 

kısım da korkunç surette hasara uğradı. 

5 Aralık Seferberlikte veya Fevkalade 

Hallerde Askeri Şahıslara 

Ait Hukuk Davalariyle 

İcra Takiplerinde Yapılacak 

Muameleler Hakkında 


Bu kanun seferberlikte veya olağanüstü hallerde askeri 

hizmet sebebiyle ikametgâhlarından devamlı olarak 

ayrılmış bulunan askeri şahıslar hakkında açılmış 

veya açılacak hukuk davalarında bu kişilerin muhakemede 

bizzat hazır bulunmalarında kesin zorunluluk 

görülenlerin davaları mahkeme kararıyla seferberliğin 

ve olağanüstü halin sona erdiği tarihten itibaren 

iki ay sonraya ertelenmesini düzenlemektedir. 

C. 6 

Birincikanun 


RG, 5 

Kanunuevvel 


5 Aralık Ticaret Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

Ticaret Vekâleti Ticaret Mıntıka Müdürlüğü'ne Mesut 

Şarman'ın tayini yapıldı. 

RG, 5 

Kanunuevvel 


5 Aralık Un Fabrikasına El Konulması 

Hakkında 2/19085 sayılı 


Milli Korunma Kanunu’nun muaddel 18nci maddesine 

dayanılarak Eskişehir'de Hamdi Gamgam'a ait Un 

ve İrmik Fabrikası'na bina, tesisat, makine, alet ve 

edevatı ile Hükümet tarafından el konulmasına dairdir. 

RG, 5 

Kanunuevvel 




5 Aralık Vatandaşlığa alınma işlemi 

yapıldı. 

5 Aralık Isparta’da bir müstakil köy 

kuruldu. 

7 Aralık Münakalat Vekâleti’nde tayin 

yapıldı. 

7 Aralık Dâhiliye Vekâleti’nde tayinler 

yapıldı. 

8 Aralık 1314 sayılı TBMM kararı 

yayımlandı. 

8 Aralık Çukurova’da varlık vergisi 

tatbikatı. 

8 Aralık Bir kaymakam Vekâlet emrine 

alındı. 

9 Aralık Türkiye-İsviçre ticaret anlaşması. 

İzmir Belediyesi Un Fabrikası’nda Ustabaşı mühtedi 

Tarık Uzmanın kızı ‘Margarit’ vatandaşlığa alındı. 

Isparta Vilayeti’nin Yalvaç kazasının Terziler köyüne 

bağlı Söbü Çayırı ile Eyüpler köyüne bağlı İleği Çiftlikleri 

birleştirilerek İleği Köyü adıyla müstakil bir 

köy haline getirilmiştir. 

Münakalat Vekâleti Teftiş Heyeti Reisliği 2. Sınıf 

Müfettişliğine Hikmet Ilgaz'ın tayini yapıldı. 

İstanbul Polis Mektebi Müdürlüğü, Aydın ve İzmir 

emniyet müdürlükleri, 3. Umumi Müfettişlik Yabancı 

İşler Müdürlüğü ve 4. Umumi Müfettişlik Emniyet 

Müşavirliği’ne tayinler yapıldı. 

İstanbul, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale ve 

Kocaeli illerinde ilan edilmiş Örfi İdare’nin altı ay 

daha uzatılmasına karar verildi. 

Mersin’le Tarsus’ta bazı tüccar ve fabrikatörlere 42 

bin liradan 1 milyon liraya kadar vergi tarhedildi. 

Görülen idari lüzum üzerine Ödemiş Kaymakamı İhsan 

Kurtan Bakanlık emrine alındı. 

Türkiye-İsviçre ticaret anlaşması Hariciye Vekâleti’nde 

imzalandı. Anlaşmaya göre her iki ülke arasında 

60 milyon franklık mübadele yapılması karara 

bağlandı. 

RG, 5 

Kanunuevvel 


RG, 5 

Kanunuevvel 


RG, 7 

Kanunuevvel 


RG, 7 

Kanunuevvel 


RG, 8 

Kanunuevvel 


C. 9 

Birincikanun 


RG, 8 

Kanunuevvel 


C. 10 

Birincikanun 


10 Aralık Tahran’da kargaşalıklar. Halk parlamento meydanında nümayiş yaptı, mağazaları 

yağma etti, asker ateş ederek nümayişçileri dağıttı. 

10 Aralık TBMM Kararı: Kars Mebusu 

Etem İzzet Benice’nin 

teşrii masuniyeti 

Son Telgraf Gazetesi’nin 14 Ekim 1941 tarihli nüshasında 

yayımlanan “Ankara-İstanbul Treninde Yeni 

Bir Cürmü Meşhut” başlıklı yazıdan dolayı açılan 

amme hukuku davasına katılması gereken gazete sahibi 

ve halen Kars mebusu olan Etem İzzet Benice 

hakkındaki kamu davası düşmüş olduğu için Meclis’ce 

müzakereye ilişkin bir durum olmadığına karar 

verilmiştir. 

C. 11 

Birincikanun 


RG, 10 

Kanunuevvel 


11 Aralık Edirne’de Varlık Vergisi 

mükellefleri ilan edildi. 

12 Aralık 4311 sayılı kanun yayımlandı. 

Valinin reisliğinde çalışmakta olan komisyon işini bitirerek 

mükelleflerin isimleriyle tahakkuk ettirilen 

vergi miktarlarını gösteren listeler şehrin işlek yerlerine 

asılmıştır. 

Maaş Kanununa Ek 4161 Sayılı Kanunun Bazı Maddelerini 

Değiştiren Kanun yayımlandı. 

C. 12 

Birincikanun 


RG, 12 

Kanunuevvel 


12 Aralık Vatan gazetesinin iki ay 

kapatılmasına karar verildi. 

Gazetenin kapatılmasına gerekçe olarak “memleketin 

umumi siyasetine dokunacak mahiyette neşriyatta bulunmak” 

gösterildi. 

RG, 12 

Kanunuevvel 


342 



12 Aralık 4313 sayılı kanun yayımlandı. 

13 Aralık Çorum’da yeni zelzeleler 

oldu. 

