I â¢ Hakan Ä°lhan KURT

İ Ç İ N D E K İ L E R 

FİKİR SANAT VE EDEBİYATTA 

TÖRE 

Aylık Fikir Sanat Edebiyat 

Dergisi 

Yıl: 1 Sayı: 2 Mart 2012 

ISSN:2146-7773 

İmtiyaz Sahibi 

ve 

Sorumlu Yazı İşleri Müdürü 

Ömer Faruk BEYCEOĞLU 

Yayın Danışmanı 

A. Yağmur TUNALI 

Sanat Koordinatörü 

H. Nurcan YAZICI 

Ahmet ŞAFAK 

Halkla İlişkiler Koordinatörü 

Mehmet Yıldıran YÜCE 

Grafik - Tasarım 

İsmail KANDEMİR 

Editör 

Şükrü ALNIAÇIK 

iletişim 

tore@toredergisi.com 

www.toredergisi.com 

İdare Yeri 

Çetin Emeç Bulvarı 1314 Cadde 

1315 Sokak Can Apt. 7/3 

A. Öveçler - ANKARA 

Tlf: 0.312.472 70 10 

Faks: 0.312.472 70 11 

Cep: 0.532.373 11 24 

Baskı / Cilt 

BERİKAN MATBAASI 

Tlf: 03122326218 

Fiyatı: 7 TL 

TÖRE’den 

TÖRE Marşı 

Hakan İlhan KURT / 05 

Galip Erdem İle Cengiz Dağcı’ya DeVe’li Bir Yolculukla Ulaşmak 

İbrahim METİN / 06 

ULUCANLAR’da Tarih 

Ahmet Tevfik OZAN / 10 

Çanakkale Savaşı’ndan Günümüze Hatırladıklarımız 

ve Unuttuklarımız 

Dr. Suat ÇIRAKOĞLU / 11 

Yetik Ozan 

Reşat GÜREL / 19 

Aqqışka 

Huşeng CAFERİ / 20 

Dergimize Yeniden Kavuşmak 

Nefi DEMİRCİ / 22 

Bilinmeli 

Mehmet Ali KALKAN / 24 

Milli Edebiyat ve Ömer Seyfettin Ülküsü 

Ahmet ŞAFAK / 25 

Şeb-i Yeldâ’dan 

A. Yağmur TUNALI / 28 

Milliyetçilik... “Primattan İnsana Doğru” 

Şükrü ALNIAÇIK / 30 

Köl Tigin Ünlemesi 

Hakan İlhan KURT / 33 

Eski Bir Sobahar 

Hacer KARAKAYA / 36 

Yüzleşme 

Editör / 37 

Kızılbaşların Ortak Bilinci: HORASAN 

Ali Rıza ÖZDEMİR / 39

Kahır Lekesi 

Sevim ÇAKICI / 42 

Türk Milliyetçisi Gençlerin Eğitim ve 

Üniversite Vizyonu Üzerine 

Burçin ÖNER-Dilek AKILLIĞLU - 

Yunus Emre UYAR / 43 

Arpalar Biçilirken 

Prof. Dr. Vahit TÜRK / 53 

Türk Töresinde Küresel Adalet ve Küresel Barış 

Muharrem Günay SIDDIKOĞLU / 55 

Ekmek Kokusu 

Tarık KILIÇARSLAN / 58 

Bereketçilik Destanı’nın Doğuşu 

Emete Gözügüzelli CİVAN / 59 

Eyvallah 

İsmail KANDEMİR / 64 

Prof. Dr. İskender ÖKSÜZ’le Söyleşi 

Sinan DEMİRTÜRK / 65 

Muhittin ARAR’ın “Yürü Çocuk” Şiirini Tahlil 

Prof. Dr. Nurullah ÇETİN / 72 

Gelsin 

Mehmet AVŞAR / 76 

Kahraman Türk Kadınları: KARA FATMA 

M. Metin KARAÖRS / 77 

Çarmıhta Can 

Emel DEMİREZEN / 81 

Dr. Hayati BİCE “Türkistan Rüyası” 

Şükrü ALNIAÇIK / 82 

Yeter Artık Kızıl Çin! 

Nurala GÖKTÜRK / 84 

Türk Sanatının Dünü, Bugünü 

ve Geleceği Üzerine 

Yrd. Doç. Dr. Mehmet SAĞ / 85 

“AŞK İle Aldatmak ve Elif Şafak” 

Prof. Dr. Hilmi ÖZDEN / 87 

Kutlu Dağlar Üçlemesi:1 Elbruz 

M. Bahadırhan DİNÇASLAN/ 91 

Galip Erdem ve Arkadaşlarının Gençlik 

Yıllarındaki Faaliyetleri 

İbrahim METİN / 93 

Uygur Güzeli Ay-Bilge Destanı 

Mustafa EFEOĞLU / 95 

Nevai-Kumru 

Vagıf SULTANLI / 96 

Nevruz - Türk Dünyası Duy Beni 

Halil GÜLEL / 100 

Sadri Maksudi Arsal’ın “Irk Meselesi” 

Halil İbrahim KOÇ / 101 

TÖRE İçin 

Alperen BURAK / 103 

Havva’nın Yağmurları 

Yağmur ŞENGÖK / 104 

Badem Gözlü Kızlar 

Selim TUNÇBİLEK / 106 

Hasret Dediğin... 

Zehra ULUCAK / 107 

Şehr/i Yâr 

Nuray ALPER / 108 

Öğretmen 

Çelebi ÖZTÜRK / 109 

Kapak: 


Desenler: 

Ramazan ÖZTÜRKMEN 

Mesut DİKEL 

Mehmet SAĞ 

Hüseyin ÇOBAN 

Kenan EROĞLU 

Svetlana İNAÇ 

Murat YILMAZ 

Vagıf UCATAY - BAKÜ 

Dergimize abonelik işleminizi 

www.toredergisi.com adresindeki 

ABONE OL bölümünde bulunan formu 

doldurarak veya 0.532.373 11 24 no’lu telefonu 

arayarak yaptırabilirsiniz. 

Yıllık Abone Bedeli: 

Yurt İçi (12 sayı) 75 TL. 

Yurt Dışı (12 sayı) 120 TL. 

Öğrenci (12 sayı) 60 TL. dir.

SUNUŞ 

Merhaba; 

İkinci sayısı ile sizlere ulaşan Fikir Sanat ve Edebiyatta TÖRE Dergisine gösterdiğiniz 

ilgiye ve güvene teşekkür ediyoruz. 

Derginin hazırlıkların başlarken duyduğumuz heyecanı ve özlemi sizlerin de duyması, 

aynı duygularla tek yürek olarak buluşmamız bizleri gerçekten umutlandırdı. 

Dağılmışlığın, neme lâzımcılığın had safhada olduğu günümüzde bir ışık etrafında 

toplanan pervaneler gibi sizlerin sıcaklığını, samimiyetini ve teveccühünü hissetmek 

hâlâ umutlarımızın kaybolmadığının, başarmak için gayret göstermenin, ilk adımı 

atmanın zaferin müjdecisi olduğunu bir kere daha hatırlattı bize. 

Biliyoruz, ilk sayının özel sayı olması ve bir arşiv niteliği taşıması sizlerde, “sonrası 

nasıl olacak” beklentisi oluşturdu. Haklısınız... Yıllar öncesinin TÖRE tiryakileri 

aynı tadı alıp alamama endişesi duyacak elbette. Bu sayı eminiz bu endişelerinizin bir 

kısmına cevap olacaktır. 

Yayın çizgisinde Ülkenin bölünmez bütünlüğü, Bayrağın, Vatanın ve Değerlerimizin 

korunması noktasında kesin ve vazgeçilmez kurallarımız olacaktır. Bunların korunması, 

kollanması ve yaşatılması bizim en büyük vazifemizdir. Yayın politikamızı da bu yönde 

belirleyecek ve eserleri ona göre seçeceğiz. 

Bizlerden beklentilerinizi zaman zaman değişik yollarla ulaştırıyorsunuz. İlginize 

teşekkür ediyoruz. Bunları dikkate aldık ve alacağız. Genç kuşakların yazılarının, 

şiirlerinin, denemelerinin ve makalelerinin yayınlanmasına bu sayıdan itibaren 

başladık. Başlı başına bir köşe açmak yerine derginin sonlarına doğru değişik türlerden 

örneklerle bu arkadaşlarımızın çalışmalarını teşvik etmek düşüncesindeyiz. 

Başka bir fikir ise çocuklarımıza yönelik çalışmaların yapılması konusunda. Buunula 

ile ilgili alt yapıyı hazırlıyoruz. Derginin sayfaları arasında farklı renkte bir bölüm 

oluşturma ya da ek halinde verme düşüncesindeyiz. Burada verilecek bilgilerin yanısıra 

çocuklarımızın dikkatini çekecek çizgi romanların da olmasının hazırlığını yapıyoruz. 

İlk sayının elinize ulaşması sırasında zaman zaman sıkıntılar yaşandığı muhakkaktır. 

Normal posta yoluyla yapılan gönderilerde gördüğümüz bu aksamayı kargo marifetiyle 

çözdük. Bundan sonra aksama olmayacağı kanaatindeyiz. 

İllerde ve üniversitelerde mümkün olduğunca temsilcilerimizi ve satış noktalarını 

teşekkül ettirmeye çalıştık. Eksik olan yerlerde zaman içerisinde tamamlanacaktır. Bu 

konuda sizlerin de teklif ve yardımlarınızı bekliyoruz.

FİKİR SANAT VE EDEBİYATTA TÖRE 

Bu arada aldığımız olumlu tepkileri, ileride derleyip sizlerle paylaşmak istiyoruz ama 

Antalya’dan sayın Ali YILDIZ Bey’in mektubunu bir istisna yaparak yayınmaktan 

onur duyuyoruz. Ellerine ve yüreğine sağlık. 

Daha güzel günlerde, tüm Türk yurtlarının azatlığını kutlamak dileğiyle selam ve 

saygılarımızı sunuyoruz. 

Tanrı Türk’ü hep korumuştur. Bundan sonra da koruyacaktır. Bundan hiç şüphemiz 

yok, yeter ki, Türk Türk’ü sevsin ve korusun. 

“TÖRE’ye MEKTUP. 

Hoş Geldin Töre.. 

Gel seni bir öpeyim. 

Kocaman adam olmuşsun. 

Geç otur şöyle. Uzak yoldan geldin yorulmuşsundur. 

Benim Ankara’dan ayrıldığım 70 yılında kısa pantalonlu bir çocuktun daha. Yerinde 

duramaz, zıp zıp zıplardın. Sanki bütün sokaklar senindi. Ne kadar da hareketli bir 

çocuktun Töre… Mahallemizin en yakışıklısı, yalbır yalbır eden kumral saçlarınla; 

o sokak senin, bu çarşı benim koşturur, adam olacak tavrınla parmakla gösterilirdin. 

Nasıl da gıpta ile bakardık sana… 

Seneler ne çabuk geçiyor değil mi 

Seneler nasıl da değiştiriyor insanı , bak şakaklarına kırlar düşmüş artık. 

Şöyle bir yokladım da hafızamı, senden son mektubu 1983’te almışım. Kitaplığımın 

en mutena köşesinde sakladığım mektuplarından sadece 28 tane kalmış elimde. 

Diğerlerini ne yaptım bilmem ki 

Oysa her ay muntazam mektuplaşırdık. Tam 148 mektup almışım senden. Son mektubun 

1983’e 148 tertip. Sonra askere mi aldılar seni, yoksa ben mi ilgisiz kaldım biraz, 

kaybetmiştim izini. 

Yoldan gelince hala ayran mı içersin bilmem Eskiden öyleydin. 

Hele dinlen biraz. Çıkar çoraplarını, elini yüzünü yıka, otur şöyle köşeye. 

Ben sana bir yorgunluk kahvesi yapayım bu arada. Karşılıklı yudumlarken kahvelerimizi, 

uzun uzun geçmişten konuşuruz. Emine Abla’dan bahsederiz, Dündar Abi’den, 

Galip Abi’den, Albay’dan ve daha nicelerinden aklında kalanları anlatırsın. Hafızan 

kuvvetliydi senin. 

Benim de anlatacaklarım var sana. Ama bende kafa mı kaldı, sen anlat bildiklerini. 

Belki sonra benim de aklıma bir şeyler gelir. 

Senin gençlik günlerinde kimse adını cinayetle anamazdı. Ama şimdi “Töre Cinayeti” 

diye bir laf uydurdu ağzı karalar. Hiç “Töre” ile cinayet bir arada olur mu çocuk 

Sen mahallemizden gideli bazı türediler çıktı ortalığa, kimisi, dinci, kimisi kinci, 

kimisi tinerciymiş. Sokağımızı hepimiz ……. diyen nesebi gayr-i sahihler sardı. 

Sokağımızdan gitme bir daha. 

Çok özlettin kendini yaramaz çocuk! 

Ali YILDIZ”


Ünledi, dokuz tekbîr türlü türlü yaygıya, 

Eri kızlayın dedi, gökçe kızı erleyin! 

Kültür san’at seyrinde yer vermeyin kaygıya 

Törelenin Tanrı’yı, törelenip birleyin; 

Bir ağız, birce dilden, göğe doğru gürleyin! 

Bozkırın saçlarına bağır basıp çıkanlar, 

Kın sarıp, divân içre kabzasını sıkanlar, 

Her uğraşın ardında sözü âşka yıkanlar, 


Edep, erkân bizdedir, sayrılanı pürleyin! 

Cümle sabaha dedi, gözün gönlün darısı, 

Kulak verip salınsın, kurdu, kuşu, arısı... 

Dokuz tuğ salkım saçak, gecenin bir yarısı 


Dört yönü muştulayın, gök gözleri ferleyin! 

Eyerleyin atları, koşumlara süs vurun. 

Döne döne yoğrulun, zirvelere sis vurun. 

Söz ehli erenlerden yüreklere his vurun, 


Türk’ün söz bulağından kelâm edip, derleyin! 

Dedi, varın varışın, vuran çağrı kösüyle 

Kör sağır titremeli, yağan ayak sesiyle. 

Kalkıp da yamaçlara barışığı, küsüyle, 


Her dem uğraş üzere durulmayın, terleyin! 

TÖRE MARŞI 

• 

Hakan İlhan KURT 

Desen: Ramazan TÜRKMEN 

Toz toprak pekleşip de kayalanıncaya dek, 

Cevheri katma olan, mayalanıncaya dek, 

İsrâfil, suru ile payalanıncaya dek, 


Yağı gözünden sızan nâzarları kürleyin! 

Dedi, bu ak heybemin dolu iki kefesi, 

Bir yanım aklıselîm, bir yanım kurt nefesi. 

Ünlemeli kız kızan, koç yiğidi, efesi, 


Güzeli ayrı tutun, şer olanı şerleyin! 

Yanıp yanıp tutuşan, yakıp duran köz benim, 

Han-Mete’den Mehmet’e, akıp gelen öz benim, 

Yalavaç Muhammet’ten din yücesi söz benim, 


Mavi göğü gökleyin, yağız yeri yerleyin! 

05


Çalışmamak için inat eden DeVe ve çalıştırmaya uğraşan İbrahim Metin, Galip Erdem, 

Dr. İhsan Şakir Gözübüyük ve Nihat Yazar eşliğinde (Fotoğraf: Mustafa Gözübüyük) 

Galip Erdem ile CENGİZ DAĞCI’ya 

DeVe’ li BİR YOLCULUKLA ULAŞMAK... 

• 

İbrahim METİN 

12 Mart 1971 Muhtırası verilmeden 15 Gün kadar 

önce, Galip Erdem’in muavinliğinde, bendenizin 

şoförlüğündeki 42 DV 806 Plakalı araç Nihat Yazar’ı 

(*) da yolcu mevkiinde taşıyarak; Almanya’dan 

İngiltere’ye müteveccihen yola çıktık. Bu yol, herhangi 

bir kasaba yolu olmayıp, Almanların “Otoban” 

dedikleri ve vasıtaların 100-120 km civarında 

seyrettikleri yoldu. Ama bizim DV, biraz hızlanınca 

vitesten atılmak suretiyle rahatlatılarak 10-30 km 

sür’atle ilerliyor; aynı zamanda takırtılı bir ses 

çıkarıyordu. Kendisini hızla geçenlerin hayretle 

dönüp baktıkları bu araç, kaplumbağa hızıyla şehir 

büyüklüğündeki “Lüksenburg” devletini geçip 

Belçika’ya ulaştığında, büyük hangar şeklindeki bir 

tamirhaneye uğranıldı. Tamirhanenin ustabaşısı gaza 

basmasını söylediğinde, bütün tamirhane çalışanları, 

bu çok gürültülü ve de “takırtılı” çalışan otonun başına 

toplandılar. Londra’ya kadar gidip gidilemiyeceği 

sorulduğunda ise ustabaşı: “Pöt etr senk metr, pöt etr 

senk kilometr; apre buummm!” (Ya beş metre ya beş 

kilometre gider, sonra gümlersiniz!) cevabını verdi. 

“Kahraman orduyu seyret ki…..” faslından,yola 

devam edip, Ostend’den feribota bindik. Yolcular, 

devamlı olarak: “İngiltere’de trafiğin soldan cereyan 

ettiği, dikkatli olmam gerektiği” telkinde bulundular. 

Ama vapurdan inip karaya ayak bastığımızda, ancak 

06


kocaman “Serre a goş” (solu takip ediniz) levhasını 

görünce, sağdan giden DV’yi sola aldım. Soldan 

cereyan eden trafikte en zorlandığım husus, dörtlü 

yol kavşaklarına geldiğimizde oldu; ama yaya olarak 

alışmakta çok daha zorlandık; yoldan karşıya geçerken 

alışkanlık icabı ilk sola baktığımızdan sağımızda 

acı fren sesi duyduğumuz oldu. 

Londra’ya vardığımızda, harcadığımız para kendimize 

ait olmayıp, sermaye toplamaya çıktığımız, 

kurulacak Matbaacılık Şirketine ait olduğundan otelde 

kalmak gibi bir lüksümüz yoktu. O sebeple hesaplı 

yer ararken “Moderna Hause” isimli bir pansiyona 

yerleştik. Yorgunduk; ama Londra’ya ilk defa geliyorduk; 

dinlenmek yerine şöyle bir tur atıp görelim; 

dedik. Ama o ne Üç ülke sınırlarını aşıp gelmiş olan 

DeVe, “Sizi hasta halimle Almanya’dan buraya getirdim; 

daha ne istiyorsunuz; benden bu kadar..” diyor 

ve çalışmıyordu. Motor krank milinin yataklarını 

-yağsız bırakıldığı için- yakmış olan DeVe’nin nerede 

“rektefiye” yaptırılacağı konusundaki araştırmalara, 

birkaç gün vakit ayırdık. “Moderna Hause” da zengin 

çeşitli sabah kahvaltıları verilmekteydi. Muhtemelen 

İngilizce pratiği yapmak için burada çalışmakta 

olan Fransız kızın “Truva minüt, Truva minüt e 

demi” sorulariyle 3,5 dakika kaynatılmış rafadan 

yumurta eşliğinde öğleyi de dengeleyecek sıkı bir 

kahvaltı yapıyorduk. Mühim problemlerden birisi 

-domuz eti istemediğimizden- akşam yemeklerin 

nerede yenileceği idi. Zaten Almanya’da tavuk 

yemekten neredeyse kanatlanıp uçacak olan midelerimiz, 

Kıbrıs Derneği’nin lokantasını bulduk ve çoktan 

beri hasret çektiğimiz kuru fasulye imdadımıza 

yetişti. İddia ediyorum siz hiçbir zaman bu kadar 

lezzetli bir fasulye yememişiniz; bu kadar ana mutfağı 

hasreti çekmemişinizdir. 

O ne! İdealist gençlerimizden Mustafa Gözübüyük 

namı diğer “Mersedes Mustafa” da amcası ile birlikte 

lokantada idi. Bu “Mersedes Mustafa” lakabı, 

Galip Erdem tarafından takılmıştı. O zamanlar araç 

sahibi olanlar pek yoktu; bendenizin sahip olduğu 

araçlar genellikle düşük modelli olurdu. Her hangi 

bir toplantıdan çıkıldığında, Gözübüyük’ü gören 

Galip Ağabey: “Mersedes Mustafa buradaymış, bana 

eyvallah” der ve beni hemen “satar”dı. Doğrusu 

bu duruma biraz canım sıkılırdı. Çünkü ağabeyim, 

1951 Model taksi plakalı Hilman marka otomobilime 

çok “muavin”lik yapmıştı. Gündüzleri babamın 

çalıştırdığı Hilman’ın gece şoförü ben olur; Galip 

ağabeyim de bazen muavinim olurdu. Gece işi, ya Etlik 

yolunda olan oto garajlarında veya eğlence yerlerindeydi. 

Geceleri eğlence hayatı yaşayanların, ayak 

takımı demek istemediğim bölümü, Ulus’ta Çankırı 

Caddesi’nin başındaki barlara “takılır”; üst gelir seviyesindekiler 

ise ya Gar Gazinosu veya Strazburg 

Caddesi’ndeki pavyona giderlerdi. Müşteri almak 

için tercihimiz bu ikisinden birisi olurdu. Murat 124 

büyüklüğünde olan 1951 Model Hilman, -hele de 

önde oturan bir de muavini olunca- kalabalık olan 

müşterilerce tercih edilmez, bir sonrakine binerlerdi. 

Sözü uzatmayalım; Mersedes’e bizi satan ağabeyim, 

üstelik böyle de bir kader arkadaşıydı. 

Ama neyse ki Gözübüyükler, amcasının tedavisi 

için uçakla Londra’ya gelmiş olduklarından, artık 

“satılma” tehlikesi yoktu. Onlar da hem hesaplı 

olduğundan hem de bize yakın olmak için mekânlarını, 

“Moderna Hause”ye naklettiler. Başka dostlarla da 

buluştuk. Gözübüyüklerin hemşehrileri ve bizimkilerin 

de dostu olan (doğduğu şehirde uzun yıllar Kayseri 

Üniversitesi’nin rektörlüğünü başarı ile yapan) 

Mehmet Şahin ile Ordu vilayetinden Şükrü Yürür 

(sonraları Ticaret Bakanı) de Londra’daydı. İkisi de 

yabancı dillerini geliştirmek için yollara düşmüşlerdi. 

Şükrü, Kıbrıslı bir Türk’ün, yirmidört saat açık 

olan gıda “market”inde çalışmaktaydı; gündüz 

vardiyasında çalıştığından, şehri tanıma turlarımıza 

katılamıyordu. Ama birgün, bizimle gelebileceğini 

söylediğinde, bunun nasıl olabildiği sorusuna ”mahalli 

karakolun kaçak işçi kontrolüne geleceği”ni, o 

sebeple mağazada bulunmaması gerektiğini, bu haber 

almanın mağaza tarafından aylığa bağlanan polisten 

kaynaklandığını öğrendiğimizde memnun olduk. 

Memnuniyetlerimiz ne içindi Osmanlı Devleti’nin 

parçalanmasında bir numaralı etken saydığımız 

İngiltere’yi de rüşvet kurdu kemirmeye başlamış demekti. 

Bu kötü ahlaka, Mark bozdurduğum bankada 

da rastlamıştım; veznedar, 100 sterlin eksik verince 

itiraz edip düzelttirdim. O tarihlerde Türkiye’de bütün 

işyerleri 19’a kadar açıktı; saatini geçirene, Pazar 

günü açana zabıta, hemen cezayı basardı. Anayasa’sı 

bile bulunmayan, geleneklerle yönetilen İngiltere’de, 

1800’lü yıllardan kalan ama tatbik edilmeyen bir 

kanun ile “hava karardıktan sonra satılması yasak” 

100’e yakın madde arasında diş macunu, sabun gibi 

ürünlerin de bulunmasını ve mağazanın sabaha kadar 

açık olmasını, ilgi çekici bulduk. Hatta Gima yönetiminde 

bulunduğum yıllarda, bunun uygulamasını 

bütün mağazalarında yaptırmaya kalktığımda, tepki 

ile karşılanmıştı; ancak İstanbul Selamiçeşme 

mağazasını 23’e kadar açtırmayı becerebildim ve 

mağaza İstanbul’un satışta bir numarası olmuştu. 

DeVe’yi, motor rektifiyesi yapılmak üzere bir 

tamirhaneye bıraktığımızdan, Londra’yı gezmeye 

epeyce vaktimiz vardı. Londra Metrosu, 

1800’lerde yapılmış şahane bir ulaşım vasıtası 

idi. Yerin altından şehir, birçok kat ile ağ gibi 

örülmüştü. Genellikle bu yolu kullandık. İlgi çekici 

07


unsurlar olarak şunları gördük; Londra’nın bir 

ucundan diğer ucunun yetmiş km kadar oluşu; (Şimdi 

İstanbul neredeyse İzmit ve Tekirdağ’a bağlanmış 

vaziyette) iki veya üç katlı adaları oluşturan ayrı 

binaların, tek renge boyanması suretiyle tek bina 

gibi görünüşü; (bizde hâlâ allı güllü sultan iğdesidir.) 

Şimdilerde bazı büyük şehirlerimizde görülmeye 

başlanan, sokak köşelerindeki uygunsuz haldeki 

çiftler. 

Moderna Hause’nin banyosunda, bir küvet ve onun 

üzerinde, biri sıcak diğeri soğuk akan iki musluğu 

vardı. İlk banyoya girdiğimizde, bir su bardağına 

her ikisinden doldurulan su ile yıkanmak, kâh 

yaktı kâh üşüttü. Bizdeki gibi ikisini birleştiren bir 

“duş” veya “batarya” mevcut değildi. Bu batılıların 

temizliğine de doğrusu diyecek yoktu. Küvette 

sabunlanıp, yıkanmış olduğu kirli sudan durulanmadan 

çıkıyorlardı. Fransızlarda da öyledir. Sabahleyin 

yüzlerini yıkadıkları lavabonun tapasını 

kapatmak suretiyle içerisinde hak huk ettikleri suyu, 

avuçlarına doldurup yüzlerini yıkarlar. 14. Lui döneminde 

bile “lazımlık”lar sarayın penceresinden 

aşağı döküldüğü bilinen gerçeklerdendir. Mamafih 

bu pislik, Fransa’nın parfüm sanayiinin gelişmesine 

sebep olmuştur. Bizde sadece beş vakit belli yerlerin 

yıkanması ile kalınmaz; odalarda da yüklük denilen, 

yatak, yorganın konulduğu yer aynı zamanda 

çiftle-rin kimseye fark ettirmeden banyo yaptıkları 

yerdir. Almanya da dâhil batı ülkelerinin klozetlerinde 

taharet musluğuna rastlamazsınız. Hatta bir 

seferinde Türkiye’deki meşhur firmalardan birisinin 

ihracat için yaptığı klozetler iade edilince, büyük 

patron, pazarlama müdürlerini toplayıp bunların 

iç tüketiciye sunulmasını söylediğinde müdürler: 

“Türk örfünde, yaptığını görmek gibi bir alışkanlık 

olmadığından bunun mümkün olamıyacağı”nı söylemeleri 

üzerine “Türk örf ve âdetini değiştirecek ve 

bunu pazarlıyacaksınız;” talimatını almışlardı. 

DeVe’yi tamirhaneden aldığımızda, beklemediğimiz 

bir süprizle karşılaşmıştık. Türkiye’de olduğu 

gibi aynı motorun onarılıp verileceğini düşünmüştük. 

Hâlbuki yeni bir motor takmışlardı. Hududumuzdan 

çıkarken herhangi bir değişiklik yapılmasın diye motora, 

çepeçevre bir tel sarıp mühürlemişlerdi. Şimdi 

numarası değişen motoru, gümrükte nasıl izah edecektik. 

Araca el konulması ihtimaldi; hâlbuki aracımız 

emanetti. Bir belge almak için Büyükelçiliğimize gittik. 

Orada Galip Ağabey’in tanış çıktığı …. rastladık; 

ilgili evrakı aldık; ama yine de endişe içerisindeydik. 

Gümrük mevzuatını bilmiyorduk, “Konya 

Paşa”sı Tevfik Fikret Kılıçkaya’nın el koyduğumuz 

DeVe’sini, giriş gümrüğünde bırakma tehlikesi olabilirdi. 

Londra’da ikamet etmekte olan Cengiz Dağcı’yı 

ziyaret etmek istedik. Bir spor kulübünde sporculara 

“alaminüt” yemekler yaptıkları küçük bir 

lokantanın üst katında oturmakta idiler. Cengiz 

Bey, güler yüzle karşıladı bizi; fakat Polonyalı eşi 

Retina, çok asık suratlıydı ve bu ziyaretten memnun 

kalmamış gözüküyordu. Bu sebeple olsa gerek, gene 

münasebetsizliğim depreşti ve sohbet sırasında Cengiz 

Bey’e: 

-Siz milliyetçi bir insansınız neden bir Türk’le 

değil de Polonyalı ile evlendiniz; 

tarzındaki münasebetsiz soruma tokat gibi bir cevap 

aldım: 

-Daha o tarihte Almanya’ya Türk işçileri çalışmaya 

gelmemişlerdi. 

Şimdilerde Cengiz Dağcı’nın vefatından sonra çok 

konuşulan: Türkiye’ye neden gelmedi; küs müydü 

Merakı depreşti ya. Benzeri bir soruyu da ben sordum: 

-Türkiye’ye gelmeyecek misiniz 

- İngiltere yaşanmaya değer; ama ölmeye değmez. 

-Neden kitaplarınızı solcu bir yayınevinden 

çıkarıyorsunuz 

-Varlık Yayınlarının sahibi Yaşar Nabi’ye minnet 

borçluyum; ilk kitabımı gönderdiğimde elimden tuttu; 

Türkiye Türkçesine çevrilmesine yardımcı oldu. 

-Varlık’tan telif hakkı alıyor musunuz 

-Benim adıma orada bankaya yatırılıyor; Türkiye’yi 

gezmeye gidince harcayacağım. 

Şimdi 25 eserini de yayımlayan Ötüken Yayınevi 

ile görüştüğümde (**), Varlık Yayınları’ndan tek 

kuruş bile alamamış olduğunu öğrendim. O zaman 

Cengiz Bey’in küslüğüne dair herhangi bir emare fark 

etmemiştim; maalesef Türkiye’ye gelmeden de hayata 

gözlerini yumdu; Tanrı O’nu, rahmetine garketsin 

(*) Nihat Yazar: 1925’te Osmaniye’de doğdu. Volkan gazetesi 

sahibiydi. Mısır El Ezher Üniversitesi’nde Türk Dili okutmanlığı 

yaptı. Osmanlı Devleti’nde 1600-1920 yılları arasında meydana 

gelen olaylar hakkında önemli bilgiler ihtiva eden Mehmet 

Arif’in, “93 Moskof Harbi ve Başımıza Gelenler” adlı eserini 

sadeleştirip yayımlamıştır. 2004’de vefat etmiştir. 

(**) Erol Kılınç: Bazı bilgilerde yanlışlıklar var. Cengiz Dağcı 

kitaplarını, esir kampında iken Kırım Türkçesi ile yazmağa 

başlamış. Daha sonra bunları Türkiye Türkçesine kendisi 

aktarmış. Şöyle ki: Esir Kampı’ndan arkadaşı olan Zöhre hanım, 

daha sonra kamptaki 400 kadar Kırımlı ile Türkiye’ye geliyor; 

Ankara’da bir Uygur Türkü ile evleniyor. Bu kadın, Cengiz 

Dağcı’yla görüşmelerini devam ettiriyor; ona Ankara’dan 

Türkçe yayınlar ve Varlık Dergisini gönderiyor. Dağcı bu 

neşriyat yoluyla Türkiye Türkçesini öğreniyor ve yazdıklarını 

Türkiye Türkçesine çeviriyor. Bunu “Sadık Turan’ın Hatıraları” 

08


adıyla, yine Varlık Dergisi’nden dolayı tanıdığı Yaşar Nabi’ye 

gönderiyor. Yaşar Nabi ve Ziya Osman Saba kitabı yayınlamayı, 

ama hacimce çok büyük olduğundan “Korkunç Yıllar” ve 

“Yurdunu Kaybeden Adam” adıyla ikiye bölmeyi uygun bulup 

yayınlıyorlar… Daha sonra da arkası geliyor… Yani Cengiz 

Dağcı’nın yazdıklarını Ziya Osman Saba’nın veya Yaşar 

Nabi’nin Türkiye Türkçesine aktardığı, yanlış bir bilgidir… 

Çünkü bize 1980’lerde gönderdiği kitapları da “redakte”yi gerektirecek 

bir müdahaleye ihtiyaç duyurmayacak kadar temiz bir 

dille yazılmıştı. Birkaç kelimeye müdahale etmek yetiyordu. Onun 

için bu konunun da abartılı olduğunu düşünüyorum… 

Bu abartının da, Cengiz Dağcı’nın iyi bir edebiyat adamı/ 

romancı olduğunu belgelemek için sanki bir İSO belgesine ihtiyaç 

varmış gibi, Yaşar Nabi ve Ziya Osman Saba isimlerinin, 

her yazı yazanın mutlaka kalemine doladığı iki isim durumunda 

kullanıldığını düşünüyorum. Bana bu yanlış geliyor; böyle 

bir şey de yok zaten. Onun edebî kıymetini, Varlık yayınlarında 

kitaplarını yayınlamak suretiyle onlar da kabul etmişler demek, 

daha kesin bir doğrudur… 

Bilinmesini istedim… 

Erol Kılınç Ötüken Yayınevi Editörü 

Desen: Murat YILMAZ 

09


ULUCANLAR’DA TARİH 

• 

Ahmet Tevfik OZAN 

İlk ULUCALAR ziyareti - Şubat 2012 

Ateş yağıyor semadan.. zulm ile zindan, ne demek 

Ne mümkün, geçmek çölleri .. belki, Veysel olmak gerek ! 

Tekerrür etmez, Tarih.. lakin kokusu kalır… 

Tiryaki eder insanı.. taş taş koklamak gerek ! 

10


ÇANAKKALE 

SAVAŞINDAN 

GÜNÜMÜZE 

HATIRLADIKLARIMIZ 

VE 

UNUTTUKLARIMIZ 

• 

Dr. Suat ÇIRAKOĞLU 

Harp Mecmuası Kapağında Kireçtepe Anıtı ve Atatürk 

Bu makaleyi 3 ana bölümde inceleyeceğiz: Dün 

(1915), Bugün (2012) ve Yarın (Sonsuz). Öncelikle 

muharebeler esnasını, ardından muharebeler sonrasını 

ve bugünkü durumu. Son olarak da Çanakkale Zaferinden 

unuttuklarımız, görmediklerimiz yanlış bildiklerimiz 

ama yaşatmamız gereken değerleri inceleyeceğiz. 

Bu yazıyı, bölgeyi onlarca defa adım adım karış karış 

gezen ve konu hakkında yazılan ne varsa okumaya 

çalışan bir insan psikolojisi ile yazdığımı ifade etmek 

istiyorum… 

Ne Türk Milletinin, ne Atatürk’ün, ne de Mehmetçiğin 

Çanakkale’de yaptıklarını anlatmaya kelimelerin 

gücü yetmez. Çünkü orada insanın algılama gücünü 

zorlayan muazzam bir olay gerçekleşmiştir. Bu muazzam 

olayın dört kutbu vardır. “Türk Milleti – Mehmetçik 

- Çanakkale ve Atatürk”. İşte Çanakkale’yi, 

Çanakkale’de olanları anlamak ve anlatmak için bu 

dört kavramı kullanmak zorundayız: “Atatürk – Çanakkale 

– Mehmetçik - Türk Milleti”. 

DÜN (1915): 18 Mart 1915’de boğazı geçmek için 

tüm gücüyle yüklenen Birleşik Kuvvetler Orduları, 

Türk askerinin olağanüstü mücadelesi karşısında 

başarısız oldu. Düşman kuvvetleri hiç ummadıkları 

bir yenilgi alarak perişan bir halde gerisin geriye 

döndüler. Bu gidiş uzun sürmedi. Şaşkınlıklarını kısa 

sürede atan ve daha da hırslanan Birleşik Kuvvetler 

Orduları bu kez Çanakkale’yi karadan zorlamaya 

ve geniş çaplı bir çıkarma harekâtına karar verdiler. 

İngilizler, Seddülbahir’e çıkarılacak ardından 

Fransızlar onları destekleyeceklerdi. Bu kuvvetlerin 

hedefi Alçıtepe’yi ele geçirmekti. Anzak birlikleri de 

Arıburnu’na çıkarılacak ve her iki birlik Kilitbahir 

platosunda birleşeceklerdi. Bu, asıl taarruz bölgesini 

rahatlatmak açısından da Asya kıyısında bulunan 

Kumkale - Beşige sahillerine Fransız birlikleri gösteri 

amaçlı çıkarma yapacaklardı. 

Bu üç bölgedeki çıkarma harekâtı da aynı zamanda 

başladı. 25 Nisan sabah 04.30’da. Önce şiddetli bir 

11


bombardıman oldu. Ardından da çıkarma birlikleri 

kara harekâtına başladı. Bu harekâtla 5 inci Ordu 

Komutanı Liman Von Sanders’in emri gereği kıyılar 

zayıf birliklerle tutulacak geride kuvvetli ihtiyatlar 

tertiplenecekti. Savunma düzeni bu plana göre 

oluşturuldu. 

Kumkale’yi 25 Nisan saat 04.30’dan itibaren yoğun 

bir top ateşine tutan Fransızlar önce iki bölüğünü sonra 

bir taburunu karaya çıkardılar. Karşılarında sadece 

bir Türk takımı vardı. Onlar da kahramanca savaştılar. 

Hatta bu vuruşma Kumkale köyüne kadar yayıldı 

ve köyün sokaklarında bir sokak muharebesine bile 

dönüştü. Bu takımımız ancak, küçük bir ihtiyat takviyesi 

alabildi. Bir bölüğün komutanı ihtiyat birliğinin 

başında yardıma geldi. Sonuçta bir takım komutanı 

şehit düştü diğeri de yaralandı. Cephane de bitmek 

üzereydi. Buna rağmen Fransız kuvvetleri ilerleyemediler. 

Bu ilk vuruşmalardan sonra Fransızlar yoğun 

top ateşine başladılar. Takviye kuvvetlerle birliklerini 

desteklediler. Muharebe genişledi, uzadı. Sonucunda 

Fransız birlikleri 27 Nisan gecesi birliklerini geri 

çekmek zorunda kaldılar. Kumkale’deki bu muharebelerde 

467 şehit, 763 yaralı, 505 kayıp olmak üzere 

1.735 kişilik bir zayiatımız oldu. Düşmana da önemli 

kayıplar verdirdik. Ama en önemlisi; Mehmetçiğin 

gücünü, azim ve iradesini gördüler. 

Seddülbahir bölgesinde de aynı çıkarmayı bu kez 

İngilizler yaptılar. İngiliz kuvvetleri Seddülbahir 

bölgesine farklı noktalardan çıktılar. Bir İngiliz tümeni 

bu iş için görevlendirilmişti. Bu bölgede sadece 

bir Türk taburu savunmada bulunuyordu. Savunmadaki 

birliklerimiz insanüstü bir gayretle düşman 

kuvvetlerinin kıyıdan daha içerilere ilerlemesini 

engellediler. Yahya Çavuş’un kahramanlığı da işte bu 

muharebelerde oldu. 

Seddülbahir’deki harekât uzun süre devam etti. 

Temmuz 1915’den itibaren ise mevzî muharebelerine 

dönüştü. Seddülbahir bölgesinde 28 Nisan - 06 Haziran 

1915 tarihleri arasında devam eden muharebelerde 

şehit, yaralı, esir, kayıp toplam 52.000 zayiat verdik. 

Muharebeler 13 Ağustos’a kadar çok şiddetli bir 

şekilde devam etti. İngilizler 25 Nisan çıkarmasından 

bu tarihe kadar yarımadanın güneyinde ancak 3-4 

km’lik bir mevzî elde edebilmişlerdi. Alçıtepe ve 

Kirte’yi de ele geçirememişlerdi. 

Öte yandan Anzak Kuvvetleri de Arıburnu bölgesini 

25 Nisan sabah erkenden planladığı şekilde 

bombardımana başladı. Planları Kabatepe- Arıburnu 

arasındaki bölgeye çıkarma yapmaktı. Ancak çıkarma 

araçları akıntının etkisiyle kuzeye kaydığından bu 

çıkarmayı Büyük ve Küçük Arıburnu bölgesine 

yaptılar. 

Bu kuvvetlere ilk ateş de, bölgeyi gözetleyen iki 

mangamız tarafından yapıldı. Ancak sürekli takviye 

alarak ilerleyen düşman kuvvetleri karşısında önemli 

kayıplar verdik. 

İşte bu andan itibaren yazımın başında belirttiğim 

Türk milleti destansı bir zafer kazanacak olan Yarbay 

Mustafa Kemal’i bağrından çıkardı. Yarbay Mustafa 

Kemal 19’uncu Tümen Komutanı olarak karargâhı 

Bigalı bölgesinde olan ihtiyat kuvvetlerinin başında 

bulunuyordu. Bu çıkarmayı duyar duymaz çıkarmanın 

yapıldığı ve muharebelerin odak noktası olan 

bölgelere gitti. Her noktada en öndeydi. Yürüttüğü 

faaliyetler ve verdiği emirlerle düşmana hiçbir zaman 

unutamayacakları bir mağlubiyet tattırdı. Çünkü 

Yarbay Mustafa Kemal, doğru yerde, doğru zamanda, 

doğru kişiydi. 

25 Nisan – 06 Ağustos tarihleri arasında bazen 

yoğunlaşan bazen yavaşlayan ama hiç durmayan 

bir muharebeler zincirine tanık olduk. Bu muharebelerin 

bizzat başında ve önünde olan Yarbay Mustafa 

Kemal kimi zaman geri çekilen askerimizi cesaretlendirerek 

“Neden çekiliyorsunuz Düşmandan 

kaçılmaz düşmanla savaşılır. Cephaneniz kalmadıysa 

süngünüz var. Süngü tak. Yere yat!” komutunu vererek, 

kimi zaman “ Ben size taarruzu emretmiyorum 

ölmeyi emrediyorum. Biz ölene kadar geçecek 

zaman içinde yerimize başka kuvvetler ve komutanlar 

gelebilir” diyerek savaşın kader adamı oldu. 

Albaylık rütbesini bu muharebede aldı. Rütbesini 

savaş meydanında taktı. 

Arıburnu Muharebelerinde 3.420 şehit, 6.064 yaralı, 

486 kayıp olmak üzere 10.000 kişi zayiat verdik ama 

ne Conkbayırı’nı verdik ne de başka bir yeri. Düşman 

kuvvetleri- Anzaklar bu bölgeden 10 Ağustos 1915 

tarihinde çekilip gittiler. Bu çekiliş bir kaçış, kurtuluş 

oldu onlar için. Beş ay boyunca Seddülbahir, Kirte 

ve Arıburnu cephesinde başarılı olamayan düşman 

kuvvetleri bu kez Suvla’dan bir çıkarma yaparak 

Anafartalar ve Conkbayırı’nı ele geçirmeyi planladı. 

Bu muharebeler de 6 Ağustos’tan 20 Aralık’a kadar 

devam etti. Önce Arıburnu’nda büyük çarpışmalar 

oldu. Bu çarpışmalar aralıksız 4 gün sürdü. 1.530 

şehit, 4.750 yaralı, 760 kayıp verdik. Muharebeler 

Kanlısırt bölgesine yayıldı. Buradaki çarpışmalar da 

çetin geçti. 5 gün devam eden bu çarpışmalarda da 

9.200 zayiatımız oldu. Gerek ilk çıkarma sırasında 

ve Arıburnu’nda gerekse de Kanlısırt’ta devam eden 

çarpışmalarda verdiğimiz zayiatın büyük çoğunluğu 

şehit ve yaralılardı. Bu şehitler içinde 47’nci Alay 

Komutanı Binbaşı Tevfik, 15’inci Alay Komutanı 

Yarbay İbrahim Şükrü, 14’üncü Alay Komutanı 

İsmail Hakkı, 23’üncü Alay Komutanı Yarbay Recai 

ve 25’inci Alay Komutanı Yarbay Nail (Kısıklı) 

da vardı. Bunlar, vatan savunmasında erinden 

12


komutanına büyük bir destanın kahramanları oldular. 

Bu şehit listesine bir kişinin daha adına eklenmesine 

ramak kalmıştı. 19’uncu Tümen Komutanı Albay 

Mustafa Kemal, bir top mermisinin parçasının 

göğsü üzerindeki saate isabet etmesi sonucu mutlak 

bir ölümden döndü. Şarapnel parçası cebindeki saati 

parçaladı ama onu yıkamadı. Ne Mustafa Kemal’i 

yıkabildiler ne de Conkbayırı’na çıkabildiler. 06 – 10 

Ağustos tarihleri arasında gerçekleşen bu muharebelerde 

düşman kuvvetleri kesin bir yenilgiye uğradılar 

Öte yandan Suvla bölgesine ve Anafartalar’a 

yeniden yüklenen düşman kuvvetleri 07 Ağustos 

sabahından itibaren büyük bir saldırıya başladılar. 

27.000 kişilik bir kuvvetle, 3.000 kişiyle savunulan 

Suvla bölgesine saldırdılar. Bu kuvvetler kıyıdan 

içeriye ancak 800 metre kadar ilerleyebildiler. Daha 

da ileriye gidemediler. 08 Ağustosta yeniden denediler 

ama bu kez karşılarında yine Mustafa Kemal’i 

buldular. 2 gün devam eden Birinci Anafartalar 

Muharebesi’nde büyük bir hezimete uğradılar. 3.000 

zayiat verdik. Düşman zayiatı ise 18.000’di. 

Düşman kuvvetleri 15 Ağustos ve 21 Ağustosta 

yeniden saldırı gücüne ulaştılar. Kireçtepe ve 

Anafartalar’a hücum ettiler. 27 Ağustosta da Bombatepe 

üzerine bir harekât yürüttüler. Hepsinde başarısız 

oldular. 

Suvla bölgesinde 09-27 Ağustos tarihleri arasında 

devam eden bu muharebelerde 5000 zayiat verdik. 

57’nci Alay Komutanı Yarbay Hüseyin Avni 

Bey 1’inci Anafartalar Muharebesinde, 16’ncı Alay 

Komutanı Yarbay Hakkı Bey 2’nci Anafartalar Muharebesinde 

ve Gelibolu Jandarma Taburu Komutanı 

kahramanlık timsali Yüzbaşı Kadri Bey ise Kireçtepe 

muharebesinde şehit oldular. 

Çanakkale’yi denizden de, karadan da, havadan 

da, yer altından da, yer üstünden de, her durum ve 

şartta, hâttâ; savaş meydanında Türk’ün bir mangasıbir 

askeri kalmış olsa bile geçemeyeceğini anlayan 

düşman kuvvetleri, 08-20 Aralık 1915’de Anafartalar 

ve Arıburnu bölgesini, 28 Aralık 1915 - 09 Ocak 

1916’da da Seddülbahir bölgesini terk edip gittiler. Bu 

çekiliş İngilizlerin ifadesi ile “başarılı bir çekilişti!”. 

Ama Atatürk bu çekilişi, muharebelerden iki yıl üç ay 

sonra, 1918’de bir gazeteciye şöyle yorumluyor: 

“İngilizlerin bu çekiliş hareketini izah için başka 

kelime aramaya lüzum görmüyorum. Kelimenin 

tam anlamıyla kaçtılar, kaçtılar diyeceğim. Bu, 

kendilerince başarılı bir kaçıştır.” Bu sözleri söyledikten 

sonra mülâkatı yapan gazeteciye gülümsedi. 

Evet, düşman “başarılı bir kaçış!” yapmıştı. 

