Yukarılara doğru güverc nler g b kanat çırpalım ve çok ... - Yeni Ümit

evvâbîn dediği rivâyet edilmektedir. 25 Ancak ulema kuşluk
namazına duhâ; akşamla yatsı arasında kılınan namaza ise
evvâbîn namazı demişler ve durum bu şekilde iştihar etmiştir.
Ayrıca ikisine de evvâbîn denilebileceği kaydedilmiştir.
Hattâ Abdurrezzak’ın Musannaf ’ında şu rivâyet de vardır:
“Kim sabahın sünnetini kılar sonra da cemaatle sabahın
farzını eda ederse, o günkü namazı evvâbînin namazından
sayılır, kendisi de muttakiler zümresine dâhil olur.” 26
İlgili eserlerde evvâbîn namazı daha çok ‘akşamla yatsı
arasında kılınan namaz’ olarak geçmektedir ve bu konuda
ümmetin kabulü vardır. Bu zaman diliminin gaflet zamanı
olduğu, cahiliye döneminde hem müşriklerin hem de
Yahudilerin bu zamanda uyudukları ve Efendimiz’in (sas)
bu saatlerde uyumayı yasakladığı da aktarılmaktadır. Hz.
Enes (ra), bu vakitte uyumayı soran kişiye, “Yanları yataklardan
uzaklaşır (uyumayıp ibadet için kalkarlar.)” (Secde,
32/16) âyetinin bu zamana işaret ettiğini belirterek, uyumanın
uygun olmadığını belirtmiş ve Efendimiz’in yatsıdan
önce yatmayı yasakladığını belirtmiştir. 27 Hz. Abdullah b.
Abbas وَدَخَ‏ لَ‏ الْمَ‏ دِ‏ ينَةَ‏ عَ‏ لَى حِ‏ ينِ‏ غَ‏ فْلَةٍ‏ مِنْ‏ أَهْ‏ لِهَا “(Mûsa), bir
gün, halkın habersiz olduğu (gaflet içinde olduğu) bir sırada
şehre girdi.” (Kasas, 28/15) âyetinde geçen gaflet zamanının,
akşamla yatsı arasındaki zaman olduğunu belirtmektedir. 28
Hz. Amr b. Âs ise, “evvâbîn namazı akşamla yatsı arasındaki
boşluktadır, ta halk yatsıya yönelinceye kadar.” demiştir. 29
Akşamla yatsı arasına hem evvâbîn hem de gaflet zamanı
denilmesinin hikmeti şu olabilir: Nefis gün boyu
yaşadığı yorgunluk, işlediği günahların kasveti ve yenilen
akşam yemeğinin ağırlığından ötürü dinlenmeye, kendini
salmaya ve bu saatleri gaflet içinde geçirmeye meyyal olduğundan
gaflet zamanıdır. Diğer taraftan nefsin isteklerine
baş kaldırıp, gün boyu yapılan hataların açtığı yaraları sarmaya,
gecenin ilk virdini canlı geçirmeye, günlük manevî
hâsılatın leh ve aleyhteki hesabını yapmaya yönelen ve bu
arada çokça istiğfar edenler ise evvâbîn zümresindendirler.
Zîrâ nefsin arzularından yüz çevirip Rabb’in isteklerine
rucû etmişlerdir.
Rekât Sayısı
Teravih ve teheccüd namazı dâhil, nafile namazların
hemen hepsinin rekât sayısı konusunda Efendimiz’den
(sas) farklı birkaç uygulama rivâyet edilmiştir. Rahmet
Peygamberi’nin rahmetinin tezahür ettiği hususlardan
birisi de bu olmalıdır. Zîrâ nafile ibadetler, farzlar gibi
olmayıp bir nevi ihtiyarîdir ve kişinin hâl ve durumuna
göre bunları az veya çok eda etmesi mümkündür. Nafileler
için alt sınır, söz konusu ibadetin ibadet sayılmasını
sağlayacak bir miktarda olmasıdır denilebilir. Meselâ namaz
için bu iki rekâttır. 30 Onun için bütün nafile namazların
en azı iki rekâttır. Evvâbîn için de bu miktar en alt
sınırdır, denilebilir.