İnhisarlar Umum Müdürlüğü Mütedavil Sermayesinin 

63.000.000 Liraya Çıkarılması Hakkında Kanun 

yayımlandı. 

Birçok köyde toplam 589 ev yıkıldı, 25 kişi hayatını 

kaybetti. 

RG, 12 

Kanunuevvel 


C. 14 

Birincikanun 


14 Aralık Krom madeni hakkında 


Bursa ilinin Piribeyler köyünden ölü Ahmet Şükrü 

Özyürük tarafından aranarak ortaya çıkarılan krom 

madeni üretiminin %10 vergiye tabi tutulmasına ilişkindir. 

RG, 14 

Kanunuevvel 



seçilenlerin 


Diyarbakır Belediye Başkanlığı'na seçilen Nazım 

Önen'in, Malatya, Van, Eskişehir, Muğla, İzmit illeri 

belediye başkanlıklarına seçilen Şefik Tuğay, Şükrü 

Yürüg, Kamil Kaplanlı, İskender Alper, Kemal 

Özün'ün görevlerinin onayı yapıldı. 

RG, 14 

Kanunuevvel 


15 Aralık Varlık Vergisi Listeleri. Vergi miktarı İzmir’de 27, Ankara’da 14, Adana’da 

58.5 milyon lirayı bulmaktadır. 

C. 16 

Birincikanun 


15 Aralık Türkiye-Macaristan Ticaret 

Anlaşmasına Merbut A Listesinde 

Yazılı Barsak ve 

Amyant Kontenjanlarının 

Tezyidi Hakkında Türk ve 

Macar Hükümetleri Arasında 

Teati Edilen Mektupların 

Tasdikına Dair 4315 


16 Aralık İstanbul’un Varlık Vergisi 

kesinleşti. 

Vali Lütfi Kırdar’ın beyanatı “İstanbul şehrinin ödeyeceği 

varlık vergisi yekünu 330 milyon liradır”. 

RG, 15 

Kanunuevvel 


C. 17 

Birincikanun 


17 Aralık Mükellefler arasından tramvay 

ve elektrik idaresi, 674 

bin lira ile ilk tediyeyi yaptı. 

Milyondan yukarı vergi ödeyecek 11 vatandaş bulunmaktadır. 

Çikvaşirli ailesi 1.6 milyon, Halil Ali 

Bezmen 1.5 milyon, Dilberzadeler 1.212.000, 

Gislavet lastik şirketi 1.2 milyon, Later Zilberman, 

Jak ve İzak Salomon biraderler, Armenak 

Şekerciyan, Vahan Dikiciyan ve şürekası, Mihran 

Ohanyan, H.B.Kori, Narlıyan Lütfiyan ve Şalon biraderler 

için birer milyon vergi tarh edilmiştir. 

C. 18 

Birincikanun 


17 Aralık 4320 sayılı Mebus Seçimi 

Kanunu yayımlandı. 

Cumhuriyet döneminde yapılmış bulunan tüm seçimler 

1908 tarihli İntihabı Mebusan Kanunu Muvakkatı 

ve bu yasanın daha sonraki değiştirilmiş hükümlerine 

göre yapılmıştır. Bu açıdan Mebus Seçimi Kanunu, 

Cumhuriyet tarihinde kabul edilmiş, ilk toplu ve bütünsel 

olma özelliğini taşıyan seçim yasasıdır. Kanuna 

göre mebus seçimi illere göre yapılır. Her vilayet 

bir seçim dairesi ve her nahiye bir seçim şubesi olarak 

belirlenir. Her 40.000 nüfus için bir mebus seçilir. 

Bir seçim dairesi nüfusu 40.000’den az olsa da 

mebus seçme hakkı bulunmaktadır. Seçmen olabilmek 

için Türk olmak, 22 yaşını bitirmiş olmak, kamu 

hizmetlerinden mahrum edilmemiş olmak, mahcur 

olmamak, yabancı uyruktan olduğu iddiasında bulunmuş 

olmamak ve yabancı bir devletin resmi hiz- 

RG, 17 

Kanunuevvel 


Cemil Koçak, 

Türkiye’de 

Milli Şef 

Dönemi, 

Cilt 2, 

s.285-288. 



metinde bulunmamak şartları yer almıştır. Seçimlerin 

iki dereceli olması düzenlenmiştir. Buna göre önce 

birinci seçmenler ikinci seçmenleri, daha sonra da 

ikinci seçmenlerin mebusları seçmesi öngörülmüştür. 

17 Aralık Gedikli Erbaşların Maaşlarının 

Tevhid ve Teadülüne 

Dair 3779 Sayılı Kanuna 

Ek 4321 sayılı kanun yayımlandı. 

1940 tarihli 3779 sayılı kanuna iki madde ilavesi yapılmıştır: 

“Madde 1-Gedikli subaylar da gedikli erbaşlar 

gibi 3779 sayılı kanunun 9uncu maddesine göre 

iaşe ve ilbas edilirler. Madde 2-1010 ve 1453 sayılı 

kanunların gedikli subaylara birer er tayını verilmesine 

dair bulunan hükümleri kaldırılmıştır.” 

RG, 17 

Kanunuevvel 


17 Aralık Muharip Yabancı Ordu 

Mensuplarından Türkiye’ye 

İltica Edenler Hakkında 

4104 Sayılı Kanunun Tadiline 


yayımlandı. 

1941 tarihli 4104 sayılı kanunun 4 üncü maddesi değiştirilmiştir. 

“Gözaltı edilmiş subay ve askeri memurlarla 

eratın iaşe ve ilbasları ve kendilerine yapılacak 

yardım hakkında mensup oldukları Hükümetlerle 

mukavele akdine Hükümet mezundur. Mukavele bulunmadığı 

takdirde bu hususta yapılacak masraflar ve 

nakdi yardımlar Hükümetçe takdir olunur ve bu masraflar 

Milli Müdafaa Vekâleti kara, deniz ve hava kısımları 

bütçelerinde açılacak hususi birer fasla mevzu 

tahsisattan ödenir.” 