Çanakkale kara muharebeleri bu başarılı kaçışla 

bitti. Hedeflerine ulaşamadılar. İstanbul’a giremediler. 

İstediklerini alamadılar. Büyük kayıplar verdik 

ama bir Mustafa Kemal’i kazandık, bir de Çanakkale 

ruhunu. Bu iki kazanç bugün de yarın da bize yeter. 

Çünkü millet yine o millet, cevher yine o cevherdir. 

BUGÜN (2012): Bugün, bu zaferi büyük bir gurur 

ve şerefle anıyoruz, yaşıyoruz. Hemen her Türk 

ailesinin bir ferdi bu mücadelenin bir safhasında yer 

almıştır. Bu yüzden gerek bu büyük milletin bir ferdi 

olarak gerekse bu muharebelere katılmış bir ecdadın 

mensupları olarak Çanakkale Zaferinden pay sahibiyiz. 

Aynı oranda da ilgi ve bilgi sahibi olmak zorundayız. 

Zaferleri ve mazisi insanlık tarihi ile başlayan kahraman 

ordumuzun kahramanlıklarından birisi olan 

Çanakkale zaferini ve bu kahramanlıkların mimarı 

şehitlerimizi unutmamak, onların manevi huzurlarında 

derin bir saygı ve sonsuz şükran duygularımızı ifade 

etmek hepimizin üzerine bir borçtur. 

“Şehitlere, kahramanlıklarına lâyık kabirler 

yapmak için zaman olsaydı, imkân olsaydı, bu 

kahramanlık önünde insan varlığı, sanatkârıyla, 

heykeltraşı ile ressamı ile aciz ve yetersiz kalırdı. 

Bunu ruhumuzda hissederek, âzîz şehitlerimizi 

gelecek nesillerin vefasına ve vicdanına emanet 

ederek, üzerlerine bir avuç toprak serptik.” diyor 

Harp Okulu Komutanlarından, 1877 Şıpka Muharebeleri 

kahramanı Süleyman Hüsnü Paşa. 

Büyük Türkçü Süleyman Hüsnü Paşa’nın 

şehitlerimizi vefasına ve vicdanına emanet ettiği o 

nesil, bizleriz… Çanakkale’yi hep bu ruhla bu sorumlulukla 

bu vicdanla ve bu görev bilinci içinde 

geziyor, okuyor, araştırıyor, konuşuyor, yazıyor ve 

anıyoruz. Buna rağmen bu muazzam olay karşısında 

bile bilmediğimiz veya çoktan unuttuğumuz birçok 

hususlar var. 

Çanakkale bölgesini ve Gelibolu muharebe alanını 

defalarca gezdim. Bir sene içinde birkaç defa gittiğim 

oldu. Öğrencilerle, meslektaşlarımızla, ailelerimizle 

ziyaretlerde bulunduk bu aziz vatan toprağına. Bu ziyaret, 

gözlem ve incelemelerde gördüm ki Çanakkale 

doğal eğitim alanından yeterince yararlanamıyoruz. 

Yabancı devletler kadar bile Çanakkale bölgesinin 

öneminin bilincinde değiliz. Halbuki ortada 

muhteşem bir hazine, görülmeyi bekleyen bir güzellik 

ve öğrenilmeyi isteyen bir geçmiş var. 

Çanakkale Savaşları adeta Türk tarihinin özeti 

gibidir. Türk tarihi ile ilgili ne varsa, günümüze ne 

yansımışsa, hepsi kaybolsa bile; bir tek Çanakkale’nin 

varlığı bizim millet oluşumuzun tüm izlerini taşır. O 

savaşta Türk tarihinin değişik dönemlerindeki her 

türlü millî özelliklerimizi, kimlik yansımalarımızı 

ve karakter yapılarımızı bulabiliriz. Kahramanlık, 

fedakârlık, feragat, feraset, yiğitlik, dürüstlük, mertlik, 

saygı, sevgi, dostluk, dayanışma, vatan sevgisi, 

13


millet sevgisi, akıl, bilgi, zekâ, uyanıklık, liderlik, 

kısacası bizi biz yapan sosyal ve kültürel değerler. 

Adım adım karış karış gezdiğim bu kutsal vatan 

toprağının her zerresinde bunları yaşayarak gördüm… 

Yine bu bölgede yıllar önce gözlemlerde bulunmuş 

ve bu konuda bir kitap yazmış olan Emekli Albay 

Burhan Göksel ilginç tespitlerde bulunmaktadır. 

Burhan Göksel kitabında “Birinci Dünya 

Savaşında yayımlanan Harp Mecmuasındaki 

bir fotoğraf ve altındaki yazı dikkatimi çekti. 

Bu insan kafataslarından oluşmuş bir piramidin 

fotoğrafıydı. Altında yazıyı tüylerim ürpererek 

okudum: Burada 4’üncü Kemikçi Müfrezemizin 

topladığı Türk Şühedasının kafataslarıdır 

yazıyordu. Her orduda muharip ve gayri muharip 

sınıflar arasında pek çok çeşitli hizmetleri 

gören yardımcı birlikler de vardır. Bunlar topçu 

olur, piyade ve süvari olur. Ekmekçi müfrezesi, 

kasap müfrezesi ve kuyucu müfrezesi olur. Fakat 

hiçbir milletin askeri tarihinde “Kemikçi Müfrezesi” 

deyimini bulamazsınız. Her metrekaresinde 

dört şehidin yattığı söylenen Gelibolu Yarımadası 

Harekâtı alanında, askeri tarihimize ve memleketimize 

Çanakkale zaferini yaratanlara ancak 

bunu verebilmişiz. Avustralya’dan, İngiltere’den, 

Fransa’dan ve Yeni Zelanda’dan binlerce kilometre 

mesafeyi aşıp gelenlerin kendilerine göre 

inandıkları davalarında ölenlerin muntazam 

ve muazzam mezar ve abideleri karşısında bu 

davranışımızın acılığını hâlâ hissederim.” diyor… 

Ben de buna benzer bir hissi defalarca yaşadım. 

Birkaç yıl önce bölgeyi bir ziyaretim esnasında, en 

büyük gerçek şehitliğin olduğu Büyük Anafarta 

köyü mezarlığının yol yapım çalışmaları dolayısıyla 

harap edilmiş halde gördüm. Şehit kemikleri ortalıkta 

dolaşmakta, mezar kitabeleri kırılmış sökülmüş sağda 

solda atılı bir vaziyette durmaktaydı. 20’nci Alay 

Komutanı Yarbay Halit Bey ve Ziya Bey’in kabirleri 

kaybolmamış yan yana duruyorlardı ama yüzlercesinin 

âkibeti meçhuldü. Biraz ilerilerinde oldukça 

harap olmasına rağmen birkaç mezar daha ayakta 

kalmak için direniyordu. Bunlar da 3’üncü Kolordu 

Mürettep 4’üncü Alayı 1’inci Bölüğünden Süvari 

Teğmen Amasyalı Halid ile 15’inci Alay 4’üncü 

Bölükten süvari Teğmen Ali Rıza Beylerin mezarları 

idi. Ruşen Eşref Ünaydın’ın Atatürk ile yaptığı 

mülâkatta da Atatürk tarafından kahramanlıkları 

anlatılan bu şehitler, Halid Rıza Tepesine adını vermiş 

olan kişilerdi. 7’nci Tümen Topçu Alayı’ndan Bolulu 

Üsteğmen Hasan Tahsin Efendinin mezarı birkaç 

kışa daha dayanabilecek miydi diye büyük bir üzüntü 

duydum. Yanında da kendisiyle aynı gün aynı yerde 

şehit olan alay müftüsü yatmakta idi. Üsteğmen 

Hasan Tahsin, Seddülbahir bölgesinde yaralanmıştı 

ama savaşmaya devam ediyordu. Bu kez Anafartalar 

muharebesinde şehit olmuş ve buraya defnedilmişti. 

İsimsiz yüzlerce şehit ve açıkta yüzlerce şehidin kemik 

parçaları. Burhan Göksel’in anlattığı yıllardan 

bugünlere, değişen bir şey yok gibi! 

Buradan birkaç kilometre ileride Kireçtepe Jandarma 

şehitliği var. Gitmesi çok zor. Yollar bakımsız. Yer 

yer büyük çukurlar var. Gitmeyi denedim. Arabayla 

çıkabildiğim yere kadar çıktım. Oradan da yürüyerek 

ulaştım. Biraz zor oldu ama oraya ulaşınca burasını 

görmenin her şeye değer olduğunu anladım. Bu 

şehitlik ıssız ve unutulmuş bir halde ziyaret edilmeyi 

bekliyordu. En mahzun ama en mağrur görüntüsüyle 

bize o günlerden öğütler fısıldıyordu. Yanında küçük 

bir pınar ve küçük bir çitle çevrilmiş şehitliğin üzerinde 

ayyıldızlı bayrağımız dalgalanıyordu. Hem 

çeşmenin temiz ve bakımlı oluşu hem de şehitliğin 

çevre temizliğinin yapılmış olması beni şaşırttı. 

Uzaklarda gördüğüm bir köylünün yanına giderek 

bu durumu sordum. “Şehitler bizim şehitlerimiz 

biz bakıyoruz” dediler. Bayrağımız rüzgârdan 

yıprandıkça değiştiriyorlar otlar büyüdükçe 

temizliyorlarmış. Bir de diyor “keşke çok ziyaret 

edeni olsa bu şehitliğin”. Uzak ve sapa olduğu için 

pek gelen olmuyormuş. Halbuki onlar ölecekle-rini 

bile bile bu sapa yerde canlarını vermişlerdi. 

Bu şehitlikte 127,19,17 ve 39’uncu Alaylar ile 11 ve 

12’nci Topçu Alaylarında İstihkâm Taburunda görev 

yaparken şehit düşmüş 5’inci Tümen askerleri yatmakta. 

Bir de Gelibolu ve Bursa Jandarma taburunun askerleri. 

Gelibolu Jandarma Taburu bu tepeyi günlerce 

savunmuş ve iki tugay gücüne ulaşan düşman kuvvetlerini 

burada durdurmuştu. Bu taburun komutanı 

şehit Yüzbaşı Kadri Bey olağanüstü kahramanlık 

örnekleriyle dolu Kireçtepe’nin sembolü olmuştu. 

Buradaki askerler şehit olacaklarını biliyorlardı. 

Kendilerinden sonra kimsenin kalmama ihtimali 

dolayısıyla mezarlarını kendileri hazırlamışlar mezar 

kitabelerini kendileri yazmışlardı. Dünyada hangi 

milletin askeri öleceğini biliyor ve kendi mezarını 

kazmış, ismini yazarak buna hazırlanmıştır. İşte 

Kireçtepe Şehitliği böyle bir olaya şahit olmuştur. Bu 

kahramanlığı yakından bilen Atatürk daha savaş devam 

ederken bu tepede bulunan şehitliğe giderek burada 

boş top mermisi kovanlarından bir anıt yaptırarak 

şehitliği ebedileştirmiştir. Bu anıt o zamanın Harp 

Mecmuası’nda da kapak olarak yayımlanmıştır. 

Hangi yöne dönsek hangi toprak parçasına bassak 

hangi ağaç gölgesinde soluklansak hepsinin o 

günlerden bugünlere bizlere anlatacağı bir anısı, 

14


kulaklarımıza fısıldadığı bir mesajı vardır. Eceabat 

karayolu üzerinden Akbaş şehitliğine uğradığınızda 

içinizde bir burukluk oluşur. Çünkü bu şehitliğin 

bulunduğu yer sıhhiye kuruluşlarının merkezi idi 

ve buradaki limandan değişik yerlerden gelen giden 

yaralılar için ulaşım noktasıydı. Düşman gemileri 

bu sağlık kuruluşlarına da bomba yağdırdı. Yüzlerce 

yaralımız ve birçok doktor ve sağlık görevlimiz bu 

bombardıman sonucu şehit oldu. İşte onlar yatıyor bu 

şehitlikte. 

Kilye koyundan Kabatepe istikametine giden yol 

üzerindeki Kocadere Hastane Şehitliği de çok önemli. 

Burada 16’ncı Tümen Seyyar Hastanesi vardı. O 

da bombalandı. Sonuçta 1324’ünün kimliklerinin de 

belli olduğu 2000 civarındaki şehitlerimizin ebedi 

istirahatgâhı oldu. 

Kemalyeri Yarbay Mustafa Kemal’in ismine 

karşılık konulmuş bir isim. Çünkü burasının haritada 

yeri yokken Atatürk’ün buradan verdiği kritik 

emir üzerine tarihe bu isimle geçen bir yer. Buraya 

geldiğinizde ayağınızı bastığınız her zerre toprak 

parçası adeta Atatürk’ün o anda verdiği emri tekrar 

edercesine sesleniyor. Biraz yukarıda Conkbayırı var. 

Buraya çıkarken Atatürk’ün “süngü tak, yat.” Emrini 

duyar gibisiniz. Yani savaşı kazandığımız an o andı 

dediği olayı. 

Biraz yukarı çıktığınızda tarihimizde altın sayfalarla 

yazılmış Conkbayırı’na ulaşırsınız. Bir tarafta Saroz 

körfezi yani Ege’yi diğer yanda Boğazı görürsünüz. 

Düşman askerlerinin özellikle de Anzak’ların hayallerini 

süsleyen “iki denizi bir arada görme 

mutluluğunu ve başarısını” onlara tattırmadığımız 

yeri. Binlerce şehit verdik bu tepeyi vermemek için 

ama onların tarih kitaplarına “iki denizi bir arada 

gördüğümüz yer” diye de yazdırtmadık. Çünkü orada 

Atatürk’ün emir ve komuta ettiği Mehmetçik vardı. 

Bugün oraya çıktığınızda siperler arasında dolaşırken 

şehit Mehmetçikle yan yana gibi hissedersiniz kendinizi. 

Bir 25 Nisan, 9-10 Ağustos gecesi burada bu siperlerde 

sabahlamayı düşünmeliyiz! 

Tarihin yeniden yazıldığı talihin yeniden kurulduğu 

Atatürk’ün yeniden doğduğu bu yer bize öyle mesajlar 

veriyor ki; Bir şarapnel parçası Atatürk’ün kalbine 

bir cep saati kalınlığı kadar yaklaşmıştı ama daha 

ileri gidememişti. İşte Conkbayırı burası. Bir milletin 

yeniden doğuşunun ilk güneş ışıklarının vurduğu 

yer. Bir tarafta Arıburnu, onu takip eden yol üzerinde 

Anafartalar ve bütün muharebe bölgeleri gözlerinizin 

önüne serilmiş bir şekilde o günlerden yansımalar 

yapıyor. 06-10 Ağustos tarihlerinde verdiğimiz 9200 

zayiat ve 3 bin şehidimiz hala bu tepeyi muhafazaya 

devam ediyor. Her adımın her zerre toprak parçasının 

bir tarihi anlattığı gerçeğini biliyoruz. Ne kadar anlatsak 

da yetersiz olacağının da bilincindeyiz. Çünkü 

vatanı için her şeyini vermeye hazır insanların yattığı 

bir toprak parçasındayız. 

Büyük çoğunluğu şehit olan 57 nci Alayı ve yine 

şehit komutanı Yarbay Hüseyin Avni beyi bu tepelerden 

görebilirsiniz. Yb. Hüseyin Avni beyin 

şehit olduğu esnadaki üniformasını İstanbul’da 

Askeri Müze’de üzerindeki kanları gözükür vaziyette 

gördüğümde heyecandan tüylerim diken 

diken olmuştu. Bu bölgeyi her ziyaretimde hep bu ânı 

hatırlar hep aynı heyecanı duyarım. 

Her karışında şehit kanı olan bu vatan parçasını 

anlatmanın imkânsızlığının bilincindeyim. Bunu 

yaşamak gerekiyor. Bu zaferi kazananı tanımak gerekiyor. 

Atatürk bu zaferi kazananı yani Mehmetçik’i 

bize tasvir ediyor. Biz de öyle anlamaya çalışıyoruz. 

“Biz ferdi kahramanlık sahneleriyle meşgul olmuyoruz. 

Yalnız size Bombasırtı olayını anlatmadan 

geçemeyeceğim. Karşılıklı siperler 

arasında mesafemiz sekiz metre, yani ölüm muhakkak, 

muhakkak... Birinci siperdekiler, hiçbiri 

kurtulmamacasına tamamen düşüyor, ikincidekiler 

onların yerine gidiyor. Fakat ne kadar imrenilecek 

sükûnet ve kabulleniş içinde biliyor musunuz! 

Öleni görüyor, üç dakikaya kadar öleceğini 

biliyor, hiç ufak bir tereddüt bile göstermiyor; 

sarsılmak yok! Okumak bilenler ellerinde Kuran-ı 

Kerim, cennete girmeye hazırlanıyorlar. Bilmeyenler 

kelime-i şehâdet çekerek yürüyorlar. Bu, 

Türk askerindeki ruh kuvvetini gösteren dikkate 

ve takdire değer bir örnektir. Emin olmalısınız ki 

Çanakkale muharebesini kazandıran, bu yüksek 

ruhtur.” 

Bu yüksek ruh cephedeki her askerde, gözü kulağı 

cephede olan her yürekte vardı. Gönüllü olarak 

katıldığı Çanakkale Savaşı’nda şehit olan Yedek 

Subay adayı Ethem, “Dört asker doğurmakla 

övünen şanlı Türk annesine” hitabıyla gönderdiği 

mektubunda: “Ey Türklerin Ulu Tanrısı, Ey şu 

öten, koşan, şu gezen, meleyen koyun, şu secde 

eden yeşil ekin ve otların, şu heybetli dağların 

hâlikı, Sen bütün bunları Türklere verdin. Yine 

Türklerde bırak. Çünkü böyle güzel yerler seni 

mukaddes tanıyan ve seni ulu tanıyan Türklere 

mahsustur. Beni bu uğurda uğraş veren bir insan 

olarak yanı al” diyor. 

Yine isimsiz bir Çanakkale şehidinin mektubunda 

şunlar yazıyor: “ Ben, vatan ve millet uğrunda bana 

düşen vazifeyi ifa ettim. Artık gerisini size terk ediyorum. 

Ben cümlenize hakkımı helâl ettim. Çoluk 

çocuğumu önce yaradana sonra da vatana, millete 

15


ve sizlere emanet ederim. Bana acımasınlar. Ben 

mukaddes vatan vazifem uğrunda terk-i can ettim, 

bahtiyarım.” 

Anafartalar’da şehit olan Zabit vekili Ahmet Tevfik 

Efendi için ağabeyi İdris Sabih, yazdığı şiirde şöyle 

sesleniyor: 

“O kadar yandı mı bağrın ey çocuk! 

Ecelin sunduğu şarabı içtin! 

Sırayı saygıyı unuttun çabuk, 

Sebep ne ağandan ileri geçtin ” 

Piyade Alayı’nın 2’nci taburunda şehit olan 

Teğmen Abdulhayır’ın kızı Hacer Gencel 17 Nisan 

1954 tarihinde Çanakkale şehitliklerini ziyareti 

esnasında duygularını şöyle ifade ediyor: “Uğrunda 

severek canını verdiğin topraklarımızda ebedî 

uykusunu uyuyan babacığım. Bugün seni ziyarete 

geldim. Yüzünü görmediğim, sesini duymadığım 

baba, senin silah arkadaşlarınla yarattığın bin bir 

menkıbeyi dinleyerek bugün Çanakkale’ye geldik. 

Ve şimdi dönüyoruz. Dünden beri seninle omuz 

omuza harp etmiş arkadaşlarını aradım. Ve ben 

senelerden beri ulaşamadığım emelime ancak bu 

muhterem topluluk arasında böylece ulaşabildim. 

Nitekim seni gayet iyi tanıyan arkadaşlarından 

karşılıklı ağlaşarak hatıralarını dinledim. Şimdi 

çok büyük bir huzur içinde dönüyorum. Annem 

anlatıyordu; ben o zaman dünyada yokmuşum. 

Çanakkale’ye vatan müdafaası için çağrıldığın 

zaman düğüne gider gibi koşmuşsun, heyecandan 

uçmuşsun. Bilhassa vazifeni yaparken şehit 

olmak, senin için önüne geçilmez bir emelmiş... 

Baba, Allah sana bu muhteşem mertebeyi nasip 

etti. Ben de sana lâyık bir şehit kızı olmaya 

çalışmış bir insan olabilmek için 

uğraşıp durdum. Ömrümün sonuna 

kadar da uğraşacağım. 

Eğer bir gün vatan müdafaasına 

mecbur kalınırsa hisseme düşenlerden 

fazlasıyla vazifemi tamamlayacağım. 

Nasıl, sen de, bundan eminsin değil 

mi Damarlarımda senin kahraman 

kanın var. Ve ben omuzlarda cephane 

taşımış nice Fatmaların, Ayşelerin 

kızı değil miyim Rahat uyu baba. Bu 

toprağın altı senin gibi yüz binlercesiyle 

ekili... Onların meyveleri de elbette 

ki sizlere benzeyecek... Bundan emin 

olmalısınız.’’ 

Çanakkale zaferi ve orada yaşananlar 

sadece bir savaş ve tarihin sayfaları 

arasında ibret alınacak olaylar dizini 

16 

değildir. Çanakkale’yi geçilmez kılan bir kültürün 

bir ruhun bir yeminin topyekûn yansımasıdır. Bugün 

izlerini gördüğümüz bu altın sayfanın bizim için bir 

önemi daha vardır. Bu da bize millet olma bilincini 

göstermesidir. Yine gelecekte de Çanakkale’nin 

geçilmezliğini haykırmasıdır. 

YARIN (SONSUZ): Çanakkale Zaferi, muharebe 

alanları, şehitlikler, anıtlar bize yol gösteriyor. Bize 

istikamet gösteriyor. Bu istikameti görebilmemiz için 

Çanakkale bölgesini gençlerimize, çocuklarımıza, 

tüm öğrencilere ve vatandaşlarımıza tanıtabilmeliyiz, 

anlatabilmeliyiz. Bu bölgeleri belli zamanlarda ve 

kalabalık topluluklar halinde gezmeliyiz. O günleri, 

o günlerde yaşananları nesilden nesile anlatmalıyız. 

Bilinmeyen, az bilinen ama mutlaka bilinmesi gereken 

o kadar çok husus var ki; bunları bulup-bilip 

geleceğe taşımalıyız. Bir Tarih ve bir Toprak parçası 

anlaşılır ve nesilden nesile aktarılırsa ancak o zaman 

sonsuzluğa giden bir hâl alır. 

Acaba “Çanakkale” için her şeyi yaptık ve her 

şeyi biliyor muyuz 

Meselâ; Büyük Türkçü Mehmet Emin Yurdakul’un 

Eylül 1915’de; yani muharebeler henüz bitmemiş 

iken; “Tan Sesleri” isimli şiir kitabında “Ordunun 

Destanı” adlı ve 15 Eylül 1915 tarihini taşıyan uzun 

bir manzumenin ilk dörtlüğünde: 

“Ey bugüne şahit olan Sarp hisarlar 

Ey kahraman Mehmet Çavuş Siperleri 

Ey Mustafa Kemal’lerin aziz yeri 

Ey toprağı kanlı dağlar, yanık yerler” 

diye hem henüz Mustafa Kemal çok tanınmamışken 

ve hem de Çanakkale Zaferi kazanılmamışken 

geleceğe seslenen bir haykırışı olduğunu. 

İngilizler tarafından bombalanan Namık Kemal’in Mezarı


Meselâ büyük vatan şairi Namık Kemal’in ve 

Rumeli’ye topluca ilk geçişin kahramanı Süleyman 

Şah’ın mezarlarının muharebe bölgesinin 

içinde Bolayır’da olduğunu biliyor muyuz Daha 

önemlisi İngiliz savaş gemilerinin özellikle “Türklerin 

maneviyatını bozmak için” bu mezarları 

bombaladıklarını ve mezarların isabet aldığını ne 

kadar hatırlıyoruz Bir grup “Türk Ocaklı”nın 

bu bombalamayı protesto için mezarları ziyarete 

gidip konuşmalar yaptıklarını, mezarların tahribini 

dile getirdiklerini, fotoğraf çektirerek bu ânı 

ebedileştirdiklerini hatırlıyor muyuz 

Daha çok unuttuklarımız veya hiç hatırlamadıklarımız 

var: Çanakkale Muharebe alanına yıllar sonra 

ilk ziyaretin tüm engellemelere ve zorluklara rağmen 

Nihal Atsız ve arkadaşlarınca yapıldığını hep unuturuz. 

Üstelik bu ziyaret ve Çanakkale duyguları 

1933 yılında “Çanakkale’ye Yürüyüş” adıyla 

yayınlanmasına rağmen. 

Çanakkale’de birçok kahramanın; Kırım, Kerkük, 

Süleymaniye, Musul, Şam, Humus, Lazkiye, Bakü, 

Dağıstan, Tiflis, Selanik, Tebriz, Berat, Bosna, Üsküp, 

İskeçe, Kosova, Elbasan, Drama, İşkodra, Debre, 

İştip, Köprülü, Ohri, Manastır, Preveze, Girit, Rodos, 

Sakız, Yanya, Kerbela, Nablus, Bağdat, Filibe, 

Rusçuk, Tırnova, Vidin, Varna, Eski Zağra, Şumnu, 

Niğbolu, Kırcaali ve benzer yerlerde doğmuş olup da 

buradaki muharebelerde şehadet şerbeti içtiğini, şu 

anda meçhul şehitlikler arasında bizlerden Fatihalar 

beklediklerini biliyor muyuz acaba! 

“Karabulutlar arasında kaybolan İngiliz Alayı” 

efsanelerine inanırız da, bunun doğru olmadığını 

kanıtlayan belgeleri görmeyiz. İngilizler ve nedense 

bizim içimizdeki bazı kişiler bu bulutta kaybolma 

olayına inanır ve çeşitli senaryolar uydururken biz 

olayın kahramanı Binbaşı Münib Bey’i bilmeyiz, 

anmayız. 

Olay kısaca şudur: İngiltere’den özel ve seçkin 

bir alay getirildi. Bu alayın bir taburu Kraliyet kuvvetlerindendi 

ve özel birliklerdi. Bu birlik geldi mi 

psikolojik üstünlük İngiltere’ye geçmiş oluyordu. En 

seçkin birliğinin cepheye sevk edildiğini duyan diğer 

İngiliz askerleri artık daha kolay motive edilebilecekti. 

İngiliz kamuoyu da bu birlik sayesinde tamamen 

Çanakkale ile meşgul olacaklar ve bu cepheye daha 

bir ilgi göstereceklerdi. Bu tabur Ortaçağın meşhur 

şövalyelerinin karşılığı idi. İşte Norfolk Birliği diye 

bilinen ve bazı filmlere de konu olan birlik budur. 

Bir karabulutun alıp götürdüğü diye efsaneleştirilen 

olayın aslı ise belgelerde şöyledir: “36’ncı Alay 

komutanı Binbaşı Münib bey, evvela ikinci hatta 

bulunan 3’üncü Taburdan bir bölükle 1’inci Taburun 

sağ yanını takviye etti. Düşman saldırısına devam 

ediyor ve hücum mesafesine yaklaşıyordu. 

Yarım saat kadar süren şiddetli savaş devam etti. 

Alay komutanlığı bütün ihtiyatları aynı kanada 

sevk ile karşı hücuma karar vererek bu sırada 

hücum mesafe-sine kadar yaklaşan düşman üzerine 

süngü ile hücum etti. Düşman püskürtüldü, 

biraz sükûnet bulan savaş bir süre sonra yeniden 

canlandı. Bu defa da Alay komutanı eli altında 

kalan son bir bölükten iki takımı ile daha 1’inci 

Tabur bölgesini Tabur komutanının talebi ile 

takviye ederek, elinde kalan son bir takım ile nihaî 

hücumunu icra etmiştir. 

Bu katî hücumla düşman 500-600 metre, süngüler 

önünde geriye püskürtüldü. Defalarca karşı 

saldırıya geçen 4’üncü Norfolk Alayı başında 

Albay Sir Horas Beauchamp olduğu halde tamamen 

mağlup ve imha edildiler. İki taburumuzla 

toplam 4 İngiliz taburunu imha etmiş olduk. 

Düşmanın püskürtüldüğü arazide düşman cesedi 

300 kadardı. Bu kanlı savaşta biz bir subay ile 60 

er şehit verdik. 4 subay ile 165 er yaralımız vardır. 

Himaye kuvvet ve zayiatımıza rağmen Alayımızın 

bu zaferi pek parlaktır. Alayımız bu vuruşmada 

177 sandık fişek ve 79 bomba sarf etmiştir. 

İki saat devam eden bir savaş için bu miktarlar az 

değildir. Görüldüğü gibi bu vuruşmada eratımızın 

hücum kudreti ateşle mukabele kudretinden daha 

yüksektir.” 

İşte olayın gerçeği budur. Bizler, 36’ncı Alay 

Komutanı Binbaşı Münib ve bu vuruşmada şehit olan 

1 subay ile 60 Mehmetçiği hatırlıyor muyuz 

Ağır top mermisini sırtında taşıyan Seyit Onbaşı’yı 

bile tartışmalı hale getiren biz değil miyiz Üstelik 

elimizde şöyle bir belge varken: 

“Derginin adı: Harb Mecmuası, Yıl:1331 (1915) 

Kânunuevvel (Aralık), Sayı:2. 

Kapak resmi: Seyit Onbaşı sırtında bir top mermisi 

ile görünüyor. 

Altında ise şunlar yazılı: “Çanakkale 

istihkâmında “215” kiyye ağırlığındaki mermiyi 

sırtında taşıyan güçlü bir kahraman nefer: Mehmet 

oğlu Seyid. Ordumuzda harb aşkından bir 

örnek.” 

Bir kiyye 1282 gramdı. Yani 1 kilo 282 gram. 215 

kiyye ise 275.630 gr. yaklaşık 276 kiloya denk gelir. 

Bu ağırlığın doğru olmadığını, dergiye yanlış 

yazıldığını, bu ağırlıkta top mermisi bulunmadığını 

tartışırız da bu yiğit kahramanın nasıl öldüğünü, ne 

zaman öldüğünü bilmeyiz! Heykelini bile bu dergideki 

resme rağmen yanlış yapar buna da sanatçının 

yorumu deriz. Top yüklendiği için “Topçu Eri” deriz 

ama aslında “İkmâl Eri” olduğunu hiç bilmeyiz. 

Emine’den olma Abdurrahman oğlu Seyit (Çabuk) 

17


01 Aralık 1939 tarihinde Balıkesir’e bağlı Havran ilçesinde 

bugün kendi adını taşıyan beldede vefat etti. 

Ölümü şaibelidir. Kimliği bilinmeyen bir yabancının 

verdiği ilacın etkisiyle kısa süre sonra hayata veda 

etmiştir. O ilacı veren kişiyi ne olayın öncesinde 

ne de sonrasında bir daha gören olmamıştır. Acaba 

İngiliz gemisinin batmasına yol açan ve bir sembol 

haline gelen Seyit, “kendilerine yapılanı bir kin 

gibi unutmayıp zamanı gelince intikamını alanlar 

tarafından” ortadan mı kaldırılmıştır Atatürk’ün 

kısa bir süre önce hayata veda etmiş olduğunu 

düşündüğümüzde bu mümkün görünüyor. Seyit 

Onbaşı’yı her 18 Mart’ta veya her vefat tarihinde 

mezarı başında anıyor muyuz 

Deniz muharebelerinde ağır hasarla savaş dışı 

bıraktığımız Agamemnon savaş gemisinin tarihimizde 

başka bir yeri daha vardır. Bu İngiliz savaş gemisini 

ağır hasarla savaş dışı bıraktık. Ama İngilizler 

bunu unutmadılar. Adeta bir esaret anlaşması 

anlamına gelen bir teslimiyet belgesi niteliğindeki 

“Mondros Mütarekesi”ni büyük devlet adamlarımız 

neden Agamemnon gemisinde imzaladılar hiç 

düşünmedik! Acaba İngilizlerin intikam duygusunun 

farkına varamadık mı “Siz bizim gemimizi 

batırırsınız ama biz o gemide sizin ülkenizi batırırız” 

diye açık açık söylemedikleri için mi bunun farkına 

varmadık acaba! 

İngilizlerin, Fransızların daha savaş devam 

ederken anıtlar yaptıklarının, arkeolojik kazılar 

yürüttüklerinin hatta yüzyıllar içindeki emperyal 

düşüncelerinin bir simgesi şeklindeki Helles 

anıtındaki âsâyı yüreğimize bir hançer gibi saplamış 

olduklarının farkına bile varamadık. Üstelik bu 

anıtı, savaş esnasında esir düşen Türk askerlerine 

yaptırdıklarını da unuttuk. 

Savaşın, sivil toplum örgütleri nezdindeki 

yansımasının en belirginleştiği cemiyetin “Türk 

Ocakları” olduğunu ve Türk Ocakları’nın 

Çanakkale Savaşı’na gönüllülerden oluşan bir 

birlikle katıldığını kimler biliyor Şehitlerimiz için 

kampanyalar düzenlediklerini, pul bastırıp gelirlerini 

savaş için harcadıklarını biliyor muyuz Peki, Türk 

Ocakları kurucusu olanların bir çoğunun Çanakkale 

Savaşında şehit olduklarının farkında mıyız 

Şüphesiz ki birçok bilinmeyen az bilinen veya 

farkında olmadığımız özellikler taşıyor Çanakkale 

Muharebeleri ve muharebe alanları. Hepsi birer 

destan kahramanı niteliğindeki Mehmetçiğin 

kahramanlıklarını anlatmak için sayfalar yetersiz 

kalır. 

Bu zaferle birçok kazancımız oldu. Türk ve dünya 

tarihinde de birçok olayın ortaya çıkışına yol açtı. 

Çanakkale’de kendine özgü bir atılganlık şuuru 

içinde şahlanan Türk ordusu kahraman bir millet 

olarak varlığını bütün dünyaya duyurdu. Bu muharebelerin 

en belirgin özelliği; Atatürk’ün Çanakkale 

muharebelerinde, kazandığı askeri başarılar sonucu 

“millî bir kahraman” olarak Türk halkının kalbinde 

engin bir yer kazanmasıdır. 

Çanakkale zaferi; yıllardan beri, parçalanmaktan 

büyük ölçüde nasibini almış yüce Türk Milleti’nin 

benliğine kavuşmasına ve kendine güvenini 

kazanmasına neden olmuş, böylece Çanakkale’de 

Millî Kurtuluş mücadelesinin temelleri atılmıştır. 

Arap çöllerinden Balkanlar’a, Kafkasya’dan 

Kuzey Afrika’ya, Anadolu’nun bir ucundan diğer 

ucuna; kuzeyden güneye, doğudan batıya uzanan bir 

coğrafyada her zaman ve yerde, toprağı vatan yapma 

mücadelesinde can veren, şehit olan ecdadımızla ilgili 

birçok yerde anıtlar-şehitlikler yapılmıştır. Tüm 

şehitlerimizi rahmetle ve minnetle andığımız günümüzde 

aziz hatıraları için ne yapsak yetersiz kalır. 

Ancak onlar için en büyük anıtı yüreğimizde, kalbimizde 

yaptık. Dün Çanakkale’yi geçilmez kılan 

ruh bugün de vardır. Sonsuza kadar da var olacaktır. 

Bastığımız her toprak parçası bunu haykırıyor. 

Harp Mecmuası Kapağında Seyit Onbaşı 

18


YETİK OZAN 

• 

Reşat GÜREL 

Matbaada yeni basılmış dergilerin, kitapların 

kokusuna tutulduğum ilk günlerdi. Gazete kâğıdının 

gramajını diliyle ıslatıp anlayan ustalarla tanışıklığım 

yeniydi daha. Haydenberg’lerin sesiyle uyukladığımız 

gecelerin sabahında, yirmi genç, uzun bir masanın 

çevresinde dizilir, dergileri katlar, zımbalar ve naylon 

poşetlerine yerleştirirdik. 

Kendi yazımın yayınlandığı dergiler bir başka gülümserdi 

gözlerime. 

Adının konup konmadığını bilemediğim yazı türü. 

Arka kapak boyutlu, resim içi yazılar. Genç Kalemlerin 

arka kapağı paylaşma yarışı sessizce sürerdi. 

Gökhan Akçiçek’in yazılarıydı benim en çok hoşuma 

gidenler. Çoğu zaman Dilaver Cebeci’nin yazılarının 

süslediği her sayısı başka renk. Arka kapaklarda yer 

almaya başlayan Reşat Gürel’in yanlarında kâğıt kıran 

arkadaşları olduğunu bilmiyordu hiç biri. Onlardan, 

Site Öğrenci Yurdu’nda kalan gönüldaşlarımdan 

alırdım en güzel dönüşümleri. Yurdun büyük kantininin 

duvar gazetesinde yer alan gazete ve dergi 

kupürlerinin okuyucusu hiç eksilmezdi. Fırsat 

buldukça kalabalıklarla birlikte okurdum yazılarımı. 

Yazarken göz yaşlarımı tutamadığım bütün yazıların 

aynı duygularla okunduğunu hissederdim. Onlara 

ulaşabilmenin heyecanıyla kitaplaşan hikâyelerim. 

İbrahim Metin ağabeyin Emine Işınsu’ya havale 

ettiği dosyalarım, güzel olmuş notuyla dönmüştü. 

İncelenmeye, tenkide değer bulunmamış olma ihtimalini, 

okuma fırsatı bulunamamışa dönüştürmüştüm. 

Öyle ya yeni romanları, peş peşe baskılar yapan, 

tiyatroları TRT’de oynanan bir yazarın bunca 

yoğunluk içinde bu dosyalara ayıracak zamanı 

olamazdı. 

Kalorifer peteklerine yakın oturulan bir akşam üzeriydi. 

Töre-Devlet’in okuma salonunda yalnızdım. 

Toplantı odasına doğru ilerleyen birini fark edince 

ayağa kalktım. Durdu, geriye döndü. Ayağa kalkışıma 

teşekkür eden bir tebessüm. Bakışlarını yüreğimde 

hissettim. Gözlerimden yüreğime, beynime işliyordu 

bakışındaki ışıltılar. Eldivenini çıkarıp uzattı elini; 

Reşat olmalısın. Donup kalmıştım. Zili çalmadan 

girdiğine göre yanında anahtarı olan yazarlarımızdan 

biri olmalıydı ama kim Daha fazla merakta 

bırakmadı. Ben de Yetik Ozan. Heyecanla atıldım; 

Turgut Günay ağabey. Tanıyamadım, özür dilerim. 

Paltosunu çıkardı. Almak istedim. Oturmamı işaret 

etti. Çantasını masanın üzerine koyarken gözlerime 

bakarak sordu. 

- Hikâyecilerden kimleri okuyorsun 

- Ömer Seyfettin’i efendim. Onu da… 

- Evet Gürel, onu da 

- Onu da okumaktan korkuyorum efendim. 

Susuşumla nasıl bir korku olduğunu soracaktı ve 

ben kendime bile açıklayamadığım bu korkuyu anlatacak 

cümleleri düşünüyordum. Bilirim o korkuyu 

diyerek gülümsedi. İnsanın elini, dilini bağlar bazı 

zamanlar. Peki Sait Faik diye ilave etti. Sadece Semaver 

diyebildim. Gözlerindeki küçümseyen bir 

ifade değildi. Hiç de alaycı olmayan ses tonuyla devam 

etti; Çehov’dan da Memurun Ölümü değil mi 

Aklımdan geçenleri mi okuyordu yoksa… Dil Tarih 

Coğrafya Fakültesi yerine Hacettepe’ de okumayı, 

öğrencisi olmayı düşündüm o an. Gülümsedi. Elimi 

elleri arasına alarak sıktı. O halde hemen başlıyoruz. 

İlk dersimiz haftaya bu gün, bu saatte, burada. 

Turganyev’in Duman’ını okuyarak gelebilir misin 

Kalktı. Salona yeni giriyormuş, hiçbir şey 

konuşmamışız gibi, Galip Ağabey geldi mi diye sordu 

ve cevabı beklemeden Toplantı Odasına geçti. 

Zafer Çarşısına ilk defa kitap almak için gitmiş ve 

ilk kitapçıda bulmuştum Duman’ı. Çok kalın değildi 

ama bir türlü okuyup bitiremiyordum. Kitabı her 

elime alışımda günün yorgunluğu üzerime çöküyor, 

kirpiklerim ağırlaşıyordu. O anda yazılması gereken 

bir konu geliyor aklıma, yazmaya başlıyordum, büyük 

bir heyecanla. Yorgunluk bitiyor, uyku dağılıyordu. 

Büyük heyecanla beklediğim Cuma akşamı geldi 

ama Turgut Ağabey gelmedi. Otel odasında ölü 

bulunmuş. O’na hasretim halâ dinmedi. Duman’ı 

niçin bitireyim. 

19


AQQIŞKA 

• 

Huşeng CEFERİ* 

Açın aqqışqaları 1 

Havalar tek 2 üregim dolgundur. 

Quruyan dağlara yağmaq dileyir 

Sel olub zalım evin yıxmağa axmaq dileyir 

İldırım tek géce bağrın yara şaxmaq dileyir 

Güne baxmaq dileyir 

Açın aqqışkaları! 

Mene yox, 

Qafes-i gamda qanarîlere 3 bir rahm éyleyin 

Bir gülün solmasına solmamışam 

Qalbimin dolmasına dolmamışam 

Qorxuram tüstü 4 vura gülxananı 

Açın aqqışqaları 

Bir görüm ülkem ara birleşen eller néce olub 

Küçelerde yumuruq tuspuru 5 bayraq olan eller néce olub 

Bizim éller néce olub 


Bu ne evdir ki işıqlıq yolu yoxdur 

Bilmirem qıblem ha 6 yandır 

Evimin sağ solu yoxdur 

Birini boğuz tutubdur 7 danışanmır 8 

Biri bir şirdi 9 düşüb dar qafes içre çalışanmır 

Ana istekli 10 balaylan barışanmır 

İki torpax karışanmır 

Qol boyunla sarışanmır 

(1) aqqışka: küçük pencere 

(2)tek: gibi 

(3)qanari: kanarya 

(4)tüstü: koyu soğuk duman, 

(5)tuspuru: sıkarak 

(6)Ha: ne 

(7)boğuz tutmak: boğazı düğümlenmek 

(8)danışmak: konuşamaz 

(9)şir:aslan 

(10)istekli: sevimli 

*Zencan, Güney Azerbaycan 

20


Tablo: Vagıf UCATAY - BAKÜ 


Éle bil ki qulağa vay sesi geldi 

Analar qalmış oğulsuz 

“Oğul ey vay!” sesi geldi 

Diyesen hay 11 sesi geldi 

Ya gören qanlı beşik oxşuru 12 lay lay 13 sesi geldi 

Qapı tahta, dalı salgın 14 

Baca 15 bağlı sesim argın 16 

Ne gédir ses 

Ne çıxır hay 

Oldu kal 17 kelimeler üste emeğim zay 

Vay yasak dilli élim vay 

Vay yasak dilli élim vay 

(11)hay: nara( 

(12)oxşuru: beşik sallayarak 

(13)laylay: ninni 

(14)qolu salgın: kol kilidi kapalı 

(15)baca: küçük pencere 

(16)argın: kısık 

(17)kal: ham meyve 

21


DERGİMİZE YENİDEN KAVUŞMAK 

• 

Nefi DEMİRCİ 

Töre Dergisi ile 70’lı yıllarda tanışmıştım, 

yanılmıyorsan 80’lı yıllarından sonra yayına 

ara vermiş olan Dergimizin, tekrar yayın 

hayatına başlamasını kutlar hayırlı hizmetlerini 

Türklüğümüzün bu zor günlerinde bekleriz. 

Derginin ilk sayısını elime aldığım zaman duyduğum 

heyecanı ve Türkmenlerin içinde bulundukları 

sıkıntılı durumlarını az da olsa paylaşmak istedim 

kıymetli TÖRE DERGİSİ okuyucuları ile. 

Dünyaya gelmiş geçmiş acımasız mahluklardan 

birisi olan Saddam Hüseyin, Mişel Aflak tarafından 

kurulan BAAS Partisinin kadroları ile Irak’a tam 

anlamıyla Güneyden Kuzeye kadar ister zorla isterse 

baskıyla veya kuvvet kullanarak fiilen yıllarca 

yönetti, kendisine veya rejimine karşı gelenleri 

kanla ve zindanlarında çürüttü, kezzap havuzlarında 

eritti. Ve en çokta Türkmenler bu insanlık dışı 

uygulamalarından nasibini aldı. Topraklarının demog-rafik 

yapısı değiştirildi, dün Araplar, bugün 

Kürtler tarafından toprakları yerleri yurtları işgal 

edildi, ediliyor, sürgün, göçe zorlama ve idamlar 

ardı ardına kesilmeden devam etti. Bugün her tarafta 

bombalar patlıyor, her gün onlarca insan ölüyor, 

dökülen Türk kanı yerde kalıyor, başımız sağ olsun 

denip geçiliyor. 

1.Körfez savaşından sonra ABD’nin isteği ve senatosunda 

kabul edilen siyaseti doğrultusunda, Wilson 

prensiplerini takip eden ve hatta daha önce uygulamaya 

konulan Osmanlı topraklarının bölünmesi ve 

bu topraklar üzerinde daha sonrada 1920 yılında Sevr 

antlaşmasında ön görülen Kürdistan, Ermenistan, 

İsrail ve Pontus devletlerinin kurulma, kurulması 

fırsatı 1990-1991 yıllarındaki yöneticilerimizin 

teklifi, yardımı ve onayı ile yapay olarak yaratılan 

GÖÇ’ten sonra çoğunluğu Kürtlerle meskun olan 

Kuzey Irak bölgesinde Türk bölgeleri olan Erbil ve 

Kifri bu bölgelere bağlatılarak, bağlanarak Güvenli 

Bölge ilan edildi ve İncirlikten kalkan uçaklarla 

Çekiç Güç kuvvetleri tarafından korundu. 

22


1920’lerde İngilizler tarafından yapay olarak kurulan, 

kurdurulan O topraklarda doğmayan İngilizlerle 

Osmanlıya karşı iş birliği içinde olan FAYSAL, 

KRAL olarak tayin edildi, Osmanlı Ordusunda 

Türk’e hıyanet eden subaylardan olan Nuri Sait ve 

diğerleri de yönetimde uzun yıllar görev aldılar, işte 

Saddamın zumlundan sözde korunan bu topraklar 

Türk varlığını o zalimin eli altında bırakarak fiilen 

bu uygulamadan sonra İKİ’ ye bölündü. Irak’ın 

Kuzeyinde korunan kalkındırılan, Sevr de planlandığı 

gibi bir Kürt bölgesi, ambargo altında Orta ve Güney, 

içinde Türk varlığının bulunduğu Saddam yönetiminde 

sözde Irak devleti veya Cumhuriyeti. 

2003 yılına gelindiğinde, yukarda anlatıldığı 

gibi, İncirlikten kalkan uçaklarla korunan Irak’ın 

Kuzeyinde kalkınan, alt yapısı tamamlanan, iç 

güvenliği korunan, korunabilecek düzeye gelen, 

eğitilmiş Gücü olan, Türkiye sayesında Kırmızı pasaport 

sahibi olarak dış dünyaya açılan, bağlantı kuran, 

yapısını bu sayede dış dünyaya anlatan, tanıtan, 

yardımlar temin eden daha adı konulmamış iken 

bir oluşum oluştu ve artık sözü geçen bu oluşumun 

adı konuluyordu, hazırlıklar ve siyasi gelişmeler bu 

yönde hız kazanmakta, okulları, resmi toplantılarında 

marşlarını bayraklarını sallayarak okuyorlardı. 