Konuyla ilgili yukarıda birkaçını verdiğimiz rivâyetlerde
farklı rakamlar bulunmaktadır. Meselâ Hz. Ebû Hüreyre ile
Hz. Ammar b. Yâsir altı rekât olduğunu rivâyet etmişlerdir.
Ancak rivâyet edilen metinde ‘akşam namazından sonra’ ifadesi
olduğundan bu rakama akşamın son sünnetinin dâhil edildiği,
dolayısıyla evvâbînin dört rekât olduğu izahı yapılmıştır.
Hz. Aişe Validemiz’den rivâyet edilen yirmi rakamına, yatsının
ilk sünneti hâriç, akşam ve yatsı namazlarının toplamıdır
denilmiştir. Buna evvâbînin dört rekâtı dâhildir. Nitekim Hz.
Abdullah b. Ömer’e göre de evvâbîn dört rekâttır.
Sonuç olarak şu denilebilir: Yukarıda da işaret edildiği
gibi nafile bir ibadet olan evvâbînin en azı iki rekât olmakla
beraber, rivâyetler en uygun rakamın dört olduğu noktasında
birleşmektedir. Hanefilerin görüşü de bu yöndedir. 31
*Iğdır Üniv. İlâhiyat Fak. Öğrt. Üyesi.
ayuce@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
1. Buharî, Rikâk, 38.
2. Rağıp el-İsfahanî, el-Müfredat fi Garibi’l-Kur’ân, 766.
3. Mesela bkz. Hikmet Yüceoğlu, Nafile İbadetler, Rehber Yayınları,
İzmir, 2006.
4. Buhârî, Deavât, 3; Müslim, Zikir, 41, 42.
5. F. Gülen, Kalbin Zümrüt Tepeleri I, 18–24.
6. Ebû Davud, Tetevvu’, 22; Beyhakî, Sünenü’l-Kübra, III, 19; Vahidî,
Esbabu’n-Nüzûl, 404.
7. Beyhakî, Sünenü’l-Kübra, III, 19
8. Neylü’l-Evtar, IV, 336.
9. Gazzalî, İhya, I, 342.
10. Beyhakî, Sünenü’l-Kübra, III, 19.
11. Neylü’l-Evtar, IV, 336.
12. El-Bahru’r-Raik, IV, 234.
13. Şafak dilimizde, güneş doğmadan az önce beliren aydınlığa da denir.
14. Gazzalî, İhya, I, 342.
15. Kurtubî, XIV, 101.
16. Tirmizî, Mevakît, 204; İbn Mace, İkame, 113.
17. Tirmizî, Mevakît, 204; Ebû Ya’la, Müsned, X, 205.
18. İbn Hanbel, Müsned, V, 392.
19. Ebû Nuaym el-İsfahanî, Ma’rifetu’s-Sahabe, XIV, 486.
20. İbn Ebî Şeybe, Musannaf, II, 103.
21. İbn Ebî Şeybe, Musannaf, II, 102.
22. İbn Ebî Şeybe, Musannaf, II, 102.
23. Abdurrezzak, Musannaf, III, 44; Kenzu’l-Ummal, VII, 387.
24. İbn Hanbel, Müsned, V, 431.
25. Müslim, Müsafirîn, 143; Müsned, IV, 366.
26. Abdurrezzak, Musannaf, III, 58.
27. İbn Ebî Şeybe, Musannaf, II, 230.
28. İbn Ebî Hatim, Tefsir, LI, 341.
29. Kurtubî, XIV, 101.
30. İmam Şafiî gibi müctehidîn-i izamdan bazı zevatın, Efendimizin uygulamalarına
dayanarak namazın en azının bir rekât olduğunu belirttiklerini
kaydetmeliyiz. Ancak bu görüş sadece vitir namazı için uygulanmaktadır.
Diğer hiçbir namaz sadece bir rekât olarak kılınmamaktadır.
31. Geniş bilgi için bkz: Bedaiu’s-Sana’i, III, 130; Bahru’r-Raik, IV, 249;
Mecme’u’l-Enhur, I, 411.
49