RG, 17 

Kanunuevvel 


17 Aralık Türkiye ile Almanya arasında 


21 Aralık Milli Şef İsmet İnönü bayramı 

Bursa bölgesinde geçirdi. 

21 Aralık Erbaa kasabasında çok şiddetli 

sarsıntılar oldu. 

Türkiye ile Almanya Arasında Ticari Mübadelelerin 

Tanzimine Dair 9 İlkteşrin 1941 tarihli Anlaşmaya 

Ek Anlaşmanın Tasdikine Dair 4324 sayılı kanun yayımlandı. 

İnönü diyor ki: “Varlık vergisi bütün milletin vicdanında 

doğru ve haklı bir tedbir telakki olunmuştur.” 

Resmi bilgiye göre 418 kişi öldü, 484 kişi yaralandı, 

3809 bina tamamen veya kısmen yıkıldı. 

RG, 17 

Kanunuevvel 


C. 22 

Birincikanun 


C. 22 

Birincikanun 


Birincikanun 


Birincikanun 


22 Aralık TBMM Kararı. Avukatlık Kanununun muvakkat dördüncü maddesi 

A fıkrasının tefsirine mahal olmadığı hakkındadır. 

RG, 22 

Kanunuevvel 


23 Aralık Franz Von Papen’e suikast 

davası karara bağlandı. 

Pavlof ve Kornilof 16’şar sene 8’er ay, Abdurrahman 

ve Süleyman da onar sene ağır hapse mahkûm oldular. 

C. 24 

Birincikanun 


23 Aralık Tevhidi İçtihat Kararı. Kararın özü; Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu’nun 

2307 numaralı kanunla değiştirilen 365 inci maddesi 

hükmünün makabline de teşmili lazım geleceğine dairdir. 

24 Aralık İdareyi Hususiyeyi Vilayat 

Talimatnamesine Müzeyyel 

Talimatname yayımlandı. 

24 Aralık Dışişleri Bakanlığı merkez 

ve taşra teşkilatları arasında 

yapılan tayin ve merkeze 

almalar gerçekleşti. 

Dâhiliye Vekâleti’nce yayımlanan tamimle 1927 tarihli 

il özel idareleri muhasebe usulü talimatnamesine 

dört madde eklenmiştir. 

5 personel merkeze tayin edilirken, 10 personel taşra 

teşkilatına tayin edildi. 

RG, 23 

Kanunuevvel 


RG, 24 

Kanunuevvel 


RG, 24 

Kanunuevvel 


344 




seçilenlerin 


25 Aralık Aydın’da köy bağlısı değişikliği 

yapıldı. 

26 Aralık 4325 Sayılı Ankara Elektrik 

ve Havagazı ve Adana 

Elektrik Müesseselerinin 

İdare ve İşletmeleri Hakkında 


Gümüşhane, Kırşehir, Zonguldak, Çölemerik belediye 

başkanlıklarına seçilen Sami Zarbo, Rüştü Yurdakul, 

Süleyman Faik Ertaman, Reşit Keskin'in başkanlıklarının 


Aydın vilayetinin Germencik nahiyesine bağlı 

Kızılcagedik köyü buradan kaldırılarak Şarlak diğer 

adı Bağlararası mevkiine naklolunmuştur. 

Bu kanun doğrultusunda Ankara Elektrik ve Havagazı 

ve Adana Elektrik hizmetlerini görmek üzere bu 

kentlerin belediyelerince (Ankara Elektrik ve Havagazı 

İşletme Müessesesi) ve (Adana Elektrik İşletme 

Müessesesi) kurulur. Tüzel kişiliğe sahip olan bu kuruluşlar 

adı geçen belediyelere bağlı olmak üzere birer 

umum müdürlük veya müdürlük tarafından idare 

edilir. Ankara Elektrik ve Havagazı İşletme Müessesesi’nin 

itibari sermayesi 5.000.000 lira, Adana 

Elektrik İşletme Müessesesi’nin itibari sermayesi 

2.000.000’dır. 

RG, 25 

Kanunuevvel 


RG, 25 

Kanunuevvel 


RG, 26 

Kanunuevvel 


26 Aralık 1933 ve 1934 Türk Borçları 

Tahvillerinin Ödenmesi 

İçin Anlaşmalar Yapılabilmesine 



3 maddeden oluşan bu kanunun ilk maddesine göre 

1933 ve 1934 Türk Borcu tahvillerine ait tediye karşılıklarının 

tesisine, kuponların ödenmesine, itfaların 

yapılmasına ve mali hizmetlerin gördürülmesine ait 

olmak üzere ilgili hamiller veya onları temsil eden 

Hükümet veya teşekküller ile anlaşmalar yapmaya 

Maliye Vekili yetkili kılınmıştır. 

RG, 26 

Kanunuevvel 


26 Aralık Memur ve Müstahdemlere 



Kanuna Ek 4327 sayılı kanun 

yayımlandı. 

Bu ek kanun ile yabancı memleketlere daimi veya 

muvakkat memuriyetle gönderilenlerin yevmiyeleri 

hariç olmak üzere bilumum harcırah yevmiyelerine 

%50 oranında zam yapılmıştır. 

RG, 26 

Kanunuevvel 


26 Aralık Türk Parası Kıymetini Koruma 

Hakkındaki Kanun 

Hükümlerini Değiştiren 4328 


Bu kanunla 1930 tarihli 1567 sayılı kanunun 3ncü ve 

4ncü maddeleri değiştirilmiştir. Bu madde değişiklikleri 

Türk Parasını Koruma hakkındaki kararlara aykırı 

hallere ait takip ve suçların muhakeme usulü ile bu 

kararlara aykırı hareket edenlere verilecek cezalara 

ilişkindir. 

RG, 26 

Kanunuevvel 


26 Aralık 4329 Sayılı Dâhiliye Memurları 

Kanununun İkinci 

ve Üçüncü Maddelerini 

Değiştiren 4089 Sayılı Kanunun 

Birinci Maddesine 

Ek Kanun yayımlandı. 