Türkiye’yi yönetenler Kürtler üzerinden pembe gözlüklerle 

seyre daldılar, Türkmenlerin gerçek varlığını, 

yarın oluşacak ciddi yaşamsal değişikliklilerde önemleri 

görmezlikten gelindi ve 2003 yılına gelindiğinde 

artık oynan oyunun tamamlanma vaktinin geldiğini, 

tahrip gücü dünyayı yakacak kadar büyük olan, 

İsrail’i yerle bir edecek bahanelerle, Bağdat hava 

saldırısına başladılar ve 9 Nisan’da ABD. Kuvvetleri 

Irak’ın Başkenti olan Bağdat işgal etti ve Irak 

Ordusunu, polis kuvvetini Petrol Bakanlığı dışında 

bütün resmi kuruluşlarını ortadan kaldırdı. 

Irak Muhalefeti başta Kürtler bayram ederken, 10 

Nisan’da hazırlıklı olan ABD’nin bilgisi ve planı dahilinde, 

1 Mart tezkeresinin reddinden sonra ABD’nin 

stratejik müttefiki konumuna gelen Kürtler (1990 

yılında da bizimdir burası Kürt yurdudur dedikleri iddia 

ettikleri Kerkük’e girmiş yağmalamışlardı, kendi 

şehrini yağma eden tarihte örneği var mıdır ) İkinci 

kere Kerkük’ü işgal ettiler yağmalamakla kalmayıp 

Tapu, Nüfus dairelerini yağmalayıp yaktılar. 

Türk varlığı 1990 – 2003 yılları arasında BM’lerin, 

ABD’nin ve KIRMIZI ÇİZGİLERİM içindedir 

dediği Türkiye’nin, Anavatanın gözleri önünde 

Saddam (Baas) tarafından adete Türkiye’den intikam 

alırcasına inanılmaz baskılara, hatta kıyıma uğradı, 

saymakla bitmez insan hakları ihlalleri işlendi. 

Türkmenler dün olduğu gibi bugün de varlık 

savaşı vermektedirler, yalnız ve kimsesiz, sadece siyasi 

kuruluş veya partiler değil, basın bihaber, görsel 

yayın Türkmenleri görmeden, Irak’taki ve orada 

öz yurdunda yaşayan Türk varlığının bugünlere 

nasıl geldiğini, getirildiğin ve Irak neden ÜÇ PAR- 

ÇAYA bölünüp Türkiye’nin en büyük sorunu olan 

(Cumhurbaşkanımızın ifadeleri) Kürt sorunun ile 

karşı karşıya kaldığını idrak etmeden, daha önceleri 

ABD istedi diye muhalefeti destekleyip BAAS 

rejimini yıktıktan sonra Irak’ı harabe haline getirip 

oynanan oyunundan sonra Kürdistan ayağının 

ortaya çıkmasını aciz içinde seyredenle, uyanın 

kendinize gelin, Suriye Türkmenleri tarihten ders 

alıp ve komşularımızda olan bitenleri ve sonuçlarını 

iyi değerlendirmelidirler. İster Irak’ta ister Suriye 

de olsun, Türk varlığına ve üzerinde yaşadıkları 

topraklara Türk’ten başka kimse sahip çıkmaz. Ve 

unutulmamalıdır ki Türk şehri olan Diyarbakır’da 

Molla Mustafa’nın posteri, Kürt marşı ile konferans 

açılışı yapıldı, yıllar önce, 2000 yılına Erbil’de Molla 

Mustafa’nın kabartama posteri altında Türkmen 

Kurultayı yapılmıştı. Bugün Erbil Havler oldu. Irak’ta 

cereyan eden ve Türkmenlerin durumu Türkiye’nin 

tutumunun siyasi Tarihi iyi bilinmiş ve tetkik edilmiş 

sonuçları değerlendirilip ve o günlerin tarihinden 

ders alınmış olsaydı bu hatalar tekerrür eder miydi 

23


BİLİNMELİ 

• 

Mehmet Ali KALKAN 

Dudak bükenin düne, 

Yanımızda yeri ne 

Kıt aklı baş edene, 

Hesabı sorulmaz mı 

Kurt yağmuru selinde, 

Ak sakallar dilinde, 

Adaletin elinde, 

Bulanmış, durulmaz mı 

Şer döşeye döşeye, 

Zalim gelir neşeye, 

Susarsan baş köşeye, 

Gelip de kurulmaz mı 

Göğün direği töre, 

El ele örülmez mi 

En üst gökten, en yere, 

Aşk ile serilmez mi 

Dağ, ova, deniz, dere, 

Dirlik verdi erlere, 

Dün gittiğim yerlere, 

Bugün de varılmaz mı 

Yusuf tutan kuyular, 

Geceye günü ular, 

Abdest aldığım sular, 

Almazsam darılmaz mı 

Bektaş nefesli alıç, 

Hasret çeken kırlangıç, 

Kında bekleyen kılıç, 

Durmaktan yorulmaz mı 

Yalanı duya duya, 

Diyeni kınar güya, 

Sır sözünü ortaya, 

Düşüren yerilmez mi 

“Göze göz” derse yağın, 

Üşür ak başlı dağın, 

Utanırsa mızrağın, 

Kara yer yarılmaz mı 

Dışa dönmezsen yüzü, 

Kan tutar dağı düzü, 

Göz olsa bilge sözü, 

Sonrası görülmez mi 

Yol belli, belli izim, 

Sevdamız dizim, dizim, 

Dört kapı zaten bizim, 

“Hu” deyip girilmez mi 

24


MİLLİ EDEBİYAT 

VE 

ÖMER SEYFETTİN ÜLKÜSÜ 

• 

Ahmet ŞAFAK 

Edebiyat hayattır. 

Edebiyatçı hayatın yazıcısı.. 

Günlük hayatımızdan edebiyatın tılsımlı etkisi 

sökülüp atılalı beri romantizmini kaybeden bir toplum 

ve yaşadığı anı anlamlandırmaktan uzak bir 

kalabalık halini almakta olduğumuzu konuşmalı 

mıyız! Edebiyat yaşadığımız zamanı anlamamızı 

sağlayan, içinde siyasetin de sanatın da yer aldığı bir 

teşhis unsuru mudur 

Ya da ne yaşarsak yaşayalım, bizi umarsızlığa 

sürükleyen bir eğlence aracı mı 

Edebiyat, yazıya dönüştükçe, söylendikçe tarihin 

elini tutarak zamana bir ad koyar ve yazıcılar marifetiy-le 

biz bir hikayenin şahidi oluruz. Şiirler, romanlar 

ve hikayeler aslında öznelerini yaşatan, özne- 

25


ler arasında bağlantı kuran zaman üstü haberleşme 

araçları. 

Edebiyat, kalablıkları anlamlı topluluklar yapan 

terkip cihazı. 

Ya da bir savaş meydanı ! Neden savaş meydanı 

olsun ki, edebin ve adabın merkez olduğu bir sahada 

savaşın adı geçebilir mi Denilebilir. 

Kelimelerin silaha dönüştüğü, izmlerin kelimelerle 

cephanelik kurduğu bir zemin elbette harbin 

meydanı olarak anılmaya değer. Türk zihin tarihinde 

tefekkür ve edebiyat birbirinden ayrılmadığı için, 

şairlerin, romancıların, yazarların kavgası toplumun 

hayatını çizen sinir uçlarıdır aslında. Naif bir 

hikayeci, duygusal bir şair, eğlendirici bir romancı 

belli görüşler etrafında mevzisini koruyan komutan 

gibidir. 

Türk edebiyatının bütün devreleri aslında bir 

sos-yal gelişme talebine, bir siyasi farklılaşmaya 

tekabül eder. Edebiyatçılar güçlü yada yumuşak 

bir dokunuşla siyasetin nabzını tutarlar. Örneğin, 

Servet-i Fünun edebiyatı sadece Fransız taklitçiliği 

parantezinde değerlendirilemez. Osmanlı sarayını 

anayasa yapmaya zorlayan ve meşrutiyet sistemini 

Türkiye’ye taşımak isteyenler Fransız edebiyatının 

taklitçile-ridir şeklinde kaba estetik değerler üzerinden 

tahlile tabi tutulamazlar. ” Ey Şanlı avcı attın 

ama vurmadın ..” diye Abdulhamit’in suikastçisine 

mersiye yazan Tevfik Fikret’i sadece terakkiyi savunan 

bir toplum idealisti olarak nasıl kabul edilebilinir 

Yazarlar, aynı zamanda bir dünya görüşünün savunucusudurlar. 

Edebiyat ise aslında bir tür siyaset 

meydanı… Avrupa tarihini yazan bütün fikir adamları 

aslında birer edebiyatçı.Jan Jak Ruso, Dostoyevsky, 

Gothe, Thomas More, Cervantes, Balzak ve daha 

niceleri.. Ya bizde Türk romancılığının kapısı ilan 

olunan Ahmet Mithat efendi tam bir top-lum mühendisidir. 

Namık Kemal, Yahya Kemal, Ziya Gökalp, 

Mehmet Akif hepsi ama hepsi milletin siyasi ikbaliyle 

ile derinlikli ilişikler kuran fikir adamlarıdır. 

Bu isimlerin içinde hikayeci kimliğinin yanısıra 

siyasi ve ülkücü kimliği yeterince bilinmeyen 

Ömer Seyfettin dikkatle incelenmeye layıktır. Türk 

hikayeciliğinin dahi kalemi Ömer Seyfettin’in 

mana ehemmiyeti açısından her biri bir kalın kitap 

değerindeki öykülerinin yanısıra dil, sosyal 

hareketlilik, milliyetçilik ve toplum değişmesi üzerindeki 

fikirleri bugün bile kayda değer satırbaşları 

içermek-tedir. 

Vire, Başını Vermeyen Şehit, Kütük, Topuz, Pembe 

İncili Kaftan gibi kahramanlık vurgusu yapan hikayelerinin 

yanısıra Hürriyet Bayrakları gibi öyküler 

siyasi gerçekliğin işaretlerini taşır. Tanzimatçı 

bakışın karıştır-birleştir anlayışının meşrutiyetçi 

uzantısı bu tip hikayeler yoluyla tenkit ediliyor ve 

Osmanlı İmparatorluğunun bünyesinde bulunan milletlerin 

sırf meşrutiyet ilan edildi diye samimi bir 

şekilde devlete bağlanamayacağını alaycı bir şekilde 

anlatır. Meşrutiyetin ilanı ile Osmanlıda yaşayan 

bütün anasırların, milletlerin kardeşçe yaşayacağı 

fikri bize bugünleri de hatırlatan bir sosyal-siyasi 

bakışın işaretlerini vermiyor mu Ömer Seyfettin’in 

bu hikayede genç ve saf bir Osmanlı subayının fonunda 

Bulgarların meşrutiyetin ilanına ilgisizliğini 

açık ve anlaşılır bir şekilde anlattığını biliyoruz. Hürriyet 

bayrakları’nın hikayenin finalinde kurutulmuş 

biber asmalarına dönüşmesi yüzyıl sonra açılım hayalinin 

sonuçları konusunda bilgi vermeye muktedir 

olduğunu itiraf etmeliyiz. Mantık aynı mantıktır. 

Siyasi hakikatler, edebiyat zemininde zamanla 

anlaşılırlar. Edebiyatın hayatı tutan bir gerçeklik 

olduğunu ancak zaman ilan eder. Bu ilanı anlamak 

da bir idrak meselisidir. Hürriyetin Bayrakları isimli 

hikayedeki “Cem Hesabı“ tekrar tekrar okunarak 

günümüze uyarlanabilir. Dünyada hakim olduğu 

iddia edilen beşeri entegrizmin aslında köhne bir 

liberal bakış olduğunu medrese kökenli bu hesap 

bize anlatmaya yeterlidir. Anglosakson karakterli 

bir emperyal ideoloji olarak entegrizm günümüzün 

en belirgin sosyal-siyasi projesi olarak parlatılıyor. 

Britanya İmparatorluğunun Viktoryen yayılma ideolojisi 

bugün Amerika’nın kaptanlığında liberal bir 

modaya dönüşmüş durumda.Hürriyetin Bayrakları 

hala gündemde. 

Siyasetin bir çelişkiler sanatı olduğunu naif ve hassas 

bir hikayeciden işitmek kolay olmasa gerek. Ama 

gerçeklik bu, edebiyatçılar hayatın yazıcısıdırlar. 

Ömer Seyfettin 1913’te kaleme aldığı “ Yarınki 

Turan Devleti “ başlıklı makalesinde şöyle yazıyor .. 

”Savaş sosyal bir kurumdur. İlim ve Fen ne kadar 

ilerlerse ilerlesin ,milletler ve yine milletlerden 

oluşturulan zümreler sosyal hayatını sürdükçe esas 

seciyeleri olan büyümek ve yayılmak arzusu da 

yaşayacak ve bunun neticesi olarak savaşda yaşatan 

ve kuvvet veren bir kurum halinda payidar olacaktır..” 

Bir edebiyatçının kaleminden çıkan sözler 

olarak fazlaca sert değil mi Ama gerçeğin terazisine 

vurulduğunda neden sert karşılanmalıdır,diye 

düşünmeliyiz! Dünyanın en gelişmiş ülkesi olarak 

kabul edilen Amerika’nın yerkürenin en savaşçı dev- 

26


leti olduğu gerçeği Ömer Seyfettin’in bu görüşünü 

doğrulamıyor mu Dünyaya demokrasive entegrizm 

dersi veren bir ülkenin iddialarının aksine savaş sanayine 

yatırım yapmakta bütün milletleri geride 

bırakması edebiyatçının gerçeği görme konusunda 

zaferini simgelemiyor mu 

Ömer Seyfettin’in hikayelerindeki bu isabet aslında 

millet meseleleriyle ilgilenmesinin tabi sonucu 

olarak karşımıza çıkmaktadır. Sadece bir edebiyatçı 

değil aynı zamanda Balkan harbine genç bir subay 

olarak katılan, bir yıl esarette kalan Ömer Seyfettin, 

Osmanlı İmparatorluğunun geçirdiği bütün merhaleleleri 

bizzat yaşamış ve aşamalardan edindiği 

tecrübeleri, gözlemleri yazılarına aktarmıştır.Hikayelerindeki 

ana damar bu tecrübeler ışığında 

halkçılık ve milliyetçilik olmuştur. Edebiyat tarzı 

realizm sınırları içinde kalsa da müzmin bir idealist 

olan Ömer Seyfettin, hikayelerinde romantizmin 

işaretlerini vermekten kaçınmaz.Romantizmi daha 

çok kahramanlık hikayelerinde kendisini gösterir. 

Pembe İncili Kaftan’da Muhsin Çelebi gibi beşerüstü 

bir tipi tasvirleriyle çizerken aslında insan olmanın 

sınırlarını da zorlar. Ama mefkure sahibi olmak biraz 

da sınırları ihlal etmektir. 

Eserlerinden çıkaracağımız sonuçla Ömer Seyfettin, 

aslında bugünlerin hikayesini de yazmıştır diyebiliriz. 

Zamanın lineer bir çizgi halinde değil de, 

helezonik bir örgü halinde ileriye doğru atıldığını kabul 

edersek tarihin kendisini ara ara tekrar ettiğini de 

biliriz. Ve bu bilgi olayların işleyiş biçimi, aktörlerin 

niteliği, tarafların oluşumu ve netliği konusunda bize 

tanıdık bir tablo hazırlar. Özellikle meşrutiyet dönemi 

tartışmalarını göz önünde bulundurduğumuzda 

bir yüz yıllık hikayenin yeniden başverdiğini 

görürüz. Birinci meşrutiyetten sonuncuya kadar 

ve sonraki mütereke süreci Ömer seyfettin’in hem 

kahramanları hem de kendi hayatı içinde yaşadığı 

olaylar açısından tanıdık gelecektir. Ömer Seyfettin 

kimliğinde milliyetçiler aynı anda hem Serveti 

Fünun’un liberal batıcılığına hem de Sebilülreşat’ın 

liberal doğuculuğuna karşı fikri mevzi oluşturmuşlar 

ve milli şuur ve milli devlet yolunda kalem savaşı 

yapmışlardır. Türk milliyetçiliğinin fikri çizgisini 

oluşturan tarihi ve sosyal kanaatleri yerden yere vuran 

bu iki akım hem avrupanın medeniyetçiliği hem de 

İran-Arap gelenekçiliği tarafından eleştirilere maruz 

kalmıştır. Ömer Seyfettin, Efruz Bey tiplemesiyle 

hikayelerinde, yer yer Genç kalemler dergisinde 

ki yazılarında batıcı liberalizme, mesela Cenap 

Şahabettin, Teyfik Fikret çizgisine cevaplar verirken 

kendisini “çerkezsin neden Türk milliyetçiliği 

yaparsın “ diye suçlayan Sebilürreşat tayfasına mesela 

Eşref Edip’e de yanıt vermekte zorlanmaz. İslami 

bakışla meseleleri ele aldığını söyleyen ve takvayı 

esas alması, ümmet kardeşliğini öne çıkarması beklenen 

bu tedenni grubunun Türk lafzı geçince bir den ırk 

tartışması açması bugünde görülen bir fikri saplantı 

değil midir Milliyetçiliği öteden beri “dili dilime, 

dini dinime “ düsturuyla benimsemiş ve kültürel sahada 

sınırlamış bir hareketi ısrarla gen-ırk düzlemine 

çekmeye çalışmak siyasi islam taraftarlarının-aslında 

arapçı gelenek yanlılarının – vazgeçemedikleri siyasi 

alışkanlıklarını temsil etmiyor mu Şu sözler 

Ömer Seyfettin’e aittir.”Bir ferdin Türk olmak için 

Türkçe konuşması, müslüman olması, Türk terbiye ve 

örfünün içinde yaşaması kafidir..” Bu cümlenin neresi 

İslam kardeşliğine aykırıdır Görülmektedir ki, 

Türk milliyetçiliğinin anlaşılması konusunda çektiği 

sıkıntılar yüzyıllık bir makus talihi temsil etmektedir. 

Bugün Türkiye’yi tehdit eden anglosakson kültür 

yayılmacılığına karşı dayanacağımız yeğane kaynak 

milli mefkuredir. Milli mefkure’yi Ömer Seyfettin 

şöyle açıklıyor: Bir insanın nasıl ruhu, hissi ve 

vicdanı varsa milletlerin de içtimai ruhları, hisleri, 

vicdanları vardır. Ve mefkureler milletlerin bu 

vicdanından doğar. Asla birkaç kişinin eseri değildir. 

Her milletin kendi varlığını mukaddes bir hale içinde 

duyması tutkulu bir idraktir ki buna mefkure derler.. 

Bu mefkureye, bu tutkulu ülküye en az dün kadar 

muhtacız. Bugünkü fırtınanın, alaboranın ortasında 

kalışımızın bir sebebi de dünü unutmamız ve 

dün ile bugünün şaşılası benzerliği üzerinde kafa 

yormayışımızdır. Ömer Seyfettin’leri okuyarak 

naif hikayelerden milli hayatımıza dair örnekler 

götürmemiz çok önemli bir zihni meşgale olarak 

önümüzde durmaktadır. 

Bu defa dün dünde kalmamıştır, bugüne de sirayet 

etmiştir. Toplumun geri, cahil ve taassup içinde 

bırakıldığını, milliyetçiliğin beşeriyet dışı bir anlayışı 

temsil ettiğini, dünya kardeşliğinin ele alınması 

gerektiğini savunan Teyfik Fikret’ler yaşarken, 

”Türklerin ülküsü milliyet gayesini kör eden aç ve 

zalim bir emperyalizm ve cihangirlik değildir. Türklerin 

ülküsü lisan, din, terbiye, can ve his kardeşlerini 

birleştirip hepsini siyasi bir hudut içinde toplamak ve 

her türlü menfaatlerini temin etmekten başka bir şey 

değildir“ diyen Ömer Seyfettin neden yaşamasın 

Türk milliyetçileri yüz yıl önceki ülküdaşlarının 

fikri isabetini çocuk hikayecisi algısına daha ne kadar 

daha mahkum edeceklerdir. Hayatın aslında hikayelerden 

ibaret olduğunu ve edebiyatın bir fikir savaşı 

meydanı olduğunu ne zaman hatırlayacaklardır 

27


Miyatür: Mesut DİKEL 

ŞEB-İ YELDÂ’DAN 

• 

A. Yağmur TUNALI 

“Bu bir lisân-ı hafîdir ki rûha dolmakta” diyen, sonbaharın ve kızıl akşamların şairiydi. Bu hafî lisan mümkün 

mü ki, bir mevsimin ve gurûbun tekelinde olsun Şâir bunu demek istemez. İşte şu bahar akşamında, 

rüzgârın ıtrıyle sermest olan ruh, Aziz Şâir’in duygusundan dem vursa ne ki! Hüznün ve melâlin şâirine bahar 

tazeliğinde bir çiçeklenmeyi yakıştırmayan bir muhayyile, elbette yanılıyordur. İnsan ruhunun mevsimleri 

içinde baharda konaklamayan bir gönül bulunduğu nasıl düşünülebilir 

O hüznü çiçeklendiren şair, hazanda baharı söylüyor. Baharda doğmuştur o. Evet, hatta bahardır, yürek 

yanığına çare yoktur; yazda ruhunu serinleten bir su başı, bir ağaç gölgesi, çölde bir vâha, dilde efil efil bir 

duâ hasretidir. Yana yakıla, döne kıvrıla, o hasrette arar. Yaz günlerini bir çırpıda atlayarak sarı’dan kızıl’a bir 

muhteşem tedâîde inleyen, gerçekte belki tadına varılmamış değil, tadına doyulmamış bir bahara hasretidir. 

Kızıl kanlar içinde, kor alevler içinde kıvranan ruh, odur. An be an tükenen ömrün şâhâne gidişine ağlıyor. 

Hâyır, haaayır! Hâşim, asla baharsız bir şair değildi! 

***** 

28


Bu bahar böyle mi başlamalıydı 

Ey gönül, cevabı belli bir soruda kahrolmak niye Hiçbir bahar, senin keyfince çiçeklenmez. Senin zevkine 

o baharda gelenler uysun! Çekilecek senaryoyu sen yazmadın. Rejisör sen değilsin. Yazdıklarını unut, hatta 

içinden koparıp at! Baharı değiştirmeye kalktıkça, eksik senaryoda kahrolacağın belli! Bu değişmez sandığın 

senaryoda yıllar yılı diretmenin ne mânâsı var 

Bir ömür kurdukça kurdun! Kurduğun tuzakta vuruldun. Ve âkıbet duyduğun sese kulak ver! Aklı olanlar 

böyle yapar. Gönlü olanlar, bu oyunlara hiç mi hiç girmezler. Bilirler ki, hiçbir kimse, hayatı zihninde kurarak 

ona yön veremez! Olsa olsa, hayatın renginde bir özgün çizgi yaratmanın vehmini duyabilir. Hayalle hakîkat 

arasında çok zaman bir “vehim” farkı vardır. Böyle olmasına böyledir; ancak, geleceğe hayat penceresinden bakarak 

yaşanan ümîdin tadı, yaşamaktan alınacak tadın çok üstündedir. Hayal kırıklığı çok zaman kaçınılmazdır. 

Derin yaralanmalardan yeni bir hayâle yol alanlar, geçici bir kazancın türküsünü çağırabilirler. 

Yazık ki, yollar, onlar için de uzun bir ümîde yol vermeyebilir. Dönüş mukadderdir. İş o ki, patika yollara 

düşenler, sığınacak bir kaya kovuğu, bir söğüt gölgesi, bir ana veya yâr kucağı bulabilsinler! Bu sığınmada, 

çıkılan çetin yolun ağır tecrübesinden olgunluk meyveleri sunulur. Fakat yollarda harâmîler kol geziyor. Gidebilmek 

can bahâsı. Evet, onlar birer şanlı gâzîdirler. Hayat, onlara sırrından üflemek için külliyetli yol baçı 

almakta tereddüd etmez. 

Hattâ, almadan vermez! Ağlatmadan güldürmez! 

***** 

Bahar ağzındayız. Hayatın kabuğunu değiştirmesi akla ziyan! Kurumuş dallardan fışkıran renk cümbüşünde, 

ba’s ü ba’d’el-mevt’in hayret ötesi dünyalı versiyonu yaşanıyor. Şu yolun sonunda sermest bekleşenler, 

bu hayranlardandır. Şu kuşlar, kıştan kurtarabildikleri çelimsiz vücudlarında cik cik’lerden neşeli bir senfoni 

yaratırken “yaşasın!” haykırışını duyuruyorlar. 

Penceremden, şu serçenin Şubat ayazında duvar deliğinde büzülüşünü seyretmiştim. Şimdi bir muzaffer komutan 

edâsıyle sarmaşıklarla oynuyor. Bir müjdeli haber almışa benziyor. Gelecek günlerden bir beklediği var. 

Bu sevinç, bu âna çok gelir, hattâ yarına ve yarınlara da yeter. Bu serçe günlerdir böyle! Sabah –akşam hemcinslerini 

bir konsere çağırıyor. Zihnim kayıyor: “Acaba” diyorum, “bu besteyi tesbît eden insan cinsinden bir 

notist var mı” Veya beni bilmediğim dirilişlere çağıran bu eserler, insan yapısı çalgılarda ve çalgıların çalgısı 

insan sesinde bir aks-i sedâ bulabilir mi 

Bilmem, bu bahar ağızlarında, âdemoğlu kendi ağzını bulabilir mi 

Bahar ağzındayız! Ötün serçeleeeerrrr! Sahne sizindir! 

29


MİLLİYETÇİLİK... “PRİMATTAN İNSANA DOĞRU 

• 


Mademki atalarımız maymundu; 

öyle ise ormanda en güçlü olan gorilin sözü geçer. 

(Pentagon Felsefi Doktrini) 

19. Yüzyılda Türklerin ve Müslümanların son 

hakimiyet kalesine, Cezayir, Mısır, Tunus gibi 

Osmanlı topraklarına hücum eden; 20. yüzyıl 

başlarında, doğrudan başkentine, Çanakkale’ye ve 

İstanbul’a yönelen Emperyalizm, başta İngiltere olmak 

üzere gelişmiş batı ülkelerinin dünyanın sınırlı 

kaynaklarına hakim olmak için geliştirdikleri bir 

politikaydı. 

Sosyal Darwinizm’den beslenen bir ırkçılığa dayanan 

bu işgal ve sömürü politikasına karşı dünyada 

yaşama gücü olan her topluluk, Milliyetçilikle 

silahlanmalıydı. Ya İngilizlerin terbiyeli maymunları 

olacaktınız ya da direnerek insan... 

“Altına hakim olan dünyaya hakim olur” 

sloganıyla hareken eden merkantilizmin, yani ticari 

sömürgeciliğin acımasızlığına “bilimsel gerekçe” 

sunmaktan öteye gitmeyen Darwinizm, ırkçı yönüyle 

emperyalizmi, ate-ist yönüyle de Marksizm’i beslerken 

antiemperyalist milliyetçiliği de tahrik ederek 

Türk Milliyetçiliği’nin doğuşunda dolaylı olarak 

rol oynamıştır. Bu bölümün amacı Darwinizm’in 

unutulmuş bir yönüne dikkat çekerek bir beyin 

fırtınasını tetiklemektir. 

Bu Beyin Fırtınasının Felsefi Yararları: 

1- Bu yeni bakış açısı, 20. Yüzyıl başlarında doğan 

ve yükselen Türk Milliyetçiliğinin emperyalizm 

karşısındaki doğal ve meşru bir savunma refleksi 

olduğu tezini güçlendirmektedir. 

2- İddiamız bununla da sınırlı değildir. Klerikalizmden 

din devletinden Laikliğe geçiş sürecinde Emperyalizmin 

nasıl bir düşünsel altyapı değişikliğine 

uğradığını gösteren delillere de sahibiz. Bu yeni 

düşünsel açılım sayesinde “dinsel karşıtlıkların, yerini 

nasıl ırksal ve ulusal farklılıklara terk ettiği” de 

anlaşılmış olacaktır. 

3- Stratejik Darwinizm’le ilgili tespitlerimiz, Emperyalizm 

karşısındaki dini motivasyonun, tahkim 

edilmiş milli sınırlar ve milli ekonomik hassasiyetlerle 

desteklenmemesi halinde sömürgecilik 

karşısında nasıl yetersiz kalacağını da açıkça ortaya 

koymaktadır. 

4- Ayrıca Avrupa ürünü, hatta rahatça söyleyebiliriz 

ki; Darwin eseri ırkçılık (racisme) ile bu saldırganlığa 

karşı bir varlık mücadelesi, bir milli savunma refleksi 

olarak ortaya çıkan ve iki dünya savaşı arasında iktidarda 

da kalan Türk Milliyetçiliğinin asla aynı ahlaki 

kategoride ele alınamayacağı da daha kolay anlaşılır 

hale gelecektir. 

5- Hatta bu yoldan ilerleyerek, batılı ırkçı emperyalist 

saldırganlık karşısında 100 yıl önce yükselen 

doğal milliyetçiliğin çizdiği siyasal sınırlarla 

ırkçılıktan korunma fırsatı bulan Anayasal eşitlik 

hakkına sahip etnik gruplar arasında yaratılmaya 

çalışılan milliyetçiliğin, tarihi açıdan ne kadar 

anlamsız ve hatalı olduğu, vatandaşlarımızın irfanına 

sunulacaktır. 

6- Böylece günümüzdeki duygusal Kürt Milliyetçiliğinin, 

neden Anti-Darwinist Türk Milliyetçiliği 

ile eşdeğer görülemeyeceği ve dolaylı olarak nasıl 

Darwinist emperyalizmin işine yaradığı daha kolay 

anlaşılacaktır. 

7- Bu yeni yaklaşımın bir faydası da 1798’de 

“Liberal” Malthus’un Teorisiyle başlayıp, 1859’da 

Darwin’le ırkçılığın felsefi zemini haline getirilen 

bilimsel çalışmaların “Liberal” Gladstone ve 

Churchill’den sonra “Açık Toplum”cu Karl Popper’in 

izinden giden George Soros gibi yeni “Liberaller” 

tarafından nasıl daima canlı tutulduğunun 

gözler önüne serilmesidir. İki mesnetsiz teoriyi 

birleştirerek “Rakibini tokmakla öldüren gorillerin 

dünyayı daha yaşanılır hale getirmesi ideali”ne 

dönüştüren sözde “üstün ırk”, kurduğu devletlerin 

“nükleer sopasıyla”dünyayı tanzim ederken, diğer 

ırklara ait devletler, “Open Society” (Açık Toplum) 

masallarıyla siniri alınmış şempanzelere ve 

şebeklere dönüştürülerek gorillerin hizmetkârı haline 

getirileceklerdir. İki teorinin birleşmesinden 

İngiliz hariciyesinin çıkardığı sonuç budur. 

Avantajlı Irkların Maymunu mu Olmalıyız 

Yoksa Milliyetçi mi 

30


İngiliz doğa bilimci Charles Darwin’in 24 Kasım 

1859’da yayınlanan kitabının orijinal adı, “Doğal 

Seçilim Yoluyla Türlerin Kökeni ya da Hayat 

Kavgasında Avantajlı Irkların Korunumu Üzerine” 

idi. Kitabın adı, 1872’de “Türlerin Kökeni” olarak 

değiştirildi. Böylece kitabın ırklarla ilgili yönü, ırkçı 

tarafı gizlenmiş en azından “vitrinden” uzak tutulmuş 

oldu. 

Darwin, evrim teorisini kurarken, Malthus’un ünlü 

“Nüfus Teorisi”nden etkilenmişti. İlk Liberal teorisyenlerden 

olan Malthus, “Bütün canlılar bir var olma 

ya da yok olma savaşı içindedir. Savaşların nedeni 

nüfus artışıdır; çünkü beslenme kaynakları sınırlıdır 

ve bunlara sahip olmak için insanlar zorunlu olarak 

savaş yapmak zorunda kalmaktadırlar ve bu savaşta 

güçlüler zayıfları ezer geçer” diyordu. (1) 

Malthus geç evlenmek, az sayıda çocuk sahibi olmak 

gibi hareketlerin teşvik edilmesi gerektiğini 

düşünüyordu. Yine Malthus’a göre toplumsal sefaletin 

en büyük nedeni alt sınıflardı ve bu yüzden 

bu tür bir nüfus planlaması üst sınıflardan ziyade 

alt sınıflara uygulanmalıydı. Malthus “Liberal” bir 

anlayışın hâkim olması gerektiğini savunurken, fakir 

halk kesimlerine yapılan (özellikle kamusal) yardım 

programlarına karşı çıkmış; her türlü toplumsal müdahaleye 

ve yardıma muhalif olmuştu. (2) 

Günümüz liberallerinin taşkınlıklarıyla birlikte 

düşündüğümüz zaman ilginç olan odur ki “Liberal” 

Gladstone, “Liberal” Darwin’den o ise “Liberal” 

Malthus’tan etkilenmiş; böylece yenilmez İngiliz 

armadasının “Liberty” yelkenleri, ırkçı nefeslerle bu 

yıllarda şişirilmeye başlamıştı. 

Malthus’taki “alt sınıflar” kavramı, Darwin 

tarafından “zayıf evrimli ırklara” dönüştürüldü ve 

İngiliz hariciyesinin sömürü felsefesinin payandası 

haline getirildi. 1880’lerde ise evrim ve nüfus 

yoğunluğu tezleri artık gerilerde kalmış, hedef 

menziline, İngiltere’nin 10 katı büyüklüğünde bir 

alanda İngiltere’nin yarısı kadar nüfusu yöneten ve 

kurdukları büyük devletlere bakıldığında evrim sorunu 

da olmayan Türkler de konulmuştu. 

Batı Avrupa’da Haçlı Seferlerinden beri kültürleşme 

istidadı kazanan “Türklerle ilgili olumsuz bakış 

açısı,” 19. yüzyıl sonlarında saldırı ve işgalleri 

meşrulaştıran bir yeni siyaset anlayışına dönüştü. 

Başta İngiltere ve Fransa olmak üzere batılı büyük 

devletlerin siyaset üretim merkezlerinde, -biz bunlara 

diplomasi tezgâhları diyebiliriz- Darwin’in ırklarla 

ilgili teorileri büyük bir beğeniyle kabul görmeye 

başladı. 

Siyah ırktan bir adamın adamakıllı devşirildikten 

sonra bile olsa ABD’ye başkan olabildiği şu günlerde 

çocuklara bile komik gelebilecek “Darwinist üstün 

ırk teorileri,” 1881’de Kraliçe Viktorya İngilteresinde 

siyasi yetkililer tarafından alkışlanabiliyordu: 

“Doğal seçilim esnasında gerçekleşen mücadelenin, 

uygarlığın gelişmesine katkısının, sizin kabul etmeye 

yanaştığınızdan daha fazla olduğunu ve olmaya 

da devam ettiğini ispat edebilirim. Avrupa milletlerinin 

daha birkaç yüzyıl önce Türklerin karşısında 

duramadıklarını hatırlayın, oysa şimdi bunun fikri 

bile gülünç geliyor! Kafkas ırkları olarak bilinen 

daha medeni ırklar, (Ruslar’dan bahsediyor Ş.A.) 

varoluş mücadelesinde Türkleri hezimete uğrattılar. 

Çok da uzak olmayan bir geleceğe baktığımızda, 

kim bilir daha hangi aşağı ırklar dünyanın dört bir 

yanında daha yüksek medeni ırklar tarafından elimine 

(yok) edileceklerdir” (3) 

Darwin’in ispat metodu çok ilginçti. Tamamen 

tarihi olayların etkisiyle yaşanmış bir “yükseliş ve 

düşüş”ün neredeyse doğal bir olay, bir fizik kanunu 

gibi sunulabildiği bu teorinin kabul görmesi, herhalde 

yazarın İngiliz, çalışılan ortamın da İngiliz Kraliyet 

Akademisi olmasından kaynaklanmıştır. 

İngiltere’de 1864’ten 1894’e kadar 4 kez 

başbakanlık yapmış Darwinist siyasetçi William 

Ewart Gladstone, 1874’te Bulgar isyanları karşısındaki 

Osmanlı Hükümetini eleştirirken “Türkler, insanlığın 

insan olmayan numuneleridir. Medeniyetimizin 

bekası için onları Asya steplerine geri sürmeli veya 

Anadolu’da yok etmeliyiz” diyordu. Diğer İngiliz siyasetçileri 

de sürekli olarak Türk Milletini, Avrupalı 

ileri ırklara boyun eğmesi gereken geri bir ırk olarak 

göstermeye çalışmışlar, bu iddialar, 1919’da Paris’e, 

Sevr masasına kadar taşınmıştır. Bu propagandanın 

dayanağı Charles Darwin’di. (4) 

Londra’dan yayılan bu görüşün, zamanla tüm Avrupa 

başkentlerine yayılması ve doğu siyasetinin temel 

diplomatik argümanı olma kabiliyeti kazanması uzun 

sürmedi: 

“Türkler sarı ırktandır. Turan kökenlidir. Göçebe ve 

zalim bir güruhtur. Her çeşit değişikliğe ve ilerleme 

fikrine düşmandır.”(5) 

Doğa Bilimci Darwine karşı Tarihçi Türk’ün 

tezi ise şudur: 

İngilizleri 200 yıl aç bırakın, Amazon’daki vahşi 

yerlilerden daha geri gideceklerdir. Fakirlik ve 

düşman saldırılarıyla geçen iki yüz yılın sonunda 

eğer İngilizler hâlâ Covent Garden’da opera dinlemeye 

devam edecek olurlarsa, Darwin’in mezarına bir 

buket çiçek bırakmak boynumuzun borcu olsun. 

Türklerin dinamik kültürlü bir medeni kavim 

olduğunun anlaşılması için Galapagos adalarında 

kanıt bulma imkanı yoktu ve o yıllarda henüz Orhun 

31


yazıtlarının Türkçe olduğu bile bilinmiyordu. Türklerin 

evrilmiş maymunlar kategorisinin dışında olduğu, 

diğergamlık, mukavemet ve misafirperverlik kültürümüzden 

anlaşılıyordu. Aklın tamamen şempanze 

nefsinin emrine girdiği bugünlerde bu sıradışılığa “Türk 

irrasyonalizmi” diyorlar. 

Esasında, Arkeoloji, Antropoloji ve Tarih Bilimlerinin 

gelişmesiyle Biyoloji’den güç alan ilkel ırk nazariyesi 

tamamen çökmüştür. Ayrıca 20. Yüzyıldaki 

Japon, Çin ve Zenci yükselişi, Darwin’i ırkçılar için 

nostaljik bir unsur haline getiren somut kanıtlardır. Ancak 

bir yüzyıl önce atı alan Üsküdar’ı geçmiş ve dünya 

kaynakları başta Anglo-Saksonlar olmak üzere Avrupa 

kökenli gorillerin istilasına uğramıştır. 

Darwinizmin sosyal ve stratejik yönü İngiliz Hariciyesi 

tarafından bir siyasi manifesto haline getirilirken az 

gelişmiş ülkeler Darwin’in daha çokmaymun tarafıyla 

ilgilenmişlerdir. 20. yüzyıldaki hızlı kentleşmenin 

ve inkılâbî modernleşmenin ürünü olan Türk aydını 

tarafından Charles Darwin, “köyden kalma” eklektik 

inanç kırıntılarını, Galapagos adalarındaki yırtıcı 

kuşların önüne atarak onları özgürleştiren bir bilge kişi 

gibi karşılanmış ve akademik saygı görmüştür. 

“Maymundan evrim yoluyla geldiğimize göre Kutsal 

kitaplardaki ‘yaratılış’ bilgisi yanlıştı.” Öyleyse inançla 

ilgili her şey, baştan sona yeniden sorgulanmalıydı. 

Zaten bir süredir 19. yüzyıl pozitivizmi tarafından tahrik 

edilen mantığın acımasız hücumlarına maruz kalan 

yorgun gönüller, Darwinist sömürgeciliğin Darwinist 

antitezini hazırlamakta gecikmeyen Marks ve Engels 

formaları giyerek; dinden uzaklaşmaya Avrupai kılıflar 

bulmakta gecikmediler. Onlar güya Emperyalizme 

karşı sentetik ithal ilaçlar bulmuşlardı. Ancak bu ilaçlar 

ne yazık ki yine Rothschild, Rockefeller gibi Siyonist 

ban-kerlerin denetimindeki İngiliz Hariciyesi tarafından 

“Milli Bağışıklık Sistemini” felç etmek için ustalıkla 

hazırlanmıştı. 

Darwinizm, bir ahlak öğretisi değildi. Ayrıca sabah 

namazına kalkıp soğuk suyla abdest almak veya sabahtan 

akşama kadar aç gezmek gibi Maymunların 

alışık olmadığı türden dini ritüeller getirmemişti. 

Bayrağa saygı duruşu ve İstiklal marşı da maymunlara 

göre değildi. Anadolu’daki köylü asabiyetiyle dejenere 

olmuş, sevgisizleşmiş İslam’dan ve milliyetten firar 

eden Türk aydınları, işin nefislerine cazip gelen maymuni 

tarafıyla uğraşırken, Majestenin Anglikan gorilleri, 

Darwinizm’i sömürünün ilmi dayanağı haline getirmekle 

kalmamış; çoktan şempanze safari-sine çıkmışlardı bile. 

Darwinizm’in siyasi tehlikeleri konusunda ilk 

uyanan biz değiliz. Uzun uykuculardan Çinliler ve 

Hintliler’den bu konuda çalışma yapanlar olmuştur. 

Çünkü emperyalist safari Rumeli’yi Şahane’den önce 

güneydoğu Asya’da başlamıştı. Yine de Darwinizm’in 

siyasi analizini yapan ciddi çalışmalar arasında bir Çinli(6) 

ve Hintliyle(7) karşılaşmak; dedesi Çanakkale’de 

Hintli sömürge askerleriyle savaşmış bir Türk için hayli 

sevindiricidir. 

AKP kadroları içinde bilimsel düşünce sistematiği 

gelişmiş nitelikli aydın yok denecek kadar azdır. 

Laikliği, Milliyetçiliği, Ulusal Devleti, Ulusal 

Egemenliği anlamak için hiç bir gayret sarf etmemiş 

bir arabesk yönetimin, iki üç eski Marksist’le, birkaç 

Anglo-Sakson liberali ve fonlanmış STK’larla işbirliği 

yaparak demokrasi havariliğine soyunması, gerçekte az 

zahmetli bir takiyyeden başka bir şey değildir. 

Günümüzde Milliyetçilik karşıtlarının ellerine emperyalistler 

tarafından tutuşturulmuş olan “Liberalizm 

meşalesi,” aslında İngiliz hariciyesini günümüzden 200 

yıl önce dünya ekonomik kaynaklarının üst sınıflara ve 

üstün ırklara tahsis edilmesi yönünde uyaran Malthus’un 

ve Darwin’in yaktığı ırkçılık ateşinden başka bir şey 

değildir. 

Ne yazık ki Emperyalistlerin yolunu aydınlatan bu 

meşale, onu tutan üçüncü dünya aydınlarının elini 

yakmaktadır. 

(1):MALTHUS; Thomas Robert; “An Essay on the Principle 

of Population” (Nüfus Artışı Hakkında Bir Araştırma) İlk Baskı, 

1798 

(2): Wikipedia, Thomas Robert Malthus maddesi 

(3): DARWİN, Francis, ”The Life and Letters of Charles Darwin”, 

Cilt I, s. 285-286, . New York, 1888 “I could show fight 

on natural selection having done and doing more for the progress 

of civilisation than you seem inclined to admit. Remember what 

risk the nations of Europe ran, not so many centuries ago of being 

overwhelmed by the Turks, and how ridiculous such an idea now 

is! The more civilised so-called Caucasian races have beaten the 

Turkish hollow in the struggle for existence. Looking to the world 

at no very distant date, what an endless number of the lower races 

will have been eliminated by the higher civilised races throughout 

the world.” 

(4): Bkz. “http://www.evrimteorisiinfo/darwinizm/avrupa-emperyalizminin-darwinist-temelleri 

(5): KARAL; Prof. Dr. Enver Ziya, “Osmanlı Tarihi”, VIII. 

Cilt, 3, s. 552, Ankara, 1988 

(6) HSU; J. Kenneth, “Geology”,Nisan,1987, s. 377 

Çinli Sosyal Bilimci Hsu, Darwin’i Victoria İngiltere’sinin, 

yani İngiliz emperyalizminin bilimsel dayanağı sayar. Hsu’ya 

göre Darwin, “Çin’e zorla afyon satabilmek için bu ülkeyi işgal 

eden ve bunu serbest ticaret ve ‘en güçlülerin hayatta kalması’ 

kuralına dayandıran anlayışın bilimsel dayanağı”dır. 

(7) VIDYARTHI; Lalita Prasad, “Racism, Science and 

Pseudo-Science”, Vendôme, 1983. s. 54 Hintli Vidyarthi’ye 

göre, “Darwin’in ortaya attığı ‘en güçlülerin hayatta kalması’ 

düşüncesi, insanoğlunun kültürel bir evrim sürecinden geçtiğine 

ve en üst seviyenin Beyaz Adam’ın Medeniyeti olduğuna inanan 

sosyal bilimciler tarafından coşkuyla karşılandı. Bunun bir 

sonucu olarak, 19. yüzyılın ikinci yarısındaki Batılı bilim 

adamlarının çok büyük bir kısmı ırkçılığı şiddetle benimsedi.” 

32


KÖL TİGİN ÜNLEMESİ - I 

• 

Hakan İlhan KURT 

(Destan çalışması, Köl Tigin’in doğumunu, savaşlarını, 

kahramanlıklarını ve ölümünü konu alır.) 

İl-Teriş Kutlug’un ve İl-Bilge Katun’un yoluklandığı 

Er kişi Köl Tigin’in Göktanrı izniyle soluklandığıdır: 

Göktanrı buyruğu, soluk bulunca 

Gözleri od sarar, bakır alası. 

Güneşten söz yürür, çeliğe tunca 

Kalkar göğe Türk’ün, zağlı palası; 

Günlenir, boz çakal boğan balası... 

Er doğar erince, Bilge Katun’dan 

Aşina toyundan, kara bodundan. 

Tanrının izniyle Kutlug Tudun’dan, 

Al kanına aldan, alev kalası; 

Gövdeleri dağca, yığan balası... 

At sürüp bozkıra, çayır çimene, 

Vuruş meydanında, uluğ kömene, 

Alaca yeminli dokuz tümene, 

Büyüyüp de gürce nârâ salası; 

Gökten gün, yerden ün, sağan balası... 


33


Delişmen çağında kılıncı oynak, 

Issı gök avlakta pençesi caynak, 

Şahlananda birden bir çifte toynak, 

Ak göğsü yelede rüzgâr dolası; 

Akşahan, atmaca, doğan balası... 

Yedi gökte gönü, gökle yunuğa, 

Ölüm karasında, yüzü donuğa, 

Tanrı yolu bilip, gelen konuğa, 

Abakan huyları bolca olası; 

Al Albız üstüne çağan balası... 

Er kişide hayat, başa vurulur; 

Köklü ağaç gibi yaşa vurulur. 

Betikçi tutulur, taşa vurulur, 

Ey felek döşüne kara çalası; 

Acunu yurt tutan kağan balası! 

İl-Teriş Kutlug Tudun’un Köl Tigin’in doğumuyla hislenmesi, 

Ayguçı Tonyukuk ile birlikte kaba dağlardan seslenmesidir: 

İl-Teriş Kutlug dedi: Dağlar dağa dayandı, 

Yağız yer adım adım pekleşmelidir artık... 

Börtü böcek uyandı, çayır çimen boyandı, 

Gövdeler bağır basıp, sıklaşmalıdır artık; 

Özyurdundan ırayan yaklaşmalıdır artık! 

Ayguçı soluklandı, dedi: Gökler göğünden, 

Sabah, öğle ve akşam, bir günde üç öğünden, 

İllediğin il içre nice toydan, düğünden, 


Yağı üzre yiğitler, dikleşmelidir artık! 

