PDF'lerinizi Online dergiye dönüştürün ve gelirlerinizi artırın!
SEO uyumlu Online dergiler, güçlü geri bağlantılar ve multimedya içerikleri ile görünürlüğünüzü ve gelirlerinizi artırın.
Sayfa1<br />
TARIMSAL EKONOMİ VE POLİTİKA GELİŞTİRME ENSTİTÜSÜ<br />
TEPGE BAKIŞ<br />
Temmuz 2012 / ISSN: 1303–8346 / Sayı:14/Nüsha: 5<br />
SERT KABUKLU MEYVELER / CEVİZ<br />
Dr. Gonca GÜL YAVUZ<br />
TEPGE<br />
1. Giriş<br />
Cevizin (Juglans regia L) gen merkezi İran’ın<br />
Hazar Denizi kıyısında 35-40 0 kuzey enlemde<br />
bulunan Ghilan Bölgesidir. Bununla birlikte <strong>ceviz</strong><br />
yetiştiriciliği, Uzakdoğu'dan başlayarak Türkiye<br />
ve Avrupa üzerinden Amerika'ya kadar uzanan<br />
çok geniş bir bölgede yapılmaktadır (1).<br />
Ceviz yaprağından meyvesine ve kütüğüne kadar<br />
birçok sektörle ilişkilidir. Yeşil <strong>meyveler</strong> kabuk<br />
<strong>sert</strong>leşmeden önce gıda ve ilaç sanayinde<br />
kullanılırken yaprakları, kabukları ve kökleri<br />
tanin ve boya sanayinde kullanılmaktadır. Bunun<br />
yanı sıra <strong>ceviz</strong> yağı hem teknolojide hem de resim<br />
sanatında aranan kıymetli bir yağdır. Ayrıca <strong>ceviz</strong><br />
ağacı mobilyacılıkta önemli bir hammadde<br />
kaynağıdır.<br />
Ceviz üretiminin büyük bölümü kuru olarak<br />
tüketilmektedir. Geleneksel olarak <strong>ceviz</strong> daha çok<br />
<strong>kabuklu</strong> tercih edilmekte olup hazır besinlerin<br />
yaygınlaşması ile birlikte günümüzde iç <strong>ceviz</strong>e<br />
yönelik talep artışı yaşanmaya başlamıştır (1,2).<br />
2. Dünyada Durum<br />
Ceviz ağacının ekolojik koşullara yüksek uyum<br />
kabiliyeti nedeniyle doğal yetişme alanı, Karpat<br />
dağlarından Türkiye, İran, Afganistan, Güney<br />
Rusya ve Hindistan’a kadar uzanan geniş bir<br />
bölgeyi kapsamaktadır.<br />
2010 yılı rakamlarına göre üretim alanlarının<br />
%35’i Çin’dedir. Ceviz üretiminde dünya birincisi<br />
olan Çin’in, <strong>ceviz</strong> üretimine müsait çok geniş<br />
tarım alanlarının bulunması üretimde bu ülkenin<br />
en büyük avantajıdır. Çin’i üretim alanlarından<br />
aldığı %11’lik paylar ile ABD ve Türkiye<br />
izlerken AB-27 dünya <strong>ceviz</strong> üretim alanlarından<br />
aldığı %10 pay ile dördüncü sırada yer<br />
almaktadır. AB-27 içerisinde ise Polonya, Fransa,<br />
Yunanistan ve İspanya önde gelen ülkelerdir.<br />
2010 yılı üretim rakamları incelendiğinde ise Çin<br />
ve ABD’nin dünya <strong>ceviz</strong> üretiminin %78’ini<br />
karşıladığı, bu iki ülkeyi dünya üretiminden<br />
aldıkları %6’şar paylarla Türkiye ve Ukrayna’nın<br />
izlediği anlaşılmaktadır (Tablo 1). ABD dünya<br />
<strong>ceviz</strong> üretim alanlarından %11 pay almasına<br />
karşın dünya <strong>ceviz</strong> üretiminin %34’ünü tek başına<br />
karşılamaktadır. Bunun sebebi <strong>ceviz</strong> üretiminin<br />
tamamının kapama bahçeler ve standart çeşitlerle<br />
yapılmakta olmasıdır. Ayrıca üretim alt yapısı ve<br />
verimlilik bakımından da dünyanın lider ülkesi<br />
konumundadır (3,4).