Bu kanuna göre Siyasal Bilgiler Okulu ile Hukuk Fakültesi’nden 

mezun olanlar askerlik vazifesine çağrılmış 

olupta yirmi dokuz yaşını bu vazifelerini ifa 

sırasında geçirmiş bulunurlarsa bu yaş durumları maiyet 

memurluklarına alınmalarına engel oluşturmaz. 

RG, 26 

Kanunuevvel 


26 Aralık Tunceli Vilayetinin İdaresi 

Hakkındaki 2884 Numaralı 

Kanun Hükümlerinin İki 

Yıl Daha Uzatılmasına Dair 


Bu kanunla 1936 tarihli 2884 sayılı kanun iki yıl daha 


28 Aralık Kızılordu’nun taarruzu. Rus kuvvetleri dört günlük taarruz neticesinde 40 ila 

60 km ilerledi ve birçok meskûn mahal işgal edildi. 

RG, 26 

Kanunuevvel 


C. 29 

Birincikanun 




28 Aralık TBMM kararları. Devlet Şurası’na yönelik bazı seçimler yapıldı. Devlet 

şurası Birinci Daire Reisliği’ne Salahattin 

Odabaşıoğlu; Ankara Maarif Müdürü Rasim Arsan 

ve Münakalat Vekâleti Hukuk Müşaviri Raşit 

Çelebioğlu Devlet Şurası azalıklarına seçilmişlerdir. 

29 Aralık Memur ve Müstahdemlere 



Kanunun 9uncu Maddesine 

Bir Fıkra Eklenmesine Dair 


Eklenen fıkra şu şekildedir: “21/12/1936 tarih ve 

3080 sayılı kanunun 3üncü maddesinde tasrih olunan 

hat başbakıcı ve bakıcılarıyla başmüvezzi ve müvezzilere 

yakarki esaslar dairesinde ve (B) fıkrasındaki 

miktarda yakacak zammı verilebilir.” 

RG, 28 

Kanunuevvel 


RG, 29 

Kanunuevvel 


29 Aralık Posta, Telgraf ve Telefon 

Umum Müdürlüğü Süvari 

Müvezzilerine Hayvan 

Yem Bedeli Verilmesi 


yayımlandı. 

29 Aralık Hava Sınıfı Mensuplarına 

Verilecek Zamlar ve Tazminler 


Sayılı Kanunun 10, 12 ve 

14 üncü Maddelerinin Değiştirilmesi 

Hakkında Kanun 


29 Aralık Subay Yüksek Mühendis, 

Askeri Yüksek Mühendis 

ve Askeri Mühendislere 

Verilecek İhtisas Ücreti 


yayımlandı. 

7 maddeden oluşan kanunun 2nci maddesi bu yasa 

uyarınca hayvan tedarik eden süvari müvezzilere ayda 

15 lirayı geçmemek üzere mahalli şartlara göre 

hayvan yem bedeli verileceği ve bu bedelin borç için 

haczedilemeyeceğini düzenlemiştir. 

Bu kanun 1938 tarihli 3485 sayılı kanunun 3 maddesini 

değiştirmektedir. Kanunun 10ncu maddesi şu şekilde 

değiştirilmiştir: “Haritacı subay ve haritacı askeri 

memurlar ile havacılıkta daimi veya muvakkat 

olarak çalışan ve fakat uçucu olmayıp ta icabında vazife 

ile uçacak olan doktorlar, telsizci subaylar, elektrikçiler, 

tüfekçiler gibi fenni vazife erbabına her uçuş 

saati için maaş veya ücretlerinden başka olarak üçer 

lira verilir. Şu kadar ki, haritacı subaylar ile haritacı 

askeri memurlardan maaşına bu suretle verilecek paranın 

aylık yekûnu 40 lirayı geçemez.” 

Verilecek ihtisas ücretleri kanunda şu şekilde düzenlenmiştir. 

Subay yüksek mühendislerle askeri yüksek 

mühendislere maaşları tutarının %25-50si oranında; 

Askeri mühendislere maaşları tutarının %10-20’si 

oranında; Subay yüksek mühendislerle askeri yüksek 

mühendislere verilecek tahsisatın azami miktarı, ancak 

doktora yapmak veya bir eser ortaya çıkarmak 

yoluyla benzerleri arasında temayüz edenlere verilir; 

% oranlar belli şartlarda Genelkurmay Başkanlığının 

oluruyla Milli Müdafaa Vekâletince artırılabilir; Her 

derecedeki ihtisas ücreti en az iki sene geçmedikçe 

artırılmaz. 

RG, 29 

Kanunuevvel 


RG, 29 

Kanunuevvel 


RG, 29 

Kanunuevvel 


29 Aralık Devlet Konservatuarının 

Tiyatro Opera ve Balet Şubelerinden 

Mezun Olanlara 

Giyim Eşyası Verilmesi 


yayımlandı. 

29 Aralık Fevkalade İhtiyaçlar İçin 

Milli Müdafaa Vekilliğince 

Yurda Sokulacak Maddelerin 

Vergi Muaflıkları Hakkında 


yayımlandı. 

Bu kanun Devlet Konservatuarının tiyatro opera ve 

balet şubeleri öğrencilerinden devlete hizmet taahhüt 

etmiş olanların mezun oldukları zaman 250 lirayı 

geçmemek üzere Konservatuar idaresi tarafından giyim 

ihtiyaçlarının karşılanmasını düzenlemektedir. 

Bu kanunla Milli Müdafaaya ait olağanüstü ihtiyaçlar 

için gerekli olan şeyleri gümrük vergisi ve zamlarıyla 

Hazineye, Özel İdarelere ve Belediyelere ait her türlü 

vergi, resim, harç ve zamları ile ardiye ücretinden 

muaf olarak ülkeye sokmaya İcra Vekilleri Heyeti 

yetkili kılınmıştır. 

RG, 29 

Kanunuevvel 


RG, 29 

Kanunuevvel 


346 



29 Aralık TBMM Kararı. Devlet Şurası İkinci Daire Reisliği’ne Devlet Şurası 

azasından Hazım Töregün seçilmiştir. 

30 Aralık Milli Korunma Mahkemeleri 

kadrosu hakkında 


Milli Korunma Mahkemeleri kadrosuna 50 lira asli 

maaşlı üç müddeiumumî muavini ilave edilmiştir. 