İl-Teriş Kutlug dedi: Çoğay Dağ’ı sarmaya, 

Onyedi kişi idim, Karakum’a varmaya, 

Varıp da Çinlilerin yüreğini yarmaya, 


Kağanlığım acunda kökleşmelidir artık! 

34



Ayguçı dedi: Ben ki, huzurunu dizledim, 

Kaç yılkı yele yaktı, buyruğunu gözledim, 

Kılıcımı zağ kıldım, pusatımı sözledim, 


Darmadağın tölösler tekleşmelidir artık... 

Ayguçı dedi: Benim, çağrın üzre gelen güç, 

Benim Çin ülkesinden sırladığın yalım öç... 

Ocak ocak obanı odlandırırken her göç, 


Oğuz, Karluk ve Kırgız, ekleşmelidir artık... 

Bunca dağ, bunca yaban, altun salık oluğu 

İl-Teriş dedi: Alnım, kocamışlar doluğu... 

Göğsümde pusu tutmuş, deli bir kurt soluğu, 


Gök Bodun erli kızlı çoklaşmalıdır artık! 

Kağan dedi: Ayguçı, ne denir bilmeyene, 

Kurt başlı tuğumuzun altına gelmeyene 

Çinli’nin oyunları başını çelmeyene, 


Erler kargılaşmalı, oklaşmalıdır artık... 

Ayguçı söze durdu: Tezce başlamak gerek, 

Avı avlamak gerek, kuşu kuşlamak gerek; 

Bilgece uğraşları, taşa taşlamak gerek... 


Bengü taşta sesimiz, gökleşmelidir artık! 

35


ESKİ BİR SONBAHAR 

• 

Hacer KARAKAYA 

Bahar geçti, yaz geçti, hazan geldi. Hatıralarıma 

kırgınlıklarıma sarıp sakladığım kalem yâdıma düştü. 

Bu kaçıncı hazandı, ömrümden geçen… Kuşlar 

uçtu sonsuz maviliklerden, bitmeyen bir sancı yükseldi 

göklere, sana doğru yol alıyor bu sitem! 

Sen ki hasreti var, vuslatı yok! 

Sen ki müjdesi var, sureti yok! 

Ümitsiz bir savaş bu, başlamadan kaybedilen… 

Sessiz sessiz ağlamakmış payıma düşen. 

Oysa hep yarımmış insan; acı ile kavrulduğunda iki 

taş arasında un ufak olan. 

Göçmen bir kuşum şimdi; oradan oraya savrulan, 

yolculuk vakti geldiğinde sorgusuz sualsizce, yol 

alıp dağlara doğru süzülen, sulardan geçen, çölleri 

deviren sonunda bir nar dalında asılı kalan… 

Bir ağaç kovuğunu bile yuva edinemeyen. 

Terk edilen, yağmalanan, yaratılmışlığının manası 

yok edilen. 

Bir ürperti ile ruhumu istila eden, kayalar kadar 

ağır bu hissettiğim mana. 

Kalbim ne kadar güçsüz ise dayandığım o derece 

güçlü. 

İlahi gönlümdeki ağırlığı al! 

Yalvarıyor bu biçare kul! 

Beni mavinin kollarına, vefasız sevgilinin diyarına 

sal! 

Sözler bir bir dökülürken göklerden; sen, apansız 

çıkma önüme! 

Sessiz bir yazı bu, sedef bir yaprak ile kalem 

arasında görülmeyen. 

Yazdım. 

Kalemimden utanarak seni; söyledim dudaklarımla, 

duymayarak sesini. 

Rüya ile gerçek arasında, bilinmeyene yol alarak 

yürüdüm. 

Resimlerin renginin solduğu bir karanlık içinde tek 

bir renk oldum. 

Derunumda sakladıklarımı kimseye açamaz oldum. 

Gönlümle müsemma bir mevsimde, sararmış 

yapraklarla sürüklenip durdum. 

Seher vakti, nurlara karışıp bir gönül’e giremez 

oldum 

Aşkların, sevenin, sevilenin boynunun bükük 

olduğu bir mevsimde, hüzün sardı gönül duvarımı, 

keder silahlarını kuşanıp, bu ümitsiz savaşta ganimet 

bildi bütün varımı. 

Ellerin nerede, şimdi ey sevgili Soğuk mu nefesin, 

boğuk mu sesin 

Gönlünde, yerim hala saklı mı Adlarımızı yazdığın 

ağaç, canlı mı Soğuk yağmurların altında bırakıp 

gittiğin hatırında mı 

Teni tenime, değmemiş ellerin nerede şimdi, ey 

sevgili! 

Bir intiharla irkilen ben, bu isyanla savrulan ben! 

Hicran, elimde korlardan sonra kalan bir duman. 

Can kuşum bu yolda kurban. 

Ey sevgili, sararıp soldu; dalından düştü son 

yaprak, kasvetli bir yağmura boyandı tabiat. 

Bütün sözler manasını yitirdi, ayrılık hiç gitmemek 

üzere viraneme serildi. Serin sular öptü 

yanaklarımdan, dünya denen mihnet yurdu çekildi 

ayaklarımdan. 

Bir an bekledim, bir saat, bir gün, bir ay ve bir yıl 

gelmedi o beklenen. 

İsmi ile müsemma bir mevsimde son buldu 

bekleyişim, artık beklemem. 

“O gün tabiat başka bir türlü yaşıyordu. 

Kalbin acı, gözlerin yaşla dolmuştu senin; 

Yapraklar gibi yere dökülüyordu senin; 

O nağme mesafeyi, zaman aşıyordu. 

O bir beste değildi: Kuşlar ağlaşıyordu.” 

(Hüseyin Nihal ATSIZ) 

36


Milletlerin çeşitli sebeplerle bölünmesi, Milliyetçilerin 

meseleleri arasındadır. İlkçağ’da genel 

bölünme sebebi, askeri güç kullanma kabiliyetinden 

kaynaklanan sınıfsal farklılıktı. “Köleci toplum” 

olarak Marksist diyalektiğe zemin hazırlayan 

bu bölünme, Ortaçağ’da dejenere olarak devam 

etti. Bölünmenin “milliyet” açısından en mahzurlu 

tarafı, sınıf ayırımının “ hukuki açıdan da 

kurumlaşması”ydı. Mülkiyet hakkının soylular 

tarafından resmen gasp edilmesi anlamına gelen 

bu kurumlaşma, Roma Hukukunda “partici-pleb 

ayrışması”, Ortaçağ Avrupası’nda ise “feodalite” 

olarak yaşandı. 

“YÜZLEŞME !” 

37 

Bizim Ortak Sırlarımız 

Türkler için durum farklıydı. Türk Milliyetçileri, 

bilimin parlak ışığı ile aydınlandıkça kendi tarihlerinde 

bu kavramların bulunmadığını fark ettiler. 

Hayvancılığa dayalı ekonominin doğal sonucu 

olan “konar-göçer üretim sistemi,” Türklerin tarım 

toplumları gibi toprak mülkiyetine itibar etmediklerini 

gösteriyordu. Marksist teorisyenlerin bir saflığa, 

öze dönüş gibi gördükleri ve hedeflerine aldıkları “ilkel 

komünal toplum” yapısı bizde zaten kültürleşecek 

kadar uzun sürmüştü. 

Türklerde devlet hayatına geçildikten sonra 

bile mülkiyet hakkı, boyların komünal tasarrufu 

altındaydı. Boy beyine ve saltanatına duyulan doğal 

bağlılığı göz ardı edersek, “su kullananın, toprak 

işleyenin” anlayışıyla kurulan komünal hukuk sistemi, 

toprak sahibi bir “asiller” sınıfının oluşmasını 

engellemişti. Aynı sebeple, bu alandaki kitapların 

Avrupa-merkezci bir üslupla yazıldığı Avrupa’daki 

gibi toprakla birlikte alınıp satılan bir köle (serf) 

sınıfı da oluşmamıştı. 

Osmanlı döneminde bile aynı model İslam’ın da 

elvermesiyle korunmuş, Miri Arazi Sistemi, “Asya 

cennetinin anahtarı” olmuştu. Ancak galiba Marks’ın 

bu oryantal ütopyası, kitabının bizim Marksistlerin 

okumadığı tarafında kalmıştı. 

Bazı akademisyen Marksistlerin “Asya tipi üretim 

tarzı” dediği bu farklılık, bizi “teorinin istiap 

edemediği” özgün bir millet haline getirmişti. Peki 

biz nasıl bölünebilirdik Marksist “sınıf” devrimcileri, 

doğu toplumlarının duygusal ve maneviyat 

eksenli zihin yapısını dikkate alarak, “mezhep olgusunu” 

işlemeye yöneldiler. 

Türkler, 1800’lerde Avrupa’da yaşanan sanayi 

toplumuna geçiş dönemin yine farklı işlerle meşgul 

olmuşlardı. Avrupa’da Fransız İhtilâli ile esnaf ve zenaatkarlar, 

mülkiyet hakkı yönünde özgürleşerek Kapitalizme 

yönelmişti. Özgür kalan köle sınıfı, hızla 

kentleşerek, “işçi” kimliği kazanmıştı. 1848 ve 1870 

ihtilallerinde Sosyalizmin ilk hamleleri denenmişti. 

Türkler ise bu yılları askeri ve hukuksal ıslahatlarla 

ama Sanayi Devrimini ıskalayarak geçirmişlerdi. 

Şimdi, 1970’lerde işçi sınıfı ihtilali başlamıştı ama 

unutulan bir şey vardı. Türkiye’de sınıf kültürü yoktu. 

Daha da önemlisi İşçi sınıfı yoktu. Tarım işçisi de 

babasının tarlasında çalışan garibandı. Ayrıca “Selamünaleyküm 

ağalar” diye gelmeyince bırakın köylerden 

militan toplamayı, özellikle Sünni köylerden 

oy bile alamıyordunuz. Ama Alevi köylerde ve mahallelerde 

sömürülecek bir şeyler kalmıştı. 

Sel Gider Kum Kalır 

Bizim 12 Eylül öncesinde “sınıfçı devrimcilere” 

bir türlü anlatamadığımız “milli sırlarımız” bunlardı. 

Sonradan Sencer Divitçioğlu, Demirtaş Ceyhun gibi 

aklı başında Marksistler, bu farklı yapıyı, dilleri 

döndüğünce ortaya koymaya çalıştılar. Pek çok sosyete 

Marksisti, Cengiz Çandar gibi, Hasan Cemal 

gibi özeleştiri yazıları yazarak kapitalist sisteme entegre 

oldu. Ancak “alışmış paçada don durmuyordu.” 

Bu fikir fahişeleri, bu kez de yeni gayri milli 

heyecanlar içinde Sorosçu “ileri demokrasi” projesinin 

mihmandarlığına soyundular. 

Sünnisiyle, Alevisiyle, onurlu, savaşçı ruhlu Andolu 

çocukları yine tarihi dertleriyle baş başa kaldı. 

Arka Bahçe 

Türkiye’de sınıfsal bir devrim için Marksistlere 

lazım olan sınıf bilinci hiç bir zaman olmadı. Tam tersine 

Türkler toprak köleliğini yaşamadığı için “efendi 

millet” kültürüne dayalı askeri örgütlenme kabiliyeti, 

ideolojik çatışmayı farklı mecralara sürükledi. Özellikle 

kutsal bir dava için sokağa çıkan Türklerde tarifi 

teori kitaplarına sığmayan bir “özsaygı” mevcuttu. 

Türkler, sadece Avrupa’daki “soylular sınıfı”nda 

görülebilecek bir yoğunlukla köklerine, ailelerine ve 

kültürel aidiyet merkezlerine (mesela mezheplerine) 

saygıyla bağlı kaldılar. Bu durumda Türklerin, tarihlerinden 

gelmeyen bir “alt sınıf psikolojisi” yerine 

mezhep mensubiyetine rücu etmeleri gayet tabii idi. 

İşte bu nedenle Türkiye’de aradığını bulamayan 

ve “sınıfsal devrimci savaş”ta ray değiştiren Marksistler, 

“sınıf farkı”nın yerine “mezhep farkı”nı ikâme 

ettiler. Marksistler 1970’lerde Alevi- Kızılbaş Türkleri, 

onlarda mevcut mistik hak arama ve ukdeleşmiş


adalet aşkı nedeniyle kısa sürede militarize ettiler. 

Marksist teori, nihayet Türkiye’de söylemlerine uygun 

bir “hak gaspı fenomeni”ne kavuşmuştu. 

Sağdaki geleneksel Osmanlı öykünmeciliği de 

Marksistlerin bu stratejik hamlesini meşrulaştırdı. 

Eğitim sorunları nedeniyle şekilciliğin ve sembollerin 

ideolojiyi gölgede bıraktığı bu yıllarda sağcıların 

astığı tarihi duvar posterlerinde sultanların bıyıkları 

ne kadar uzunsa devrimci bir militanın bıyığı da o 

kadar alt dudağına doğru inmeye başladı ve bir süre 

sonra Stalin’le Troçki arasında bir yerlerde kendisine 

“anlamlı” bir yer buldu. 

Böylece Türk Milleti arasında Babailerle, 

Şeyh Bedreddin’le, Uzun Hasan’la, Şah İsmail’le 

tarihselleşmiş olan siyasi bölünme, 12 Eylül öncesinde 

sokaklardaki sağ-sol çatışmasına eklemlenmiş 

oldu. İdeolojik gençlik eylemleri, pek çok mahallede 

ve Çorum, Sivas, Maraş olaylarında kitleselleşerek 

“mezhep tabanı”na oturdu. Marksist anarşizm, aynı 

göğün çocuklarını bir kez daha can evinden vurmuştu. 

Sağcılar Alevi solcuları “Ali’siz Alevilik”le itham 

ederken, solcu Aleviler, Hz. Hüseyin’in davacısı 

rolünü terk etmiyor ve karşılarındaki kitleyi Yezid’in 

halefleri gibi görüyorlardı. Devrimciler Pir Sultan 

Abdal olmuştu, Ülkücüler de senaryoya göre Hızır 

Paşa... Onlara göre ise Ülkücüler, İran ve Mısır fatihi 

Yavuz, solcu Aleviler ise Uzun Hasan veya Şah 

İsmail’di. Türkiye gibi savaşçı bir toplumda kavga 

etmek isteyenlerin “mukaddes bahaneler” bulması 

hiç de zor olmuyordu. 

Biz... 

Biz, Türk Milliyetçileri olarak, kavgadan sonra 

geçen zamanı belki her bakımdan çok iyi 

değerlendiremedik. Ancak oyunu bir kez daha salim 

bir kafayla okuduğumuzda hepimizin, bütün Türk 

Milletinin bir uyanışa muhtaç olduğumuzu fark ettik. 

Milli bir devletin vatandaşlarıydık. Daha da 

büyümesini, cihana hakim olmasını istiyorduk. Ama 

daha öz kardeşlerimizle bile anlaşamıyorduk. Bir 

şeylerin değişmesi gerekiyordu. 

Türk Milletini bölen her türlü faktörü masaya 

yatırdık. Tarihin omuzlarımıza yüklediği milli 

emtianın ağırlığını bir kez daha analiz ettik. Düşman 

cephesinin ne kadar geniş ve derin olduğunu gördük. 

Öz kardeşlerimizle neden kavga ettiğimizi sorguladık. 

Geçmişi geride bıraktık, ders alarak geleceğe baktık. 

Hatanın kimde olduğuna hiç aldırış bile etmeden 

sağcısıyla, solcusuyla Alevi-Kızılbaş kardeşlerimizle 

kucaklaşma kararı aldık. İnsan sevgisine dayanan 

Milliyetçi fikir sistemimiz, zaten buna elverişliydi. 

Tarihi yeniden yapamazdık; ama onu yeniden yazabilirdik. 

Kendi siyaset kültürümüzden amiyane 

dedikodular hükmündeki itici hikâyelerin izlerini 

silmemiz mümkündü. 

Dersim Olayı, 

Bugünlerde gündemde olan Dersim davası, 

karşılıklı hatalarla büyütülmüş inzibati bir dramdır. 

Bu olayda ne vatan borcunu ödeyen Mehmetçik’e 

kurşun atılmasını hoş görebiliriz ne de masum sivillerin 

öldürülmesine onay verebiliriz. Halkımızın 

bir kesiminde Dersim olayından kalan cumhuriyet 

karşıtlığının ve devlet düşmanlığının (mesela PKK 

tarafından) sömürülmeye müsait bir travmatik yara 

olmasından hareketle, toplumu böylesine yaralayan 

ağır tenkil harekâtlarının eşkıyalık kadar zararlı 

olduğunu görüyor; ne despotluğa ne de asiliğe onay 

veriyoruz. Konunun siyasi sömürü aracı haline 

getirilmiş olması ise en az bu ikisi kadar ahlaksız bir 

tutumdur. 

Kolluk kuvvetlerinin, adliyenin tarihte yaptığı 

her uygulamaya sahip çıkmanın anlamsızlığı konusunda 

-şuursuz askeri despotlukla Mamak’ta 

C-5 işkencehanesinde tanışmış, milli bir hareketin 

mensupları olarak- bütün Türk Milliyetçileri hemfikirdir. 

Ve Kızılbaşlık... 

Türkler Müslüman olmadan yüzlerce yıl önce 

Muaviye’nin, Yezid’in yaptığı işler yüzünden 

Türk’ün Türk’e düşman olması anlamsızdı. Son 

otuz yıl içinde ülkeye ve dünyaya bizim gibi bakan, 

çocuklarımızın ortak mutluluğu için hayata, 

geleceğe, akla, mantığa, bilime daha çok itibar eden 

Alevi kardeşlerimizle daha yakından tanıştık. 

Aşağıdaki çalışma, bu dostluğun bir nişanesi 

olarak yeni TÖRE’nin ilk sayılarından birine nasip 

oldu. Tarihin bir yerlerinde cehalet çelmesiyle yere 

düşürülen hakikat çerağını yerden alan ve kardeşlik 

yolumuzu ilmin ışığıyla aydınlatan Ali Rıza Özdemir 

kardeşimize bu vesileyle bir kez daha teşekkür ediyor, 

inancından, kültüründen ve ahlakından en az kendimiz 

kadar emin olduğumuz Alevi kardeşlerimizi 

Türk yüreğimizle bağrımıza basıyoruz. TÖRE’de 

uzanan el geri çevrilmez. 

Bunu “adımız gibi” biliyoruz. 

Editör 

38


KIZILBAŞLARIN ORTAK BİLİNCİ: 

HORASAN 

• 

Ali Rıza ÖZDEMİR 

“Türkler, her bölgeye girdiler; her beldeyi aldılar ve hiçbir engelle 

karşılaşmadan her tarafa yayıldılar. Öyle ki, almadıkları memleket, 

içmedikleri su, ateşlemedikleri ocak kalmadı. Hükümdarlar, 

onların gelişinden ürküp kaçtılar; vardıkları şehirleri doldurdular; 

hâkimlerini kovup kendi valilerini tâyin ettiler. (1) ” 

Zazaca ve Kurmançça konuşan Kızılbaş kitlelerin, 

kökenlerini Horasan’a bağladıklarını Doğu 

Türkiye’de yaşayan herkes bilir. İş, artık o raddeye 

varmıştır ki, “Horasan” ismi, “Musayip” yahut 

“Erenler” gibi bir nevi “parola” halini almıştır. 

“Horasan’dan gelmişiz” diyen biri varsa, bilin ki, 

Kızılbaş’tır yahut aslı Kızılbaşlara dayanır. Bölgede 

araştırma yapan yerli-yabancı ne kadar araştırmacı, 

bölgeye ayağı değen ne kadar misyoner-seyyah 

varsa, hiçbiri Horasan köken vurgusunu kaydetmeden 

geçememiştir. Sadece bölge üzerinde değil, 

aşiretler hakkında münferit araştırmalar yapan, özellikle 

bunların kültürüne eğilen araştırmacılar da 

bu konuya kayıtsız kalamamıştır. Bölgede yaşayan 

Kızılbaş kökenli aşiretlerin dip kültürünü esas alanlar, 

bunların esasen Türkmen kökenli oldukları konusunda 

ağız birliğine varmıştır. 

Horasan köken vurgusu, bölgede Kızılbaşların ortak 

bilincidir. Bu bilinç öylesine güçlüdür ki, etnikırkçı 

bir çizgiye kayarak Kürtçülük yapanlar bile bunun 

dışında kalamamışlardır. Örneğin 1938 Tunceli 

olaylarının meşhur elebaşısı Seyit Rıza, devlet görevlilerine 

yazdığı mektupta “… Şayet hükümet, hizmet 

ve sadakatimizden şüphe ederse atalarımızın eskiden 

geldikleri yukarı Türkistan, Horasan vilayetine bütün 

aşiret mensuplarımızla göç etmeye himmet buyursun” 

demiştir. 1921 yılında Ankara hükümetinden 

özerklik talep eden, talepleri karşılık bulmayınca da 

isyan yolunu tutan Koçgiri aşireti reisi Alişer de Horasan 

vurgusu yapmıştır bir şiirinde: 

“Ceddimiz Şeyh Hasan, Şah-ı Horasan 

Himmeti bizlere olmuş sayeban 

İkilik perdesin’ atalım heman 

Birlik makamıdır zamanı Dersim.” 

Sadece Zazaca ve Kurmançça konuşan Kızılbaş 

aşiretler değil, Doğu Türkiye’de dillerini koruyan 

Türkmen kitleler de Horasan’dan geldiklerini 

ifade etmişlerdir. Tarafımızdan yapılan bir saha 

çalışmasında Diyarbakır’ın Bismil ilçesine bağlı 

Türkmenhacı köyünde yaşayan, yaşlı Kızılbaşlar da 

Horasan’dan geldiklerini ifade etmişlerdir. Üstelik bu 

bilgiyi “büyüklerinden” almışlardı; kuşaktan kuşağa 

nakledilen bir bilgiydi.(2) 

Bölgede çok ciddi bir saha araştırması yapan ve 

yaklaşık 400 köy gezerek büyükşehirler de dâhil 

olmak üzere 3000 kişi ile görüşen rahmetli Cemal 

Şener, yaşı 60’ın üstünde olan Kurmançça yahut 

Zazaca konuşan istisnasız bütün Kızılbaşların, Horasan 

köken tezine de dayanarak Türk kimliğini ısrarla 

vurguladıklarını ifade etmiştir. (3) 

Şeyh Hasanlı aşireti hakkında çok kıymetli bir eser 

veren ve bölgede 300 kadar yaşlı Kızılbaş ile görüşen 

İsmail Onarlı da, bunların kendilerini Türk, Harezm 

ve Kıpçak gibi Türk soylarına dayandırdıklarını tespit 

etmiştir. (4) 

Şener ve Onarlı’nın tespitleri son derece önemlidir; 

çünkü mahallenin içinden konuşmaktadırlar. Bilgi 

verdikleri toplumun, bütün renklerine hâkimdirler; 

hem yazılı kaynakları ve hem de yaşayan kültürü/ 

39


Horasan Savaşçısı 

geleneği bilmektedirler. 

Esasen bölgede yaşayan Kızılbaş aşiretlerin etnik 

kökenleri hakkında yazılı kaynaklar da, özellikle 

Osmanlı resmî kayıtları, önemli bilgiler 

barındırmaktadır. Bu aşiretlerden önemli kısmının 

hangi Türkmen (Oğuz) boyundan olduklarından tutun 

da, yaşadıkları yerlere, Kurmançça ve Zazaca 

öğrenme süreçlerine kadar çok önemli bilgileri, 

Osmanlı resmî kayıtlarında bulmak mümkündür. (5) 

Horasan, sadece Türkiye’nin doğusunda yaşayan 

Kızılbaş kitlelerin değil, Türkiye Kızılbaşlarının 

ortak hafızası, ortak bilinci, ortak vatanıdır. 

Türkiye’nin bütün bölgelerinde yapılan çalışmalarda 

Kızılbaş kitlelerin Horasan’dan geldiklerine dair ortak 

bir bilincin varlığı hemen göze çarpmaktadır. Batı 

Anadolu’da yaşayan ve kendilerine “Türkmen” diyen 

Kızılbaşların yaşlıları da uzak atalarının Horasan’dan 

geldiğini ifade etmektedirler. (6) 

Bu aktarımları doğal saymak gerekir. Çünkü tarihi 

kaynaklar Türklerin, Arap/Emevi ordularına 300 

yıl boyunca direndiklerini, ardından Ali evlâdı(7) 

ve Müslüman sûfiler kanalıyla İslâmiyet’i benimsediklerini 

göstermektedir.(8) Sadece bu da değil, 

Oğuzların Harezm üzerinden geçerek Horasan’a 

indiği; Safeviler çağında kesin şeklini alan ve bugün 

Kızılbaşlık olarak bilinen kültürün Horasan’da 

filizlendiği; bu dönemde Horasan’ın, sûfiliğin birkaç 

merkezinden biri olduğu; İslâmiyet’i benimseyen 

Oğuzlara, Türkmen ismi verildiği; Türkmenliğin 

Horasan’dan Anadolu’ya taşındığı şüpheye mahal 

bırakmayacak şekilde ortaya konulmuştur. 

Sadece dönemlerinde yazılan tarihi kaynaklar 

değil, Türkiye’de Kızılbaşlığın kadim kaynakları 

da (velâyetnameler ve buyruklar vb.) buram buram 

Horasan kokmaktadır. Hiçbir şeye bakmasanız bile 

Hacı Bektaş-ı Veli Velâyetnamesi’nde Türklüğün, 

Horasan’dan Anadolu’ya nasıl taşındığını görürsünüz. 

Horasan köken tezi, Kürtçülük yapan Alevi 

kökenli birçok kişiyi rahatsız etmiştir, etmektedir. 

Çünkü her adım başında Horasan’dan geldiğini ve 

Türk olduğunu söyleyen yaşlı bilgelerle dolu bir 

topluma “Kürtlük” taslamak kolay iş değildir. Hele 

ki “Kürtçülük” yapmak, hiç kolay değildir. Bir de 

bölgede, tarihsel derinliği olan “Şafi-Alevî” rekabetini 

dikkate aldığımızda durum daha da zorlaşmaktadır. 

Önceleri Kürtçü çevreler Horasan köken tezini 

toptan reddetmekte idiler. Güya, Dersim olaylarından 

sonra katliamdan korkarak geliştirilmiş bir söylemdi 

bu. Doğu Türkiye’de yaşayan Kızılbaş kitleler, 

canlarını kurtarmak için bunu uydurmuşlardı. 

Kendisi uydurma olan bu söylem, Kızılbaş kitleler 

arasında yer bulmadı. Çünkü Horasan köken 

tezi, Dersim olaylarından çok önceden de vardı ve 

dönemin kaynakları bunu kayıt altına almıştı. Üstelik 

bu tez, sadece Kurmançça ve Zazaca konuşan 

Kızılbaş kitlelerde değil, bütün Kızılbaşlarda 

40


görülüyordu. Daha da kötüsü bu söylem, tarih boyunca 

feleğin her türlü çemberinden geçmiş, kimseye 

eyvallahı olmamış yiğit ve onurlu bir kitleyi 

korkaklıkla suçluyordu. Bu toplum, bunu yemedi. 

İnkâr işe yaramayınca, en mahir oldukları özelliklerini 

soktular devreye: Bilgi kirliliği yarattılar... 

Kimi çevreler, Horasan hakkında çalışmalara 

başlayıp, tarihi ters-yüz etmeye başladılar. Hatta 

bunlardan biri “Horasan Kimin Yurdu” adında bir 

çalışma yayımladı.(9) Ama kitapta Kızılbaş kitlelerin 

“Horasan’dan gelen Türkler” oldukları iddiasına 

net bir cevap verip, bunu çürütmek yerine, ilgisiz 

bilgilerle ve Türklüğe hakarete varan ifadelerle (10) 

kafa bulandırmaya çalıştı. “Alisiz Alevilik” diye bir 

saçmalığı piyasaya süren bir zihniyetten, başkasını 

beklememek lazım zaten! 

Kafa bulandırmak, yerleşik ve kadim bilgileri 

yenileriyle değiştirmek, bir süreç işidir. Süreç hala 

devam ediyor. Horasan köken tezi etkisizleştirilmeye 

çalışılıyor. Bunlardan birine göre, güya Horasan 

köken tezi, Kasr-ı Şirin Antlaşması (17 Mayıs 1639) 

ile Anadolu’ya tekrar gelen Kurmanç kitlelerin 

ürünü.(11) Çünkü Safeviler çağında, özellikle Şah 

Abbas zamanında Doğu Türkiye ve Musul vilayetinden 

Kurmançça konuşan Kızılbaş aşiretlerin bazı 

kabileleri, Sünni Özbeklere bir tampon olması için 

Horasan’a gönderilmişti. Bugün de Horasan’daki 

aşiretlerin bir kısmı aynı adlarını muhafaza ederek 

yaşamaktadırlar. 

Haricîlerin “Hüküm ancak Allah’ındır” sözüne 

karşılık, Hz. Ali’nin “Hak bir söz ama onlar, bununla 

batılı murat ediyorlar” demesi gibi, doğru bir bilgi 

üzerinden batıla ancak bu kadar davetiye çıkarılabilir. 

Birincisi, bu aşiretler bir elin parmakları kadardır; 

sayısal olarak azdır. Ayrıca –Kasr-ı Şirin’den sonra 

göç olayı doğruysa tabii- bunların sadece bir kısmı 

geri dönmüş olmalıdır; çünkü Horasan’a göç eden 

aşiretlerin ana kütlesi hala oradadır. Geri dönen az/ 

küçük bir topluluğun bütün Kurmançça ve Zazaca 

konuşan Kızılbaş aşiretlerini etki altına alması, hepsine 

“Biz Horasan’dan gelmişiz” dedirtmesi mümkün 

değildir. 

İkincisi, Horasan köken tezi, Kasr-ı Şirin 

Antlaşması’ndan (17 Mayıs 1639) önceki kaynaklarda 

da bulunmaktadır. 

Üçüncüsü, Doğu Türkiye’de yaşayan Kızılbaş 

aşiretler, Horasan’la birlikte “Türk” kimliğine de 

vurgu yapmaktadırlar. Oysa Horasan’dan daha sonra 

gelen aşiretler zaten Kurmançça konuşuyorlardı. 

Son olarak, Horasan köken iddiası sadece Doğu 

Türkiye’deki Kızılbaşlarda görülmez; Anadolu’daki 

bütün Kızılbaşlarda vardır. Dolayısıyla Horasan 

köken tezini daha büyük, Türkiye’deki bütün 

Kızılbaşları içine alan büyük göç dalgalarında aramak 

gereklidir ki, bu da bizi Selçuklu ve daha sonra 

Harzemşahlar çağlarında meydana gelen büyük 

Türkmen göçlerine götürmektedir. 

Şüphesiz, bundan sonra da aynı çevreler, Horasan 

köken tezini etkisizleştirmek için başka girişimlerde 

bulunacak, bilgi kirliliği yaratmaya devam edeceklerdir. 

Cevaplarını da mutlaka alacaklardır. Çünkü 

hakikat, hakikattir; değişmez ve Hazret-i Pir’in 

buyurduğu gibi; “Bilgiyle dirilen ölmez.” 

Koca bir halkın toplumsal belleğini hafife almak, 

kimsenin ne hakkıdır; ne de haddi! 

Horasan kelimesi, Farsçada “güneşin yükseldiği 

yer” anlamına geliyor. O güneş, uzak atalarının Horasan 

Türkleri olduğunu bilen kitleler için bir yaşam 

kaynağı olmaya, yollarına ışık tutmaya devam ediyor. 

“Kalktık Horasan’dan sökün eyledik” diyen 

koca bir gelenek, yaşlı bilgelerin gözlerinde parlıyor. 

Aydınlıktan korkanlar, girdikleri karanlık dolambaçlarda 

yaşamaya devam etsinler. 

Hakikat, yok edilemez! 

(1) ‘İmad ud-din, s.9’dan naklen; Prof. Dr. Osman Turan, Selçuklular 

Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, s. 113 

(2) Mülakatlar tarafımızdan yapılmıştır. 

(3) Cemal Şener, Alevîler’in Etnik Kimliği; Alevîler Kürt mü 

Türk mü, Etik Yayınları, İstanbul, 2003, s. 37 

(4) İsmail Onarlı, Şeyh Hasan Aşireti, Anayurt’tan Anadolu’ya, 

Aydüşü Yayınları, İstanbul, 2001, s. 53 

(5) Bu konuyla ilgili çalışmamızı, nasipse, Eylül 2012’de okurlarla 

paylaşmak istiyoruz. 

(6) Mülakatlar tarafımızdan yapılmıştır. 

(7) Ali evlâdı: Hz. Ali’nin soyundan gelenler. 

(8) İslâmiyet’i benimseyen diğer halklarda Muaviye, Yezit ve 

Mervan gibi isimler hâlâ diri şekilde yaşarken, Türklerde bu isimler 

tarih boyunca görülmemiştir. Hiçbir Türk, kendi çocuğuna bu 

isimleri layık görmemiştir. 

(9) Faik Bulut, Horasan Kimin Yurdu, Berfin Yay., İst., 1998 

(10) Faik Bulut, Horasan Kimin Yurdu. Örneğin Türk 

topluluklarını ardı ardına sayarak “atlı olmanın çevikleştirdiği 

oynak ilişkileri”, (s. 126); Orta Asya için “göçebe barbarlığın 

uzun süre tükenmeyen pınarı”, (s. 126); aslında Türk olan birçok 

kavmin karma olduğunu ifade etmesi için “Türkik” kelimesini 

kullanması vb… Hayvancılıkla geçinen Türk boyları için ısrarla 

“çoban” sıfatını kullanan (birçok yerde) Bulut’un kaleminde 

hayvancılıkla geçinen Kürt aşiretleri ise “otlatıcı konar göçer 

göçebe” yahut “göçebe yanı ağır basan kabileler” olmaktadır. 

(s. 182-183) 

(11) Mehmet Bayrak’ın ifadeleri için bkz: Tevfik Taş, “Tunceli: 

Dersim Dört Dağ İçinde”, Atlas, 2010/11, s. 74 

41


KAHIR LEKESİ 

• 

Sevim YAKICI 

Elest meclislerinde imzalandı antlaşma, 

Bende tüm hançerlere yetecek kadar can var. 

Sonsuzluğa adanmak inancım gereğidir, 

Çelikleşmiş irade, müthiş bir heyecân var. 

Hasretimi kusarken yüreğimdeki pınar, 

Mevlâm çok sevdiğini ayrılıklarla sınar, 

Gözde kahır lekesi, gönül koca bir çınar, 

Dallarında mahşeri boğacak kadar kan var! 

Ruhum âsî bir ırmak akar durur tersine, 

Benliğim hâlâ şaşkın çalışsa da dersine, 

Ahtım var asla mağlup olmayacak hırsına, 

Heybemde epey hüzün yeterince ziyân var! 

Her vurgun bir sebebe bağlıyken kâinatta, 

Sabretmeyi öğrendim yontuldukça hayatta, 

Düşe kalka yürürken sevdâ denen sıratta, 

Kudrete teslim olan her zerremde imân var. 

Çıkılması güç olan bir yamaçtım düz oldum, 

Bazen zifiri gece bazen de gündüz oldum, 

Çile tezgâhlarında örüldüm sündüs oldum, 

İlmeğimde gözyaşı, desenimde figan var! 

Musallat olan şeytan kovuldu sonsuza dek, 

Kemiremiyor artık varlığımı engerek, 

Bana isim ne lazım, yalancı aşk ne gerek, 

Ne dilimde vuslatın, ne düşümde sîman var! 

Önüme geldi her şey beklemeyi bildikçe, 

Sonsuz teslimiyetle gözyaşımı sildikçe, 

Hayırda kazanırken, kemlikte eksildikçe, 

Bir elimde saltanat bir elimde cihân var. 

Git yolun açık olsun azat ettim seni yar, 

Bende hayat ebrûli, Leyla bende bahtiyar, 

Hicran olup sevdâya gezsem de diyar diyar, 

Derûnumda bir ömür yetecek kadar sen var! 

Bende bana daha çok yetecek sen var! 

42


TÜRK MİLLİYETÇİSİ GENÇLERİN 

EĞİTİM VE ÜNİVERSİTE VİZYONU ÜZERİNE 

• 

Burçin ÖNER - Dilek AKILLIOĞLU - Yunus Emre UYAR 

Eğitim kavramı için yurtta en çok kabul gören 

ve tabiatıyla en çok kullanılan Sarp ERTÜRK’ün 

tanımıdır. O’na göre “Eğitim, bireyin davranışlarında 

kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak istendik 

yönde değişiklik oluşturma sürecidir.”(1) Fransızca 

kökenli vizyon kavramı içinse doğrudan TDK 

Sözlük’e bakıldığında “Görünüm, ülkü, sağgörü, 

sinema ve televizyon gösterimi; mecazen de ileri 

görüş”(2) karşılıkları verildiği görülür. Burada 

eğitim kavramının yanına vizyonu mecaz anlamıyla 

iliştirmek suretiyle eğitim vizyonu ad öbeği için 

“Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla 

kasıtlı olarak istendik yönde davranışlar oluşturma 

süreci hakkındaki öngörüler bütünü” şeklinde bir 

tanımlamaya gidilebilir. 

TDK sözlük ideoloji kavramı için “Siyasi veya 

toplumsal bir öğreti oluşturan, bir partinin ya da 

hükümetin davranışlarına yön veren politik, hukuki, 

bilimsel, felsefi, dini, estetik düşünceler bütünü.”(3) 

şeklinde bir tanımlamaya gitmiştir. İdeoloji-eğitim 

ilişkisi gözeten bir nazar kuşkusuz bu tanımda ilk 

olarak “öğreti” öğesine dikkat edecektir. Tanımın 

devamındaki felsefi, dini, estetik gibi sahalar da söz 

konusu eğitimin boyutlarını haber verici niteliktedir. 

Açıktır ki, ideolojiler varlıklarını ancak eğitimle 

sürdürürler. Bu sebeple Türk milliyetçiliği ideolojisi 

üzerine bina olunan cumhuriyetin bekası için kurucu 

kadro tarafından belli başlı önlemler alınmıştır. 

Bugüne kalan ve ele alınan konuyla en ilgili olan 

somut bir örneği mevcut öğretim programlarında da 

belirtildiği üzere milli eğitimin genel amaçlarından 

birisi de “Türk milletinin bütün fertlerini Atatürk 

inkılâp ve ilkelerine ve anayasada ifadesini bulan 

Atatürk milliyetçiliğine bağlı insan yetiştirmektir.” 

(4) ifadesidir. Eğitimle ideoloji arasında bir karşılıklı 

bağımlılık ilişkisi bulunduğunu söylemek mümkündür. 

İdeolojiler eğitimle sürdürülebildiği gibi, 

eğitim de ideolojisiz düşünülemez. 

Burada anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğinden 

kastolunan “Atatürk Milliyetçiliği” 

diye bir milliyetçilik tanımı yapmayan, aslında hiçbir 

ek milliyetçilik tarifine gerek duymadan sadece bir 

Türk milliyetçisi olmayı bir gurur kaynağı olarak 

gören Atatürk’ün Türkçü eylem ve söylemleri olup, 

bunun ölümünden sonraki yozlaştırılmasını hesaba 

katmamak gerekir. 

Bunun haricinde Durmuş HOCAOĞLU ise eğitim 

ve öğretimin aynı şey olarak algılanmasından 

bahseder. Ona göre; Birbirlerine yakın ve ilintili 

olmakla beraber, “belirli birtakım bilgi ve 

becerilerin kazandırılması süreci” olarak kısaca 

tanımlanabilecek öğretim’den farklı olan Eğitim, 

esas olarak “terbiye”dir ve kalın çizgilerle, “belirli 

birtakım değerleri, normları, kuralları ve düşünce, 

davranış ve yaşayış tarzlarını kabûl ettirme, benimsetme, 

içselleştirme süreci” olarak tanımlanabilir. 

Hocaoğlu eğitimden anlaşılanın “okul eğitimi” 

olduğunu da insanların yanılgılarının arasına 

eklemiştir. Hatta bunu ifade ederken Cumhuriyet’in 

ilk yıllarında Türkiye’ye de gelerek görüşlerini bildiren 

eğitim filozofu John Dewey’in okul eğitimi 

için “çocukları istenilen kadın ve erkek tiplerine 

çevirecek” bir ameliyat şeklindeki tanımlamasından 

da faydalanmıştır. Bununla birlikte eğitimin bir 

milletin inşasında onsuz olunamayacak bir süreç 

olduğunu da ifadelerine eklemiştir. 

Türk milliyetçisi gençlerin eğitim vizyonu 

dendiğinde akla ilk gelen onların şerefli birer mensubu 

bulunmaktan onur duydukları cumhuriyetin 

kurucu ideolojisi olan kendi ideolojilerinin eğitim 

kanalıyla bekasını sağlamak hususundaki ahvalidir. 

Çünkü ideoloji eğitimi sıradan bir eğitim değildir. 

İdeoloji siyasi organizmanın zihni konumunda 

olduğundan bu zihnin bünyeye hükmünü daim 

kılmak da ancak ideolojinin nesillere aktarılmasıyla 

mümkündür. Öyleyse ilk aşamada Türk milliyetçileri 

için ideoloji eğitiminin aslında bir var olma bir beka 

sağlama mücadelesi olduğunun vurgulanması gerekir. 

İdealde bir Türk milliyetçisi elindeki tüm malzemeyi 

ideolojisi uğrunda kullanılacak araç olarak 

görür. Bu araçların en etkilisi de kuşkusuz onun 

43


mesleğidir. İdeal taşımayan, dava gütmeyen yani Le 

Bönn’ün dolaylı ifadesiyle ve Kısakürek’in doğrudan 

ifadesiyle “hayvan” diye nitelenerek insani bir hususiyetten 

yoksun görünen insanlar için sahip olunan 

uğrunda bir maddi vasıtayken ideal sahibi olanlar için 

menfaatleri art plana iterek doğrudan emeller uğrunda 

kullanılacak kutlu birer vasıta halini alırlar. 

Yani mesleği, bir idealistin ideali için kullandığı bir 

silah vazifesi görür. Türk milliyetçileri de birer idealist/ülkücü 

olarak mutlaka mesleklerini idealleri için 

kullanılacak birer vasıta olarak görmelidir. 

Türk milliyetçisi olup da aynı zamanda genç olanlar 

büyük ölçüde henüz meslek edinmemiş olduklarından 

onlar için kendi ideallerine en iyi hizmeti sunabilecekleri 

mesleklerin hangilerinin olduğu üzerinde 

düşünmek gerekir. Pedogoji için muhakkak ki meslek 

tercihi yapılırken “ideolojiye hizmet edilecek meslek 

seçmek” gibi bir ifade kabul edilemeyecek cinstendir; 

ancak önerilen bunun tercih etmeni değil etmenlerinden 

biri olarak öne sürülmesidir. Zaten meslek seçiminin 

iki temel etmeni bireyin şahsiyeti ve arzusudur. 

Şahsiyeti idealist algılarla bezenmiş birey –bu da 

ancak idealist eğitimcilerle mümkündür- doğrudan 

ideal gerçekleştirmeyi arzulayacak, bu arzusu da onu 

idealine hizmet edecek mesleğe yönlendirecektir. Bu 

ifade için bir genelleme yapılsa da yapılmasa da “ideolojiye 

hizmete katkısı” pedagojinin öngördüğü diğer 

etmenlerin arasına eklenebilir. Böylelikle milliyetçi 

camia mensupları gençlerinin meslek hazırlayıcısı 

olan üniversitelere yerleşme dönemindeki terciherde 

kendi fikriyatları için önemli bir değişkeni de 

göz önünde bulundurma imkânına kavuşabilirler. Bu 

türden bir çalışmanın yurt genelinde yürütülmesiyle 

elde edilecek bir raporda Türk milliyetçiliğinin kısa 

ve uzun vadede hangi meslek sahalarında var olması 

gerektiği hakkında fikri yürütülebilir. 

Unutulmamalıdır ki yurdun düşünsel seyrine yön 

vermek idealiyle yola çıkan her camia meslekleri 

kullanmakta, mesleklerin kendilerine getirilerini hesaplayarak 

kendi ideolojilerine göre yetiştirdikleri 

insan gücünü kendilerine gereken meslek alanlarına 

yönlendirerek bu alanlarda hegemonya kurabilmekte 

ve bu sayede bu alanların getirilerinden üst düzeyde 

yararlanabilmektedir. 

Öyleyse Türk milliyetçileri de bu yarışta yer almak 

için kendi ideolojilerine göre yetiştirdikleri insan 

gücünü mesleki alanlara kontrollü bir biçimde yönlendirilmelidir. 

Bu denetimi sağlayacak olan da gençler 

için üniversitelerde hangi bölümlerin ideolojiye 

hizmet noktasında neler kazandıracağının, ne kadar 

kazandıracağının tespit ve tahlili yönündeki bu türden 

çalışmalardır. 

Meseleyi yukarıda verilen eğitim vizyonu tanımıyla 

örtüştürmek için de sözü edilen istendik yöndeki 

davranışın milliyetçi gençlerin, milliyetçi camianın 

stratejisine uygun bir şekilde mesleklere yönlendirmeleri 

olduğu söylenebilir. Öngörüler bütünü de kısaca 

bunun kontrollü bir şekilde temin edilmesidir. Gerçi 

bu noktada akıllara milliyetçi camianın bu yönde bir 

stratejisinin olmadığı gelecek olsa da umulan o ki bu 

çalışma böyle bir strateji edinmenin gerekliliğini anlatacak 

süreci de başlatacaktır. 

Yukarıda belirtilen temel gerekçeye dayanarak 

eğitim fakültesiyle sınırlandırılmak suretiyle yapılan 

bu çalışmada mesleklere hazırlayan akademik eğitim 

bölümlerinin hangilerinin Türk milliyetçiliği ideolojisine 

ne türden imkânlar sunabileceğine dair uzun 

sürmesini dilediğimiz bir tartışma başlatmak niyetindeyiz. 

Öğretmenlik mesleğinde hangi branşın Türk 

milliyetçiliği fikriyatına hizmet etmekte ne gibi 

imkânlarının bulunduğu sorusunu yanıtlamak için 

bizzat söz konusu bölümlerin öğrencilerinin fikirlerine 

başvurulmuştur. Görüşme tekniği ile alınan 

düşünceler tenkid ve tahlile tabi tutulmuştur. Böylelikle 

Türk milliyetçisi gençlerin eğitim vizyonuna 

dair bir pencere açmak imkânı doğmuştur. 

“Bir Türkçe öğretmeni olarak öğrencilere programda 

belirtilen kazanımlardan ideolojimizle en ilgili 

olanları layıkıyla kazandırarak önemli bir hizmette 

bulunabileceğimi sanıyorum. Bir kere Türkçe 

öğretmeni olarak öğrencilerin dinleme / izleme 

becerilerini geliştirme görevi benim omuzlarımdadır. 

Öğrenciler ne kadar yüksek bir dinleme becerisine 

sahip olurlarsa medyanın onlara empoze ettiği gayri 

milli öğeleri o kadar iyi dinleyebilecek, iyi dinlemenin 

gerektirdiği eleştirel dinlemeyi sağlayarak yandaş 

medyanın propagandasına teslim olmayacaktır. Ben 

branşım gereği öğrenciye dinlediklerini ve izlediklerini 

anlama, çözümleme, eleştirme, sorgulama, ilişki 

kurma, değerlendirme, analiz etme, sentezleme, 

uygulama gibi becerileri kazandırmak imkânına sahibim. 

Aynısını okuma için de söyleyebilirim. Öyleyse 

medyanın hem görsel hem de basılı silahlarına karşı 

uyanık durabilen insanlar yetiştirerek çocuklarımızın 

zihinlerine hücum eden küresel sermayenin medya 

silahını ekarte edebilirim. 