Sayfa2<br />
Sert Kabuklu Meyveler/Ceviz<br />
TEPGE<br />
Tablo 1. Ülkeler İtibariyle Dünya Ceviz Üretim Alanı ve Üretimi<br />
Ülkeler<br />
Üretim Alanı (000 ha) 5 Üretim (000 ton) 6<br />
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2005 2006 2007 2008 2009 2010<br />
Çin 186 188 210 275 305 300 388 425 460 490 560 580<br />
ABD 87 87 88 90 90 92 322 314 298 396 396 456<br />
Türkiye 76 77 82 85 87 91 73 75 85 85 88 85<br />
Ukrayna 14 14 14 14 13 14 60 30 70 80 100 80<br />
AB-27 69 73 89 94 88 88 45 70 61 71 67 59<br />
Şili 10 10 14 11 13 15 41 41 260 30 33 40<br />
Hindistan 31 31 31 31 31 32 27 28 31 33 36 30<br />
Diğer 207 205 214 196 218 215 5 2 2 2 2 2<br />
Dünya 679 684 743 796 844 846 938 966 1032 1187 1282 1333<br />
Kaynak: (5,6)<br />
2010 yılı rakamlarına göre; 494 bin ton <strong>ceviz</strong><br />
ihracatının %64’ü ABD tarafından<br />
gerçekleştirilmiştir. İhracattan aldığı %14 payla<br />
Ukrayna ikinci, %8 ile Şili üçüncü sıradadır<br />
(Tablo 2). Dolayısıyla bu üç ülkenin dünya <strong>ceviz</strong><br />
ihracatının %85’ini karşıladığını söylemek<br />
mümkündür. Çin üretimde lider ülke olmasına<br />
karşın iç piyasalardaki talep fazlalığı nedeniyle<br />
ihracatta dördüncü sıradadır.<br />
Dünya <strong>ceviz</strong> ithalatında en büyük ithalatçı AB-<br />
27’dir. 2010 yılı rakamlarına göre toplam 429 bin<br />
ton olan dünya <strong>ceviz</strong> ithalatının %33’ü AB-27<br />
tarafından yapılırken %11’i de Türkiye tarafından<br />
yapılmıştır. Bu ülkeleri dünya <strong>ceviz</strong> ithalatından<br />
aldıkları %7 pay ile Japonya, %6’şar paylar ile de<br />
Çin ve Rusya takip etmektedir (Tablo 2).<br />
Tablo 2. Ülkeler İtibariyle Dünya Ceviz İhracatı ve İthalatı<br />
İhracat (000 ton)<br />
İthalat (000 ton)<br />
Ülkeler<br />
Ülkeler<br />
‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09 ‘10<br />
ABD 209 165 154 220 241 315 AB-27 148 100 105 107 115 140<br />
Ukrayna 44 17 54 63 82 67 Türkiye 20 11 26 32 43 49<br />
Şili 14 20 24 29 29 38 Çin 9 6 5 12 20 26<br />
Çin 32 27 31 10 12 15 Japonya 43 38 28 22 30 30<br />
Hindistan 11 12 16 15 19 12 Rusya 1 5 10 21 37 26<br />
AB-27 18 27 15 20 23 13 Kanada 18 21 20 15 17 19<br />
Diğer 6 11 21 34 47 68 Diğer 151 168 176 248 241 278<br />
Dünya 332 273 303 373 428 494 Dünya 315 264 282 333 381 429<br />
Kaynak: (7)<br />
3. Türkiye’de Durum<br />
Türkiye’de 2011 yılı rakamlarına göre yaklaşık<br />
olarak 477 bin dekar alanda <strong>ceviz</strong> yetiştiriciliği<br />
yapılmakta olup istatistikî bölge birimleri<br />
sınıflandırmasına (IBBS1) göre Ege Bölgesi<br />
toplam <strong>ceviz</strong> alanlarının %22’sine sahiptir. Bu<br />
bölgeyi üretim alanlarından aldığı %14 ve<br />
%13’lük paylar ile Ortadoğu Anadolu ve Batı<br />
Karadeniz Bölgeleri takip etmektedir. Ceviz<br />
üretimi incelendiğinde; üretimin 2011 yılı<br />
rakamlarına göre 183 bin ton olduğu<br />
anlaşılmaktadır. Ceviz üretiminde ilk sırayı<br />
%15’lik paylarla Akdeniz ve Ortadoğu Anadolu<br />
Bölgeleri paylaşmaktadır.