RG, 29 

Kanunuevvel 


RG, 30 

Kanunuevvel 


30 Aralık Maraş’ta nahiye merkezi 

bağlılığı geçici olarak değiştirildi. 

Maraş Vilayeti’nin Çokak Nahiyesi merkezi, nahiye 

ve karakol binası tamir edilinceye kadar muvakkaten 

Akifiye köyüne naklolunmuştur. 

RG, 30 

Kanunuevvel 


31 Aralık Devlet Demiryolları Nakliyatındaki 

Ziya ve Hasarların 

Tazmin Suretlerine Dair 

3259 Sayılı Kanuna Ek 


31 Aralık Jandarma Subaylarından 

Mütekait Yüzbaşı ve Üsteğmenlerin 

Kaza Jandarma 

Komutanlıklarında 

Mütekaiden İstihdam Edilecekleri 


Sayılı Kanun Hükmünün 

Uzatılmasına Dair 4344 sayılı 


Bu kanunla 1937 tarihli 3259 sayılı Rumeli Demiryolları 

İşletme Nizamnamesinin Zıya ve Hasar Tazminatına 

Müteallik Birinci Bab 29, 37, 42 ve İkinci 

Bab 20nci Maddelerindeki Hadlerin Tadiline Dair 

Kanunun birinci maddesine ek yapılmıştır. 

Bu kanunla 3922 sayılı kanun hükmü 1946 yılına kadar 


RG, 31 

Kanunuevvel 


RG, 31 

Kanunuevvel 



ZAMANDİZİNE EK: 

1942 Yılında Orman Tahdit Komisyonları ve Kararları 

Gün ve Ay Komisyon Karar 

26 Şubat 12 Numaralı Orman 

Tahdid Komisyonu 

Reisliği’nden tebliğ 

12 Mart 2 Numaralı Orman 







































Balıkesir Vilayeti Dursunbey Kazasının Gökçedağ Nahiyesinin Reşadiye 

Köyü Hududu dahilinde yapılan tahdide ait mazbatalar icmalidir. 

Beypazarı Kazasına bağlı Hamzalar Köyünün orman tahdit zabıtnamesidir. 

Beypazarı Kazasına bağlı Aşağı Güney Köyünün orman tahdit zabıtnamesidir. 

Balıkesir Vilayeti Dursunbey Kazasına bağlı Hondular Köyü hududu 

dahilinde yapılan tahdide ait mazbatalar icmalidir. 

Beypazarı Merkez Kazasına bağlı Kozağaç köyü orman tahdit zabıtnamesi 

hülasasıdır. 

Beypazarı Merkez Kazasına bağlı Körpeş köyü orman tahdit zabıtnamesidir. 

Beypazarı Kazasına bağlı Dudaş Köyünün orman tahdit zabıtnamesidir. 

Beypazarı Merkez Kazasına bağlı Karabire Köyünün orman tahdit zabıtname 


Beypazarı Kazasına bağlı Sekli Köyü orman tahdit zabıtnamesi hülasasıdır. 

Beypazarı Kazasına bağlı Köst Köyüne ait orman tahdit zabıtnamesi hülasasıdır. 

Beypazarı Kazasına bağlı Dağşıhlar Köyünün orman tahdit zabıtnamesidir. 

Balıkesir Vilayetinin Dursunbey Kazasının Gökçedağ Nahiyesinin Hasan 

Ören Köyü hududu dahilinde yapılan tahdide ait mazbatalar icmalidir. 

Beypazarı Merkez Kazasına bağlı Hırka Köyü orman tahdit zabıtnamesi 


Beypazarı Kazasına bağlı Yukarıgüney Köyünün orman tahdit zabıtnamesidir. 

348 


















3 Nisan 12 Numaralı Orman 
























8 Mayıs 2 Numaralı Orman 






Beypazarı Kazasına bağlı Nuhkoca Köyünün orman tahdit zabıtnamesidir. 

Beypazarı Kazasının Karaşar nahiyesine bağlı Karaveren Köyü sınırı 

içindeki Devlet ormanları tahdidine ek zabıtnamedir. 

Beypazarı Kazasına bağlı Karaşar nahiyesinin Karaveren Köyü devlet 

ormanı tahdidine ait zabıtnamesidir. 

Beypazarı Merkez Kazasına bağlı Boyalı Köyü orman tahdit zabıtnamesidir. 

Beypazarı Kazasına tabi Sama Köyü orman tahdit zabıtnamesidir. 

Balıkesir vilayeti Dursunbey Kazası Gökçedağ Nahiyesinin Hıyarca 

Köyü hududu dâhilinde yapılan tahdide ait mazbatalar icmalidir. 

Beypazarı Kazasına bağlı Zaviye (Zeyve) Köyü orman tahdit zabıtnamesidir. 

Beypazarı Kazasına bağlı Kuyucak Köyü orman tahdit zabıtname hülasasıdır. 

Balıkesir vilayeti Dursunbey Kazası Gökçedağ nahiyesinin Kızılcadere 

Köyüne bağlı Kılca Mahallesi hududu dahilinde yapılan tahdide ait 

mazbatalar icmalidir. 

Beypazarı Kazasının Sarıağıl Köyü orman tahdit zabıtname hülasasıdır. 

Beypazarı Kazasının Çakıloba Köyü orman tahdit zabıtname hülasasıdır. 

Balıkesir vilayeti Dursunbey Kazasının Gökçedağ nahiyesine bağlı 

Çamharman Köyü hududu dahilinde yapılan tahdide ait mazbatalar icmalidir. 


Akçaalan Köyü hududu dahilinde yapılan tahdide ait mazbatalar icmalidir. 

Beypazarı Kazasının Kaplan Köyü orman tahdit zabıtnamesidir. 

Şuayıplı Köyü devlet ormanlarının zabıt hulasasıdır. 



























9 Temmuz 7 Numaralı Orman 





















Gökmaslı Köyü devlet ormanının hudutlarına ait zabıt hulasasıdır. 