Yine bu becerilerle onları ideolojimizi edinmeye 

gayet uygun insanlar haline getirebilirim. Ne 

de olsa ideolojimiz metinler aracılığıyla taşınıyor 

benim layıkıyla verdiğim okuma eğitiminden sonra 

çocuklarımız fikriyatımızın anlatıldığı, sezdirildiği 

yayınları daha verimli bir halde okuyacaktır. 

Onların Türkçülüğün Esasları’ndan en iyi şekilde 

44


benim vereceğim okuma eğitiminin başarısıyla mümkündür. 

Benim çocuklara kazandırmakla yükümlü olduğum 

konuşma ve yazma becerileri ise okuyarak ve dinleyerek 

edindiklerini kitlelere en kaliteli bir biçimde anlatabilecek 

insanlar yetiştirmem sonucunu doğurur. 

Ben onlara ne kadar iyi yazmayı öğretirsem benim 

okutmayla onlara kazandırdıklarımı ileride diğer 

insanlara o kadar etkili anlatarak ideolojimizin 

yayılmasında bir domino etkisi yaratacaktır. 

Konuşma da aynı şekil. Meclislerde insanları hem 

anlamca hem şeklen etkileyecek insanlar olabilirler. 

Görev yapacak olduğum okulların tiyatro, şiir 

gösterileri gibi etkinliklerden de büyük ölçüde ben 

sorulu olacak, ben yöneteceğim. Bu tür etkinlikler 

hem izleyen öğrenci ve veliler için hem de katılımcı 

öğrenciler için derin izler bırakır. Mesela öğrencimle 

düzenlediğim geniş çapta bir şiir dinletisinde onlara 

Türkçü şiirler okuturum. Atsız, Asya vb. Hiç değilse 

Hikmet Ran gibilerinin dayatılmasını önlemiş olurum. 

Yine okullarda öğrencilerin kitap okumalarından 

birinci derecede sorumlu kişi ben olacağım. Sınıf 

kitaplıkları ve okul kütüphanesini denetimim altına 

alma imkânı bularak buralara sapkın ideolojilerin 

yayınlarının girmesini önleyeceğim gibi, milliyetçi 

çizgideki eserlerle bezeyecek ve okutma 

kampanyaları başlatacağım. Bulunduğum okul 

kütüphanesini Türkçü dergilere abone yapacağım.” 

Görülen o ki bu çalışma dâhilinde kendisine 

araştırma problemi sorulan, Türkçe öğretmenliği 

bölümünde öğrenci olan bir Türk milliyetçisi genç 

ideolojisine hizmet etmek için görevini ideolojisini 

edindirebilecek ve yayabilecek özelliklere sahip 

insan yetiştirmekte kullanacağını söylemektedir. 

Bugün gerçekten bu fikriyatı edindirebilecek ve yayacak 

insan gücünün eksikliği önemli bir yakınma konusudur. 

Öyleyse milliyetçi camianın bu eksikliğini 

gidermek üzere bu tür insanların yetiştirilmesine 

imkân bulunan Türkçe öğretmenlerine bunun uzun 

vadeye yayılması içinse Türkçe öğretmenliği 

bölümünde öğrencilere ihtiyacı vardır. Yine 

yeni kuşağın medya kanallı gayri milli propagandaya 

direnen şekil alabilmesi için de Türkçe 

öğretmenlerinin önemli bir görevi vardır. Bugün tiyatro 

gösterisi, şiir dinletisi adı altında enternasyonal 

fikriyatın yayılmaya çalışıldığı önemli bir saha 

olan bu tür etkinliklerin düzenlenme noktalarında da 

Türkçü Türkçe öğretmenleri olmalıdır. 

Malum olunduğu üzere milliyetçi camianın medyadaki 

gücü istenilen düzeyde olmadığı gibi enternasyonal 

medya epey güçlü konumda olmakla birlikte 

bu gücünü kendi dünya görüşünü yaymakta 

kullanmakta hiç değilse yansız iletilerini bile dünya 

görüşü tesiri altında bildirmektedir. Böyle bir tablo 

karşısında medya okuryazarlığı için gerekli olan 

temel dil becerilerini edindirmek milliyetçi dünya 

görüşü için hayati bir öneme sahiptir. Bu da söz konusu 

sahayı yukarıda önerilenleri de dikkate alarak 

mesleğini fikriyatının doğrultusunda kullanmak niyetindeki 

gençler için şiddetle önerilebilir kılar. 

“Ben fen bilgisi öğretmenliği 3.sınıf öğrencisiyim. 

İdeolojilerimin gerekliliklerini sözelci öğretmenler 

kadar yansıtabileceğimi düşünmüyorum çünkü fen 

bilgisi nicel bir derstir aynı zamanda verilecek bilgi 

sınırlıdır. Yani öğrencilere bir konu anlatılırken 

taraflı anlatılmaz. Başka branşlar ideolojiyi 

yansıtma açısından daha başarılı olacaklardır 

mesela okul öncesi öğretmenleri, sınıf öğretmenleri, 

Türkçe ve sosyal bilgiler öğretmenleri… 

Netice olarak fen dersi bilimin anlatıldığı bir 

derstir ve taraflı anlatılmaz anlatılsa da etik olmaz. 

Hadi anlatmaya kalktık; en fazla Einstain’in yerine 

Edison’u savunurum, böyle bir şeyin olması da etik 

değildir. Lakin ders dışında ideolojiler yansıtılabilir. 

Bir öğretmen olarak öğrencilere örnek olmak onlara 

gelecek konusunda bir yol haritası teşkil etmek önemlidir. 

Bu hususta geleceğe en iyi hüküm eden gelecek 

nesli yetiştirecek öğretmenlerdir. Öğretmenlerin ders 

dışında ki duruşlarını iyi belirlemeli ve örnek olma 

açısından hassasiyetlerini gündeme getirmelidirler. 

Yani öğretmenlerin öğrencilerini milli duygularla 

şuurlandırma çabasına girmesi gereklidir. Devletine 

milletine, gelenek göreneklerine, dini değerlerine, 

ailesine, geleceğine geçmişine sahip çıkan, batı özentisi 

olmayan sağduyulu Türk öğrenciler yetiştirmemiz 

lazımdır. 

Türk milletini muasır medeniyetler seviyesine 

çıkarmak için bizim ilime, fenne ihtiyacımız vardır. 

Fenni ve ilimi elinde tutanlar diğerlerine her zaman 

hüküm ederler ve başkalarına muhtaç yaşamazlar. 

Bu nedenle ideolojimin bana gerektirdiği öğrencilere 

fen bilgisi dersini en iyi şekilde anlatmamdır. Milletimizin 

yükselerek diğer toplumlara karşı olan 

yarışını geçmek için fenni elimizde tutup kavgamızı 

kalemle kazanmamız lazımdır. Ben bir fen bilgisi 

öğretmeni olarak bilimi fenni elinde tutan, milli 

kimliğine karşı en duyarlı öğrenciler yetiştirmek için 

çabalayacağım, bunun için elimden gelen her şeyi 

yapacağım.” 

Kendisiyle görüşülen Fen Bilgisi öğretmeni adayı 

mesleğinin branşı gereği ideoloji için birinci dereceden 

hizmet imkânı sunmayacağı kanısında görünüyor. 

Ancak bu önermesi için sunduğu gerekçe tatmin 

edici cinsten değil. Fen Bilgisi dersinde bilimin 

45


anlatılması diğerlerinden farklı bir yönü değildir. 

Görüşülen öğrenci topu branşının dışına doğrudan 

mesleğine atıyor. Milli şuur sahibi insan iyi insana 

eşittir varsayımından yola çıkarak görüşülenin 

mesleği sayesinde yetiştirmeyi öngördüğü iyi insan, 

milli şuur sahibi insan eldeki tek kazanç gibi görünmektedir. 

Milliyetçiliğe taban tabana zıt algıları haiz pozitivizm 

felsefesinin en çok sirayet ettiği saha olarak fen 

bilimleri gösterilebilir. Sözgelimi Turgenyev de böyle 

bir genellemeye giderek Babalar ve Oğullar’daki 

pozitivist kalıntılara sahip karakter Bozarav’a 

doğa bilimcilik yakıştırır.(5) Öğrenci de burada bir 

madde mana dengesine sahip insan tipinden söz 

ediyor. Aslında bu noktada öğrencilerin fen bilimlerin 

doğasında var olan pozitivist algıları kaşıma 

özelliğine karşı direnç gösterebilen insan yetiştirmek 

gibi hayati öneme sahip bir imkândan söz edilebilir. 

Öğrencilerinin manevi duyarlılığını arttırabilecek 

bir öğretmen onları fen bilimlerin aşırı maddeci 

duruşunun olumsuz etkilerinden koruyabilir ki bu da 

her şeyden evvel maneviyat sahibi olmayı gerektiren 

Türkçülük için önemli bir hizmet olur. 

Görülen o ki fen bilgisi öğretmenliği branşında da 

maneviyat temelli bir Türk milliyetçiliği için meselenin 

bilincinde olanların görev alması gerekmekte, 

aksi takdirde bir maneviyat düşmanı üreticisi olarak 

görülebilecek olan bu saha nesillerin yitimine sebebiyet 

verme imkânına sahiptir. Madde-mana dengesini 

yakalayamamış insanlar her şeyden evvel Türk 

milliyetçiliğine yaklaşamaz bu da ideolojinin önünü 

tıkamak manasına gelir. Meselenin önemini biraz 

daha somutlaştırmak üzere madde mana dengesini 

madde lehinde yitirmiş Bozarav karakterinin yanında 

bir de madde-mana dengesini yakalamış bulunan 

Aşık Veysel konmalı ve onun bunu yansıttığı şiiri 

olan “Kara Toprak” (6) dikkatle okunmalıdır. 

“Ben Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği 

bölümü öğrencisiyim. Bölüm ve sonrası benim 

düşüncelerime önemli katkılarda bulunacak çünkü 

çocuklara din ve ahlak üzerine eğitim verirken aynı zamanda 

da vatan, millet ve Türklüğü sevdirme şansına 

sahip olacağım en önemli yanı ise öğrencilerim 

küçük yaşlardan itibaren bu bilinçleri benimsemeye 

başlayacağı ileri dönemlere yansıyacak bir temel 

atma işlemi gibi olacaktır. Bunun sorumluluğunun 

bilinciyle düşüncelerimi geliştirip en iyi yansıtmaya 

çalışarak ve en iyi şekilde yaşamaya çalışarak, 

örnek teşkil ederek yol gösterici olmaya çalışacağım. 

Düşüncelerim Türklüğü ve İslamiyet’i en iyi 

şekilde yaşayıp yaşatmak ve Türk birliği uğrunda 

çabalamaktır. Bunun için dini en iyi şekilde öğrenip 

en iyi şekilde yaşamak ve Türklüğüme sahip çıkıp onu 

yüceltmek davasının bir yolcusuyum. Daha sonra 

mesleğim olacak bu bölüm de öğrencilerimize vatan 

ve millet sevgisi aşılamak işimin bir parçası olacak 

bunun verdiği destek sonucu rahatlıkla 10-15 yaş 

grubu çocuklara bu sevgiyi içtenlikle aşılayacağım.” 

Kendisiyle görüşülen din kültürü ve ahlak bilgisi 

öğretmeni adayı öğrenci Türk milliyetçiliğinin temel 

taşları olan vatan ve millet sevgisini doğrudan 

din ve ahlak kurumlarıyla eşdeğer görmektedir. 

Bu adayın bilinç düzeyini gösterdiği gibi manevi 

algıların gelişiminde gayet önemli olan bu saha içinde 

fikriyatına nasıl hizmet edebileceğine dair umut dolu 

beklentilere yol açıyor. Milliyetçiliğin öngördüklerini 

din kültürü ve ahlak bilgisi dersi dâhilinde öğütlemek 

ne dinin ne de söz konusu fikriyatın esaslarına aykırı 

olacaktır. 

Din ve ahlak bir kıymetler topluluğudur. Bunların 

verildiği derslerde hayvani yönün törpülenerek insani 

yönün ön plana alınması çabalanır. Bu noktada Necip 

Fazıl’ın ideolojisiz insan için yaptığı söylenen hayvan 

benzetmesi akla gelir. 

Yurtta pek maruz kalınan bir hal de hala Türk 

Milliyetçiliğinin ve Türklüğü İslam’dan ayrı 

düşünülmemesi gerektiğinin anlaşılamamış olmasıdır. 

Milliyetçi dünya görüşünün en büyük handikapı olan 

bu durumun lehe çevrilmesinde en büyük rol din 

kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenlerine düşüyor gibi 

görünmektedir. 

Görüşülen aday da bu aşılması zor çıkmazı 

giderecek gibi görünüyor. Bu anlayıştaki bir 

aday öğretmenlik mesleğine başladığında Türk 

milliyetçiliğinin idealindeki hem dinine hem 

de diğer milli değerlerine bağlı, milliyetçiliği 

Müslümanlığın bir gerekliliği olarak görebilmiş insan 

tipini yetiştirebilecektir. Gökalp’in “Türkleşmek, 

İslamlaşmak, Muasırlaşmak” (7) üçlemesinin ilk iki 

ayağının uyum içinde yerleşmesi ancak bu türden bir 

çalışmayla sağlanabilir. Böylelikle Türk milliyetçileri 

halk tabanındaki en büyük sıkıntıları olan “Şamanist, 

kurda tapan, ırkçılık günahkârı” şeklindeki yaftalardan 

kurtulabilecektir. 

“Bu soruya öncellikle okul öncesi döneminin önemi 

üzerinden cevaplamaya başlayacağım. Zira okul öncesi 

dönem yani 0-6 yaş dönemi; 

Çocukta zekâ gelişiminin %80’lik kısmı 7 yaşına kadar 

tamamlanır ve öğrenme becerisi bu yaşta gelişir. 

Dilini doğru, yanlışsız ve güzel konuşma özelliğini 

bu yaşta öğrenir. Toplumu, çevreyi, evreni ve insan 

davranışlarını tanımaya başlar. 

Çocuk karakteristik özelliklerini bu dönemde 

kazandığı gibi, kültürel özelliklerin edinildiği yaş 

46


dönemi de bu dönemdir. 

Çocuğa hayatı planlamayı öğretir. Hayat felsefesinin 

oluşmasını sağlar. 

Bu gibi birçok gelişimsel özellik türetilebilir fakat 

yukarıdaki sorunun içeriğine gelecek olursak ben ve 

bizler okul öncesi öğretmenleri bu noktada büyük 

önem taşımaktayız. Birer eğitimci olarak karakterlerini, 

hayallerini düşüncelerini geliştirecek 

kişiler bizleriz. Okul öncesi eğitim sosyal ve duygusal 

gelişim destekleyerek, yetişkinlik döneminde 

de kişilerin daha etkili ve üretici, gelişimci bireyler 

olmalarını ve sahip oldukları potansiyeli tam olarak 

kullanmalarını sağlayacağız. Başarılı kişiler olarak 

yetişmelerine, kendilerine uygun hedefler belirlemelerine 

yardımcı olacağız. Tabi ki işin içerisine kendi 

ideolojilerimiz, düşünce biçimlerimizi sokarak bunu 

gerçekleştireceğiz. Bu nedenle biz eğitimciler çocuklara 

sunacağım eğitimle bir nevi onların geleceklerini 

uygun istenen şekle sokacağız. Bu noktada idealist 

olan öğretmen yetiştireceği her çocuğun topluma, 

millete kazandırılmış bir birey olacağının farkında 

olacak buna uygun olarak eğitimini sunacaktır. Ben 

bir anaokulu öğretmeni olarak alacağım her amaç 

ya da kullandıracağım her materyal, hayal gücünde 

çocuğun ideolojime uygun bir eğitim vizyonunda 

ilerlemesine dikkat edeceğim. Fırsat eğitimi 

dediğimiz her fırsattan yararlanırken çocuğa ufkuna, 

ideallerine uygun çözümler üretmesine katkıda 

bulunacağım. Burada kişilerin kendi düşünce 

durumlarıyla çocuğu etkisinde bırakma gibi bir 

eleştiriyi saçma bulacağımdır. Çünkü her öğretmenin 

eğitim yaparken kullandığı bir strateji, yöntem 

vardır. İdeolojilerimin de benim eğitim yönetime yol 

göstermesi doğal bir süreçtir. 

Okul öncesi çocuğuna bir şeyler kazandırmak 

çok kolay ve kalıcıdır. Çünkü çocuklar bilgiyi, 

problem çözme durumunu en etkili şekilde 

kazanırlar. Kişilikleri oluştuğundan kendilerine has 

teknikler yaratırlar. Tam da bu nokta da ideolojiyi 

kazandırmak kendi has çalışmalarını öne çıkarmak 

çok doğru olacaktır. Onun yaşadığı evrende tek 

başına olmadığını göstermek nasıl bir toplumda 

yaşadığını, nasıl yaşaması gerektiğini öğretmek 

bizlere düşecektir. Bu çocukların eğirimde en 

önemli katkıyı ailesinden sonra ilk olarak biz anaokulu 

öğretmenleri sağlamaktayız. Bizimde onlara 

kazandıracaklarımız hayata açılana pencerelerinin 

şekle sokulması anlamına gelir. Her toplumda 

aileden aileye değişen bakım ve yetiştirme yöntemleri 

olmakla beraber, belli bir toplum içinde bunlar, 

bazı ortak özellikler taşımakta (geleneklerde 

olduğu gibi) ve toplumun bu ortaklaşan özellikleri ve 

gelenekleşmiş tutumları, çocuk kişiliğine sindirilmektedir. 

Bu yüzden bir “Milli karakter”, bir “Temel 

kişilik yapısı”, bir “Model karakter”den söz edilmektedir. 

Her topluma ait kişilerin çeşitli özellikleri 

doğal ve kalıtsal şartlardan ortaya çıkabileceği 

gibi, ortak toplumsal yaşantılardan da doğmaktadır. 

Bir toplum kişilerinin ortak yaşantıları arasında en 

başta bir yer tutan çocuk yetiştirme geleneklerinin 

kişilik gelişmesinde önemli bir konu olduğu gerçektir. 

Çevresel etkenler arasında çocuk yetiştirme 

tarzlarını toplumun öbür kurumlarından; gelenek, 

inanç, ekonomi ve politikasından kesinlikle ayırmağa 

imkân olmadığını ve hepsinin birbirini karşılıklı 

olarak etkilediğini de belirtmek yerinde olur. Böyle 

bir ardışıklık söz konusu olduğu için de okul önce-si 

döneme giren çocukların hem yetiştirmek önemli hem 

de bu yetişmeyi sağlayan bizlerin izlediği yöntem 

mühimdir. Yukarıda belirttiğimiz gibi her toplumun 

çocuğu yetiştirme yaşadığı toplumun kuralları 

farklıdır. Her ülke bu sebepten dolayı kendi yaşam 

disiplinlerine uygun modeller belirlemektedirler. 

Örneğin Japonya’da okul öncesi dönemi çocukları 

tarihlerini atalarını öğrenmeleri, bilmeleri için sene 

başlarında Hiroşima’ya götürülüp gezdirilmektedir. 

Avrupa ülkelerini bu dönem çok fazla önem taşımakta 

anaokulu öğretmenlerinin eğitimleri, vizyonları çok 

fazla göz önünde tutulmaktadır. Çünkü bu dönem 

gelecek nesilleri oluşturacağının çok iyi bilincindedirler. 

Verilen eğitim homojen bir yapı içerisinde 

geliştirilmelidir 

Bir diğer konuda eğitimde temel yapı taşı hedef 

olduğu için çocuğa edindirilecek kalıcı gayeler, milli 

hedefler, disiplini, çalışma tekniklerini, geleceği ortak 

değerlere göre şekillendirmesi bakımdan bu bölüm 

benim ve benim gibi öğretmenlerin ideolojilerine 

hizmet edebilecek biçilmiş bir kaftandır. Eğitimcinin 

kullandığı her idealist düşünce biçimi ideolojik bakış 

açısı çocuğun çok rahat toplumunun farkında olan 

üretken, bilinç bir yurttaş yetişmesi noktasında fayda 

sağlamaktadır. Müfredat programındaki her kazanım, 

her araç-gereç buna uygun şekillendirilebilir. Ben 

bunu çok özenli şekilde tasarlayarak kullanabilirim. 

Bu sayede neden yeni bir Ömer Seyfettin, Emine 

Işınsu, H.Nihal Atsız yetişmesin ki…” 

İnsan şahsiyetinin temellerinin atıldığı yaşlarda 

çocukların kendisine teslim edileceği kimse olmak 

şansına sahip bulunan okul öncesi öğretmen adayı 

görünen o ki üstlendiği yükümlülüğün farkında. İlk 

olarak doğrudan hedef kitlesinin karakterine, hayallerine 

ve düşüncelerine yönelir. Türk milliyetçisi olmak 

her şeyden evvel bir karakter meselesidir. Bir 

davanın peşinden gidecek, maddi çıkarının önüne 

47


geçirebileceği değerler sahibi olabilecek insan 

modeli yetiştirmek bu branşın imkânı dâhilîdedir. 

Yine bir milliyetçide bulunması gereken hayallerin 

genişlemesi de bu branşla sağlanabilir. Hedeflerin, 

hayallerin somutlaşmasıyla oluştuğu, hayalin hedefin 

temeli olduğu hatıra getirilirse meselenin ciddiyeti 

daha iyi anlaşılır. Adayın vurguladığı düşünme 

becerisi geliştirmek de göz ardı edilmemelidir. Neticede 

Türk milliyetçiliği yapısı itibariyle her şeyden 

evvel bir düşüncedir. Ancak düşüncedeki zenginlikle 

varlığını bulabilir. Okul öncesi öğretmenlerinin 

düşünce yetilerini geliştirdikleri insanlar düşünceden 

arı, salt hissiyatla hareket eden aktivistler olmaktan 

kendilerini sakınabileceklerdir. 

Aday henüz hedef kitlesi yaşındaki öğrencinin bile 

hedef sahibi olması gerektiğini öngörmek suretiyle 

bunun teminine eğilebileceğini sezdiriyor. Bu da bir 

hedefler zinciri olan Türk milliyetçiliğinin çocuk zihnine 

intikali için epey işlevsel olacaktır. 

Hepsinden önemlisi görüşülen adayın ideolojisinin 

eğitim yöntemine yön vermesinin doğal 

bir süreç olduğunu düşünmesidir. Bu da yukarıda 

değinilen hizmetlerindeki samimiyeti ve doğrudan 

kaliteyi arttırıcı etki yapacak gibi görünmektedir. 

İnsan kişiliğinin yüzde yetmiş ila seksen civarındaki 

kısmının okul öncesi yaşlarda oluştuğu göz önüne 

alındığında bu etkinin boyutu hakkında fikir sahibi 

olunabilinir. 

“Ben işitme engelliler öğretmeni olarak bölümümün 

ideolojime olumlu etkiler yapacağını düşünüyorum. 

Mezun olduktan sonra milliyetçi bir genç öğretmen 

olarak öğrencilerime müfredat programındaki 

kazanımları kullanarak amaçlarda düşüncelerime 

uygun etkinlik ayarlamaları ile onun millete faydalı 

bir yurttaş olarak yetiştirebilirim. İşitme engeli olan 

çocuklarda motor gelişim, zihinsel gelişim, duygusal 

gelişim normal düzeni içerisinde ilerlerken 

bu çocuklarda dil gelişiminde yetersizlikler görülebilmektedir. 

Fakat artık gelişen tıp alanı ve erken 

teşhis ile işitme cihazları ile de bu problem ortadan 

kaldırılmaktadır. Bu nedenle benim mesleğim sahip 

olduğum ideolojileri karşılayacak niteliktedir. Ben 

bir öğretmen olarak sınıfımdaki öğrencilerime hem 

okuma becerileri kazandırırken, hem yazma becerileri 

kazandırırken bir Türkçe veya sınıf öğretmenin 

yaptığı görevleri yapacağım. Bu nedenle bu becerileri 

kazandırırken gerekli düzenlemeyi yapacağım. 

Sosyal etkinlik açısından hobilerini ilgi duyacağı 

alanları belirlerken de ben onun yanında olacak ona 

yol gösterici olacağım. 

Haftalık ders saatlerinde işlenecek konularla, günlük 

planlarla alacağım hedefler öğrencilerin toplumu 

için etkili bir insan olmasına özen göstereceğim. 

Öğrencilerde istenen davranışlar oluşturmada 

kazandıracağım davranışlar onların gelişimci, 

milli benliğe sahip birey olmasını sağlayacak, ben 

her durumu sınıfımda buna uygun ayarlayacağım. 

Ayrıca okulu bitirdiklerinde topluma karışan 

vatandaşlar olacakları için yurt, vatan tanımını onlara 

ben kazandıracağım. Bunların yöntemlerini 

ben belirleyeceğim. Spora, müzik alanlarında kendilerini 

geliştirirken onların halk oyunlarına vb. ben 

yönelteceğim. Sınıfımda buluna öğrencilerimin velileri 

ile de bu tür milli kimliği güçlü kılacak etkinliklere 

bir araya gelip onlarında dikkatini çekip olumlu etkiler 

sağlayabilirim. 

Ben bir öğretmen olarak sadece işitme problemi 

olan öğrencilerimle konuşma becerileri yönünden 

eksik kalabilirken diğer tüm yönleri akranları aynı 

olan öğrencilerime ele aldığım tüm gayeleri ideolojime 

uygun çevirebilirim. Her türlü yaş grubuna hitap 

eden bir öğretmen olduğum içinde geniş alanda 

düzenlemeler yapabilirim.” 

İşitme engelliler öğretmeni adayının genellikle 

mesleğin gereklilikleri üzerinde durduğu görülür. 

Bunlar mesleğin olumlu katkıları olarak görülüp 

geçilirse branşa özel bir katkı olarak engelleri 

kaldırılmış bireyler kanalıyla ideolojiye hizmet edebilme 

imkanından söz edilebilir. 

Yukarıdaki Türkçe öğretmeni adayında görülen okul 

içi etkinliklere yön verme fikri burada da görülüyor. 

Mesele özel eğitim görenlerin tertibi olduğunda tesirini 

arttıracaktır. Normal öğrencilerin düzenleyeceği 

bir Türkçü piyesten daha çok engelli öğrencilerin piyesi 

etkili olacaktır. 

“Zihin engelliler öğretmenliği öğrencisi olarak 

bölüme bakıldığında ya da ilk izlenimde ideolojileri 

karşılayacak nitelikte değilmiş gibi algılanmaktadır. 

Fakat bu önyargı yanlıştır. Zihinsel engele sahip bireyler 

diğer normal yaşıtlarına göre onlardan farklı 

bir takım özelliklere sahiptir. “Özel” bir takım özellikler… 

Ben bir zihinsel engelliler öğretmeni olarak 

ideolojilerimi karşılayacak bu özel alanları çocuklarda 

ön plana çıkarabilirim veya bu özel alanları ben 

belirleyebilirim. Örnek olarak Otizmli çocuklar… 

Onlar, çok özel ayrıcalıkları olan çocuklardır. Otizm 

yıllardan beri bilim adamları tarafından da incelenmeye 

devam edilmiş fakat tam tanısı yapılamamış bir 

olgudur. Otizm beynin birçok kısmını etkiler ama bu 

etkinin nasıl geliştiği çok iyi anlaşılamamıştır. Otistik 

bir bireyin bir gelişim alanı sektedeyken diğer 

bir alanının olağanüstü şekilde geliştiği gözlemlenir. 

Bu çocukların sosyal iletişime geçme becerileri çok 

düşüktür. Göz teması kurma becerileri ya da konuşma 

48


becerileri, hatta bir ömür boyu konuşma becerisi 

gelişemeyenleri dahi bulunmaktadır. Bu yönden dil 

becerileri kazandırmada ben yetersiz kalabilirim. 

Fakat bu çocukların görsel düşünme yetenekleri, 

onlar için ikinci bir dil gibidir. Her kavramın 

ayrıntılı tüm özelliklerini beyninde depolama becerisi, 

muhteşem hesaplama becerileri, ayrıntıları görüp 

bu ayrıntılara uygun sonuçlara gitmek onları en etkili 

bireylerden yapar. Ben Türkçü bir zihinsel engelliler 

öğretmeni olarak otistik bir bireyin özel alanını 

belirleyebilirim. Onun takıntılı yönünü aştıktan sonra 

yaratılacak ilgi alanı gün geçtikçe ilerleyecektir. 

Müziğe, fotoğraf çekmeye ilgisi varsa bunları kendi 

ideolojilerim yönünde kullanabilirim. Eğer benim 

otizmli öğrencimin spora ilgisi varsa onun bütün 

alakadarlığı bu yönde gelişiyorsa neden ona cirit 

ata sporunu kazandırmayayım. Ben ideoloji sahibi 

bir eğitimci olarak otistik öğrencilerimi milli tarihi, 

milli geçmişi resmeden ünlü birer ressamlar olarak 

yetiştirebilirim. Tıpkı Amerika’da şehir profilleri 

çizerek herkesi hayran bırakan otizmli ressam gibi... 

Zihinsel engelliler öğretmenliğinde, çocuklara 

kazandırılacak amaçlar öğretmenlerin ellerinde 

çocukların durumlarına göre farklı olarak şekillenir. 

Bu da benim gibi ideoloji sahibi öğretmeler için iyi 

bir fırsattır. Sahip olduğunuz öğrencilere özellikle 

otizmli bireylere bunu avantaj olarak kullanabilirim. 

Müzikle eğitim, dikkatini çekeceğim yönler 

bunların tamamını kazanımlar içerisinden kendime 

göre ayıklayıp çocuğa kalıcı olarak edindirebilirim. 

Sayılar, semboller, güçlü hafıza, bir kez 

dahi görüleni beyne depolayıp hatırlama becerisi, 

matematik zekâları, ezberleme yetenekleri 

Türkçü bir eğitimci olarak rehberliğini yapacağım 

birkaç özellikleridir. “Yağmur Adam” filmindeki 

karakterin gerçek şahsiyeti şu günlerde bilim 

adamlarınca incelenmektedir. Oradaki karakter 

bir otizmliydi. Kim Peek, yürüyen bir kütüphane 

idi. Okuduğu her kitabın her satırını yıllar sonra 

bile hatırlayabiliyor, kitaptaki her ayrıntıyı günlerce 

düşünüyor bunu kafasında ve kâğıtlarda 

resmediyordu. Peki, buradaki otistik birey neler 

yapabiliyor 

*Hafızasında 9 bin kitap bulunuyor 

*Herhangi bir haftanın tarihin hangi gününe 

denk geldiğini söyleyebilir. 

*Bazı kentlerin haritalarını olduğu gibi 

hafızasına almış durumdadır. 

*Dünya tarihindeki bütün tarihleri, olayları 

kahramanlarını hatırlamaktadır. 

Bunlar gibi birçok yeteneklere sahip otizmli 

öğrenciler vardır. Günümüz araştırmalarında 

Mozart, Beethoven, Einstein gibi dâhilerde de 

otizm belirtileri bulunmaktadır. Otizmli öğrenciler 

zekidir. Toplumdan uzaklaşma nedenleri 

de anlaşılamamış olmalıdır. Otizmli çocuğun 

öğretmeni olmak onun düşüncelerine yön vermek 

bence çok önemlidir. Bu kişiler millet için yetişecek 

özel insanlar olacaktırlar. Örneğin tarihi olayları 

hafızasına kaydeden onlar hakkında durmadan 

üreten bir öğrenciyi milli tarihe ilgisi olan bir birey 

yetiştirmek bir zihinsel engelliler öğretmeninin 

idaresinde olacaktır. Onlar konuşamaz belki 

ama çok güzel çizer yazarlar ben de bir Türkçü 

öğretmen olarak onlara katkıda bulunacağım. 

Görsel alanın çok geliştiği çağımızda onu görsel 

alanda farklı düşünen bir deha olarak yetiştirmek 

yine benim elimdedir. Ben branşım gereğince 

otizmli her öğrencime kazandıracağım alanı onun 

kendi milletinin ihtiyaçlarına uygun olmasına 

dikkat edeceğim. Küçük ayrıntıları bile göz 

önünde bulundurduklarını bilerek ayrıntılardan 

çıkarabileceği sonuçları bir zihinsel engelliler 

öğretmeni olarak ben şekillendireceğim. Aynı 

zamanda hayvanlara karşı çok fazla ilgisi olan, 

onlarla vakit geçirip onlar üzerine tüm bilgileri 

edinen otizmli öğrencileri de geliştirmek bunu da 

ideolojik açıdan kullanmak benim kontrolümde 

olacaktır. Tıpkı Amerika’da hayvanlarına olan 

ilgisini geliştiren ve bu anlamda hayvanlar 

onların yaşam biçimleri fiziksel özeliklerine uygun 

olarak araştırmalarda bulunan ve ülkesine 

birçok getiriler sağlayan otizmli doktor gibi 

bende otizmli öğrencilerimi eğilimleri oldukları 

alanları kendi fikirlerime hizmet edebilecek 

biçimde kullanacağım. Ben Türkçü bir öğretmen 

olarak onların diğer yaşıtların farklı eksik yönlerinin 

olduğunu bilecek fakat geliştirebileceğim 

diğer yeteneklerini belirleyecek bu yeteneklerine 

rehberlik edeceğim. Onlara kılavuzluk ederken de 

kazanması gerekenleri kalıcı, doğru sevecekleri 

şekilde, kültürüne milletine yaşadığı çevre uzak 

kalmadan edinmesini sağlayacağım.” 

Görüldüğü gibi Zihinsel Engelliler 

Öğretmenliği öğrencisinin okuduğu bölüm ideolojilerini 

gerçekleştirmesi için bir engel değildir. 

Bu öğretmen adayı, öğrencisinin yeteneklerini 

geliştirerek yetersizliklerini düzeltebilir. Milliyetçi 

camianın şu an eksik olduğu ya da bir türlü 

üzerinde durmadığı müzik, sanat, spor alanlarını 

bu öğretmen zihinsel engelli, otizmli, Down sendromlu 

öğrencisinde kullanabilir. Tüm bu yöndeki 

etkinlikler öğretmenin idaresinde gerçekleşecektir. 

Öğretmen belirleyici spor dalını, müzik eğitimini 

49


ideolojisi kapsamında seçebilir. Zira bu çocuklar 

bir duyu gelişimini tamamlayamamışken diğer 

öğretmen belirleyici spor dalını, müzik eğitimini 

ideolojisi kapsamında seçebilir. Zira bu çocuklar 

bir duyu gelişimini tamamlayamamışken diğer 

bir duyusu olağanüstü şekilde ön plana çıkar. 

Türkçü bir öğretmen de ön plana çıkan duyuya 

rehberlik edecektir. Müzik aletlerinde becerileri 

yüksek olan öğrenci grubundan bir mehter takımı 

kurabilir. Topluma spor dalı ile kazandıracağı 

öğrencinin spor dalını ideolojisine uygun olarak 

düzenleyebilir. Kendini, milletini temsil edecek 

sporcu adayları yetiştirebilir. 21. Yy.’da milletlerin 

gençlerini tarihini, kültürünü bilen kişiler 

olarak yetiştirmeleri zorunludur. Zihinsel engelli 

bireylerde bu çok ileri boyutlarda engel teşkil 

edebilir fakat yetenekleri göz önünde bulundurulup 

milli çıkarlarını gözeten yurttaşlar yetiştirmek 

öğretmenin öğrenciye rehberliğinde mümkün 

olacaktır. Milli çıkarların gözetildiği bir ulus-devlette 

her birey önemli olmalı. Bu nedenle, engelli 

öğrencilerin de toplumun birer ferdi oldukları 

kabul edilmelidir. İdeoloji sahibi öğretmenlerin 

görevleri de bu noktada başlamaktadır. Türkçü 

öğretmenler milli kültürü yüksek seviyeye 

ulaştıracak sanatçılar, sporcular, oyuncular, görsel 

medya insanları geliştirmede öncü olmalıdır. 

Yukarıdaki bölüm öğrencisinin belirttiği gibi 

bu yeteneklerin geliştirilmesi için eğitim 

programındaki kazanım ve amaçlar kullanılabilir. 

Kazanımlar eğitimcinin elinde şekil bulacağından 

öğretmen ders dışı tüm faaliyetlerde etkin olacaktır. 

Ayrıca Zihinsel Engelliler Öğretmeni adayı, Otizmli 

öğrencilerde her kavramın ayrıntılı tüm özelliklerini 

beyninde depolama becerisine sahip olduklarından 

bahsetmiştir. Bu anlamda öğretmenin de bilgiyi bu 

kadar kalıcı depolayan öğrenciye edindireceği her 

Türkçü öğreti, hem öğrenci hem de toplum için 

önem taşıyacaktır. Öğretmen bunun farkında olacak, 

öğrencileri ile neler yapabileceğini ideolojisine 

göre sistemleştirecektir. Bu sistemleşme ile öğrenci 

başarıyı elde edecektir. Çünkü Otizmli öğrenciler 

zekâları geliştirildiğinde kullanamadıkları dil ve 

konuşma becerileri yerine görsel, işitsel algılarını 

ustaca kullanabilmektedirler. Bölüm öğrencisinin 

örneklerinde de geçen dahi otizmliler otistiklerin 

yapabileceklerini ortaya koyar. Artık bilim, sanat, 

spor gibi alanlarda Türk’ü temsil eden başarılı, idealist, 

kendine güvenen gençler yetiştirmeye ihtiyaç 

duyduğumuz bir çağdayız. İdeoloji sahibi bu 

öğretmen adayı da bunu sağlayacak gibi görünmektedir. 

Üniversitelerdeki eğitim alanlarında böyle 

kişilerin bulunması milletin akademik olarak üst seviyeye 

çıkmasına olanak sağlayacaktır. 

“Öğrenim görmüş olduğum bölüm daha çok tüm 

insanları her ne olursa olsun oldukları gibi kabul 

etmeyi öngören bir bölümdü. İnsana yaklaşımı hümanist 

yönden ele alır ve ona sadece insan olduğu 

için değer verirdi. Hâlbuki benim inandığım ve kutsal 

saydığım büyük Türk milliyetçiliği idealinde 

insanların sadece insan olduğu için değer bulması 

gerekir gibi bir durum söz konusu değildir. Benim 

fikrime göre insan şayet Türk Milliyetçisi ise dünyaya 

vatanına, diline, milletine hizmet için gelmiştir. 

Şayet böyle bir durumda kişi hata yaparsa suçludur 

sadece insan olduğu için değer görmemelidir. 

Türk milletinin temelinde büyük suç işlediği için ve 

devletin bekasını sağlamak için kardeş katlini vacip 

kılan bir anlayış hâkimdir. Bu yüzden mesleğimin 

ilkeleri ile fikriyatımın ilkeleri tamamen birbirine 

zıttır.” 

Fenni sahaların uğraşanlarını pozitivist algılara 

gark etmesi gibi rehberlik ve psikolojik danışmanlık 

bölümü de hümanist algılar oluşturabilecek imkânlara 

sahiptir. Görüşülen bölüm öğrencisi de bundan 

yakınmaktadır. Böyle bir adayın mesleğini 

sahanın insanları hümanist duyarlılıktan arı tutabilecek 

şekilde kullanabileceği öngörülebilir. Ne 

var ki fen bilimi ile uğraşan ve Türk Milliyetçiliği 

fikrini benimsemiş kişilerin, alanlarının belirli temel 

doğrular üzerine oturmuş olması sebebi ile çok fazla 

alternatifleri olmamasına karşın sosyal alanlarda 

eğitim gören ve kendisini Türk Milliyetçisi olarak 

tanımlayan bireylerin hareket imkânlarının daha 

geniş olması gerekmektedir ki öyledir de… Önemli 

olan öğrenilen temel bilgilerle kendini kısıtlamayıp 

bu sınırları genişletme çabası içerisinde bulunabilme 

kabiliyetine sahip olmaktır. 

Bir Tıp Doktorunun alanının tamamen insan 

sağlığı ile ilgili olması belki onları benimsedikleri 

ideoloji için mesleklerini kullanabilme imkânını 

tanımayabilir. Ancak bu sosyal bir alanın temsilcilerinden 

biri olan Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik 

mezunu bir Türk Milliyetçisi için geçerli 

değildir. Örneğin bir PDR’ci bu branş sayesinde 

insanların psikolojisi üzerinde derin etkiler bırakmak 

mümkün olduğundan insan psikolojisinin bir ürünü 

olan milliyet hissini disipline etmeyi de bu sahanın 

imkanlarının başında sayabilmelidir. 

“İngilizce öğretmeni olduğumda derslerimde 

Türk motiflerini yoğun olarak kullanacağım. 

Öğrencilerimle yapacağım etkinlikler de milli 

değerlere aykırı olmayacak. Mesela öğrencilerle 

yapacağım tercüme metinlerinde Mrs. Brown ile 

50


Mr. Brown kiliseye gitmeyecek, Hakan Bey ile Hatun 

Hanım camiye gidecek. Bu da çocukları yabancı atmosferi 

havasından koruyacaktır. 

Simple Past Tens’i anlatırken ele alacağım geçmiş 

zaman bizim tarihimiz olacak 8. Henry’nin değil”. 

Geç zihinlere yabancı dil öğretme kanalıyla 

doğrudan yabancı kültür empoze edilmesi imkânı 

bölümün Türk milleti –tabii olarak da doğrudan 

Türkçülük- için ciddi bir zararıdır. Öğretmenlerin 

en çok kullandıkları eğitim materyalinin ders kitabı 

olduğu (8) bilindiğine göre ve ders kitapları da milli 

hassasiyetten yoksun odaklarca hazırlandığına göre 

bu tehdidin önündeki tek engel milliyetçi öğretmen 

modeli olarak görünmektedir. 

“Bugüne dek izlenen eğitim ve öğretim yöntemleri-nin, 

ulusumuzun gerileme tarihinde en önemli 

etken olduğu inancındayım. Onun için bir milli 

eğitim programından söz ederken geçmişin boş 

inançlarından ve yaratılışımızın nitelikleriyle ilgisi 

olmayan yabancı düşüncelerden, doğudan ve 

batıdan gelen tüm etki-lerden büsbütün uzak, ulusal 

yaratılışımıza ve tarihimize uygun bir kültür 

düşünüyorum. Çünkü ulusal dehamızın tam olarak 

gelişmesi ancak böyle bir kültürle sağlanabilir. 

Herhangi bir yabancı kültürü, şimdiye dek izlenen 

yabancı kültürlerin yıkıcı sonuçlarını tekrar ettirebilir. 

Kültür; yapıldığı, geliştiği yerin özelliklerine 

bağlıdır. Bu yer, ulusun seciyesidir.” Diyerek her şeyi 

özetlemiş aslında Atamız. 

Eğitim bir kültürleme işidir. Kültür ise milletin 

her şeyidir. Konuştuğu ‘dil’, inandığı din, oturduğu 

yer, söylediği söz, yaptığı, yapacağı, elinde olan, 

olmayan, ne varsa hepsi kültürdür. Bu kültürün 

kaybolmamasının, hayatını sürdürebilmesinin eğitim 

dışında başka bir yolu, yöntemi yoktur. Ancak 

‘globalleşen’ dünyada, halkların git gide birbirleriyle 

daha da iç içe geçtiği son zamanlarda bireyin ve toplumun 

farklı kültürlerden etkilenmesi, daha kozmopolitan 

unsurların çoğalması kaçınılmazdır. Bir kültürün 

hayatını sürdürmesi de ölüp gitmesi de formel 

ya da enformel olsun, eğitime bağlıdır. Formel bir 

yolla, misal Tarih derslerinde milletine yapılan mezalimleri 

anlatmazsan, ya da basın, yayın, konuşma, 

toplantı gibi her türlü enformel yollarla halkı bilinçlendirmezsen 

bu mezalimi yapanları desteklemiş 

olursun. Geçmişinden habersiz, sorgulama gücü olmayan 

nesiller geleceğini teşkil eder. Bir de bu nesil 

yönetim gücünü ele alırsa acaba gerçekten yönetebilir 

mi yoksa o da mı yönetilir 

Bugün baskın Amerikan kültürünün tüm dünyada 

etkisi bariz görünmektedir. Dünyanın neresine giderseniz 

gidin bir fast food lokantası bulamamanız hiç 

de muhtemel değildir. Eğitim ve bilgi sayesinde yükselen 

toplumlar kendi kültürlerini de yaymaktadırlar. 

Öyle ki sırf İngilizce eğitim görmüş diye kimileri iş 

hayatında daha önde olabiliyor. Millî eğitim, millî 

hassasiyet gerektirir. Yabancı etkisinden uzak bir 

duruş gerektirir. Bu duruş ancak ve ancak millî dil 

ile sağlanır. Eğitim öğretimin en temel gayesi de 

öncelikle konuştuğu dile sahip çıkabilen bireyler 

yetiştirilmesi olmalıdır. Ki; bu hassasiyetle yetişen 

nesil daha güçlü bir geleceğin temelini atabilsin. 

Zaten dil öğrenmek aslında kültür öğrenmek demek 

değil midir Eğitim öğretim her şeyin başında gelir. 

Ülkenin hâkimi de, mebusu da, memuru da, işçisi 

de, esnafı da, öğretmeni de, çiftçisi de az ya da çok 

eğitim almak durumundadır. Dolayısıyla verilen 

eğitim öğretim, ülkenin yapı taşlarının kalitesini belirleyecek 

kadar öneme sahiptir. Bunun için yalnızca 

ülkenin çıkarlarına hizmet eden bir eğitim modeli, bir 

kültürleme operasyonu ve ulusal politikalar gereklidir. 

Bugün “Hepimiz Ermeniyiz” diyebiliyorsak, Müslüman 

kardeşlerimize füzeden kalkanlar kurabiliyorsak, 

bütün dinlerle “diyalog” içinde yaşayabiliyorsak, ulusal 

değil dinsel bir birlikteliğimiz varsa, ülkemizde 

Gregoryen ve Ortodokslar rahatça hacılıklarını yapabiliyorsa, 

ayrı bayrak ve lisan isteyebiliyorsak, 

hepimiz Türkiyeliysek, Fethi Demirtaşlar zorla 

askere alınmaya çalışılıyorsa, parası olan cizyesini 

verip askere gitmeyebiliyorsa, millî bayramların 

artık ne gereği var Akla bir soru geliyor: Acaba 

biz bu kültürleme işini gerçekten becerebildik mi” 

Sınıf öğretmeni adayı ise meseleye mesleğinin bir 

kültürleme işi olmasından hareketle bakmış ve mevcut 

kültürel problemleri eğitimin bundaki zaaflarına 

bağlamıştır. Öyleyse mesleğinin her şeyden evvel bir 

kültürleme işi olduğunun bilincinde olarak görevini 

bu doğrultuda kullanabilecek görüntüdedir. Bunu yapmak 

için çocukların eğitim hayatlarının gayet önemli 

beş yıllarını birlikte geçirecekleri kimse olarak sınıf 

öğretmenlerinin elinde epey imkân vardır. Birden çok 

branş öğretmeninin ileriki yıllarda kazandıracaklarını 

küçük ölçekte yaşamın ilk yıllarında kazandıracak 

olması sebebi ile tüm branşların önemini hep birlikte 

içerir denebilir. 

Sonuç: 

Yukarıda birkaç misaliyle birlikte görüldüğü üzere 

öğretmenlik mesleği hemen her branşı ile Türk 

milliyetçiliği fikriyatına hizmet namına geniş imkânlara 

sahiptir. Umulan odur ki bu çalışma şu çabalar 

için bir tetikleyici olur: 

•Eğitim Fakülteleri’ndeki tüm Türk milliyetçisi 

öğrencilerle görüşerek branşların imkânlarını 

51


olabildiğince tanımak. 

•Eğitim Fakültesi haricindeki bölümlerin söz konusu 

öğrencileriyle de görüşerek yurtta gençlerin 

eğitim vizyonu dâhiline giren tüm sahaların fikriyata 

hizmet noktasında imkânlarını yoklamak. 