Sayfa3<br />
Sert Kabuklu Meyveler/Ceviz<br />
Bu bölgeleri üretimden aldıkları %14’er paylarla<br />
Batı Karadeniz ve Ege Bölgeleri takip etmektedir.<br />
Söz konusu dört bölge toplam <strong>ceviz</strong> üretiminin<br />
%58’ini karşılamaktadır (Tablo 3).<br />
TEPGE<br />
İl bazında Hakkari <strong>ceviz</strong> üretiminin %5’ini (10<br />
bin ton) karşılamaktadır. Hakkari’yi üretiminin<br />
%4’ünü (7 bin ton) karşılayan Denizli<br />
izlemektedir. Erzurum, Kahramanmaraş ve Bursa<br />
ise üretiminde ön sıralarda yer alan diğer illerdir.<br />
Tablo 3. Bölgelere Göre Türkiye Ceviz Alanları, Üretimi ve Verimi (2011)<br />
Ağaç<br />
Toplu<br />
başına Meyve<br />
Üretim<br />
İBBS1 Adı meyveliklerin<br />
ortalama veren yaşta<br />
alanı<br />
verim ağaç sayısı<br />
Meyve<br />
vermeyen<br />
yaşta ağaç<br />
sayısı<br />
Toplam<br />
ağaç sayısı<br />
(dekar) (ton) % (kg)<br />
Kuzeydoğu Anadolu 7.245 8.717 5 53 164.691 69.456 234.147<br />
Ortadoğu Anadolu 64.821 27.747 15 35 788.082 290.626 1.078.708<br />
Güneydoğu Anadolu 16.325 7.822 4 30 259.144 141.162 400.306<br />
İstanbul 2.422 422 0 19 21.82 47.23 69.05<br />
Batı Marmara 56.207 8.685 5 28 313.321 504.711 818.032<br />
Ege 105.187 25.931 14 31 828.955 907.325 1.736.280<br />
Doğu Marmara 53.363 16.455 9 33 496.005 286.116 782.121<br />
Batı Anadolu 22.565 12.224 7 34 364.409 223.463 587.872<br />
Akdeniz 42.049 26.635 15 40 673.972 379.988 1.053.960<br />
Orta Anadolu 22.123 10.647 6 41 257.787 298.008 555.795<br />
Batı Karadeniz 63.511 26.332 14 26 1.014.947 689.306 1.704.253<br />
Doğu Karadeniz 20.790 11.623 6 28 411.443 207.728 619.171<br />
Türkiye 476.608 183.240 100 33 5.572.756 3.997.889 9.570.645<br />
Kaynak: (7)<br />
Meyve alanları, plantasyon (toplu) alanlar olup, dağınık ağaçların alanları dahil edilmemiştir,<br />
Ağaç sayılarına dağınık ağaçlar dahildir.<br />
2010 yılı rakamlarına göre yaklaşık olarak 7 bin<br />
ton <strong>ceviz</strong> ihracatı yapılmışken aynı yıl<br />
gerçekleşen <strong>ceviz</strong> ithalatı 31 bin tondur (Tablo 4).<br />
Ceviz ihracatı daha çok kabuksuz olarak<br />
yapılmaktadır. Türkiye’nin kabuksuz <strong>ceviz</strong><br />
ihracatının büyük bir bölümü Almanya, Hollanda<br />
ve Danimarka başta olmak üzere AB ülkelerine<br />
yapılmaktadır. Kabuksuz <strong>ceviz</strong> ithalatı yapılan<br />
ülkelerin başında Bulgaristan, Romanya,<br />
Özbekistan ve Gürcistan gelirken <strong>kabuklu</strong> <strong>ceviz</strong><br />
ithalatı yapılan ülkelerin başında ise ABD,<br />
Bulgaristan, ve Ukrayna gelmektedir.<br />
Tablo 4. Türkiye Ceviz Dış Ticareti, Tüketimi ve Yeterlilik Derecesi<br />
Kişi<br />
Piyasa Üretim İthalat İhracat Tüketim başına<br />
Yılı (ton) (ton) (ton) (ton) tüketim<br />
(kg)<br />
Yeterlilik<br />
derecesi (%)<br />
Üretici<br />
Fiyatı<strong>kabuklu</strong><br />
(TL/kg)<br />
Tüketici<br />
Fiyatıiç<br />
(TL/kg)<br />
2005/2006 150.000 28.382 642 156.726 - 84,07 4,83 14,73<br />
2006/2007 129.614 26.712 1.000 136.992 - 83,11 4,85 17,65<br />
2007/2008 172.572 39.572 2.915 200.165 2,84 82,13 5,70 20,77<br />
2008/2009 170.897 35.018 3.859 193.203 2,70 84,26 6,46 22,56<br />
2009/2010 177.298 46.004 6.383 207.560 2,86 81,37 6,92 24,43<br />
2010/2011 178.142 31.076 7.309 192.890 2,61 87,97 7,55 25,38<br />
Kaynak: (7)
Sayfa4<br />
Sert Kabuklu Meyveler/Ceviz<br />
TEPGE<br />
4. Genel Değerlendirme<br />
Ceviz gerek üretim ve gerekse ticaret açısından<br />
oldukça önemli bir <strong>sert</strong> <strong>kabuklu</strong> meyvedir.<br />
Yetiştiricilik açısından oldukça uygun şartlara<br />