İstanbul vilayeti Şile Kazası Yakuplu devlet ormanının hudutlarına ait 

zabıt hulasasıdır. 

İstanbul vilayeti Şile Kazası Ağva nahiyesine bağlı İsa köyü devlet ormanının 

hudutlarına ait zabıt hulasasıdır. 

İstanbul vilayeti Şile Merkez Kazasına bağlı Ekşiköy devlet ormanının 

hudutlarına ait zabıt hulasasıdır. 

İstanbul vilayeti Şile Kazasına bağlı Kurfallı Köyü devlet ormanının hudutlarına 

ait zabıt hulasasıdır. 


Kızılcadere Köyü hududu dahilinde yapılan tahdide ait mazbatalar icmalidir. 


Köyüne bağlı Köşeyeri Mahallesi hududu dahilinde yapılan tahdide ait 

mazbatalar icmalidir. 


Köyüne bağlı Mahallar hududu dahilinde yapılan tahdide ait mazbatalar 

icmalidir. 

İstanbul vilayetinin Çatalca Kazasına bağlı Boyalık nahiyesinin İmrahor 

köyü dolayındaki Alantepe ormanının tahdididir. 

İstanbul vilayeti Şile Kazası Kumcadağ devlet ormanının sınırlarına ait 

mazbatasıdır. 

İzmir vilayeti Bergama Kazasına bağlı Turanlı nahiyesine bağlı Karar 

Köyündeki tahdit kararına ait mazbata hulasasıdır. 

Osmanköy, Göktepe devlet ormanları zabıt hulasasıdır. 

Göksu, Aktepe devlet ormanlarının zabıt hulasasıdır. 

Antalya vilayeti Kaş kazasına bağlı Kalkan nahiye merkezi Kalkan Köyünün 

orman hudutlarına dair zabıtların hülasasıdır. 

Antalya vilayeti Kaş kazasının Kalkan nahiyesine bağlı Hacıoğlan Köyünün 

orman tahdit zabıtları hülasasıdır. 

350 






4 Ağustos 7 Numaralı Orman 






























5 Eylül 6 Numaralı Orman 












Balıkesir vilayeti Dursunbey Kazasının Gökçedağ nahiyesinin 

Kızılcadere Köyüne bağlı Karaağaç Mahallesi hududu dahilinde yapılan 

tahdide ait mazbatalar icmalidir. 

İstanbul vilayeti Kartal Kazasının Samandıra nahiyesi Kurtdoğmuş Köyü 

sınırları içinde Kaymaz adlı çiftliğin zabıt hulasasıdır. 

Kuşlukaya, Hacıllı devlet ormanlarının zabıt hulasasıdır. 

Nallıhan Kazasının merkez nahiyesine bağlı Eymir Köyü sınırı dahilindeki 

(Kaaracapınar, Selamlık, Beyköy, Akçaalansekisi, Akseki, 

Karageriş, Erenler Tepesi, Bakacak, Sakadağı, Öküzboğazı) devlet ormanlarının 

tahdit zabıtıdır. 

İzmir Vilayeti Bergama Kazasına bağlı Turanlı nahiyesine bağlı 

Ürkütler Köyündeki tahdit kararına ait mazbata hulasası. 

Nallıhan Kazasının merkez nahiyesine bağlı Sobran Köyü sınırı içindeki 

(Öküzboğazı, Sarıkaya Bakacak, Tavşancı, Türbe, Yakupların günası, 

Davut Dede, Meşeli, Adaca, Emir, Tozgün Ağası, Sıak, Çobanlık, 

Karakaya) devlet ormanlarının tahdit zabıtıdır. 

Antalya vilayeti Kaş kazasının Kalkan nahiyesine bağlı Sidek Köyünün 


Nallıhan Kazasının Çayırhan nahiyesine bağlı Nallıgölcük Köyü sınırı 

dahilindeki Kışla, Sovucakpınar, Karabelen, Eriklidere, Kuzupınarı, 

Çalıyayla devlet ormanlarının tahdit zabıtıdır. 

İstanbul vilayeti Şile Merkez Kazaya bağlı Kabakoz devlet ormanlarının 


Nallıhan Kazasına bağlı Çayırhan nahiyesi orman tahdit zabıtıdır. 

Nallıhan Kazasının Çayırhan nahiyesine bağlı Harami Köyü sınırı dahilindeki 

(Camili Türbe, Değirmece, Kelağanın göbedi, Karakuz, 

Teknepınar, Aloğlan, Deregöbet) devlet ormanlarının tahdit zabıtıdır. 

Antalya Vilayeti Kaş kazasının Kalkan nahiyesine bağlı Bezirgan Köyünün 


Nallıhan Kazasının Çayırhan nahiyesine bağlı Uluköy orman tahdit 

zabıtıdır. 

Nallıhan Kazasının Çayırhan nahiyesine bağlı Atça Köyü sınırı dahilindeki 

(Karabelen, Okkabaşı, Küçüksivri, Eskiköy, Aktepe) devlet ormanlarının 


Nallıhan Kazasının Çayırhan nahiyesine bağlı Kızılöz Köyü sınırı dahilindeki 

(Karabelen, Yayla, Balçayı, Kışlak, Derince, Topraklı) devlet 

ormanlarının tahdit zabıtıdır. 
















































Nallıhan Kazasının merkez kasabasının sınırı dahilindeki (Emirtoz 

Günağası, Mahmutdede, Sobrankuzu, Karanlıkdere) devlet ormanlarının 


Nallıhan Kazasının Çayırhan nahiyesine bağlı Emincik Köyü sınırı içindeki 

Haladoruğu, Hıdıroğlu, Karageriş, Gökdere kaşı devlet ormanlarının 


İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı Örenli Köyündeki 

tahdit kararına ait mazbata hulasasıdır. 

İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı Paşa Köyündeki 


Nallıhan Kazasının Çayırhan nahiyesine bağlı Şürüm Köyü sınırı içindeki 

Hıdırpınarı, Elbasan Deresi, Yörükpınarı, Gökçeburun, Kışla devlet 


Nallıhan Kazasının Çayırhan nahiyesine bağlı Karaköy orman tahdit 

zabıtıdır. 