•Bu imkânların daha sıhhatli tespitleri için bizzat 

bölümden mezun olarak mesleğe başlamış olanların 

tecrübelerini ve bölümdeki öğretim elemanlarının 

düşüncelerini toplamak. 

•Bu türden çalışmaları yurt çapında yürütmek. 

•Bu türden çalışmaları görüşmecilerin 

katılımlarıyla oluşturulan bir tartışma platformunda 

görüşleri tartışma yoluyla eleyerek toplamak. 

Eğitim Fakültesi ile sınırlandırılan bu çalışmadan 

hareketle; 

İnsana her şeyden evvel kimliğini edindirmek 

görevi gören öğretmenlik mesleği ve bu mesleğe 

hazırlayıcı kurum olan Eğitim Fakülteleri her 

şeyden evvel bir kimlik kazanmayı öngören Türk 

milliyetçiliğinin bu temel hedefine ulaşması için 

taşıyıcılarının muhakkak bulunması gereken eğitim 

alanlarıdır. Her ne kadar hükümetler gayri milli 

eğitim programları hazırlasalar da bunların fiiliyata 

geçiricisi olan öğretmenler milliyetçi oldukları 

sürece bu programlarını zararlı etkilerini en az 

düzeye indirebilecekler ve böylelikle milli şuura 

sahip nesil yetiştirme konusunda birinci dereceden 

öneme sahip olacaklardır. Bu alanlardaki 

öğrenciler de uzun vadede Türk milliyetçiliğinin 

öngördüğü insan tipini yetiştirmekle fikriyata ve 

doğrudan millete hizmet edebileceklerdir. Bu noktada 

milliyetçiliğin yurttaki öncü kuramcılarından 

Ziya Gökalp’in Terbiyenin Sosyal ve Kültürel 

Temelleri’nde işlediği terbiye ve talim meselesine 

değinilmelidir. Ona göre terbiye toplumun üyeleri 

üstünde gerçekleştirdiği bir sosyalleşme sürecidir. 

Bu sosyalleşme sayesinde birey toplumun diline, 

edebiyatına, ahlakına, estetiğine ve mantığa aşina 

hale gelir. Bu açıdan terbiyenin amacı milli bireyler 

yetiştirmektir.” (9) Talim kısmı bir yana, terbiye 

kısmının muhtevasının şu özetine binaen bu süreci 

yürütecek olanların taşıdığı fikriyatın Türkçülük 

olmasının önemi epey belirgin bir hal alır. Bireyleri 

milletin değerlerine aşina birer milli birey haline 

getirmek en kaliteli haliyle milliyetçi öğretmenler 

tarafından başarılacak iştir. 

Öyleyse Türk milliyetçisi gençlerin eğitim vizyonunu 

şekillenirken bu bölümlerin ideolojiye hizmet 

imkânları da göz önüne alınmalıdır. Önerilen kesinlikle 

bu değişken kümesine göre eğitim hayatını 

sürdürmek değil yalnızca belirleyiciler toplusunda 

yer edinmesini ve gözetilen etmenlerden biri 

olmasını sağlamaktır. 

Türk milliyetçiliği fikriyatını benimsemiş bulunan 

sivil toplum örgütleri, eğitim ve kültür vakıfları, 

dernekler üyeleri arasındaki gençlerin eğitim 

vizyonlarını oluşturma aşamasında bu değişkeni 

de göz önüne iletmelidir. Bunun için bu türden 

çalışmaların yurt genelinde yapılmasıyla mütevazı 

bir literatür hazırlamak ve bunun kitaplaştırılmış halinin 

sözü edilen örgütlerin kitaplıklarında, eğitim 

masalarında bulundurmak gerekir. 

“İmkânsız yoktur, sadece biraz zaman alır” felsefesinden 

hareketle sunulabilecek bir diğer öneri de 

şu olabilir. Elbette sözü edilen literatür sivil toplum 

örgütlerinin kullanımıyla sınırlı kalmamalı 

Milli Eğitim Bakanlığının da materyalleri arasında 

olmalıdır. Milli Eğitim Bakanlığına bağlı rehberlik 

hizmetleri böyle bir materyali ortaöğretim 

öğrencilerinin yükseköğretim kariyerleri hakkında 

planlama yaparken kullanmalıdır. Elbette bunun 

için anayasada ifadesini bulan Atatürk ilke ve 

inkılâplarına ve anayasada ifadesini bulan Atatürk 

milliyetçiliğine bağlı insan tipi yetiştirmek yani 

devletin kuruluş felsefesine uygun eğitim amacı 

gütmek peşindeki bir yönetimin varlığı gerekir. 

Bugün doğrudan Türkçülük anlayışından epey uzak 

kaldığı gözlenen mevcut siyasi erke bağlı MEB’in 

böyle bir çalışmayı göz önünde bulundurarak rehberlik 

planlamalarına gideceği söylenemese de bu 

çalışmalar kuruluş felsefesiyle barışık iktidarların 

yönetim süresince işlevsellik kazanacaktır. Daha 

açık bir ifade ile Türk Milliyetçiliğini benimsemiş 

bir iktidarın olması halinde bahsedilen kitaptaki 

çalışmalardan yararlanarak bir “Milli Eğitim” 

politikası geliştirmeleri sağlanabilir. Hatta daha 

da ileri gidilsin böyle bir iktidarın Milli Eğitim 

Bakanlığının lise öğrencilerini üniversiteye 

yerleştirirken bu türden çalışmaları da bir ölçüt 

olarak kabul etmesi sağlanabilir. 

1) Sarp Ertürk, Eğitimde Program Geliştirme, Yelkentepe 

Yay. 1972, Ankara 

2) http://tdkterim.gov.tr/bts/ 

3) TDK Sözlük, TTK Yay. 1988, Ankara 

4) MEB. İlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programı 

5) Turgenyev, Babalar ve Oğullar, İnkılap Kitabevi, 2005, 

İstanbul 

6) H. Ali Küçükakın, Aşık Veysel hayatı ve Şiirleri, Tablet 

Kitabevi, 2009, istanbul 

7) Ziya Gökalp, Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak, 

Akçağ Yay. 2010, İstanbul 

8) Atalay Yörükoğlu, Çok Ruh Sağlığı, Özgür Yay. 1996, Ankara 

9) Ziya Gökalp, a.g.e. 

52



ARPALAR BİÇİLİRKEN 

• 

Prof. Dr. Vahit TÜRK 

İnsanlar özgeçmişlerine nerede ve ne zaman 

doğduklarını yazarak başlayıp ihtiyaçlarına göre 

gerekli bilgileri kaydederler. Ancak ben, farklı bir 

özgeçmiş yazacağım. Bu özgeçmişin bir iş edinme 

veya resmî bir talebe cevap olma kaygısı yok. Bu 

yüzden başlığı özgeçmiş değil de “arpalar biçilirken” 

oldu, zaten normal bir özgeçmiş de değil… Peki 

ama durup dururken mi yazıldı Doğrusu bu soruya 

verilecek cevabın ne beni, ne de bir başkasını tatmin 

edeceğini sanıyorum. Belki de yalnızca yazılmış 

olmak için, ya da ne bileyim belki “-Baba, sen kaç 

yaşındayken evden ayrıldın” sorusunun oluşturduğu 

duygu sarsıntısıyla yazıldı. 

Bu çocuklar acaba niçin bu kadar meraklı, ya da 

merhametsiz mi demeli, olurlar Onun için birkaç kelimenin 

arka arkaya sıralanmasından ve herhangi bir 

sorudan farklı olmayan bu cümlenin, beni ne hallere 

sokacağını nasıl düşünebilsin ki ya da niye düşünemez 

ki… Gerçi düşünebilse acaba sormaktan vazgeçer 

mi İnsanoğlu bu… Hiç sanmıyorum… Bugüne 

kadar hangi insan soracağı sorunun muhatabını ne 

hallere sokacağını hesap ederek sordu ki… Sanırım 

tam bu yüzden Efrasyap Hoca “Adem Baba ile Havva 

Ana bir dilin iki lehçesini konuşuyorlardı” diyor. 

Sorulacak soru mu bu be oğul… Halbuki benim bu 

gece yapacak başka işlerim vardı! Bir sempozyum 

için başladığım bildiriyi bitirecek ve belki biraz da 

sınav kağıdı okuyacaktım. Ben şimdi sempozyum 

düzenleyicilerine; “Baba, sen ne zaman…” diye berbat 

bir soru soruldu ve ben de bu sorunun cevabını 

düşündüğüm için bildiriyi bitiremedim desem, acaba 

durumumu anlarlar mı Yoksa bu sorunun cevabını 

bildiri olarak mı götürsem, ama buna da “-Ulan edepsiz, 

bize ne senin ne zaman evinden ayrıldığından” 

derlerse ne yaparım… Böyle dalmış kendimi dinlerken 

özgeçmiş güme gidecek… Yok, gitse ne olur 

ki, insanlık ne kaybeder, gayrı resmî özgeçmişim, 

soranı ilgilendirir mi ki başkalarını da ilgilendirsin… 

53


Ama inat değil mi, yine de yazacağım… 

Nerede doğduğumu biliyorum, zaten nüfus 

cüzdanımda da kayıtlı, ayrıca zaten hayatımın 

yaklaşık ilk on yılı da cüzdanda kayıtlı olan yerde 

geçti. Ancak, ne zaman doğduğuma dair nüfus 

cüzdanındaki kayıt ile sözlü gelenek birbirini tutmuyor. 

Resmî kayda göre 12 Haziran 1960’ta doğan 

ben, sözlü geleneğe, bilhassa Leman yengeye göre 

“arpalar biçilirken” doğmuşum. Böylelikle gelenek, 

zirâi bir olay olan arpaların biçilmesini hayatım için 

başlangıç olarak belirlemiş oluyor ve ben de resmî 

işlemler dışında hep arpalar biçilirken doğduğumu 

söylüyorum. Niye buğdaylar değil de arpalar 

denecek olursa ki, keçiyi eşekten ayırt edemeyen 

şehir insanı için gayet mantıklı bir sorudur, arpalar 

buğdaylara göre o yılın hava durumuna bağlı olarak 

15-20 gün erken biçilir. Tabi burada sorulması gereken 

asıl soru, arpa buğdayla ilgili olmayıp hangi 

yılın arpalarıyla ilgili olmalı. Ancak bunu ne ben tam 

olarak çözebildim, ne de başkalarından tatminkar bir 

cevap bulabildim. Neyse ki akıl yürütmeler ve çeşitli 

karşılaştırmalar sonunda doğum yılı olarak resmî 

kayıttan bir yıl önce-sine, ay kaydında da yaklaşık 

bir ay sonrasına ulaşıp bu önemli(!) meseleyi aşağı 

yukarı halletmiş oldum. Bu ulaştığım tarihin hangi 

burca denk geldiğini de doğrusu bugüne kadar hiç 

merak etmedim. 

Çağdaş insan için oldukça tuhaf ve acıklı görülen 

bu arpa buğday hesabı, yaşıtlarım ve önceki nesiller 

için gayet doğal ve sıradandır. Bu doğallığın 

önemli sebeplerinden biri, her köydeki hane başı 

çocuk ortalamasının on civarında olması, ayrıca 

köy şehir irtibatının çok kolay olmamasıdır. Sayı 

çokluğu, çocukların anne baba nezdinde değersiz 

olduğu anlamına gelir mi bilmiyorum, belki de tam 

tersi kim bilir… Bizim nesil ve önceki köy çocukları; 

ya arpalar biçilirken, ya harman zamanı, ya yayla 

zamanı, ya davarın dölünde, ya koç katımında, ya 

gücükte, ya büyük sel geldiği sene, ya kara kışta, ya 

deprem sene-si, ya falan çocuğun suya gittiği sene 

doğmuşlardır. Bazı şanslıların doğum tarihleri gün, 

ay ve yıl olarak misafir odasındaki gömme dolabın 

kapağının iç tarafına ya da bütün evlerdeki tek kitap 

olan Kur’an-ı Kerim’in arka boş sayfasına sabit 

kalemle kaydedilmiştir ve bu kayıt çocuklar için bir 

övünme vesilesidir. 

Kendinden son derece razı ve hiç bilmediği dünyalarla 

ilgili ahkam kesmeye bayılan çağdaş insanların 

acıklı bir olay gibi karşıladığı bu anlatılanları, asıl 

muhatapları gayet doğal görürler. Çünkü resmî 

takvim, resmî işler için gerekli ve geçerlidir, doğum 

resmîleşeceği zaman da bir tahminî tarih anlık olarak 

söylenir ve kaydedilir. Bu durum, devletin nüfus 

memurları için de garipsenecek bir şey değildir, 

çoğunlukla tarihi zaten kendileri yazarlar. Asıl 

doğum tarihini, yine gayrı resmî olan köy ebeleri ya 

da yakın akrabadan bir hanım hafızada saklar ve gerekince 

söyler. Ancak bu saklanan tarihte genellikle 

yıl değil, yukarıda sayılan olaylardan biri esas alınır. 

Ayrıca doğum günü kutlamak gibi bir alışkanlık 

olmadığı için hangi tarihte doğulduğu çok da önemli 

değildir, zaten hamur nevinin en güzel ürünü olarak 

kömbe ya da çöreği bilen bizler pastanın ne olduğunu 

da çok geç öğrenmedik mi Yazı bir anda halk bilimi 

bildirisine döndü, halbuki farklı bir özgeçmiş 

olacaktı, iş yine resmîleşti, yirmi küsur yılın memuru 

ancak bu kadar gayri resmî olabiliyor demek 

ki… Dikkat edilirse hastane, doktor, hemşire lafları 

hiç geçmedi. Doğum için hastaneye ya da doktora 

mı gidilir ki… Bunlar ancak ölümcül hastalıklarda 

hatırlanır ve o halde gidenlerin de genellikle cenazeleri 

gelir. Yani doktor ve hastane neredeyse kızıl 

elma kadar uzak kavramlar… Bir komşu ebe kadın 

bu işi eğitimli ebelere taş çıkartırcasına halleder. 

Doğrusu doğum sırasında ölen çocuk veya kadını ben 

hiç duymadım. İşin içine doktor, hastane karıştıktan 

sonra duyar olduk ki, doğumda ölenler olurmuş… 

Arpalar biçilirken doğan bu fakir, belki bir gün 

ne zaman ve nasıl büyüdüğünü de yazmaya ve 

özgeçmişi tamamlamaya çalışır. Bu özgeçmiş tamamlanabilirse 

ve ben babama kıyabilirsem götürüp ona 

vereceğim. Oğlumun sorusunun cevabını, ondan 

önce babam öğrensin isterim, torununa da dilerse 

kendisi anlatsın. Babalar zaten ne için var ki… 

54


TÜRK TÖRESİNDE KÜRESEL ADALET 

VE 

KÜRESEL BAKIŞ 

• 

Muharrem Günay SIDDIKOĞLU 

Türk toplumunda fiilen yaşayan, hayatın zamanla 

hukuki-sosyal değer kazanmış davranışlarını içine 

alan ve genelde “kanun ve hukuk” manasına gelen 

eski Türk sosyal hayatını düzenleyen “zorunlu” 

kurallar-normlar bütünü olan törenin amacı: Türk 

ilinde ve dünyada barışı, adaleti ve refahı temin etmekti. 

Türk töresine göre Yüce Tanrı insanı “adalet” için, 

“törenin tatbiki” için hakanlık makamına getirir. 

“Beylik” yani idarecilik törenin (adaletin ve hukukun) 

uygulanması için konmuştur. Bu düşünceler 

Kutadgu Bilig’ de şöyle anlatılır: 

“Bu beylik mesnedine sen isteyerek gelmedin; onu 

Tanrı kendi fazlı ile sana ihsan etti.”(b. 5469) 

“Lütuf ederek, sana bu beyliği verdi; ey bilgisi 

geniş olan insan, buna şükret.” (b. 5470) 

“Tanrı seni doğruluk-adalet için bu mevkie getirdi. 

haydi doğru-adil ol ve doğruluk-adalet ile yaşat.” 

(b.5195) 

“Bütün halka karşı merhametli ol, büyüğe küçüğe 

doğruluk, adalet ile hükmet.” (b. 5197) 

“Bu gün herkesin iyi olmasını istersen, kendin iyi 

ol, ey memleketin büyüğü “ (b. 5200) 

“Bütün bulanıklıkları durultmak istersen kendin 

ruhunu tasfiye et; halk ister istemez durulur.(b. 5201) 

“Halk bozulursa, onu beyler düzene koyar; eğer 

beyler bozulursa, onları kim düzeltir.” (b.5203) 

“Sen kendi hareketini doğrult, tavrını düzelt; 

halkın hareketi kendiliğinden düzene girer.” (b.5204) 

Beylerin-hakanların adil, doğru olmaları, kanunları 

doğru uygulamaları konusunda Kutadgu Bilig’de 

şöyle dinilir: 

“Ey hakim, memlekette uzun müddet hüküm 

sürmek istersen, kanunu doğru yürütmeli ve halkı 

korumalısın.” (b. 2033) 

“Kanun ile ülke genişler ve dünya düzene girer; 

zulüm ile ülke eksilir ve dünya bozulur.”(b. 2034) 

“Beyler gönüllerini temiz tutar ve kanunu tatbik 

ederlerse, beylik bozulmaz ve uzun müddet ayakta 

durur.” (b. 2036) 

“Halka kanunu, töreyi doğru ve adil tatbik eden 

bey kıyamet gününde bahtiyar olur.” (b.1374) 

“Bak benim tabiatım yana yatmaz, adildir; doğruadalet 

eğrilirse kıyamet kopar.” (b. 808) 

Araştırmacıların çoğu töreye “kanun” manası 

vermektedir. Töre sadece kanun değildir; fakat kanunu 

da kapsar. Sosyal ahlak kuralları, sosyal normlar 

bütünü, eski Türk devletinde herkesin uymakla 

yükümlü olduğu yazılmamış yasalar bütünü olan 

töreye “ilahi bir mahiyet” verenler de vardır. “Kutadgu 

Biligde Kut ve Töre” adlı eserin yazarı Said 

Başer, Kutadgu Bilig’de geçen: 

“Ey bey, gücün yettiği kadar görevi tatbik et ve 

kavminin hakkını vermeye çalış. “ (b. 5288) 

“Eğer (törenin tatbikinde) kusur edersen Tanrı’dan 

affını dile.” (b. 5289) 

Çünkü; “Tanrı kadirdir, adildir; gerçek töreyi 

koyan, veren O’dur; yarattığı bütün mahlukata gücü 

yeter” (b.3192) beyitlerine dayanarak: “Törede Tanrı 

ile münasebetli bir mana vardır. Zira kaynağı Tanrı 

olan kutun töreyi tatbik etmek ve onun hükümleriyle 

hallenmek suretiyle kazanıldığı, kuvvetlendiği 

yukarıdaki misallerle açıklığa kavuşmuş bulunuyor. 

(S.Başer: 5) demektedir. Said Başer adı geçen eserin 

yedinci sayfasında ise töre için “İLAHİ NİZAM” 

tabirini kullanmakta ve şöyle demektedir: 

55


“ ... Töre; sadece hukuk, nizam,devlet düzeninde 

uygulanacak kaideler manzumesi demek değildir. Bu 

manaları, asıl manasından doğan ikinci derecedeki 

manalarıdır. Törenin ikinci derecedeki bu manaları, 

günümüze kadar halk arasında muhafaza edilebilmiş 

şeklinden ibarettir. Halbuki törenin asıl manası 

“Tanrı’nın koyduğu nizam” demektir. Töre ilahi nizam 

olduğu için Tanrı, kendi nizamına uyan kişiye 

kut vermekte, yani onu kendisine yakınlaştırmakta, 

töre istikametindeki davranışlarının mükafatı olarak 

ihsanlarıyla taltif etmektedir.” Aynı yaklaşımı Ziya 

Gökalp’ te de görmekteyiz. Türk adının “töre- türe” 

ile yakın bir ilgisinin bulunduğunu belirten Gökalp, 

“Türk kelimesinin manası töreli yani töre dinine salik 

demektir.” (Makaleler III: 96) demektedir. 

Törenin sadece “kanun” manasında olmadığını 

gösteren başka deliller de vardır. Kutadgu Bilig’ de 

“kanun, adalet” manasıyla kullanılan “ÖNGDİ” diye 

bir kelime mevcuttur: 

“Ajun öngdisi bu telimde berü İsiz edgü erter nece 

yıllasa “(b.6344) 

“Bu dünyanın çok eski bir kanunudur; kötülük veya 

iyilik ne kadar uzun sürerse sürsün bir gün geçer.” 

beytinde bu mana açıkça görülmektedir. Keza R. R. 

Arat, aşağıdaki beyitte: 

“Kılıksız törü öngdi bilmez kişi kişike katılsa itilmez 

işi “(b.4606) 

“Usul, adap ve erkan bilmeyen kimse insanlara 

katılırsa, işinde muvaffak olamaz” derken Yusuf 

Has Hacib’in aynı beyit içinde farklı mefhumları 

karşılamak gayesiyle her üç kelimeyi (törü, öngdi, 

itilmek) de yan yana kullanışındaki inceliğe dikkat 

etmemiştir. O, törü ve öngdi kelimelerini “usul, adap 

ve erkan” şeklinde karşılamıştır. Halbuki beyitteki bu 

kelimeler hakiki manaları yerlerine koyularak şöyle 

çevrilmeliydi: 

“Tabiatı bozuk, töre ve kanun bilmeyen kişi, insanlar 

arasına katılsa da işi nizama girmez.” (S.Başer: 

75) Kutadgu Bilig’in asıl metninin başka yerlerinde 

de öngdi (kanun) ve töre yan yana kullanılmıştır. (bak 

6593 ve 6594. beyitler) 

Ayrıca 1456 ve 1460. beyitlerde “Öngdi” kelimesi 

tek başına ve “kanun” manasında kullanılmıştır. 

Said Başer’e göre: “Töre kelimesinin (törü) 

Tanrı’nın törütgen sıfatıyla bir alakası bulunmaktadır. 

Zira Tanrı “Törütgen” dir. (KB.1242,1243. beyitler) 

Törümek: “Türemek, yaratmak (Halık=Törütgen) 

(S.Başer:77) demektir. 

Said Başer, bir başka eserinde ise “Eski Türk dininin 

adı “Gök Tanrı” dinidir. Veya “TÖRE” (törü) büyük 

bir ihtimalle eski Türk dininin adıdır” (S.Başer, s:38) 

diyerek töreye tamamen dini bir mahiyet vermektedir. 

Yukarıda verdiğim Gökalp’e ait “Türk kelimesinin 

manası töreli yani Töre dinine salik demektir.” 

düşüncesi de Başer’i destekler niteliktedir. 

Gerçekten eski Türk dininin adı “TÖRE” midir 

Yoksa “GÖK TANRI” dinimidir Bu konuda uzun 

boylu çalışmalar yapmak gerekir. Yalnız şurası bir 

gerçektir ki; her milletin devlet, hukuk ve ahlak 

anlayışı, hayat felsefeleri dini inançlarının tesiri 

altında kalmış ve ona göre gelişip şekillenmiştir. 

Olaya bu açıdan baktığımızda Türk töresinin de eski 

Türk dininin tesiri altında geliştiğini, şekillendiğini 

rahatça söyleyebiliriz. 

Cenab-ı Hakk’ın insanlara doğru yolu göstermeleri, 

dini öğretmeleri için peygamberler, uyarıcılar 

gönderdiği bilinmektedir. 

Her kavme, millete bir peygamber gönderildiği ve 

kavimlere ayrı ayrı gönderilen bu peygamberlerin 

o kavmin lisanı ile gönderildiği Kur’an-ı Kerim’ de 

açıkça belirtilmektedir: 

“...Hiç bir millet yoktur ki içlerinden cehennem ile 

korkutucu, uyarıcı bir peygamber geçmiş olmasın.” 

(Fatır suresi 24. ayet) 

“Her kavmin bir doğru yol göstericisi vardır.” (Rad 

suresi ayet 7) 

“Biz her peygamberi apaçık anlatabilmesi için kendi 

kavminin diliyle gönderdik.” (İbrahim suresi ayet 4) 

“(Biz) Peygamberleri (iman edenlere Cenneti) 

müjdeleyici , (küfür karanlığında boğulanlara cehennemle) 

korkutucu olarak gönderdik ki bu peygamberlerin 

gelişinden sonra insanların Allah’a karşı 

“bizi imana çağıran olmadı” şeklinde ( özür diye ileri 

sürebilecekleri ) bir bahaneleri olmasın. Allah azizdir, 

hükmünde hikmet sahibidir.” (Nisa suresi ayet 76) 

“(Habibim) Bir kısım peygamberleri Sana daha 

önce anlattık; bir kısmını ise sana anlatmadık.” (Nisa 

suresi 164.ayet) 

Bu ayetlerden de anlaşıldığı gibi Yüce Allah, her 

kavme ve millete bir peygamber göndermiştir. Peygamberler 

gönderildiği kavmin ve milletin diliyle 

onların içinden seçilmiştir. Rivayetlere göre Allah 

tarafından gönderilen peygamber sayısı 124 bin veya 

400 bindir. Bu durum hadis-i şerifler ile sabittir. Bu peygamberler 

içerisinden hiç şüphesiz Türk kavimlerine 

ve Türk milletine gönderilen peygamberler de vardır. 

Yapılan araştırmalar, eski Türklerin, inanç itibari ile 

İslam’a hazır olduklarını, bazı bulaşmalara rağmen 

“MUVAHHİD-HANİF” kaldıklarını göstermektedir. 

Bu araştırmalar, Türk milletine adları bilinmeyen yalavaç 

ve peygamberler gönderildiği gerçeğini ortaya 

koymaktadır. S. Ahmed Arvâsi’nin ifadesiyle:“Nerede” 

tevhid “nuruna rastlanırsa orada bir peygamber 

soluğu dolaşmış demektir.” (Arvasi TİÜ 1: 50) 

Bir kere Türkler kainatın hakimi, tek ve mutlak 

kudret sahibi, adına GÖK TANRI dedikleri bir 

56


yüce yaratıcıya inanıyorlardı. Gök Tanrı, vasıfları 

ve taşıdığı sıfatlar itibariyle İslâmi ölçülerdeki Allah 

inancına paralel düşmekteydi; Yani kainat ve 

hayatın sahibi, düzenleyicisi, ölüm ve hayatın 

kaynağı, nimet ve sıkıntıları veren tek yüce varlıktı. 

O, Kadim (Bayat), baki (Mengü), vahid (bir), kendi 

kendine mevcut ve sıkıntılardan uzak (mungsuz), 

hayy (diri), iradesi (erki) ve kudreti (Ogan) olan, 

halık (törütgen) ve yaratıklarına hitap eden (deyici), 

vacibü’l- vücud bir varlık idi. “(S Başer KBKT: 1) 

Gök kelimesi eski Türkçe’de “Ulu-Yüce, büyük 

“manalarına gelirdi. Bu bakımdan “GÖK-TANRI”yı 

günümüz Türkçesine “Ulu Tanrı-Yüce Tanrı“ 

şeklinde çevirmek daha uygundur. (Gök Türk kelimesini 

de Ulu Türk-Yüce Türk manalarında anlamak 

gerekir.) Ayrıca Eski Türkler öldükten sonra dirilmeye, 

cennet ve cehenneme, meleklere inanırlardı. 

Bir çok kaynaklarda Oğuz Han’ın Allah’ın salih 

ve veli bir kulu olduğuna ve Kur’an’da adı geçen 

Zülkarneyn’in Oğuz Han olduğuna dair güçlü iddialar 

vardır. Türk Töresi’ne “Oğuz Töresi”, “Kutlu 

Töre” denildiği de dikkate alınınca, törenin ilahi 

kaynaklı olduğu veya dinin etkisi altında kalarak 

şekillendiği ortaya çıkmaktadır. 

Bu açıklamalardan da anlaşılacağı gibi “töre” nin 

Yüce Allah ve O’nun Türklere gönderdiği din ve peygamberlerle 

yakın bir ilişkisi vardır. Belki de töre 

başlı başına bir din değildi; fakat törenin eski Türk 

dini inançları çerçevesinde oluştuğu, geliştiği de bir 

gerçektir. 

Töreyi, ister kanun, ister hukuk, isterse eski Türk 

dîni inançlarının genel bir adı olarak kabul edelim, 

adalete, eşitliğe, faydalılığa-hizmete ve insaniliğe 

dayanan Türk töresinin hedefi yer yüzünde adaleti 

ve barışı tesis etmekti. Yüce dinimiz İslâmiyet bize, 

düşmanlık edenlere karşı bile âdil davranmamızı 

emreder. (bak. Mümtehine suresi/8. âyet) 

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu ile birlikte, 

devlet Batı’dan ihraç edilen hukuki kurallarla idare 

edilmeye başlandı. Hukuk evrensel bir kavram olmakla 

beraber, her milletin tıpkı eski Türklerde 

olduğu gibi kendine has bir takım hususi özellikleri 

vardır. Cumhuriyetten önceki Osmanlı hukuku 

“Mecelle” de aslında dîni olmaktan daha çok örfi, 

yani töreye uygun bir hukuk sistemi idi. Nitekim bizim 

dinimiz de örfe uymayı emreder. Bu bakımdan 

”Türk töresi-Türk örfüne ve İslâmiyet’e ters 

düşmeyen” yeni bir hukuk sistemi geliştirip bütün 

Türk dünyasında uygulamalıyız. 

Bu gün küreselleşme denen süreçte küresel birçok 

belirtiden, küresel sermayeden, küresel ekonomiden, 

küresel bir müzikten, sanattan, spordan söz edilirken, 

“Küresel bir adâletten, küresel bir gelir dağılımından” 

söz edilmemesi çok düşündürücüdür. Bize göre 

küreselleşen dünyanın bu gün her şeyden daha çok 

küresel bir adalete, küresel bir gelir dağılımına ve 

küresel bir barışa ihtiyacı vardır. İşte Türkiye ve Türk 

dünyası bu “Küresel adalete ve barışa” talip olmalıdır. 

Desen: Hüseyin ÇOBAN 

57


EKMEK KOKUSU 

• 

Tarık KILIÇARSLAN 

Gökyüzü yıldız açar, 

Toprak cırcır böceği 

Erir, defolu ninnilerin orta yerinde zaman; 

Sarınır sisli tüle 

Doğurgan, yorgun ova 

Nemli cibinliklerde tereddütün nöbeti 

Suskun sevdalar damlar göçebe uykulardan 

Düşer göz kapakları 

Hüznün, aşkın, emeğin; 

Yılgın düşler sabahı çeker köy kuyulardan... 

Yalnız, Seyhan uyanık; 

İşveli dalgalarla 

Ürperir, gerinir haz beşiğinde 

Gökyüzü suya iner, 

Koylarda renk cümbüşü 

Gezinir gümüş tende firari yakamozlar 

Kıyıda sarhoş balıkçıların umut nöbeti 

Nabız sularda atar... 

Bir saba makamından huzur damlar vuslata 

Işıklarla yıkanır toprağın esmer yüzü 

Patlar sarı sıcakta bereketin hücresi 

Pamuklar kar bulutu, 

Yaz gülü, 

Alın teri, 

Elması yarılır kozanın; 

Keskin kadın kokusu, 

Ter kokusu, 

Emek kokusu 

Yürü derinliğine Çukurova’nın... 

Desen: Hüseyin ÇOBAN 

58


BEREKETÇİLİK DESTANININ 

DOĞUŞU 

• 

Emete Gözügüzelli CİVAN 

Türk milleti öyle kahramanlıkları içinde barındırır 

ki bunu tarihin sayfalarında her zaman bulmak çok 

zordur. Zira bu kahramanlıklara imza atanların 

çok azı tarih sayfalarında yer almıştır. Bu hikâye, 

Kıbrıs Türk mücadele tarihinde belki de dönüm 

noktası oluşturan rahmetli kahraman mücahit Vehbi 

Mahmut’un kendi ağzından bize aktardığı mücadelesinden 

bir kesittir. Anlatırken o anı yaşayan Vehbi 

Mahmut’un Kıbrıs’ta Bereketçilik Destanını size 

aktaracağım. Rahmetli ile yaptığım bu mülakat beş 

yıl önce tekerlekli sandalyede kollarını kıpırdatamaz 

halde, eşinin ve evlatlarının yardımını alarak yaşadığı 

bir zamanda gerçekleşmişti. Onu ve tüm mücahitlerimizi, 

liderlerimiz olan Sayın Dr. Fazıl Küçük ve 

Rauf R. Denktaş’ı rahmetle anıyor, mekânları cennet 

olsun diliyorum. Ruhları şad olsun… 

******** 

1950’li yıllardı. Vehbi Rum tarafında işçi idi. Zaten 

o dönemlerde Türklerin adada ekonomik durumu çok 

kötüydü. Ne de olsa sömürge dönemi vardı. İngilizler 

Türklere hep mesafeli tavırları ile biliniyordu, bir 

de haksız uygulamaları ile. Türk’ü Türkten başka 

düşünen de yoktu.. Vehbi yaşadığı Goççina(Erenköy) 

köyünden çalıştığı maden ocağına gitmek için her 

gün otobüse biner ve maden ocağına varırdı. Otobüs 

durağında bir gün yine beklerken “Bu İngilizler hep 

bizi görmezden gelir, haklarımızı gasp eder, Rumlar 

da bizi aşağılar.” diye mırıldanarak büyük bir ah 

çekdi. Her geçen gün bu düşünceleri daha da artıyor 

ve devamlı düşünüyordu. O dönemde Kıbrıs Türklerinin 

lideri Dr. Fazıl Küçük’tü. Fazıl, Kıbrıs Türkü 

için gerek İngilizlere gerek Rumlara karşı büyük bir 

mücadele veren kişiydi. Kıbrıs Türkünü birlik içinde 

tutmaya ve haklarımızı İngilizlerden koparmaya 

çalışan büyük bir liderdi. 1950’li yıllarda İngilizlerin 

elinden gasp edilen Müftlük, eğitim ve hatta vakıf 

haklarımızın çoğunu almayı başarmıştı. Bu da bin 

bir zorluk ve çile ile gerçekleşmişti. Vehbi bunları 

düşünüyordu düşünmesine de hep yüreğinde Anavatan 

hasreti vardı. Yaşadığı yer deniz kıyısı olan 

bir yerdi. Gece oldu mu arkadaşları ile toplanır bir 

tepeye çıkarak Anavatan’ın yanan ışıklarını görmek 

için çırpınırdı. Hatta bir keresinde Türk bayrağına 

olan sevdalarını, hasretlerini gidermek için gizlice 

Türk bayrağı yapmak için harekete geçmişti. O 

dönemlerde İngilizler Türk bayrağı taşımayı, asmayı 

yasaklamıştı. Hatta okullarda Türk tarihini dahi 

Türklere öğretmeyerek onları “Müslüman azınlık” 

olarak nitelendiren baskıcı bir eğitim ile yetiştirmeye 

çalışıyordu. Vehbi de bu yasağa rağmen tıpkı diğer 

Kıbrıs Türklerinin yaptığı gibi kendine kırmızı ve 

beyaz kumaştan Türk bayrağı yaparak evinde öpüp 

kokluyordu. 

Hayat Kıbrıs Türkleri için çok zordu. Kıtlık 

bir tarafta, baskı zulüm diğer taraftaydı. Adadaki 

Kıbrıs Türklerinin tek suçu kendilerini Türk görüp 

Anavatanlarını Türkiye Cumhuriyeti görmeleriydi. 

Mustafa Kemal Atatürk’ün zaferi hep onlar için 

umuttu. Hep “Bir gün..” diyorlardı. ”Bir gün Türkiye 

bizi de görecek…”. Gerçi 1950’lerde Türkiye’nin 

dış politikasında Kıbrıs meselesi yoktu. Çünkü 

İngiliz egemenliği sürüyordu. Adada kurulan Türk 

elçiliğinin görevi de Kıbrıs’tan Türkiye’ye Türk nüfusunu 

taşımak içindi… 

Vehbi tüm bu ortamlar içinde büyüyen genç bir 

delikanlıydı. Geçmişteki Rum isyanlarını ve Türklere 

olan saldırılarını çok iyi biliyordu. Rumlara karşı hep 

temkinliydi ama yine de Rumlardan arkadaşları da 

vardı. Beraber oturup yiyip içtiği Andrea adında çok 

da iyi bir Rum arkadaşı vardı. Andrea ile aynı işte 

59


çalışırlardı. Aralarında çok da bir yaş farkı yoktu, Andrea 

sadece iki yaş ondan büyüktü. Zaten çalıştıkları 

işletme Rumlara aitti. Bunun için de Vehbi Rum İşçi 

Sendikasına (PEO) kayıt yaptırmıştı. Amacı bu sendikada 

Kıbrıs Türklerinin haklarını savunmaktı. Tek 

gayesi bu idi. Yoksa bu sendikanın komünist yapısı 

onu hiç ilgilendirmiyordu… 

Andrea ile bir gün işte yeniden bir araya gelip beraber 

maden ocağında çalışırlarken Andrea Vehbi’ye 

dönerek: “Cumartesi Pazar miting var be Vehbi, ne 

den gidelim”. “E madem sendikanındır, gidelim da 

haklarımızı arayalım.” 

Miting günü bir kalabalık… Bir kalabalık ki kum 

atsan yere düşmüyordu. Andrea ve Vehbi de miting 

alanına gelen kişilerdendi. Ama çoğunluk Rumlardı. 

Birkaçı da Rum firmalarında çalışan Türk işçiler. 

Vehbi Sendika’nın kapısından içeri girer girmez 

Stalin’in duvardaki kocaman resmini gördü. O resmi 

ve üzerinde yazılı olan sözü ömrü boyunca hiç 

unutmadı; “Bay Stalin bize söyledin tabancanı teslim 

etme, çünkü sen bize söz verdin bizi kurtaracan”. Bu 

sözü okuyan Vehbi duraksadı ve şok oldu. Kendisi 

ağzını açmadan Andrea Vehbi’ye dönüp; “Be Vehbi 

biz ne için uğraşırık, bu sendikamız ne için uğraşır”... 

Vehbi ise “İşimiz ne be bu sendika ile, biz işlerik 

işçi haklarımızı almak için...” Bu olay üzerine sessizce 

oradan ayrılan Vehbi ve Andrea suskundu, 

çünkü içlerine bir ateş düşmüştü. İkisi de Türkler ve 

Rumların yeni bir kavgaya gireceğini anlamışlardı... 

O sıkıntı içinde meydandan ayrılırlarken birden 

kocaman Yunan bayrağını ve altında ufacık Türk 

bayrağının asılı olduğunu gördüler. Andrea hemen 

Vehbi’nin omzuna vurarak tekrardan pişmanlığını 

dile getiren sözü söyledi; “Be Vehbi ne geldik buraya 

biz eyiki evimize dönüyoruk, çünkü bunlar bizi 

gapıştıracak...” 

Zaten çok zaman geçmeden Vehbi duyar ki pek 

yakında Türk-Rum kavgası çıkacak! Sene 1955 idi. 

Daha Rum tedhiş örgütü EOKA saldırıları yoktu. 

Ama teşkilatları kurulmuştu. Bu olaylardan sonra 

üçüncü hafta EOKA başladı. Her gün olaylar duyulmaya 

başlandı. 

Vehbi de her gün işe otobüs ile giderdi. Otobüste 

hep Kıbrıs Türkleri vardı. Sene 1956’ya gelince ara 

ara olan Rum saldırıları sonunda Vehbi’nin içinde 

bulunduğu otobüse de rast geldi. Rumlar Kıbrıs 

Türklerinin yolcu olduğu otobüsü makineli tüfeklerle 

taradılar, olayda Vehbi şans eseri yara almazken 

otobüsteki diğer pek çok Türk ağır yaralar almıştı. 

Bu olay olduğunda o tehlike ile Vehbi’nin beyni 

donmuştu. Artık kafasından tek düşünce geçiyordu. 

”Bu işin sonunda ne olacak Rumlar köyüne saldırırsa 

kendilerini savunacak silahları bile yokken nasıl karşı 

direnişte bulunacaklardı” O olayın gecesi tüm gece 

sabaha kadar oturup düşündü. 

Ertesi günü tüm köylüyü topladı kahveye. Ardından 

orada toplananlara: “Köyümüzü bir Rum saldırısında 

nasıl savunuruk diye sordu. Ortaya çıkan tabloda 

içler acısı bir durum vardı; toplamda köyde bir tabanca 

beş de av tüfeği bulunuyordu. Bu silahlar ile köyü 

savunmak imkânsızdı. Köylünün silaha ihtiyacı vardı. 

Vehbi tam bir hafta bu olayı düşündü. Ama daha da 

ilginç olan bu bir haftalık süre içerisinde bir akşam 

Vehbi rüyasında Atatürk’ü gördü. Ata Vehbi’ye “Vehbi, 

Yürü da gorkma(korkma), ben yanındayım.” Bu 

rüyanın tesiri ile Vehbi heyecanlandı ve birden aklına 

Türkiye’den silah getirme fikri doğdu. 

Konuyu arkadaşlarına açınca onlar da “tamam” 

dediler. İşte bu fikir Kıbrıs’ta Bereketçilik destanının 

başlangıcı oldu. Çünkü Bereket demek silah demekti. 

Vehbi önce Kıbrıs’ta direniş teşkilatlarına yazılarak 

silah bulma çabası içine girdi. Kara Çete, Volkan 

bu teşkilatlardandı. Ama öyle görünüyordu ki bu 

teşkilatların da silahı yoktu. Onlar bile sadece su 

borularından silah yapmaya çalışarak direnişte bulunmak 

durumundaydı. 

Adada ortam gergindi. Çünkü Rumlar bir taraftan 

Türkleri öldürürken, İngiliz aleyhte bir durum 

görürse asar, mesela seni silahlı bulsun ya da anlasın 

örgüttesin diye kesin idam ederdi. Vehbi’nin teşkilata 

girmesi önceleri o kadar da kolay değildi. PEO’da 

işçi olması onun pek çok Kıbrıs Türkü tarafından Komunist 

sanılmasını da vesile oluyordu.. 

Gene bir gün PEO’ya gitti, zaten o ara ne zaman 

Lefkoşa’ya gitse genç bir oğlan hep onu bisikletinan 

takip etmeye başlamıştı. Huylanırdı ne gelir peşinden 

diye. Bir gün Büyük Han’da bulunduğu sırada Türkler 

ve Rumlar arasında büyük kavga çıktıydı. Türklerin 

safına geçip hemen Rumlara karşı direnişe 

geçen Vehbi, kavganın ardından kendisini takip eden 

genç oğlanın buna şahit olmasına da vesile olmuştu. 

Kavgadan sonra Vehbi’yi takip eden o genç oğlan 

onun yanına varıp “Sevdim seni tam aradığımız 

adamsın” dedi. Bu genç oğlanın adı da Mehmet Ali 

Akpınar idi. Kendisi Volkan teşkilatındaydı. Mehmet 

Ali ve Vehbi birlikte bir lokantaya gittiler. Uzun 

uzun konuştular. Meğer teşkilat Vehbi’yi Komunist 

zannedermiş. Rum sendikasında üye idi ya.. Ama 

ne bilsin Vehbi Kıbrıs Türk işçilerin hakları için 

oradaydı, gerçi mecburdu da. Çünkü Rum maden 

şirketinde çalışıyordu. 

Lokantada sohbet ederlerken Mehmet Ali birden 

“Gel düş peşime” dedi, birlikte yola koyuldular. 

O zamanlar Mücahitler spor kulüplerine yazılarak 

60


teşkilata girerlerdi. Vehbi bunu bilmiyordu ama 

oraya varınca durumu anlayacaktı. Nitekim Mehmet 

Ali Vehbi’yi Sönmezler Spor Kulübü’ne götürdü. 

Kapıdan içeri girecekleri anda Mehmeta Ali “Şimdi 

seni bu kulübe yazdıracam”. Vehbi ise zaten durumu 

anladıydı. Spor Teşkilatının Müdürünün karşısına 

geçtiklerinde müdür Vehbi’ye bakarak “Sen demi 

spor oynan” dediğinde Vehbi büyük bir tebessüm ile 

“Evet ben da oynarım.” diyecekti. 

Sene 1957 olduğunda Vehbi teşkilatın silah 

sıkıntısını biliyordu. Aklında da hep silah bulmak 

vardı ama çaldığı bütün kapılar bu konudaki sıkıntıyı 

ortaya koyuyordu. Rumların Türklere saldırıları her 

geçen gün şiddetini artırıyordu, hatta geceleri sokak 

nöbetleri de başlamıştı. Kıbrıs Türk teşkilatlarının 

birbirinden ayrı dağınık olması da hoş değildi. Sonunda 

1957 yılında TMT teşkilatının temelleri atıldığı haberi 

gelince Vehbi de gidip TMT’ye yazıldı. Teşkilata 

yazıldığı sırada Vehbi’ye “Silahlarınızı teşkilata veriniz, 

ihtiyacımız var” dendi. Vehbi ise “Bizim de silaha 

ihtiyacımız var, köyümüzü nasıl koruyacağız” 

demişti. Vehbi bu durum üzerine derin düşüncelere 

dalmıştı. Bu kez TMT başkanı kim onu bulmak için 

harekete geçti. Lefkoşa’daki Müftüye gitti. 

Müftü; “Be Vehbi” “Ne aran bunları, seni vurduracaklar”. 

Vehbi müftüden bilgi alamayınca bu defa bir 

başçavuş arkadaşını gördü, ona da “TMT başkanı kim 

onu bulmam lazım” dedi. O da “Be Vehbi! bana böle 

şey söyleme da sokacam seni içeri”... Oradan da bir 

sonuç alamayan Vehbi doğru liderimiz Dr. Küçüğün 

evine gitti ama o da evde yoktu. 

Bu kez Vehbi kafasına koyduğunu yapmak niyeti 

ile Rumlardan bir tekne satın almaya karar verdi. Durumu 

köydeki arkadaşlarına açtı ve köylüler “Senininan 

ölüme giderik be Vehbi” dediler. Ama Vehbi’nin 

elinde yeterince tekne alacak para yoktu. Kardeşi 

Celal’den yardım istedi, o da ona 30 pound verdi. Bunun 

üzerine para tamamlanınca Rum’dan “Eleftheria” 

adında küçük bir tekne aldılar. “Eleftheria”nın 

anlamı da hürriyet demekti. Vehbi teknenin adını da 

değiştirmedi. Bıraktı öyle kalsın. Güya balıkçılık yapacaklar 

diye tekneyi satın aldıklarını da her tarafta 

söylediler. Vehbi için artık tekne hazırdı ama bu işi 

yapacağı için ille de TMT başkanını görmesi, bulması 

lazımdı. Dolayısyle O’nu bulmanın mücadelesinden 

hiç vazgeçmedi. Ancak tüm çabaları sonuçsuz 

kaldı. Sene 1958 yaz ayına vardığında, Vehbi kardeşi 

Celal’i de alarak Rauf Denktaş’ı ziyarete gitmeye karar 

verdi. 

Denktaş’ın işyerine vardıklarında Denktaş bey 

odasındaydı. Girişte Vehbi ve Mahmut’a çalışanlar 

sordular, “Ne için geldiniz” Cevap vermeyen Vehbi 

“Biz Denktaş beyi göreceyik.” İçeri giren yaver 

Denktaş beye: “iki kişi var sizi ille de görmek isterler.” 

“Nerelidirler” “Goççinalıdırlar(Erenköylü)” 

dedi. O zaman Goççinalılar en fakir insanları idi. Hep 

da Rumca konuşurlardı. Denktaş da bunu düşünerek 

“Yok” dedi. “Napacam Dillirolarınan Gitsinler” 

dedi. 