sahip olan Çin dünyanın en büyük <strong>ceviz</strong><br />
üreticisidir. Ancak yurt içi talebin fazla olması,<br />
ürün kalitesi ve pazarlama organizasyonundaki<br />
eksikler nedeniyle uluslar arası piyasalarda aynı<br />
güce sahip değildir. Bununla birlikte ABD Çin’in<br />
üretim alanlarının üçte biri kadar bir üretim<br />
alanıyla neredeyse Çin kadar üretim yapmakta<br />
olup ihracatta da dünya lideridir. Bu başarının<br />
sebebi <strong>ceviz</strong> üretiminin tamamının kapama<br />
bahçeler ve standart çeşitlerle yapılmakta<br />
olmasıdır. Ayrıca üretim alt yapısı ve verimlilik<br />
bakımından da dünyanın lider ülkesi<br />
konumundadır. Bununla birlikte <strong>ceviz</strong>le ilgili her<br />
tür araştırma geliştirme ve yayım çalışmalarının<br />
yapıldığı ve <strong>ceviz</strong> üreticilerinin tamamının kayıtlı<br />
olduğu “California Walnut Board” da ABD’nin<br />
<strong>ceviz</strong> üretim ve ticaretinde son derece etkili bir<br />
kuruldur.<br />
Türkiye’de fındıktan sonra en çok üretilen <strong>sert</strong><br />
<strong>kabuklu</strong> meyve olan <strong>ceviz</strong>in üretimi, ülkenin<br />
hemen her yerinde ve boş arazilerde kolaylıkla<br />
yetiştirilebilme özelliği, bakımın kolay ve<br />
masrafsız olması gibi nedenlerle giderek<br />
artmaktadır. Ancak <strong>ceviz</strong> ağaçlarının son yıllara<br />
kadar tamamen tohumla, çöğürden aşısız<br />
üretilmesi, geniş bir <strong>ceviz</strong> popülasyonuna rağmen<br />
üretimde standart olmayan, verimsiz ve kalitesiz<br />
çeşitlerin yayılmasına neden olmuştur.<br />
Son yıllarda yapılan araştırmalarda yüksek kaliteli<br />
ve verimli, çevre koşularına iyi adapte olan <strong>ceviz</strong><br />
çeşitleri ve tipleri seçilmeye başlanmış, aşılı <strong>ceviz</strong><br />
fidanları bu tiplerle üretilerek kapama bahçeler<br />
yoğunlaştırılmıştır. Ancak dünyadaki diğer üretici<br />
ülkelerle karşılaştırıldığında Türkiye’nin mevcut<br />
<strong>ceviz</strong> varlığına karşın üretimde geri kaldığı<br />
görülmektedir. Bunun başlıca sebepleri kapama<br />
plantasyonların bulunmaması, ekolojik koşullara<br />
göre uygun çeşit seçiminin yapılmaması, hastalık<br />
ve zararlı ile mücadelenin tam olarak<br />
uygulanmaması, teknik ve kültürel uygulamaların<br />
ihmal edilmesidir.<br />
Ayrıca Türkiye’de <strong>ceviz</strong>in pazarlanması<br />
konusunda herhangi bir birlik ve organizasyon<br />
bulunmamaktadır. Pazarlama genel olarak<br />
üreticinin kendisi tarafından gerçekleşmektedir.<br />
Pazarlamanın sadece iç tüketime yönelik olarak<br />
yapılması ihracatı da olumsuz olarak<br />
etkilemektedir. Bu nedenlerden dolayı da Türkiye<br />
<strong>ceviz</strong> yetiştiriciliği konusunda sahip olduğu<br />
avantajları gerektiği gibi değerlendirememekte ve<br />
bu avantajlara paralel bir üretim ve ticaret olanağı<br />
bulamamaktadır.<br />
Kaynaklar<br />
1. Anonim, 2012. www.cinarziraat.com<br />
2. Şebnem HASKINACI, 2003. “Ceviz Sektör Araştırması”, www.ito.org.tr<br />
3. Tuncer YILMAZ, 2011. “Ülkemizde ve Dünyada Ceviz Üretimi”, www.belgeler.com<br />
4. California Walnut Board, 2012. www.walnuts.org<br />
5. FAOSTAT, 2012. www.faostat.fao.org<br />
6. USDA, 2012. www.fas.usda.gov<br />
7. TÜİK, 2012. www.tuik.gov.tr<br />
TARIMSAL EKONOMİ VE POLİTİKA GELİŞTİRME ENSTİTÜSÜ / TEPGE<br />
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Kampüsü<br />
1 nolu Giriş (Eski APK Binası)<br />
Eskişehir Yolu 9. km.<br />
Lodumlu / ANKARA<br />
Telefon : 0.312. 287 58 33<br />
Faks: 0.312. 287 54 58<br />
http://www.tepge.gov.tr
Dili değiştir