Nallıhan Kazasının Merkez nahiyesine bağlı Belören Köyü sınırı içindeki 

Onsekizderesi, Mazıburnu, Dede, Fındıkçukuru, Kurtdümeni, 

Soğucak, Keklikharmanı devlet ormanlarının tahdit zabıtıdır. 

Nallıhan Kazasının Merkez nahiyesine bağlı Sarıkaya Köyü sınırı içindeki 

Fındıklıdere, Topalosman dağı, Deli Mehmet Göbedi, Karabelen 

veya Çamlıbelen, Kayadibi, Yanıkkaşı, Namazgöbedi, Koçderesi ve 

Eymir Köyü sınırı dahilindeki Sarıkaya Boğazı devlet ormanlarının tahdit 

zabıtıdır. 

İstanbul vilayeti Çatalca Kazasına bağlı Boyalık nahiyesinin Haraççı 

Köyü ormanı tahdidine ait zabıt hulasasıdır. 

İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı İyiller Köyündeki 


İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı Tırmanlar 


İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı Akçenger 


İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı Durmuşlar 


İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı Yeniler Köyündeki 


İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı Yalnızdam 


352 
















































İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı Alfatlı Köyündeki 


İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı Çaltıkoru 


Antalya vilayeti Kaş kazasının Kalkan nahiyesine bağlı Margaz Köyünün 


Antalya vilayetinin Kaş kazasının Kalkan nahiyesine bağlı Ovagelmiş 

Köyü ormanları ile Okaliptüs Fidanlığı ve Kaş Kaş Kazası ile Fethiye 

Kazası hududuna dair orman tahdit zabıtları hülasasıdır. 

Antalya vilayeti Kaş kazasının Kalkan nahiyesine bağlı Fırnaz Köyünün 


İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı Sarıcaoğlu 


Nallıhan Kazasının Çayırhan nahiyesine bağlı Çiği Köyü sınırı içindeki 

(Halakaşı, Kavaklı, Tezbel, Kocakarı Pınarı, Çatalçam, Karageriş) devlet 


İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı Muratlar 


İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı Yortanlı Köyündeki 


İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı Pireveliler 


İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı Dere Köyündeki 


İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı Çamoba Köyündeki 


İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı Caber Köyündeki 


İstanbul vilayeti Çatalca Kazasına bağlı Boyalık nahiyesinin Boğazköy 

tahdidine ait zabıt hulasasıdır. 

İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı Kozluca Köyündeki 







1 Ekim 1 Numaralı Orman 



























3 Kasım 12 Numaralı Orman 















İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı Sarıcalar 


İstanbul vilayeti Çatalca Kazasına bağlı Boyalık nahiyesinin 

Arnavutköyü ormanı tahdidine ait zabıt hulasasıdır. 

İstanbul vilayeti Çatalca Kazasına bağlı Boyalık nahiyesinin Boğluca 

köyü ormanı tahdidine ait zabıt hulasasıdır. 

İzmir vilayeti Bergama Kazasının Turanlı nahiyesine bağlı Mahmudiye 


İzmir vilayeti Bergama Merkez Kazasına bağlı Avunduruk Köyündeki 


İzmir vilayeti Bergama Merkez Kazasına bağlı Yanıgüde Köyündeki 


İstanbul vilayeti Kartal Kazası Samandıra nahiyesi Ballıca devlet ormanlarının 


İstanbul vilayeti Kartal Kazası Samandıra nahiyesi Yatak alçağı, Üvek 

bayırı, Sığır Eğreği, Köy üstü ve Göçbeyliği devlet ormanlarının zabıt 

hulasasıdır. 

İzmir vilayeti Bergama Kazasına bağlı İncecikler Köyündeki tahdit kararına 

ait mazbata hulasasıdır. 


Dereköy hududu dahilinde yapılan tahdide ait mazbatalar icmalidir. 


Aalagüney Köyü hududu dahilinde yapılan tahdide ait mazbatalar icmalidir. 

İzmir vilayeti Bergama Kazasına bağlı Kapıkaya Köyündeki tahdit kararına 


Balıkesir vilayeti Dursunbey Kazasının Gökçedağ nahiyesinin Hindikler 

Köyü hududu dahilinde yapılan tahdide ait mazbatalar icmalidir. 

İzmir vilayeti Bergama Kazasına bağlı Çakırlar Köyündeki tahdit kararına 


İzmir vilayeti Bergama Kazasına bağlı Yerli Tahtacı Köyündeki tahdit 

kararına ait mazbata hulasasıdır. 

354 









1 Aralık 5 Numaralı Orman 


















İstanbul vilayeti Adalar Kazası Burgaz Adası nahiyesi merkezinde Burgaz 

çam ormanlarının zabıt hulasasıdır. 

İstanbul vilayeti Eyüp Kazasının Kemerburgaz nahiyesine bağlı Çiftalan 

Köyü civarındaki Ergene ormanı tahdidine ait zabıt hulasasıdır. 

İzmir vilayeti Bergama Kazasına bağlı Narlıca Köyündeki tahdit kararına 


İzmir vilayeti Bergama Kazasına bağlı Sağancı Köyündeki tahdit kararına 


İstanbul vilayeti Adalar Kazası Büyükada merkezinde Büyükturüstü ormanının 


İzmir vilayeti Bergama Kazasına bağlı Çam Köyündeki tahdit kararına 


İzmir vilayeti Bergama Kazasına bağlı Tepe Köyündeki tahdit kararına 


İstanbul vilayeti Çatalca Kazasının Yazla, Tafra, Celep Dağyenice köyleri 

arasında Terkos Gölü batı kenarında Kurtköy-Saraçköy adındaki 

ormanların yapılan tahdidine ait zabıt hulasasıdır. 


KAYNAKÇA 

Ahmad, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, Çev. Yavuz Alogan, 6. Basım, Kaynak 

Yayınları, İstanbul 2007. 

Akar, Rıdvan, Varlık Vergisi: Tek Parti Rejiminde Azınlık Karşıtı Politika Örneği, Belge 

Yayınları, İstanbul 1992. 