Dentaş’ın yanından çıkan adamı çıkınca Vehbi ve 

Celal’e “Ne istersiniz ben Denktaş beye iletirim” 

“Çok meşgul sizi göremez” dedi. Vehbi bunun üzerine 

“Plan hazırdır, tekne hazırıdır, Türkiye’ye gidip 

silah getireceyik! Tekne batar yakalanırık, zannedilmesin 

ki silah getirip bu işi ticaret yapacayık, 

zannetmesinler menfaat için gideceyik.” Oradakiler 

şaşkınlık içinde “Nasıl olur yahu bu.” “Bu olacak 

hem yakında!” Sonra Denktaş beye durum anlatılınca 

hemen içeri alındılar. 

Durumu Denktaş beye anlatan Vehbi’ye cevaben 

“Bu iş olmaz Vehbi” denince Vehbi de “tamam” der. 

Ama Vehbi kafasına koymuştur. Bu işi yapacaktır. 

Denktaş beyin ofisinden çıkınca karşılarında rastgele 

bir bisikletli adam gördüler. Bu adam gazete satardı. 

Vehbi hemen adamı durdurdu ve ona “Doğu batıyı 

gösteren pusulan var mı” “Var ya, istersiniz” “Eya 

isterik satacan bize” “Satarım...” 

Pusulayı da alınca oradan doğru köye gittiler. Artık 

her şey hazırdı. Köyde Vehbi ondan haber bekleyen 

arkadaşlarını toplayarak “Denktaş da TMT de kabul 

etti, ama kabul etseler de etmeseler de biz bu işi zaten 

yapacağıdık” diyerek herkese büyük umut vermişti. 

Gece 11’de tekne denize götürüldü. Vehbi ve 

gardaşı Celal konuyu biliyordu, ailelerine hiç bir şey 

demeden evden çıkıp hazırlıklarını yapmışlardı. 

Vehbi ile bu maceralı yolculuğa çıkacak olan 

iki arkadaşı daha vardı. Asaf ve Cevdet! Üçü 

de tekneye bindi ve ardında kalan arkadaşlarına 

“Allahaısmarladık” diyerek helalleşip yola koyuldular. 

Çok gitmeden birden kendilerine büyük ışık çakan 

İngiliz hücumbotlarını gördüler. Denizde İngiliz 

hücumbotları her zaman devriye gezerdi. İngilizler 

onları fark edince o ışığı etraflarında çevirmeye 

başladılar, çevirdiler, çevirdiler... Vehbi ve arkadaşları 

da hemen balıkçı ağları ile balık tutuyor numarası yaparak, 

İngilizleri huylandırmamaya çalıştılar. Sonunda 

İngiliz hücumbotu ayrıldı ve üç kahraman kürek çeke 

çeke denize açıldılar. Tam üç gün kürek çektiler... Son 

gün sabah olup da şafak sökünce sağa sola bakındılar, 

pusulaları ile yönü tekrardan kontrol edip ”Bismillah” 

çekerek tekneyi çalıştırdılar... Denize biraz 

açıldıklarında ise fırtına başlamıştı. Motor güçsüzdü, 

saatte ancak 4 kilometre yapardı. Ceplerindeki 

para da çok azdı. Üçünün toplam parası 30 lira idi. 

61


Günler sonra sabahın 04.00-4.30 gibi Türkiye 

dağlarını gördüler... O an öyle bir rahatladılar 

ki hemen tekneyi sondürüp aç olan karınlarını 

yanlarındaki ufak erzakları ile doyurmaya çalıştılar. 

O coşku ile kendi kendilerine “Bu tekne bizi buraya 

kadar getirdi, biz de tekneyi çekelim” dediler. 1958 

Ağustos’ta oldu bu olay... 

Aralarında olan bu şakanın ardından hemen motoru 

çalıştırdılar ve tam gaz ileri. Sonunda karaya 

vardılar. Baktılar ki karada üç kişi vardı. Hemen inip 

tekneyi bağladılar. Oradakiler hemen sordular “Kimsiniz 

Bulgar mısınız” Vehbi ve arkadaşlarında ne 

kimlik ne bir isim belgesi hiç bişey yok! Ama onlara 

“Yahu, biz Kıbrıs Türküyük”. Çok geçmeden baktılar 

ki konuştukları adam bir piyade ile geldi. Orada bir 

de köylü adam vardı, bu adam dedi ki ”Bu çocuklar 

eminim dedi Kıbrıslı Türküdürler”. Piyadeye dönüp 

“Bırakacaksınız bu çocuklara bir içecek ikram edelim”. 

Hemen onlara bir çay ikram ettiler. Bu arada 

o köylü adam tüm köye haber saldı ve bu 3 Kıbrıs 

Türküne yardım için tüm köylüden 1 kuruş toplatarak 

toplamda 100 lirayı bu genç çocuklara verdiler. 

Ardından da “Allah sizi korusun” dediler. Sonra o 

adam dedi ki “Bu çocukları yedirin içirin yıkansınlar 

bir tokat istemem vurasınız gendilerine!” dedi. 

Galadıran’a çıktılar. Anamur’a çok yakındır. 

Bu yardımsever adam oranın Muhtarı mıydı neydi 

bilinmez ama hemen bu 3 genci yemek sofrasına 

oturttu. Yanlarında da bir başçavuş ve asker. Sabah 

erken saatlerde bu askerlere emir geldi.“ Bu 3 genç 

ile Anamur’a gidilecek!”. Oradaki askerler de çekinirler 

kim bunlar diye, ne de olsa üzerlerinde ne 

kimlik var ne izin. Bu yüzden askerciğin de aklından 

bir sürü soru geçer; “Ya beni öldürürlerse!” diye. 

Bunu anlayan Vehbi sonunda Askere gerçek niyetlerini 

anlatmadan kendilerinin buraya gelme nedenlerini 

“mülteci” olduğunu söyledi. 

Köylüler de onların silah alacağınıı bilmezdi ama 

gene de onlara yardım ettiler. Anamur dağlarında 

bir ormancı Anamur’a gitmek istiyordu. Asker bu 

Anamurlu adam ile yolculuk yaparım dedi. Vehbi ve 

arkadaşları tekneyi tekrar çalıştırdılar, çalıştırmasına 

da silah üstlerine halen doğrulu idi. Vehbi’nin canı 

sıkıldı tabi. Askere “Ey be asker, goysana aşağı o 

silahı, gorkma goy yere, biz Kıbrıs Türküyük”. Atıldı 

ormancı “Goy yere yahu” dedi. O esnada Türkü demeye 

başladılar. Ormancının sazı da vardı. Türkü dediler. 

Neyse sonunda Anamur’a çıktılar... Bir kamyon 

dolu asker vardı onları bekleyen. Tekneyi bağladılar. 

Mülteci diye tutuklanan bu gençlerin üzerlerinde ne 

var, ne yok, ne giyerler vs. Neredeyse yarım saati aşan 

sorgu… Vehbi’nin yine canı sıkıldı ve Komutan’a 

“Bu gidişinan akşama kadar gurtulmayık.” “Alın 

isimlerimizi yazın.” “Yazın bir pantolon cizme neysa 

artık” dedi. “Tamam” diyen komutan özür dileyerek 

sorgulamaya son verdirdi. 

Sonra oradan bu 3 kahramanı Jandarma aldı. Sabahtan 

tekrar sorgu; “Ne istersiniz” “Mülteci” 

geldik... 2-3 gece jandarmada kaldılar. Sonra bir telefon 

geldi, Mersin’e gidecekler diye. O zaman yollar 

da toprağıdı. Anamur’dan Mersin’e yola çıktılar. 3 

asker, bir şöför ve Vehbi, Asaf, Cevdet yola çıktılar. 

Yol o kadar yorucuydu ki şöför uyukladık dinlenelim 

mi sorunca askerler “tamam” dedi. Gece idi. Herkes 

yattı, yorgunluktan sabaha kadar uyumuşlardı. Sabah 

Vehbi uyanınca bir baktı ki silah daha üzerlerine 

doğrulu...”Be asker, bırak o silahı da dinlen sen de”... 

Sonra şöför: “Bunlar düşman değil, aha isimleri de 

Ahmet, Mehmet’tir. Görün işte mültecidirler” dedi. 

Vehbi, Asaf ve Cevdet sözde oraya vardıklarında ertesi 

günü döneceklerini zannederlerdi. 

Mersin’e giderken Atatürk büstü varıdı. Bu 3 kahraman 

bunu görünce duygulanarak şöföre “Bu güzel 

topraklarda bırakın bizi girelim denize bir de banyo 

yapalım” dediler. “Tamam”. Elbiselerini denizde 

yıkayıp sıktılar, tarandılar ve sonra da tekrar yola 

koyulup Mersin’de gidecekleri yere vardılar. Orada 

sivil komutanlara teslim edildiler. Mersin’de de iki 

gece kaldıktan sonra Adana’ya gidecekleri haberi 

geldi. Vehbi buradan ayrılmadan önce “Mersin’de 

vali var mı” diye sordu. Var dediler. Gidip ziyaret 

etmek istedi. Tamam denilerek vali konağına gidildi. 

Vali yardımcısı görüşecekti. Tek tek onları 

yukarı çağıracaktı. Ama Vehbi diğer iki arkadaşına 

“Vali’ye mülteci geldik” deyin. Onlar da “Tamam” 

dediler. Sıra Vehbi’ye gelince “Ne var Hayrola.” 

“Sizden yardım isterim.” “Sen kimsin.” “Biz mülteci 

değilik, kaçakçı da değilik, biz geldik memleketimize 

silah istemek için buraya geldik.” Öyle 

deyince adam masa başında hem konuşup hem de 

kalemle önündeki kâğıtlara imza atarken birden elinden 

kalemi bırakıp ayağa kalktı ve doğru Vehbi’nin 

yanına giderek ona sarıldı. O kadar gururlanmıştı 

ki Vehbi’yi öperek başka türlü duygular içine girdi. 

Sonra gözleri dolu halde, “Elimden geleni yapacam.” 

”Allah razı olsun”… Vali yardımcısının odası 

yukarda idi. Merdivenleri büyük bir endişe ile çıkan 

Vehbi ne ile karşılaşacağını bilmiyordu, ama içinde 

de bir umut vardı. Silah getirmek istediğini valiye 

duyurabilir oradan da Ankara’ya ulaşabilirdi. Bu 

düşüncesinden olumlu tepki aldığı vali yardımcısı 

yanından ayrılırken hızlıca koşarak merdivenleri inip 

aşağı inmişti. Artık huzurluydu. 

Vali konağının dışına çıktıklarında arabaya bine- 

62


cekleri sırada üzerlerinden rastgele bir uçak geçti... 

Vehbi de komutana “Komutanım geçen uçak Türk’tür, 

Amerikan’dır, yoksa İngiliz’dir” Komutanın içine 

sanki de ateş saplandı... Doğru onları MİT’e götürdü. 

O gün de Irak’ta ihtilal olduydu. Orada bir odaya 

kapatıldılar. Odada bir de Arap çavuş varıdı. Beraber 

tam bir hafta yattılar, ne banyo yaptılar ne de başka 

bişey... Onlara ne için yattıklarına dair hiç bişey da 

demediler..Bir haftanın sonunda Ankara’dan ekip 

geldi. Vehbi’yi çağırdılar... ”Vehbi Mahmut, yukarı 

gelsin.” “Sen kimsin, adın ne Nerelisin” “Goççina” 

“Goççina’dan sonra Pirgo gelir Ne gelir bilin” 

Vehbi da bu adama anlattı. Aldı kitapçığı açtı baktı, 

baktı... 

Sonra Vehbi ve arkadaşları yarım saat geçmeden o 

adamın “Götürün çocukları banyoya” talimatı ile iki 

Sivil asker eşliğinde hamama götürüldüler, oradan 

yemeğe vs. 

Tekrar içeri girdiklerinde karşılarında bulunan 

bir adam vardı. Bu adamın adı Dr. Burhan 

Nalbantoğlu idi. Kendisi Kıbrıs Türkü idi. TMT’nin 

kurulmasında ilk öncü olan kişilerdendi. Kendisi o 

dönem Ankara’da bulunuyordu. 

Adam Vehbi’ye “Sen beni tanırmın” “Sen Burhan 

Nalbantoğlu değil misin” “Sen doktorsun, sen bana 

bir tokat vurduydun köyde” gülüştüler, sonra “Gel” 

dedi. Kıbrıs Türkiye Anamur’u haritada gösterdi. 

Ben size “Piskot(bisküvi) ve karpuz verdim götüresiniz.” 

“Nasıl götüreceksiniz” dedi. Vehbi haritada 

kendilerine her yeri, Köprülerden ağaçlara tepelere 

kadar gösterdi... O karpuz ve Piskotları nasıl köye 

ulaştıracaklarını anlattı. 

Ertesi günü “Binin arabaya” dedi, doğru Anamur’a 

gittiler. Tekneyi aldılar. Ama ağları bulamadılar… 

Tekneye silahlar yüklendi ve Kıbrıs’a gitme 

hazırlıkları artık tamamlanmıştı. 

Burhan Nalbantoğulu’nun yanında İsmail Tansu 

komutan da vardı. Vehbi’nin Anamur’a gelmesi 

üzerine ikisi Ankara’dan Vehbi’nin bulunduğu yere 

gelmişlerdi. Vehbi’ye ve arkadaşlarına 12 tabanca 

5 kasa mermi 5-10 dane da bomba teknelerine 

yüklenmişti... Gerekli hazırlıklar bitince Vehbi ve 

arkadaşları tekneye bindiler. Helalleşip yola koyuldular. 

Ancak Vehbi bu mutluluğunu haykırmak 

istemişti. Kendisine verilen silahlardan birini alıp 

birkaç el havaya ateş açtı ve “Bu Kıbrıs’ın kurutuluşu 

olacak!” diye haykırdı... 

Günler sonra nihayet Lefke açıklarına varmışlardı. 

onları bekleyen köylüler de her gece denizde ışık 

çakallardı, gelen olur da onlara sinyal olur diye. Nihayet 

başarı ile Köye vardılar. Köydeki arkadaşları 

bunun üzerine hemen onları buldu. O an herkes 

heyecanla “Bu silahları napacayık” diye. Onların 

verdikleri cevap netti; “TMT’ye vereceyik.” 

Yorgun bir halde eve giden Vehbi ve arkadaşları 

bu kez köylünün “Bize silahları ver” baskısı ile 

karşılaştı. Hatta “İki tanesini sat yahu” diye yalvarmalar 

başladı... TMT’den köye gelecek olan adam 

“Vehbi Mahmut’a 29 lira borcum var” diyecek idi. 

Günler geçer silahları almaya gelen yok... 5 gün 5 

gece kimse yok... Bunun üzerine Vehbi silahları 

köyden çıkarmaya karar verdi. Çünkü Köylü dilinde 

konuyu dolandırmaya başlamıştı. Biri duydu 

mu yakalanma ihtimali yüksekti. Bunun üzerine 

köyde dağlık bir yere silahları gömdüler. Ertesi günü 

Lefkoşa’ya vardılar. 

Amaçları TMT’cileri bulmaktı... Teşkilatta o zaman 

İlter Kırmızı, Salih Serter vardı, onları bulup 

görüştüler. Vehbi onlara “Silahlar geldi”. “Ma inanalm 

yahu...”. orada bulunan Zeki Çavuş ise hemen 

“Silahlar yoksa vuracayık sizi.” dedi. Üç ayrı taksi 

ile Erenköy’e gittiler. Orada silahların gömüldüğü 

yeri kazdılar. İlter Kırmızı geldi. Serter geldi, 

Zeki Çavuş geldi. Topal Mahmut da vardı. O silah 

çıkmasa hesapta bu 3 kahramanı vuracaktı. Günün 

sonunda silahlar çıkarıldı ve teslim edildi. Bu silahlardan 

sadece bir tane köy için ayrıldı. Onlar kaç kapı 

çaldılarsa köylerini korumak için silah istemişlerdi. 

Oysa onlara silah yok deniliyordu. O kadar silah 

almışlardı ama kendi köyleri için günün sonunda sadece 

bir silah bırakacak kadar da fedakârdılar. 

Vehbi bu silahları arkadaşları ile teslim edince olur 

ya silahları alan bu ekip yolda yakalanırlarsa ve işin 

sonunda kendileri ihbar etti diye iftiraya uğrarlarsa 

diye düşünerek silahları alan araçlar ile Lefkoşa’ya 

kadar gittiler. Silahları merkeze teslim ettiklerinde 

ise köylerine rahat bir şekilde geri dönmüşlerdi. 

Artık ikinci seyahatin planları yapılmaya hazırdı… 

İşte bu hikâye Kıbrıs’ta yaşanan Bereketçilik 

Destanının ilk bölümü oldu. Bu kahramanlar defalarca 

bu silah taşımacılığını yaptılar. Vehbi Mahmut sadece 

bu destana sebep olan kahramandı. Ardından 

diğer kahramanlar sıraya dizildiler. Ancak kimileri 

azgın sularda hayatını yitirdiler.. 

Bugün pek çoğu hayatını yitirdi. Ancak onlar 

bu topraklarda efsane oldular. Onları tarih 

kitaplarında görmek, yaşatmak lazım olsa da bunun 

eksikliğini yaşayan bir nesil ile karşı karşıyayız. 

Umarım bu hikâye tüm Türk gençliğine yaşanan 

kahramanlıklarımızdan bir kesit sunabilmiştir.. 

Onları rahmetle anıyoruz… 

63


EYVALLAH 

• 


Gülistanda gülfidanı dileyen, 

Dost dalında dem bulana Eyvallah… 

Deryalarda damlaları eleyen, 

Dost selinde dem bulana Eyvallah… 

Ruhumuza dem vurdular erenler, 

Ser verdiler halkamıza girenler, 

Gönüllere ayar veren yarenler, 

Dost ilinde dem bulana Eyvallah... 

Sema eder, semah döner yanarız, 

Kuraklaşmış nefislere pınarız, 

Bin yıllardır büyüyen bir çınarız, 

Dost yolunda dem bulana Eyvallah.. 

Talip olur; çilelere güleriz, 

Nefsi değil; ruhumuzu bileriz, 

El yükselir, biz ayağa ineriz, 

Dost dilinde dem bulana Eyvallah… 

Hayat nefesim ki Yesevi’dendir, 

Felaha davet ki, Mesnevi’dendir, 

Hâlîdi Nakşımız, sır demindendir, 

Dost gelende dem bulana Eyvallah… 

Hatme, zikir, tesbih ekinlerimiz, 

Mümin, sofi, ihvan yakınlarımız, 

Nefis üstünedir akınlarımız, 

Dost görende dem bulana Eyvallah… 

Hacı Bektaş, Bahauddin pirimiz, 

Mansur gibi yüzülse de derimiz, 

Son nefeste ayan olur yerimiz, 

Dost gülende dem bulana Eyvallah… 

Yazılı fermanım, boyun büküktür, 

Kul hanem ki, duvarlarım yıkıktır, 

Namemde gördüğün nurdur, akiktir, 

Dost pulunda dem bulana Eyvallah… 

Kimi canlar, ney üfleyip dönerler, 

Kimi kandil olur; yanıp sönerler, 

Nefs yoluna kâmil ata binerler, 

Dost salanda dem bulana Eyvallah… 

Kandemir’im, boşa çaba olmasın, 

İmdat eden, zulme tebâ olmasın, 

Kul kapısı, ömür hebâ olmasın, 

Dost çalanda dem bulana Eyvallah… 

64


Prof. Dr. İSKENDER ÖKSÜZ’le 

SÖYLEŞİ 

• 

Konuşan: Sinan DEMİRTÜRK* 

TÖRE: Hocam, siyaset ve düşünce dünyasını çok 

meşgul eden bir mesele olması bakımından, ilk sualimiz 

olarak, “Millet” mefhumunu ve taşıdığı anlamı 

tahlil etmenizi istirham edebilir miyim 

İ.ÖKSÜZ: Başüstüne… Fakat önce soru cümlenizin 

başını inceleyelim: “…siyaset ve düşünce 

dünyasını çok meşgul eden bir mesele olması 

bakımından…”. Bakın, dikkat edin, bu söylediğiniz 

Türkiye için doğru. “Millet” mefhumu, Türkiye’nin 

siyaset ve düşünce dünyasını çok meşgul ediyor. 

Fakat Batı için doğru değil. Yani Bir Almanya’nın, 

bir ABD’nin siyaset ve düşünce dünyasını millet 

mefhumu pek de aman aman meşgul etmiyor. Daha 

doğrusu Almanları, Amerikanları ilgilendiren bir 

millet münakaşası yok. Ama Türkleri ilgilendiren 

bir millet münakaşası var. 

Bir egemenliğe son verilmesi çalışmaları yürürken, 

onun ideolojik alt yapısını da kurmak gerekiyor. 

Türkiye’de Türk Milleti’nin 1071’de başlayan 

egemenliğine son verme hazırlıkları epey ilerlemiş 

durumda. İdeolojik alt yapının dayanakları 

aşağıdakilerden biri veya birkaçı olabilir: 

a.Aslında Türk Milleti diye bir millet yoktur. Son 

yıllarda icat edilmiştir. 

b.Hatta millet diye bir toplum birimi yoktur. Millet 

hayalidir. 

c.Millet vardıysa da, modernitenin bir sonucudur, 

içinde bulunduğumuz modernite sonrası çağda millet 

yok olma yolundadır. 

Fakat belli ki bu iddialar sadece Türk Milleti için 

geçerlidir. Söylediğim gibi batı milletleri için değil. 

Olmayan, bundan sonra da olmaması planlanan 

Türk Milleti’nin dışındaki medenî batılı milletler 

için millet, siyasî egemenliğin ve meşruiyetin temelidir. 

Bazı devletler, hâlâ, “egemen = sovereign” 

diye prensi gösteriyorlarsa da herkes, o prensin 

aslında bir milleti temsil ettiğini görmektedir. Pratikte, 

yirmi birinci asırda, millet egemenliğin ve 

*Gazi Ünv. Öğr.Gör. 

65


meşruiyetin en yaygın dayanağıdır. 

Gerçekten bir durup düşünün. Türkiye 

Cumhuriyeti’nde “hâkimiyet milletin” olmasa, hepimiz, 

milliyeti belirsiz bir güruh halinde Türkiye 

Cumhuriyeti’nin sadece vatandaşı olsak, o Türkiye 

Cumhuriyeti denilen devletin sınırları nasıl çizilecektir 

Şuradan derseniz size sorarlar, “Neden oradan 

da biraz beriden değil”. Önce sınırlar çizilip sonra 

içerde kalana “millet” demek mümkün değildir. Bu, 

yani önce sınır çizip içindekilere millet demek, birinci 

dünya harbinden sonra galiplerin bizim bölgemizde 

giriştiği bir iştir. Tabiî sınırları milletler çizmiştir. 

Tabiî olmayan, milletlerin değil de başkalarının çizdiği 

sınırları haritaya bakarak kolayca diğerlerinden 

ayırabilirsiniz. Meselâ Suriye-Irak sınırı, o ülkelerin 

milletleri değil de millet tasarımcıları tarafından 

çizilmiştir. Londra’da çizilmiştir. Cetvelle çizilmiştir. 

Suudî sınırı, Filistin sınırı da öyle…(1) 

Milletin aslında egemenliğin ve meşruiyetin en 

yaygın dayanağı olduğunu söyledim. Millet daha 

başka birçok şeyin de dayanağıdır. Bakın bunu 

Princeton Üniversitesi Siyaset Bilimi hocası Mark 

Beissinger nasıl ifade ediyor: “Modern dünyada, 

milletlerin içersinde rekabet ettiği bir milletler evreni 

icat etmek zorundayız. Gellner’in bize anlattığı gibi, 

bir milliyet yok olsa, bir başka milliyet bu boşluğu 

hızla doldururdu. Yüksek kültürün yaygınlaştığı bir 

dünyada millî olmayanı hayal bile edemeyiz. 

Çağdaş devlet ve ekonomi, işlevini, millet denilen 

kabın içinde yürütmektedir. Gellner(‘in dediği gibi), 

‘Milliyetçilik, belki her zaman tahripkâr değildir 

ama, yer çekimi gibi önemli ve sarıcı bir kuvvettir.“(2) 

TÖRE: İçinde bulunduğumuz dönem itibariyle, “ 

etnik ayrılıkçılığın” ön plana çıkarıldığını görüyoruz, 

“Etnisite” ve “ Millet” meselesini bu kapsamda 

açıklayabilir misiniz 

İ.ÖKSÜZ: Biliyorsunuz Marksizm, milletin 

varlığını kabul etmez. Kozmopolitlik iddiasındadır. 

Türkiye’de uzun süre kavga komünist fikir taarruzu 

ile onun karşısında direnenler arasındaydı. 

Bu arada, komünizme karşı olduğunu deklare eden 

bir başka grubun, siyasî ümmetçilerin de en az 

komünistler kadar milliyetçiliğe ve çağdaş millet 

fikrine yabancı ve karşı oldukları dikkatlerden kaçtı. 

Dünya görüşü aşiretin henüz aşılmadığı zaman ve 

coğrafyalarla sınırlı bu grup, “millet” mefhumunu 

kavrayamamıştır. Millet dendiğinde kavim, aşiret 

gibi ilkel topluluklardan birini veya ırkı anlar. Milletin 

kültür, dil, tarih şuuru gibi temel unsurlarını 

görmez. Meselâ “İslamiyet ruhumuz, Türklük bedenimizdir” 

veya “İçi İslam, dışı Türk; dışı içinin kölesi” 

gibi sloganları düşününüz. Bunlarda “Türk” ırktan, 

biyolojiden, etten ve kemikten ibaret değil mi Başka 

bir deyişle Türk, cesettir. Millet buysa kültür bu milletin 

neresinde Tarih şuuru neresinde Çok açıktır 

ki onların kafasındaki millet, millet değildir. Irktır, 

kavimdir, bir sulp münasebetinden ibarettir. Hâlbuki 

din kadar milliyet de zihinle ve gönülle ilgilidir. 

Bu iptidaî düşünce, soğuk harpten sonra kendisine 

tabiî bir müttefik buldu: Bölgede kendi millî şuuruna 

sahip ve hâkim güç teşkil etme ihtimali bulunan bir 

devlet istemeyen emperyalistler. Bütün yapılacak şey, 

cesetten ibaret olan “Türk”ten de vaz geçivermekti. 

Öyle ya, Türk et ve kemikten ibaretse bundan vazgeçmenin 

ne zararı vardı ki Zaten et, kemik ve ırktan 

ibaret başka gruplar da vardı… Ve 24, sonra 36, 

sonra 40 küsur etnisiteyi ard arda saymaya başladık. 

Bunların hepsi et, kemik, ırktı ve aslında hiç biri millet 

değildi. Türk de tıpkı onlar gibi millet değildi. 

“Milletimiz” diye bir şey vardı ama bu herhalde Türk 

Milleti değildi. 

Bakınız, George Friedman, etkili bir millî 

güce engel olmak için etnisitelerin kullanılışını 

nasıl anlatıyor: “Amerika Birleşik Devletleri’nin 

büyük stratejisi Avrupa’daki İngiliz stratejisinden 

türemiştir- kuvvetler dengesinin idamesi... tıpkı 

Birleşik Krallık gibi Amerika Birleşik Devletleri de 

muhtemel bölge egemenlerini daha tomurcuk halinde 

iken yok etmeye yöneldi. Irak’taki 1990-91 harbi ve 

Sırbistan/ Yugoslavya’daki 1999 harbi bu stratejinin 

örneklerdir. Bu stratejinin içinde koalisyon halinde 

harp etmek, Amerika’nın gücünü bir taraftan diğerine 

kaydırarak bölgede iktidar sahibi olma ümitleri besleyenlerin 

planlarını asgari güç kullanımıyla akamete 

uğratmak vardı. Bu ABD stratejisi global liberalizm 

ve insan hakları ideolojisi kılıfına sarılmıştı”(3) 

Basra Körfezi’nde bu kadar çok emirlik nereden 

çıktı dersiniz Bir asır önce aynı stratejiyi izleyen 

İngiltere İmparatorluğu’ndan tabi… 

Peki, manipüle edecek etnisite bulmak kolay 

mı Eğer millet şuuru zayıflatılmış bir toplulukta 

iseniz çok kolay. Dünyada 10 000 civarında etnisite 

var. Millet sayısı ise yüzlerde. Arada iki 

mertebe, yani yüz kat fark var. İçinden birkaç etnisite 

çıkaramayacağınız millet yoktur. Şu çok meşhur 

sınırları yeniden çizilmiş Orta Doğu haritasının 

ve o haritanın makalesi “Kan Sınırları”nın müellifi 

Emekli Yarbay Ralph Peters etnisite bulmanın 

kolaylığını anlatır ve yedekte tuttuklarını sayar: 

“Bahailer, İsmaililer, Nakşibendiler…”(4). Demek 

ki gerekirse onlara da demokratik özerklik verir, 

66


olmadı devlet kurar, sonra da millet inşa ederiz… 

TÖRE:Yazılarınızda ve söyleşilerinizde, dikkat 

çektiğiniz bir konu olarak, “Üniter Devlet” ve “Milli 

Devlet” arasındaki farkların neler olduğu konusunu 

izah edebilir misiniz 

İ.ÖKSÜZ: Üniter Devlet ile Millî Devlet iki farklı 

kavram. Üniter, federalin tersidir. Tek merkezden 

yönetilen devlet demektir. Meselâ ABD, meselâ 

Almanya üniter olmayan, federal devletlerdir. Ama 

ikisi de millî devlettir. Millî olmayan, üniter de olmayan 

devletler olabiliyor. Fakat bunlar pek dayanıklı 

değil. Yugoslavya, Çekoslovakya, Belçika gibi. 

Bakınız siyaset bilimci Alfred Stepan, millî olmayan 

federasyonlar için neler söylüyor: “Komünizm 

sonrası Avrupa, federalizm konusunda dikkatli 

olmamız gereğini gösteriyor. Komünist siyasî sisteminde 

sekiz Avrupalı devlet vardı. Bunlardan beşi 

üniter devletlerdi (Macaristan, Polonya, Romanya, 

Arnavutluk ve Bulgaristan). Üçü federaldi (Sovyetler 

Birliği, Yugoslavya ve Çekoslovakya). Mucizeler yılı 

1989’dan yedi yıl sonra bu beş üniter devletten beşi 

de hâlâ üniter devletlerdir. Üç federal devlet 22 devlete 

bölünmüştür.”(5) 

TÖRE:Dünya’da düşünce çevrelerinin uzun 

yıllardır tartıştığı bir konu olarak, Küreselleşme 

sürecinin, Milli Kültürler ve Milli Devletler üzerinde 

hangi etkileri bıraktığını düşünüyorsunuz Kanaatinizce, 

Ulus devletler için bir tehdit söz konusu mu 

İ ÖKSÜZ: İnsan tabiatında iki özellik insan insan 

olalı mevcut: Toplum halinde yaşama ve rekabet. 

Söz konusu toplumun ne olabileceği, fizik imkânlarla 

sınırlı. Dünyası birkaç kilometreye hapsolmuş 

insan gruplarından ancak aile, sülale, klan, kavim 

toplumlarının çıkmasını, bu toplumlar içinde yaşayıp 

rekabet etmelerini beklersiniz. 

Önce atın ehlileştirilmesi ve daha sonraki teknik 

gelişmeler insanın menzilini arttırdıkça temel toplum 

birimi daha dar birimlerden millete doğru gelişmiştir. 

Atı erken ehlileştiren ve bozkır medeniyetine ulaşan 

Türkler millet birimine de erken vardı. Milletin 

Avrupa modernitesinden sonra doğduğunu iddia 

edenler, Orkun kitabelerini, Kaşgarlı Mahmud’u 

izah etmek zorundadırlar. Bu izahlar yapılmadan 

“millet modernitenin ürünüdür” iddiası havada kalır. 

Avrupa bize göre statik insanlar diyarıydı. Onlar 

millete daha geç ulaştılar. Bizden de, uzak doğudan 

da sonra… Fakat dikkat çekicidir, Avrupa’daki ilk 

millî devletler de yine bir ulaşım aracının, uzun 

menzilli gemilerin geliştiği ülkelerde ortaya çıktı. 

İngiltere’de, Hollanda’da ve diğer sahil ülkelerinde. 

Özetle, ne kadar çok ulaşım, iletişim varsa aşiretten 

veya Avrupa feodalitesinden o kadar önce çıkıp millet 

formuna o kadar erken ulaşıyorsunuz. 

Küreselleşme, insan menzilinin dünyanın hemen 

her noktasında bütün dünyayı kapsayacak derecede 

artışıdır. Bu bilgi menziline sahip insan kendine 

benzeyeni, kendi dilini konuşanı ve kendine benzemeyeni, 

kendi dilini konuşmayanı daha erken, daha 

yakından ve daha rahat tanıyacaktır. 

Mekanizma, Karacaoğlan’ın özetlediğinden ibarettir: 

Gezdim seyran ettim Frengistan’ı 

Elleri var, bizim ele benzemez, 

Güzelleri türkü söyler çığrışır 

Dilleri var bizim dile benzemez 

Şimdi Frengistan’ı seyran etmek için Karacaoğlan 

gibi yollara düşmek gerekmiyor. Televizyonun uzaktan 

kumandasına basmak yetiyor ve dilleri bizim 

dile benzemeyenleri, illeri bizim ile benzemeyenleri 

hemen görüyorsunuz. Benzeyenleri de. 

Küreselleşme, insanların millet birimi içinde 

işbirliği ve millet birimi içinde rekabet etmelerinin 

zirve noktasıdır. 

TÖRE: Türkiye’de bazı düşünürler, dünyada ve 

bizde milliyetçiliğin sonunun geldiğini ısrarla 

söylüyorlar. Bu hususla ilgili olarak görüşlerinizi 

alabilir miyim 

İ ÖKSÜZ: Düşünce ne kadar uçuksa, düşünce 

sahipleri de kendilerinden o derece emin oluyorlar 

galiba. Önce soruya soruyla karşılık vereyim… Hal 

böyle ise niçin AB içinde “milliyetçilik yükseliyor” 

alarmları çalmaktadır Niçin Eurobarometer anketleri 

yıllar içinde yükselen bir milliyetçiliğe işaret 

etmektedir Bakınız, Türk Milliyetçiliği’ne pek de 

sempati duyduğu söylenemeyecek TESEV’in Umut 

Özkırımlı’ya hazırlattığı “Milliyetçilik ve Türkiye- 

Avrupa Birliği İlişkileri” adlı raporun Teşekkür 

Bölümü’nde Özkırımlı ne diyor, “Türkiye ve dünyada 

‘yükseldiğine ‘ inanılan milliyetçiliğin Türkiye- 

Avrupa Birliği ilişkilerini nasıl etkilediği üzerine bir 

araştırma yapma düşüncesi Türkiye Ekonomik ve 

Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV) Dış Politika Programı 

‘na ait.”(6) Yani ne imiş Bir taraftan bize, “haydi, 

artık milliyetçilik öldü, sonuna geldik, dünyanın 

gidişi bu” diyeceksiniz, sonra da kendi içinizde oturup, 

“yahu bu milliyetçilik de yükselip duruyor, haydi 

bir rapor hazırlatalım da bu yükselişi nasıl önleriz 

bir bakalım” diye karar alacaksınız. Buna bilimin 

yüksek ilkeleri deniyor. 

Marksistlere göre 19. ve 20. asırda da millet ve 

67


68 

milliyetçiliğin sonu gelmişti. Hızla önce proleter 

diktatörlüğüne, daha sonra da devletin eriyip 

yok olduğu komünist topluma gidiyorduk. Kesinlikle 

oraya gidiyorduk, bundan eminlerdi. Sonuçta 

bu kesin yola girenler ortadan kayboldu. Dünyada 

birkaç numune hâriç proleter devleti olduğunu iddia 

eden, komünist topluma gittiğini söyleyen kalmadı. 

Fakat sizin de belirttiğiniz gibi “ısrarla söylüyorlar” 

kısmı kaldı. Demek ki bu arkadaşlar her şartta ısrarla 

söyleyecek bir şey buluyorlar. Her şartta kendilerinden 

eminler. Yalnız, acıdır, emin oldukları şeyler 

değişiyor. İki şey değişmiyor: 1.Emin olanların 

kimlikleri ve 2.Emin olma şiddetleri. Öyle ki, elli 

yıldır her emin oldukları şey “kaçınılmaz”, “bilimin 

gereği”, “tarihin kesin akışı” oldu. Bir de millet ve 

milliyetçiliğin sonundan emindiler. Geçen yüzyılda 

da emindiler, şimdi de eminler. Emin olmak son 

derece rahatlatıcı bir ruh hali olmalı. 

Az önce, millî olmayan devlet imparatorluktur 

dedim. İmparatorlukların 20. asrın ilk yarısında 

öldüğünü sanmıştık. En geç, en geç, İkinci Dünya 

Harbi’nden sonra, 1950’lerde bittiler… Geriye bir 

tek Sovyet İmparatorluğu kalmıştı, o da asrın sonuna 

doğru öldü. 

Şimdi uyanıyoruz. Meğer imparatorluklar ölmemiş. 

Suret değiştirmiş. Galiba bugün bütün mücadele o imparatorluk 

devletinin, bu sefer adı konmadan ve belki 

de bayrağı dalgalandırılmadan yeniden kuruluşudur.(7) 

Osmanlı’nın terminolojisi ile anlatayım: 21. 

asrın imparatorluklarında milleti hâkimelerin, mesela 

Amerikanların veya Almanların veya Fransızların 

veya bütün AB ortaklığındaki milletlerin devletleri 

millî; tabi milletlerin yani milleti mahkûmelerin devletleri 

de millî olmayan devlet olacaktır herhalde. 

Bugünkü Irak, yarınki Anadolu devleti gibi. Biz milli 

devlet olmayacağız, onlar olacak. 

“Diktörtgen Anadolu etnik mozaiği”nde kurgulanmaya 

çalışılan devlet benzese benzese Dubai 

Havaalanı’nın transit yolcu salonuna benzer. Fakat 

bu çok milletli devlet hakkında şu garanti var: Bu 

devlet, kesinlikle bir süper gücün bölgedeki emellerine 

yardımcıdır. Az önce belirttiğim gibi sınırları 

plastiktir… Gerekirse cetvelle yeniden çizilebilir. 

Tarihte, böyle, içinde millet, hatta insan bulunmayan 

topraklar oldu. Küçük misali Diego Garcia 

adasıdır. Önce İngiltere’nin, sonra ABD’nin 

sömürgesi olan bu adada sözde kimse yaşamıyordu. 

Issız adaydı. Sonra ortaya çıktı ki, üs yaparken o ada 

halkını oradan sürüvermişler. 

Orta boy misali İsrail’dir. İsrail kurulurken Batı 

dünyasında Filistin için kullanılan tarif, “Vatansız 

bir halk için, halksız bir vatan” idi. İsterseniz bunu, 

“Vatansız bir millete, milletsiz bir vatan” diye de tercüme 

edebilirsiniz. Çok sonra Filistin’de ihmal edilen 

yerli bir halk olduğu keşfedildi. Ama anlaşılan onlar 

da Diego Garcia ahalisi gibi gözden kaçmış. 

Büyük boy misal Kuzey Amerika’dır. O zamanın 

İngilizleri, ki daha sonranın Amerikanları’nın öncülleriydi, 

“wilderness”te kendilerine vatan kuruyorlardı. 

Yani, bakir, insansız bir kıtada. Orada önce ihmal 

sonra imha edilen yerli ahalinin o zamanki nüfusunun 

birkaç on milyon olduğu tahmin ediliyor. 

Anlaşılmaktadır ki Anadolu ve onun müştemilatı, 

İncil’in mukaddes toprakları da şu anda bakirdir. Bir 

milleti barındırmamaktadır. Ancak otuz-kırk farklı 

etnik grup oralarda rastgele dolaşmaktadır. Tıpkı 

Apaçiler, Komançiler, Siyular gibi… Bakalım bu 

milletsiz vatanların geleceği nasıl olacak Nasıl mamur 

ve medeni kılınacak. 

Bakınız, 2001 yılında Oxford Üniversitesi 

Yayınevi’nden enteresan bir kitap çıktı. Adı, “Devletin 

doğru boya getirilmesi: Sınırların değiştirilmesi 

politikaları (8) ”. Konu, başlıktan da anlaşılacağı gibi 

bazı devletlerin kesilip biçilip “doğru” boya getirilmesi. 

Tabi bu doğru boya getirme için sınırların da 

taşınması lâzım geliyor. 

Acaba “doğru boya getirilmesi gereken” devletler 

hangileri Kitapta bunlar ayrı bölümler halinde tek 

tek ele alınmış: Kongo/Zaire, Pakistan, eski Sovyet 

ülkeleri, Türkiye, Irak, Doğu Timor ve Ürdün. 

Kitabın editörlerinden birini daha önceki yazılarından 

tanıyordum, Irak Kürdistanı Anayasası’nın 

danışmanlarından Brendan O’Leary. Türkiye 

bölümünü de Ümit Cizre yazmış. Hani TESEV’in 

anayasa raporundaki danışman hocalarımızdan... 

Böyle bir kitapta hiçbir zaman Almanya’yı, 

ABD’yi, Fransa’yı bulamayacaksınız. Çünkü o milletler 

başkadır, biz başkayız. Daha doğrusu onlar millettir, 

biz etnik güruhlarız. 

TÖRE: Türk Milliyetçiliği düşüncesi ve Milli Devlete 

sahip çıkma ideali, hatta vatanseverlik söz konusu 

olduğunda, bu değerlere yönelik, açık bir savaşın 

yürütüldüğüne şahit oluyoruz. Size göre, bazı yazar 

ve düşünürlerin temsil ettiği bu tavır ne anlama 

gelmektedir 

İ. ÖKSÜZ: Az önce söylediklerimin içinde bu sorunun 

da cevabı var diye düşünüyorum. Ama siz bu soruda 

kullandığınız kelimelerle az önce anlattıklarıma iki 

cephe daha ilâve ettiniz. Birincisi “vatanseverlik” 

sözüdür. 

Avrupa’da milliyetçilik, bizden ve dünyanın 

geri kalan her yerinden farklı gelişti. 18.-19. asırda 

Avrupalılar Tanrı’nın kendilerini dünyanın geri 

kalanını yönetmekle görevlendirildiğini kabul 

ediyorlardı. Bunun ayrıntısına girmeyeyim ama devasa


Amerika kıtasına uzanan emperyalizm ve yerli 

halkları yok etme hareketlerinin dayandığı ideoloji 

buydu. Dindarsanız, beyaz ırkın Tanrı tarafından 

bu işlerle görevlendirildiğine inanırdınız. Dindar 

değilseniz, dünyada üstün ve aşağılık ırklar 

bulunduğu, üstünle-rin aşağılıkları tasfiye edip 

onların yurtlarında hüküm sürecekleri bilimin 

gereğiydi. Her iki halde de batı milliyetçiliği, daha 

doğrusu ırkçılığı demek lâzım, ötekini aşağılık 

görme üzerine kurulmuştur. Şöyle de söyleyebilirim, 

batı milliyetçiliklerinin içinde milletleri aşan (transnasyonal) 

bir ırkçılık vardır. 

Bu düşüncelerin zirvesi ve sonu ikinci dünya 

harbidir. Almanya’nın mağlubiyetinden sonra, 

ırkçılığın saçmalığı ve taşıdığı felaket potansiyeli 

iyice anlaşıldı. 1945’ten itibaren batıda ırkçılıkla iç 

içe gelişmiş “milliyetçilik” de pek sevimli bir tabir 

değildi artık. Fakat millet ve milliyetçilik bütün 

gücüyle devam etmekteydi. Batı milletlerinin içinde 

bulunduğu tabiî haldi milliyetçilik. Buna bir çare bulundu: 

Milliyetçilik yerine “vatanseverlik” denecekti. 

Patriotism! Patria, vatan, daha doğrusu babamızın 

vatanı demektir. Hani şu füzesavar füzelerin adı 

gibi: Patriot. ABD’de, 11 Eylül saldırısından 

sonra teröre karşı güvenlik amacıyla hürriyetleri 

kısıtlayan kanunun ismi de “Patriot Kanunu ~ Patriot 

Act”dır. Batılı milletlerin milliyetçilikleri iyidir 

ve ismi “vatanseverlik”tir. Mahkûm milletlerin milliyetçilikleri 

ırkçılıktır ve bir an önce silinmelidir. 

Özkırımlı’nın dediği gibi, “Bu bakışa göre milliyetçilik 

akılcılıktan uzak, şiddete eğilimli, ilkel bir 

ideolojidir, bir tür ‘aşırılıktır’. Bu tanım, sosyal 

bilimcilere milliyetçiliği başkalarına ‘yansıtma’ ve 

kendi milliyetçiliklerini görmezden gelme olanağı 

vermektedir. Milliyetçilik başkalarının malıdır, ‘biz’ 

im değil./ Çoğu zaman bu tutumu desteklemek için 

kendi milliyetçiliğimize farklı bir ad verme yoluna 

da gidilir. Genellikle bu iş için seçilen terim ‘vatanseverlik’ 

tir… Bu noktada sorulması gereken sorular 

şunlardır: Iraklıları ‘milliyetçi’, Amerikalıları 

‘vatansever’ yapan nedir(9) ” 

“Vatanseverlik” konusunda söyleyeceklerim bunlar. 

Sorunuzdan anlaşılıyor ki millî egemenliğin yok 

edilmeye çalışıldığı şu geçitte, Türkiye’de vatanseverlik 

kavramına dahi tahammül yoktur. 

İkinci nokta, milliyetçiliğe karşı olan “bazı yazar 

ve düşünürler”. Bence bu “düşünürler” hakkında 

artık biraz derin düşünmemizin zamanıdır. Düşünür 

entelektüel mi demek Eğer öyleyse bizimkiler 

dünyadakilerden çok farklı. Çünkü entelektüellerin 

baş özelliklerinden biri fikir bağımsızlığıdır. 

İki entelek-tüelin, iki düşünürün aynı şeyleri 

düşünmesi pek mümkün değildir. Fakat bizimkilere 

bakıyorsunuz, sahne sanatçısı düşünüründen, ikoncan 

düşünüründen ‘araştırmacı yazar’ düşünürüne 

kadar hepsi tıpa tıp aynı şeyleri düşünüyor. Bir 

birinin kopyası gibi. Böyle geniş çevreleri birden 

bire aydınlatan hikmetlere “alınmış hikmet” deniyor 

biliyorsunuz. O zaman bu “bazı düşünür ve 

yazar”lara kopyanın orijinalini 1. Kimin verdiğini ve 

2. Onların hangi mekanizmalarla bu orjinali kabule 

ikna edildiklerini araştırmamız lazım. 

TÖRE: 12 Haziran seçimleri geride kaldı, Yeni 

Anayasaya duyulan ihtiyaç, toplumsal kesimler 

tarafından dillendiriliyor. Bir düşünce adamı olarak 

size sormak isterim, Türkiye’ nin ihtiyaç duyduğu 

anayasa modeli nedir 

İ. ÖKSÜZ: 1982 anayasası düzinelerle değişikliğe 

uğradı. Ama şimdi sözü edilen değişiklik doğrudan 

doğruya devletin temelleriyle, meşruiyetiyle, 

egemenliği ile ilgili. Değiştirilmek istenen 

1982 anayasası değil, 1924 anayasasıdır. Hatta 

değiştirilmek istenen, 1071’ de tesis edilen egemenliktir 

diyebilirsiniz. 

