fizibilite raporu - Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü

2. PROJEN!N ARKA PLANI
!
2.1. Sektörel ve Bölgesel Arka Plan
105. Orta gelir düzeyinde bir ülke olarak tanımlanan Türkiye, Birle!mi! Milletler
Kalkınma Programı (UNDP)’nin 2009 "nsani Kalkınma Raporunda 182 ülke arasında
79. sırada yer almaktadır. Her ne kadar ekstrem yoksulluk (besin) etkili bir !ekilde
ortadan kaldırıldıysa da, yine de nüfusun %27’sinin yoksulluk sınırı altında
ya!amaktadır. Kırsal yoksullu#un 39% oldu#u tahmin edilmektedir. Ekonomik
faaliyet ve gelir açılarından bölgelerarası farklılıklar büyüktür. "ller arasında en
yoksul 8 il ülkenin do#usunda yeralmaktadır. Bu illerde ki!i ba!ına GDP ülkesel
ortalamanın %30’undan daha azdır.
106. Yoksulluk, erozyon ve a!ınmaya müsait do#al kaynak tabanı, tarım
alanlarının küçük ve parçalı olu!u, gelir çe!itlendirme olanaklarının azlı#ı ve yetersiz
altyapı gibi nedenlerden dolayı rakımla yakından ba#lantılıdır. Yoksulluk, orman içi
ve ormana biti!ik köylerde özellikle yo#unla!mı!tır. Türkiye’de yüzölçümün %26’sını
kaplayan ormanlar yakla!ık 20.7 milyon hektardır. Ülke nüfusunun %10’u yani
yakla!ık 7 milyon ki!i 21.000 orman köyünde ya!amaktadır. 2004 verilerine göre bu
köylerde ki!i ba!ına gelir 400 ABD Doları iken ülke ortalaması 5,780 ABD Dolarıdır.
107. Orman köyleri havzaların üst kodlarında, da#lık alanlarda bulunmaktadır.
Yerel halk hem hayvancılıkla hem de bitkisel üretimle geçinmeye çalı!maktadır.
Hane ba!ına arazi miktarı 2.5 hektar kadardır, yeti!tirilen tahıllar ev ihtiyacını bile
kar!ılamaktan uzaktır. "lkel yöntemlerle yapılan hayvancılık ta daha çok halkın acil
nakit ihtiyacını kar!ılamaya yöneliktir. Yüksek rakımlı köylerde, bir yandan pazara
ve i! olanaklarına, bir yandan da sa#lık, e#itim ve kırsal finansman dahil mal ve
hizmetlere eri!imi sınırlayıcı olan büyük yerle!im yerlerine uzaklık ve alt yapı
eksiklikleri, yoksullu#u etkileyen en önemli faktörler arasındadır.
108. Ülkede tarım en büyük istihdam sektörüdür. Aynı zamanda da en yüksek
yoksulluk oranını barındıran bu sektör, kırsal insan için de neredeyse tek istihdam
alanıdır. Ancak son yıllarda istihdamın giderek dü!mekte oldu#u görülmektedir:
doksanlı yılların ba!ında 9 milyon olan tarımsal istihdamın, 2003’te 7 milyon oldu#u
belirtilmektedir. Kırsal hanelerin tarıma dayalı gelir düzeyi, kentlerde kayıtlı ve tamzamanlı
çalı!anlara oranla önemli ölçüde dü!üktür. Ülkede toplam nüfusun %35’i,
12 ya!ın üstündedir ve bunun da %40’ı tarımda çalı!maktadır. Tarım sektörü
çalı!anlarının %93’ünü kapsayan “kendi ihtiyaçları için çalı!anlar” ile “ücretsiz aile
i!çileri”nden olu!an geleneksel istihdam yapısı, kırsal kesimde açık i!sizli#in ortaya
çıkı!ını engellemekte, verimsiz üretim yapısının devam etmesine ve i!sizlik
ortalamasının dü!ük görünmesine yol açmaktadır. Tarım istihdamının yapısal
sorunları, çiftçi gelirlerinin istikrarsız ve yetersiz olu!u, tarım dı!ı faaliyetlerin kısıtlı
olması, kırsal yoksullu#un daha geni! toplum kesimlerini etkilemesine neden
olmaktadır. Tarıma elveri!siz alanlarda ya!ayan üst havza köylerinde ise tarıma
ba#lı gelirin çok dü!ük olu!u bu köylerdeki yoksullu#un boyutunu daha da
artırmaktadır.
109. Ülkede bölgesel refah farklılıkları do#u-batı ekseninde özellikle belirgindir.
Tüm bilgi kaynakları (nitel ve nicel), Türkiye’nin Do#u ve Güneydo#u Bölgelerinin,
batıdaki bölgelerden bariz bir !ekilde daha yoksul ve insani kalkınma göstergeleri
açısından oldukça a!a#ılarda oldu#unu vurgulamaktadır. “Geride Kalmı! Bölgeler”
(Do#u ve Güney Do#u Anadolu ve Karadeniz) toplam ülke yüzölçümünün %40’ına
ve nüfusun %30’una sahiptir. Ancak bu bölgeler, genel ekonomik gelirin %20 den
! "#!