Aktar, Ayhan, Varlık Vergisi ve ‘Türkleştirme’ Politikaları, 9. Baskı, İletişim Yayınları, 

İstanbul 2008. 

Atay, Falih Rıfkı, “Ekmek İçin Alınan Tedbir”, Ulus, 13 Sonkanun 1942. 

Atay, Falih Rıfkı, “Yarın Ekmeklerimizi Kart Karşılığı Alacağız”, Ulus, 16 Sonkanun 


Atay, Falih Rıfkı, “Millet Meclisinin Dünkü Kararı”, Ulus, 3 Şubat 1942. 

Avcıoğlu, Doğan, Milli Kurtuluş Tarihi (1838’den 1995’e), Dördüncü Kitap, Tekin Yayınevi, 


Avcıoğlu, Doğan, Türkiye’nin Düzeni: Dün-Bugün-Yarın, Birinci Kitap, Tekin Yayınevi, 


Aydemir, Şevket Süreyya, İkinci Adam İsmet İnönü: 1938-1950, II. Cilt, Remzi Kitabevi, 


Başar, Ahmet Hamdi, “İaşe Teşkilatı”, Cumhuriyet, 2 Temmuz 1942. 

Başar, Ahmet Hamdi, “İaşe Davamız Nasıl Başladı ve Nasıl Devam Etti?”, Cumhuriyet, 

8 Temmuz 1942. 

Boratav, Korkut, 100 Soruda Türkiye’de Devletçilik, Gerçek Yayınları, İstanbul 1974. 

Boratav, Korkut, Türkiye İktisat Tarihi: 1908-2002, 8. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara 

2004. 

Çavdar, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi: 1839-1950, 3. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara 

2004. 

Goloğlu, Mahmut, Milli Şef Dönemi (1939-1945) Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Üçüncü 

Kitap, Kalite Matbaası, Ankara 1974. 

Güçlü, Muhammet, “Varlık Vergisi ve Seyhan (Adana) Uygulaması”, Mülkiyeliler Birliği 

Dergisi, Cilt 21, Sayı 203. 

İnönü, İsmet, Defterler (1919-1973), 1. Cilt, Yayına Hazırlayan Ahmet Demirel, Yapı 

Kredi Yayınları, İstanbul 2001. 

Kafaoğlu, A. Başer, Varlık Vergisi Gerçeği, Kaynak Yayınları, İstanbul 2002. 

Koçak, Cemil, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945): Dönemin iç ve dış politikası 

üzerine bir araştırma, Cilt 1, 3. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2007. 

Koçak, Cemil, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945): Dönemin iç ve dış politikası 

üzerine bir araştırma, Cilt 2, 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2003. 

Küçük, Yalçın, Türkiye Üzerine Tezler 1 (1908-1978), 3. Baskı, Tekin Yayınevi, İstanbul 

1980. 

Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev. Metin Kıratlı, 7. Baskı, Türk Tarih 

Kurumu Basımevi, Ankara 1998. 

Makal, Ahmet, Türkiye’de Tek Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1920-1946, İmge 

Kitabevi, Ankara 1999. 

Metinsoy, Murat, İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye: Savaş ve Gündelik Yaşam, Homer 

Kitabevi, İstanbul 2007. 

356 


Ökte, Faik, Varlık Vergisi Faciası, Nebioğlu Yayınevi, İstanbul, t.y. 

Pur, Hüseyin Perviz, Varlık Vergisi ve Azınlıklar, Eren Yayıncılık, İstanbul 2007. 

Taner, Timur, Türk Devrimi ve Sonrası, İmge Kitabevi, Ankara 1993. 

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre VI, Cilt 22, İçtima 3, Yirminci İnikat, 24 XII 1941. 

T.C. Dışişleri Bakanlığı, Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl: İkinci Dünya Savaşı Yılları 

(1939-1946), T.C. Dışişleri Bakanlığı Araştırma ve Siyaset Planlama Genel Müdürlüğü, 

Ankara 1973. 

Tezel, Yahya S., Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950), 5. Baskı, Tarih 

Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2002. 

Turan, Kemal, “Milli Korunma Kanunundaki Değişiklikler Dolayısıyla İdarenin Yeni 

Vazifeleri”, Ulus, 13 Şubat 1942. 

Turan, Kemal, “Karne Usulünde Emanet”, Ulus, 12 Sonkanun 1942. 

Weisband, Edward, 2. Dünya Savaşı ve Türkiye, Çev. M. A. Kayabağ ve Ö. Uğurlu, Örgün 

Yayınevi, İstanbul 2002. 

Weisband, Edward, İkinci Dünya Savaşında İnönü’nün Dış Politikası, Çev. Ali Kayabal, 

Milliyet Yayınları, 1974. 

Yetkin, Çetin, Türkiye’de Tek Parti Yönetimi: 1939-1945, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul 

1983. 

Yetkin, Çetin, Karşıdevrim 1945-1950, 4. Basım, Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i 

Hukuk Yayınları, Antalya 2006. 

Başbakanlık Arşiv Belgeleri (BCA) 

T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı, 

Bakanlar Kurulu Kararları Kataloğu. 


Başbakanlık Muamelat Genel Müdürlüğü Kataloğu. 


Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü Kataloğu (1924–1949), Ankara 1999. 


Bayındırlık Bakanlığı Kataloğu. 

T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi Dairesi Başkanlığı, 

Cumhuriyet Halk Partisi Kataloğu. 


Diyanet İşleri Başkanlığı Kataloğu. 


Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden Dairesi Başkanlığı Kataloğu 

1870-1951, Ankara 2001. 


Müşterek Kararnameler Kataloğu. 


Toprak İskân Müdürlüğü Kataloğu. 

Gazeteler 

Resmi Gazete 

Cumhuriyet Gazetesi 

Ulus Gazetesi

1942: âA'dan 'Z'ye Bozuk Devletâin Yeniden YapÄ±lanmasÄ±

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

1942: âA'dan 'Z'ye Bozuk Devletâin Yeniden YapÄ±lanmasÄ±