Ben size sorayım: Siz, hiç, “şu şu maddeler olmasa 

ne güzel anayasamız olurdu” dediniz mi 

Böyle bir ihtiyaç duydunuz mu; duyuyor musunuz 

Yakınlarınızdan böyle bir teklif, bir talep, bir arzu 

dile getiren oldu mu Bakın birkaç ay önce genel 

seçime girip çıktık. Hiçbir parti, anayasanın şu ve 

bu maddelerini değiştireceğiz diye bir propaganda 

çalışması yapmak ihtiyacını hissetmedi. Veya böyle 

bir beyanda bulunmaktan kaçındı. Genel olarak, 

kamuoyunu hazırlayıcı nitelikte, “çok güzel bir 

anayasa yapacağız” gibi laflar edildi. Demek ki 

“toplumsal kesimler tarafından dillendirilen” bir 

değişiklik ihtiyacı yok. Ha, şurası doğru, BDP ve 

TESEV tarafından bu ihtiyaç dillendiriliyor. İmralı 

ve PKK tarafından dilendiriliyor. Ama her halde sizin 

“toplumsal kesimler”den kastiniz bunlar değil… 

Bu “toplumsal kesimler” az önce bahsettiğimiz fikir 

birliği içindeki düşünür, yazar ve aydınlarla aynı 

olmasın sakın 

TÖRE: Anayasanın değiştirilemez maddeleri ve 

“Türklük” vurgusu anlaşılan büyük bir rahatsızlığa 

sebep oluyor. Bu konuda neler söylemek istersiniz 

İ. ÖKSÜZ: Az önce belirttiğim gibi bizden millî 

olmayan bir devlet talep edilmektedir. Millî olmayan 

devletten tabiatıyla “Türklük” çıkarılacaktır. 

Bu öyle bir sunulmakta, “bazı düşünür ve yazarlar” 

bu konuda da yukarıda bahsettiğim inanılmaz fikir 

birliğini öyle yüksek sesle tekrarlamaktadırlar ki… 

69


Sesler o kadar yüksek, o kadar birbirinin aynı ve 

kendinden emin ki insan tereddüde düşüyor. Acaba 

gerçekten dünyada devletler anayasalarından millet 

isimlerini çıkardılar da bizim haberimiz mi olmadı 

Merak ettim, gidip Fransız, Alman, İspanyol, Yunan 

anayasalarına baktım. Yirmibirinci Yüzyıl Türkiye 

Enstitüsü’nün Dergisi’nde yazdım. Tekrarlayayım: 

Fransız Anayasası başlangıcı: “Fransız halkı vakarla 

ilan eder ki…” (Fransa halkı değil!) Metinde 

“Fransa” iki defa, “Fransız” 5 defa geçiyor. 

Alman Temel Kanunu başlangıcı: “Tanrı ve insanın 

huzurunda… Alman Halkı, kurucu iktidarlarını kullanarak…” 

(Almanya halkı değil!) Temel kanunda 

45 defa “Alman”, 17 defa “Almanya” denmektedir. 

Almancada metinde kelime işlemciyle bu ayrımı yapmak 

kolay. Alman: Deutsch. Almanya: Deutschland. 

Yunan Anayasası tamamen “Elenler” için kaleme 

alınmış. Meselâ vatandaşların kanun önünde eşitliğini 

değil, Elenlerin kanun önünde eşitliğini öngörüyor! 

İspanya Anayasası’nda “İspanyol” 20 defa geçiyor. 

İspanya 26 defa. 

Sonuçta önceki tespitimize dönüyoruz: Onlar 

millet, biz değiliz. Fransa Fransızların, Almanya 

Almanların, fakat Türkiye hepimizin! 

TÖRE:Son günlerde, Cengiz Çandar’ ın hazırladığı 

malum rapor ve Hasan Cemal’ in Kandil’ de Murat 

Karayılan’ la yaptığı mülakat, Kürt Sorunu(!)’ nun 

çözümünde, PKK ve Öcalan’ a öncelik verilmesi üzerinde 

duruyor, bu süreci nasıl değerlendiriyorsunuz 

İ. ÖKSÜZ: Apo’ya ve Karayılan’a sorarsanız, başka 

türlü bir cevap almanız mümkün mü 1922’de de 

Hacı Anesti’ye sorsanız, “Ege Sorunu”nun çözümü 

için Yunan Ordusu’na ve Kral Konstantin’e öncelik 

verilmesini tavsiye ederlerdi. Ama biz sorunu bundan 

biraz farklı şekilde çözdük. 

Çandar’ın “rapor”unu okudum. Tipik bir TE- 

SEV etüdü. “Rapor” olduğuna göre her halde bir 

“araştırma”nın sonuçlarını rapor ediyor zannedersiniz 

değil mi Ama herhalde çok zaman kaybedip 

Açık Toplum Vakfı ve Chrest Vakfı’nın kaynaklarını 

heba etmemek için varılacak sonuçları önceden belirleyip 

etüdü ona göre yaptırmışlar. Çandar, metodunu 

açıklıyor: “Siyasi partiler arasında Milliyetçi Hareket 

Partisi (MHP) ile raporun içeriği ve amacına ilişkin 

kategorik olumsuz tavrından ötürü görüşülmemiştir. 

‘Teröristlerin Türk adaletine teslim olması’ ya da 

‘eşkiyaya haddinin bildirilmesi’ gibi söylemleri parti 

pozisyonu haline getirmiş olan MHP’nin bu aşamada, 

raporun içeriğine anlamlı bir katkı sağlayabileceği 

düşünülmemiştir… Sorunun simdiye kadar doğrudan 

tarafı olmuş Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) temsilcilerle 

doğrudan görüşmeler yapılmamış olsa da… 

bu raporun metodolojisi, vardığı sonuçlar ve önerileri, 

Orgeneral Basbuğ’un Terör Örgütlerinin Sonu 

başlıklı kitabında dile getirdiği görüşlerden temelde 

ayrılmaktadır.” İlerleyen bölümlerde CHP’de 

Baykal yönetiminin de metodolojiye uymadığını, 

buna karşılık yeni yönetimden ümit var olunduğunu 

hissediyorsunuz. Demek ki bilim böyle işler. Ne sonuca 

varacağınızı önceden bilirsiniz. Bu sonuca muhalefet 

edebilecek kurum ve kişilerle görüşmezsiniz. 

Raporu okursanız, “metodoloji”nin şu sonuçlardan 

ibaret olduğunu görürsünüz: 

1.Öcalan çok önemli, büyük ve etkili bir adamdır. 

2.Öcalan’ın dediklerini yapın: PKK’ya genel af 

çıkarın. 

3.Öcalan’ın dediklerini yapın: Öcalan’ı serbest 

bırakın. 

4.Öcalan’ın dediklerini yapın: Güneydoğu’nun 

eğitim ve güvenlik işlerini onlara verin. Finansmanı 

siz sağlayın. 

Çandar, işte bu “metodoloji”ye uymayan kaynakları 

“rapor”una almamış. Eh ben de olsam almazdım… 

TSK doğrudan taraf olduğu için onun görüşlerine yer 

verilmemiş ama “isyan, kalkışma – insurgency” konusunda 

ABD askerî kaynaklarının yayınlarına bol 

miktarda yer verilmiş. Öyle ki atıf yapılan yabancı 

kaynakların hemen tamamı ABD ordu ve güvenlik 

kuruluşlarına ait. 

Tabi, Çandar’ın önem verdiği ve raporunun 

metodolojisine uygun bulduğu ABD askerî 

kaynaklarının yaklaşımı ile Türk askerî kaynaklarının 

yaklaşımı arasında bir fark var. ABD, kendi ülkesindeki 

kalkışmadan değil, Irak ve Afganistan’daki 

kalkışmadan bahsetmektedir. Fakat Çandar’ın 

metodolojisinde bu farkın çok da önemli olmadığı 

anlaşılıyor. 

Son olarak şunu söyleyeyim: Çandar’ın, atıf 

yaptığı ABD askerî kaynaklarının tamamını 

okuyabildiğini sanmıyorum. Zamanının ne kadar 

kısıtlı olduğu rapora akseden aceleden belli. Ben 

de anti-terörizm, anti-insurgency münakaşası okudum. 

Meselâ Obama’nın Savaşları(10) adlı kitabın 

hemen yarısı bu münakaşaya ayrılmıştır. ABD 

yaklaşımında anti-terörizm, teröristlerin bulunup 

öldürülmesinden ibarettir. Anti-insurgency ise buna 

ilâveten—bundan vaz geçerek değil—kalkışmanın 

kapsadığı bölgeye bölge nüfusunun kırkta veya ellide 

biri kadar bir kısmı sivil hünerlerle donatılmış 

güvenlik elemanının yerleştirilmesini kapsar. Antiinsurgency, 

karşı tarafın muharebe kapasitesine 

zarar verilmesinden ibaret değildir. Karşı tarafın 

ABD çıkarlarına zarar vermekten tamamen vaz 

70


sıyla—ABD için burası önemli—daha pahalı bir operasyondur. 

ABD, Afganistan ve Pakistan’da El-Kaide 

ve Taliban’a karşı yürütülen hareketi sıklıkla 

kalkışmaya karşı (anti-insurgency) bir operasyon 

olarak değerlendirmiştir. Silahsız yakalanan Usame 

bin Ladin’in yakalandığı yerde kurşuna dizilmesi bu 

operasyonun zirve noktasıdır ve anti-insurgency’nin 

içinde anti-terörizm uygulamasıdır. Ama bu, sanırım, 

Çandar’ın metodolojisine pek uymuyor. Onun 

için yok kabul edelim. TESEV-Çandar “bilimi” 

böyle bir şey. Metodolojinize, yani topluma buyurmak 

istediğiniz mesaja uyan vakıalar gerçektir, 

uymayanları yok sayarsınız ve bunu göğsünüzü gere 

gere söylersiniz. Ne yani Siz Mustafa Kuseyri etiği 

o olayla bitti mi sandınız 

TÖRE: Türk Milliyetçiliği düşüncesinin, tarihi ve 

teorik meseleleri, düşünce ve siyaset hayatımızdaki 

yerinin güçlendirilmesi ile ilgili yazı ve yorumlarınız, 

milliyetçi camiada önemli tepkiler aldı. Sizce, milliyetçilerin 

durduğu nokta ve hedefleri ile ilgili olarak 

neler söylemek istersiniz 

İ. ÖKSÜZ: Pek aydınlık bir tablo çizmediğimi teslim 

edersiniz. Hal bu iken adlarına “milliyetçi” ve 

“Türk” kelimeleri geçen kurumların tepkisizliğini 

dile getiren bir yazı yazmıştım. Onlar yine tepkisiz 

kaldı ama çoğu genç onlarca kalem bir durum tespiti 

yapmaya davrandı. Çok mutlu oldum. Birlikte epey 

yol aldık. Verilmiş bir hikmeti aktarmadığımız için 

kurulmuş gibi aynı şeyleri söylemiyoruz ama fikir 

birliğine vardığımız geniş alanlar var. 

Görülüyor ki, ülkücüler biri 1980’den hemen önce, 

diğeri hemen sonra iki ciddî darbe aldılar. 

Birincisi milliyetçilik eşittir Müslümanlık 

propagandasıdır. Yıllarca gençliğe bu telkin edildi. 

Hâlbuki Marksizm nasıl milliyetçilik aleyhtarı 

idiyse siyasî ümmetçilik de onlardan daha kategorik 

milliyet düşmanıdırlar. İşte şu anda onların 

Türklüğe saldırısı ile karşı karşıyayız. Bu ilk darbe 

bizim gençliğimizin bir kısmını ve seçmenimizin bir 

kısmını aldı, götürdü, siyasi ümmetçilere teslim etti. 

O tarihte bizim içimizde bulunan bu tiplerin hiç biri 

bugün bizimle değil. Fakat o virüsün sloganları hâlâ 

tekrarlanıyor, tahribatı sürüyor. 

İkinci darbe, gençlikte, fikir adamları arasında siyasette 

ve yerel yapılarda 1980 öncesi nesille yenilerin 

irtibatının kesilmesidir. Birinci darbe ikincisinin 

etkisini katlayarak arttırdı. 

Bugün yukarıda bahsettiğim ve sayıları onları bulan 

genç kalemler, genç akademisyenler, “herkesin 

ülküsü kendine mi”, “ülkümüzü niçin kaybettik” 

diye soruyor. 

Bir an önce yeni nesillerin eskilerle ve birbiriyle 

fikir irtibatını yeniden kurmalıyız. Etkin bir 

eğitim faaliyetine başlamalıyız. 1960’larda dört 

doçentle yola çıkmıştık. Hepsi o kadardı. Şimdi 

bilim adamı sayımız bine gidiyor. 

Ama… 

TÖRE:Kıymetli zamanınızı bize ayırdınız, çok 

teşekkür ederim. 

(1)Trevor Royle, “Sınırlarla oyunlar” makalesinde 

Arabistan’da sınırların çizilişini eğlenceli bir üslupla 

anlatıyor: Trevor Royle, “Games With Borders; With a Red 

Pencil and an Empty Map of Arabia…”, Sunday Herald, 23 

Şubat 2003. http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4156/ 

is_20030223/ai_n12580720/ 

Türkçesi: http://ioksuz.blogspot.com/2007/12/snr-elenceleri-sir-percy-coxun-canna.html 

(2) Mark Beissinger, “ The State of the Nation, Ernest Gellner 

and the Theory of Nationalism”, sayfa 170, editör:John 

E. Hall, Cambridge University Press (1998) 

(3)http://www.stratfor.com/weekly/20100907_911_and_9_ 

year_war 

(4) http://www.armedforcesjournal.com/2006/06/1833899 

(5) Alfred Stepan, “Modern multinational democracies: 

transcending a Gellnerian oxymoron”, “The State of the 

Nation, Ernest Gellner and the Theory of Nationalism, 

editör:John E. Hall, Cambridge University Press (1998) 

kitabında, sayfa 227. Daha önceki alıntılarımın kaynağı da 

Stepan’ın bu makalesidir. 

(6) “Milliyetçilik ve Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri”, 

Umut Özkırımlı, Tesev Yayınları, Ocak 2008, İstanbul. 

(7)George Friedman’ın “Gelecek On Yıl” (Doubleday, 

2011) kitabındaki ana tema budur. Friedman, “ABD bir 

imparatorluktur. Bunun tam anlamıyla farkına varmalı ve 

bir imparatorluk gibi davranmalıdır.” tezini savunmaktadır. 

Friedman’a göre ABD imparatorluk gibi de davranmakla 

birlikte zaman Amerikan siyaset ve fikir adamları bu gerçeği 

görmezden geliyor. 

(8) “Right-sizing the State: the Politics of Moving Borders”, 

editörler: Brendan O’Leary, Ian S. Lustick ve Thomas Callaghy, 

Oxford University Press, Oxford 2001 

(9) Umut Özkırımlı, adı geçen eser sayfa: 

(10) Bob Woodward, “Obama’s Wars”, Simon and Schuster 

2010. 

71


MUHİTTİN ARAR’ın 

“YÜRÜ ÇOCUK” ŞİİRİNİ TAHLİL 

• 

Prof. Dr. Nurullah ÇETİN 

Yürü çocuk, yerinden doğrul; 

Etrafta çakal enikleri; havlar, yaklaşır yuvana 

Obanı otağını sele verir, 

Genç yaşını görmesinler diye, 

Ele verirler yurdunu… 

Ocağın, otağın bilinmesin; sen büyümeden 

Ananı, atanı… 

Yaman bir vuruştu; koca ninenden kalma 

Duvarlar arasına saklanan mavzer 

Kara gün aklansın, saklanmış ümitler 

Şimdi senden saklanan 

Senden uzaklaştırılan 

Dedenin, atanın kütüğü, kitabı… 

Senin adına her cinayet 

Satılan toprağın, geleceğin 

Dünlerden kalma ne varsa… 

Çocuk, al eline taş toprak, kâğıt kalem 

Çek göğsüne doğru yayını 

Boşalt oklarını ne kadar kara kızıl varsa 

Önde bitirmek hakkı senin her vuruşu. 

Duruşun kurt duruşu, bakışın bayrak 

Evine otağına süzül kartallarca 

Kimler sarmış sarmalamış yüreğini 

Pas tutmuş yerin yedi katı, göğün gökleri 

Yerle gök arası çıyan, çakal, it sürüsü 

Kanını emer her karanlık 

Kurt yurdunda ünleyen devşirme kafalı 

Senin adına oynadığı, dahası sus pusluğu 

Senden değil eti, tırnağı 

Senin yüreğine oynar borsada 

Kursağı rüşvet, iç etme, damarı kansız 

Yüzü senden çizgilere dayanamaz, köle 

Tutsaklığın dayanılır bir tarafı direnmeye 

Otağına giren it sürüleri oynaşır herkesle 

Yeter ki, avutsun bağırsağını 

Yeter ki, senin adına seni, dedeni, nineni… 

Pazarlasın senin... 

72


Çocuk; doğrul kalk 

Çocuk; hiç uyumamağa uyan 

Çocuk; bir sen olacaksın yarınında 

Çocuk; Türk Türkmen diyarımın şarkısı 

Çocuk; gel artık üşüyen yüreklere 

Sevgisiz, saygısız, korkak yüreklere dikil… 

Ananın ak sütünce hakkın ve görevindir çocuk: 

Haydi, artık ezanlar sana, mehterler… 

Konu: Millî uyanış çağrısı 

İzlek: İçerden ve dışarıdan hain, kalleş düşmanlar 

tarafından kuşatılan Türk milleti, bu kuşatmayı ancak 

yerli, millî ve İslamî değerlerini hatırlayarak, onlara 

sımsıkı sarılarak yaracaktır. 

Düşünce: Şiir, ideolojik bir şiir olup Türk milletine 

Türk-İslam değerleri etrafında bilinçlenmesi için 

çağrıda bulunmaktadır. 

Olay: Şiir saf şiir olup manzum hikâye değildir. 

Somut bir olay yok, ancak hem tarihten hem de 

günümüzden yaşanmış bazı olaylara değiniler 

bulunmaktadır. 

Varlık: Şairin somut nesnelere yaklaşım tarzı sezgi-ci/idealisttir. 

Şiirde kendilerine yer verilen nesneler 

daha çok millî ve manevî değeri olan ya da bu 

değerlerin yüklendiği nesnelerdir. 

Duygu: Şiirde hamaset duygusu çok belirgin 

biçimde ön plandadır. Türk milletinin uyanması, dirilmesi, 

kendine gelmesi, doğrulması için oluşturulan 

bir heyecan duygusu baskın durumdadır. Ayrıca 

geleceğe dair millî ümit duygusu da belirgindir. 

Simge ve İmgeler Sistemi: 

“Yürü çocuk, yerinden doğrul; 

Etrafta çakal enikleri; havlar, yaklaşır yuvana 

Obanı otağını sele verir, 

Genç yaşını görmesinler diye, 

Ele verirler yurdunu… 

Ocağın, otağın bilinmesin; sen büyümeden 

Ananı, atanı…”: Burada “çocuk” simgesi, Türk milletinin 

genç neslini temsil ediyor. Şair, çocuğa hitap 

ederken yetişmekte, gelişmekte olan, henüz etrafında 

olan bitenlerin farkında olmayan Türk gençliğine 

uyarıcı bilinç telkin ediyor. 

*“Yürümek ve doğrulmak” imgesi, Türk gençliğinin 

millî varlığını devam ettirme kararlılığını, doğrulmak 

da Türk milletinin aleyhine gelişen olaylara, kurulan 

tuzaklara, örülen çoraplara, üretilen Türk’ü tasfiye 

projelerine karşı kararlı millî bir direnişi, millî tepkiyi 

ve sebatkâr bir duruşu imliyor. Şair, Türk gençliğine 

maddi ve manevi, millî ve İslamî bütün değerleriyle 

donanarak kendi yolunda yürümesini ve yanlış yollara 

sapmamasını telkin ediyor. Ayrıca etrafında 

oluşturulmaya çalışılan bütün tehlikelere karşı da 

uyanık olup karşı durmasını salık veriyor. 

*“Etrafta çanak enikleri” simgesinin karşılığı ise, 

Türk milletine tuzak kuran, Türk millet varlığını 

yok etmek, etkisiz hâle getirmek, köleleştirmek, 

sömürmek, kıskıvrak kuşatarak yok etmek isteyen 

Türk düşmanı bütün unsurlardır. Bunlar arasında 

Amerikancısı, Avrupa Birlikçisi, Ermenicisi, 

Kürtçüsü, liberali, komünisti bütün çevreler vardır. 

Bunlar, Türk’ün yuvasına, vatanına, iş yerine; hatta 

aile içine kadar dişlerini göstere göstere havlayarak 

yaklaşmaktadır. Nitekim her gün evlerimizde televizyonlardan 

Türk’e Türk düşmanlığı propagandası 

yapan çakal eniklerinin havlamalarını işitiyoruz. 

Amerika’nın sözcülüğünü yapan, PKK’nın, Ermenicinin, 

şunun bunun propagandasını yapan 

gazeteci, yazar, uzman, akademisyen, bilmem ne 

adı altında bir sürü çakal eniği televizyonlarımızdan 

her gün bize doğru havlayıp durmaktadır. Bunların 

yuvamıza yaklaşması, Türk yuvası olan vatanını ele 

geçirmek, paylaşmak ve bu vatanın efendisi olmak 

hedefidir. Bu çakal eniklerine karşı yavrukurt Türk 

gençliğinin diri, kararlı, uyanık, bilgili ve bilinçli bir 

dikkatle karşı duruşu talebi vardır. 

*“Obanı otağını sele verir,” imgesinin karşılığı ise, 

daha anlamlıdır. Oba ve otağ simgeleri, Türk millet 

ve vatanının karşılığıdır. Anadolu Türk vatanı, Türk 

kültür ve medeniyet değerleriyle, Türk’ün kendi 

kendisini ifade ettiği, kendi değerleriyle bir millet 

kimliği kazandığı, kendi millî ruhunu terennüm ettiği, 

kendi millî kimliğini üretip geliştirdiği bir kutsal vatan 

ocağıdır, otağıdır. 

Türk düşmanları, dışarıdan batılı ya da başka 

yönden bütün emperyalist çevreler ve onların yerli 

işbirlikçileri, dahilî müttefikleri, sözcüleri, taşeron 

temsilcileri Türk milletini yok edip vatanını ele 

geçirmek için büyük bir saldırı hâlindedirler. Yer altı 

ve yer üstü bütün ekonomik zenginliklerinden kültür ve 

medeniyet değerlerine, dilinden, dininden, örfünden, 

âdetinden, tarihsel değerlerine kadar bütün millî 

varlıklarını sele vermek, yok etmek için çok kapsamlı 

bir saldırı hâlindedirler. İşte şair, bu büyük tehlikeye 

karşı Türk gençliğini uyarmak, harekete geçirmek ve 

gerekli tedbirleri almasını sağlamak adına uyarıyor. 

73


“Yaman bir vuruştu; koca ninenden kalma 

Duvarlar arasına saklanan mavzer 

Kara gün aklansın, saklanmış ümitler 

Şimdi senden saklanan 

Senden uzaklaştırılan 

Dedenin, atanın kütüğü, kitabı… 

Senin adına her cinayet 

Satılan toprağın, geleceğin 

Dünlerden kalma ne varsa…”: 

*“koca nine” simgesinin karşılığı, Türk’ün uzun 

dünya tarihine damgasını vuran ecdadıdır. Atalarımız, 

bizim en önemli tarihsel mirasımızdır. Ulu atalarımızın 

bıraktığı mücadele mirası yeni nesillere hız verecektir. 

Türk’ün ecdadı yüzyıllar boyunca her türlü engele, 

zorluğa, sıkıntıya, en güçlü düşmana karşı bile 

kararlılıkla, azimle, ümitle, şevkle mücadele etmiştir. 

“Koca nine” simgesi oldukça anlamlı ve iyi düşünülmüş 

bir simgedir. Bu bizim ordu-millet karakterimizi 

yansıtan bir ifadedir. Biz Türk millî varlığımızı, maddi 

ve manevi bütün değerlerimizi kadınıyla erkeğiyle, 

çoluğuyla çocuğuyla bütün bir millet olarak topyekün 

savunuruz. Gerektiğinde yaşlı kadınlarımız da savaşır. 

Ninelerimiz bu anlamda kocadır. Bu kocalık hem 

heybet, büyüklük, hem ihtiyarlık, hem tecrübe birikiminin 

karşılığıdır. Koca ninenin torunları, ecdadının 

izinden giderek, onlara layık olmaya çalışacaktır. 

*“Duvarlar arasına saklanan mavzer” simgesi de 

Türk’ün mücadele azmini, kendini koruma refleksini, 

kendisine yönelen bütün tehlikelere karşı tepki koyma 

heyecanını ifade eder. Teslim olmama, haklı davası 

uğruna sonuna kadar savaşma, millî ve dinî varlığını 

ortadan kaldırmaya çalışanlara karşı sert bir direniş 

ruhunu ifade eder. Dıştan ve içten gelecek bütün tehlikelere 

karşı Millî Mücadeleden kalma mavzerin 

temsilciliğinde millî direniş ruhu her zaman diridir, 

gerektiğinde ortaya çıkar. 

Bugün Türk gençliğinin dedesinin, atasının kütüğü 

ve kitabı kendisinden saklanıp uzaklaştırılmıştır. 

Kütük, millî değerlerimizi, kitap yani Kur’an da İslamî 

değerlerimizi karşılayan iki simgedir. Bu durumda 

özellikle Tanzimat’tan beri yeni Türk nesilleri sürekli 

atasının millî ve dinî değerlerinden uzaklaştırılmaya 

çalışılıyor. Türk gençliği, bu emperyalist projelerin 

farkına varmalı, kendisinden uzak tutulan ecdadının 

hem kütüğünü hem kitabını sımsıkı sahiplenmelidir. 

Amerika ve Avrupa Birliğinden oluşan emperyalist 

çevrelerin yerli sömürge valisi gibi çalışan yöneticiler, 

uzun zamandan beri Türk vatanını yabancılara 

karış karış satmakla kalmıyor; aynı zamanda genç 

Türk neslinin geleceğini de satıyor. Şehit atalarımızın 

kanları pahasına bize miras bıraktıkları vatan, 

toprağıyla, kültürüyle, geçmişiyle geleceğiyle emperyalistlerin, 

yabancıların hâkimiyetine, kontrolüne 

bırakılıyor. Vatan elden gittikten sonra yeni nesillerin 

geleceğine, gelecek tasarımı rüyalarına da pranga 

vurulmuş oluyor. Bu büyük cinayetlere dur diyecek 

olan da yine millî bilinçle donanmış, evrensel bilgiyle 

kuşanmış genç Türk neslidir. 

“Çocuk, al eline taş toprak, kâğıt kalem 

Çek göğsüne doğru yayını 

Boşalt oklarını ne kadar kara kızıl varsa 

Önde bitirmek hakkı senin her vuruşu.”: 

”Taş toprak, kâğıt kalem” simgeleri hem maddi 

hem de manevi anlamda Türk kültür ve medeniyetini 

inşa etmeye devam etmek için gerekli olan malzemelerdir. 

Ülkenin maddi anlamda imarından manevi 

anlamda soyut sanat üretmeye kadar her alanda millî 

kültür ve medeniyetimizi devam ettirme kararlılığının 

karşılığıdır. Türk gençliği bilimde, sanatta, siyasette, 

kültürde her alanda büyük bir atılım gerçekleştirmelidir. 

Yayı göğsüne doğru çekip okları boşaltmak imgesi 

ise, Türk gençliğinin doğuştan getirdiği bütün 

kabiliyetlerini sonuna kadar kullanması talebini ifade 

eder. Türk gençliği kendisine Allah’ın verdiği kabiliyetleri 

sonuna kadar tam kapasite ile kullanabilirse 

her milletten önde olacaktır. Bu bakımdan yeni Türk 

nesillerine ümit, aşk, şevk, ideal aşılamak gerekir. 

“Duruşun kurt duruşu, bakışın bayrak 

Evine otağına süzül kartallarca 

Kimler sarmış sarmalamış yüreğini 

Pas tutmuş yerin yedi katı, göğün gökleri 

Yerle gök arası çıyan, çakal, it sürüsü 

Kanını emer her karanlık”: 

Türk gençliğinin duruşu kurt, bozkurt duruşu 

olmalıdır. Bozkurt duruşu hele günümüz şartlarında 

oldukça gereklidir. Zira Türk kültür tarihinin simge 

figürlerinden biri olan bozkurt, Türk karakterini 

pek çok bakımdan temsil eder. Türk varlığını ortadan 

kaldırmak için bin türlü projenin uygulamaya 

konduğu günümüzde bozkurt duruşlu milliyetçi Türk 

gençliğinin cesareti, atılganlığı, kararlılığı her zamandan 

daha elzem bir durum ortaya çıkarmıştır. 

Türk gencinin duruşu bozkurt duruşu, bakışı da 

bayrak olacaktır. Türk bayrağı, Türk milletinin kendi 

vatanında, kendi bağımsız devletinde, kendi bağımsız 

siyasi iradesinin siyasi idaresine hâkim kılınmasının bir 

sembolüdür. Göklerde süzülen Türk bayrağı, aslında 

temsilî olarak Türk milletinin sonsuz bağımsızlığının, 

hürriyetinin özgürce, başka milletlerin esaretiyle 

kısıtlanmadan, sınırlanmadan dalgalanmasını ifade 

74


eder. Türk gençliği de bayrak bakışlı olacaktır. 

Bakışlarından bağımsızlık, özgürlük, kendine güven, 

sonsuzluğu hedeflemek, büyük idealler peşinde 

koşmak gibi soylu bir duruş ortaya koymalıdır. 

Türk gençliği evine yani vatanına kartallar gibi 

süzülecektir. Kartal simgesi de Türk milletini temsil 

eden unsurlardan birisidir. Gökyüzünün en yüksek 

yerlerinde özgürce, kendine güveni tam olarak 

uçan kartal, Türk milletini temsil eder. Ayrıca kartal, 

tarla farelerini, kurnaz tilkileri, korkak tavşanları en 

üstten görür, izler, takip eder ve güçlü pençeleriyle 

anında yakalar, etkisiz hâle getirir. Türk gençliği de 

aynen kartal gibi özgürce hem göğün en yüksek yerine 

çıkacak, uçacak hem de kendisine ihanet eden 

sürüngen, hain, kalleş ne kadar tarla faresi varsa enselerinden 

tutup etkisiz hâle getirecektir. 

Çıyan, çakal, it sürüsü gibi simgeler, Türk milletine 

kalleşçe, haince düşmanlık yapan, Türk’ü yok 

etmek isteyen düşmanları temsil eder. Bunlar her 

tarafı sarmış vaziyettedir. Yani dışarıdan ve içerden 

Atatürk’ün deyimiyle haricî ve dahilî bedhâhlar 

tarafından kuşatılmış vaziyetteyiz. Siyaset, ekonomi, 

kültür gibi alanlarda uygulanan politikalar, yapılan 

faaliyetler hep Türk milletini tasfiye etmeye dönüktür. 

İşte bütün bu kalleş düşmanları ve düşmanlıkları 

fark etmeli, onları iyi tanımalı ve tedbirlerini de ona 

göre almalıdır. Karanlıkların Türk’ün kanını emmesine 

izin verilmemesi için Türk gençliğinin çok uyanık 

davranması gerekmektedir. 

“Kurt yurdunda ünleyen devşirme kafalı 

Senin adına oynadığı, dahası sus pusluğu 

Senden değil eti, tırnağı 

Senin yüreğine oynar borsada 

Kursağı rüşvet, iç etme, damarı kansız 

Yüzü senden çizgilere dayanamaz, köle 

Tutsaklığın dayanılır bir tarafı direnmeye 

Otağına giren it sürüleri oynaşır herkesle 

Yeter ki, avutsun bağırsağını 

Yeter ki, senin adına seni, dedeni, nineni… 

Pazarlasın senin...”. 

Şair burada bir başka önemli soruna değinmektedir. 

Özellikle Tanzimat’tan beri Türk ve Müslüman olmayan, 

Türk ve Müslüman düşmanlığını içinde gizleyen 

devşirme kafalı sinsi düşmanlar, milletimize musallat 

olmuştur. Bunlar ekonomimizi, siyasetimizi, kültürümüzü, 

toplumsal hayatımızı kontrol altına alarak 

bizi yıllarca sömürmektedirler. Bu devşirme kafalı 

sinsi düşmanlar, bizimle aynı duyguları, düşünceleri, 

heyecanları paylaşmazlar. Bizim derdimizi dert edinmezler, 

bizim iyiliğimizi değil kötülüğümüzü isterler. 

Kendi menfaatleri için bizim maddi ve manevi 

bütün değerlerimizi satarlar. 

Hırsızlık, rüşvet gibi her türlü gayr-i meşru işleri 

mübah görürler. Bunlar bizden görünüp içimizde 

yaşayan ve Türk otağına giren it sürüleridir. Bütün 

değerlerimizi pazarlayan asalaklardır. Türk gençliği 

bunları da iyi tanımalıdır. 

“Çocuk; doğrul kalk 

Çocuk; hiç uyumamağa uyan 

Çocuk; bir sen olacaksın yarınında 

Çocuk; Türk Türkmen diyarımın şarkısı 

Çocuk; gel artık üşüyen yüreklere 

Sevgisiz, saygısız, korkak yüreklere dikil… 

Ananın ak sütünce hakkın ve görevindir çocuk: 

Haydi, artık ezanlar sana, mehterler… “: Türk milletinin 

yeniden doğruluşunun, ayağa kalkmasının, 

kendine gelmesinin, kırılanı döküleni toplamanın, 

eksiği gediği gidermenin, kalkınıp ilerlemenin 

güvencesi dinamik yeni Türk neslidir, Türk 

gençliğidir. Türk gençliği her türlü tehlike karşısında 

uyanık olmalı, ümitsizliğe, karamsarlığa, yılgınlığa 

düşmüş millete ümit ve şevk vermelidir. 

“Ezan” dinî değerlerimizin, “mehter” de millî 

değerlerimizin temsilcisi olan iki önemli kavramdır. 

Türk milletinin yeniden ayağa kalkışı da bu iki temel 

değere sımsıkı sarılmakla mümkün olacaktır. 

Metinlerarası İlişkiler: Şiirde başka kaynaklardan 

doğrudan ya da dolaylı bir etkilenme ya da yararlanma 

görülmemektedir. Şair daha çok özgün bir 

senteze kavuşturduğu duygu ve düşüncelerini izlenimlerine 

dayalı olarak aktarmış. 

Nazım Şekli: Şiir mısra kümelenmesi ve kafiye 

bakımından tamamen serbest tarzda yazılmış. 

Dil ve Üslup: Şiirde dil sapmalarına rastlanmıyor. 

Şair Türkçeyi dilbilgisi kurallarına uygun biçimde 

kullanmış. Yalnız “çakal enikleri”, “çıyan, çakal, it 

sürüsü”, “damarı kansız” gibi bazı argo kelime ve 

ifadelere yer verilmiş. 

Üslup olarak da daha ziyade eleştirel üslup, hamasi 

üslup, hitabet üslubu ve yalın üslup kullanılmış. 

Ahenk Özellikleri: Şair, şiirini ahenkli kılabilmek için 

kafiye ve vezin gibi geleneksel ahenk unsurlarına yer 

vermemiş. Serbest vezinle yazdığı şiirinde ahengi iç 

ahenkle sağlamaya çalışmış. Fakat 6 defa “çocuk” 

kelimesini mısra başlarında tekrarlayarak belli 

bir ahenk oluşturmuş. Bu tabii ayrıca şiirin temel 

kavramı ve figürü olan çocuk üzerindeki hassasiyeti 

göstermesi açısından da önemlidir. 

75


GELSİN 

• 

Mehmet AVŞAR 

“ Haktan ayrılmayınız” 

Emrine uyan gelsin. 

Bir ülkü ki uğruna 

Başını koyan gelsin. 

Hafta hafta günbegün 

Yaklaşıyor toy, düğün 

Ülküsünü Türklüğün, 

Özünde duyan gelsin. 

Tekbirle dolan, taşan 

Hak yolunda savaşan 

Benliğine kavuşan, 

Özüne koşan gelsin. 

Bu yurdun, bu yuvanın 

Kitabımız Kuran’ın 

Bu mukaddes davanın 

Delisi olan gelsin. 

Ülkümüz ilden ile 

Söylenir dilden dile 

Bu kara sevda ile 

Sinesi dolan gelsin. 

Binlere karşı tekçe 

“ Töre ”miz üzre mertçe 

Ve söz verip erkekçe 

Sözünde duran gelsin. 

Köy, kasaba, bucağın, 

Ay-yıldızlı sancağın 

Hasılı; bu toprağın, 

Kadrini bilen gelsin. 

76


KAHRAMAN TÜRK KADINLARI 

Son Bir Örnek: Üsteğmen FATMA SEHER ERDEN 

(KARA FATMA) 

• 

M. Metin KARAÖRS* 

Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu ATATÜRK, 

“Ne Mutlu Türküm Diyene” sözlerini boğazı 

yırtılırcasına bütün dünyaya haykırarak bitirdiği 

Onuncu Yıl Nutku’nda Türkiye Cumhuriyeti’nin 

Türk kahramanlığı ve Yüksek Türk Kültürü olmak 

üzere iki ana temele dayandığını belirtmiştir. 

Türkün kahramanlığını bütün dünya bilmektedir. 

Kahraman deyince önce beşeriyetin aklına 

Türk insanı gelmektedir. Kahramanlık, Türkün 

atalarından tevarüs ettiği en büyük erdemlerinden 

biridir. Bu erdem, ırkçı olmama(1) özelliğiyle birlikte 

Ergenekon’da yaşadığımız dört yüz yıl içinde Türk 

insanının genlerine işlemiştir. 

Türkçe Sözlük’te “kahraman” kelimesine “sf. Far. 

Kahraman, 1.Savaşta veya tehlikeli bir durumda 

yararlık gösteren (kimse), alp, yiğit; 2. Bir olayda 

önemli yeri olan kimse; 3. is. ed. Roman, hikâye, tiyatro 

vb. edebiyat türlerinde en önemli kişi” anlamları 

verilmiştir.(2) Türk Lehçeleri Sözlüğü’nde “batır” 

ve “alp” karşılığındadır.(3) 

Kahramanlık ruhuna sahip olma Köktürk Bengü 

Taşları’ndan beri en değerli bir Türk erdemi 

olarak gösterilmiştir.(4) Alp’lık (kahramanlık) Kültigin 

Bengütaşı’nda “Türk budununun ilini, töresini 

yapıvermek, edivermek, dört taraftaki düşmanı 

yok edip itaatli kılmak, başlıya baş eğdirmek, dizliye 

diz çöktürmek” şeklindeki davranışlar olarak 

gösterilmiştir. . Devlet adamlarının “bilge kağan 

ermiş alp kağan ermiş, buyruku yime bilge ermiş 

erinç, alp ermiş erinç” sözleriyle bilgili ve kahraman, 

emirlerinin de bilgili ve kahramanca olması 

gerektiği vurgulanmıştır. Kültigin Bengütaşı, 

Kültigin’nin kahramanlıklarıyla doludur. Bilge Kagan 

ve Kültigin’nin annesi İlbilge Katun da kahraman 

bir kadındır. Dede Korkut Hikayeleri’nde “kahraman 

olmayan çocuğun atsız olarak kalması” bir Türk 

töresidir. Alp Er Tonga, kimsenin öldüremediği tunga 

isimli bir canavarı öldürdüğünden bu ismi almıştır. 

Rahmetli ülküdaşım Necdet SEVİNÇ Türklerde 

Kadın ve Aile isimli kitabını(5) “Türkiye’de 

kadınlar bizim zannettiğimiz gibi hiçbir zaman zor 

duruma düşmemişlerdir. Türk kadınının en güzel 

süsü Türklüğüdür” sözleriyle Türk kadınlarına, 

“Her ırktan bütün kadınlara” cümlesi ile de bütün 

kadınlara ithaf etmiştir. Sevinç: 

Türklerin Yaratılış Destanı’nda Tanrı Karahan’a 

(Ülgen Ata) yaratma ilhamını veren Akana, Oğuz 

Kağan’ın biri ışıktan, digeri ağaç gövdesinden doğup 

evlendiği ve altı çocuğunun annesi olan iki kadın, 

mesela Töles ve Koçkar Türklerinin türeyişlerini 

anlatan Altay Efsanesi’ndeki kadınlar ilk kutsal 

kadınlarımızın örnekleridir. Türk destan ve efsanelerinde 

geçen Türk kadın tipi ile Yunan destanlarında 

geçen kadın tipleri, Yunan tanrıçaları tamamıyla 

birbirine zıttır. Yunan tanrıçaları, kavgacı, kıskanç, 

rüşvetçi, hileci, kardeşleri ile evlenebilen tiplerdir. 

Türk kadınlarının ekonomik hayata katıldıkları bilinmektedir. 

Özellikle Kıpçak Türkü kadınlar devlet 

idaresi ile ilgilenmişlerdir. Anadolu’daki Bacıyan- 

Rum zümresi Türkmen kadınlarıdır. Ece, Terken, 

Türkan, Hatun isimleri kadınlarımızın unvanlarıdır. 

Türk haremi hakkında Max Müller‘in düşünce ve 

tespitleri en doğru değerlendirmelerdir. Yabancı 

kadınlar, önce bizim kadınlarımızı hizmetkârıdırlar. 

İslamiyet’ten evvel Türk kadınlarının başı açıktı. 

Asya Hun kadınları eteklik yerine pantolon, ayakkabı 

yerine çizme giyerlerdi. Türklerin kadınlarla ilgili 

ahlak anlayışları, kadın köle hakları, diğer toplumlardan 

çok üstündür. Ev ve evlenme kutsaldır. Evin 

eşiği de kutsaldır. Tek zevcelik esastır., sözleriyle 

kadınlarımızı değerlendirir. 

Üsteğmen Kara Fatma DÜŞ KÖPEKLERİ 

Melek AKÇİÇEK Hanımefendi, İstiklal harbimizin 

kahraman bir Türk kadını olan Fatma Seher ERDEN 

hakkında “Üsteğmen Kara Fatma DÜŞ 

KÖPEKLERİ” adlı romanlaştırılmış bir araştırma, 

inceleme kitabı yayınladı. (Bilgeoğuz yayınları, 

13.5x21 cm ebadında, 2. hamur, karton kapaklı, 680 

sayfa, İstanbul 2012). Türk milliyetçiliği ile ilgili 

kitapları yayınlamakla şöhret kazanmış Bilgeoğuz 

Yayınevinin sahibi Sayın Oğuzhan CENGİZ, bu 

kitabı eşime armağan edince gözlerimin yorgun 

olmasına aldırmadan okudum ve Türk milletinin 

minnet ve şükranlarını sunduğu İstiklal Harbimizin 

kahraman Türk kadınlarını (Nene Hatun, Halide 

77 

*Prof. Dr. Emekli, (Yeni Türk Dli Anabilim Dalı) el-mek: 

metinkaraors@yahoo.com


Onbaşı (Edip Adıvar), Nezahat Onbaşı, Şerife Bacı, 

Fatma Seher Erden (Erzurumlu Kara Fatma), Halime 

Çavuş (Kocabıyık), Hafız Selman İzbeli, Gördesli 

Makbule Hanım, Çete Emir Ayşe, Tayyar Rahmiye, 

Tarsuslu Kara Fatma (Adile Onbaşı), Kılavuz Hatice, 

Saime Hanım, Yirik Fatma, Naciye Hanım, Faika 

Hakkı Sultan Hanım, Süreyya Sülün Hanım, Nazife 

Kadın, Domaniçli Habibe, Satı Çırpan) minnet ve 

şükranla anarak tanıtmayı uygun buldum. 

Kitaba Düş Köpekleri adı verilmesi çok anlamlı. 

Buradaki “düş” Batının, Yunan’ın Anadolu’ya sahip 

olma, Türkleri Asya içlerine geri gönderme hayali, 

düşü sanki. Şark Meselesini gerçekleştirme düşünde 

olanlar köpekleşmiş ve Türk insanının ırzına, namusuna 

vatanına saldırmanın düşünü gören köpekler, 

sonunda bu kahraman kadınların da yardımıyla 

geldikleri gibi aşağılanarak geri gitmişler. 

Kitabın ön kapağında siyah renkte yazılmış kitap 

adının yanında Üsteğmen Kara Fatma’nın elinde 

mavzeriyle milis kıyafetli bir resmi ve diğer kahraman 

kadınları ifade eden üç kadın başı resmi bir kompozisyon 

haline getirilmiş. Bu kapak kompozisyonu, 

sanki bu kahraman kadınların “bizi anladınız, takdir 

ettiniz, layık oldunuz mu yoksa bizi unuttunuz mu” 

sorularını sorduklarını düşündürüyor. 

Kitabın arka kapağında “Irza geçmeyi çocuklara 

bile yapar oldu namussuzlar! Her yeri karakol haline 

getirdiler. Eli silah tutan erkekler, sabah akşam, sabah 

akşam onları ziyarete gidecekmiş. 

Serra atıldı: 

E. biz de gidelim şu karakollara abam, köpeklere olan 

hasretimizi oracıkta gösteririz. 

Kahkahalar çadırı inletirken o devam etti: 

Salt erkekleri yiğit diye bellemişken biz de cehennem 

meyvelerine kurşunlardan bir serenat yaparız.”… 

şeklinde öfke, alay, ironi ve intikam cümleleri yer 

alıyor. 

Yazarın Bilgeoğuz Yayınevinin yayınladığı Bir Nefes 

Özgürlük adlı bir başka kitabı daha var. 

Melek AKÇİÇEK, kitabının başındaki tanıtım 

yazısına göre; İstanbul’da (Kadıköy) doğmuş, küçük 

yaşta okula başlamış, yerel gazetelerde hikaye ve 

şiirleri yayınlandıktan sonra tarihe olan tutkusuyla 

Türkiye’de birçok köy, kasaba ve şehirleri dolaşarak 

araştırmalar yapmış, tarih bölümünde okuyup 

ayrıldıktan sonra Halkla İlişkiler bölümünü bitirmiş 

halen A.Ö. Fakültesinde okumaya devam eden bir 

araştırmacı. Yazarın, “Tarihe olan tutkum, asırlarca 

adını yazdırmış değerli ecdatlarımızın yanı sıra 

geçmişe gizemli, köprüler kuran önemli şahsiyetlerin 

paha biçilmez hikâyelerini doğru ve tarafsız bir 

gözle keşfedebilmek, keşfettiklerimi de bal tadı bir 

heyecanla yazıp anlatabilmenin çok ötesindedir.” 

sözleriyle bal tadında bir tarih anlatımının dışında, 

eleştirili, vefa duygusuna yer veren, tarihi ihmallerimizi 

gözler önüne seren bir üslupla eserini kaleme 

aldığı görülüyor. 

Önsözde “Unutulmuş, ya da hiç tanınmamış bir 

kahramanı bir tablo çizercesine kaleminizle resmetmeye 

çalışmak zamanı unutturacak kadar 

uzun bir süre gerektirebilir. Bir de bu kahramanın 

etrafında en az onun kadar yürekli kadınlar olursa 

noktaları birleştirerek bir çizgi oluşturmak 

topladığınız doğru bilgilerin ancak yan yana gelmesiyle 

mümkün olabilir.” cümlelerinde belirtildiği 

gibi, yazar, Kara Fatma’yı kastederek “dört senedir 

titizlikle sürdürdüğüm yoğun bir çalışmanın içinde 

araştırdığım sadece bir kahraman değildi. Onun çetesinde 

onunla birlikte harp eden fakat adları hiç telaffuz 

edilmeyen çoğunlukla İkinci İnönü, Sakarya ve 

Büyük Taarruz’da şehit düşen ve yaşam öyküleriyle 

yürek acıtan tecavüze uğramış kahraman kızlardı” 

cümleleriyle belirtmesinden sonra Seher Hanım ve 50 

küsuru geçen kızının içinde Serra, Mihriban, Zişan, 

Cemile, Elif, Nâime, Ayşe, Şaziye, Zeynep, Mahire, 

Hatice’nin erkeklerden de Hüseyin, Hamdi, Seyfettin, 

Ferit ve birçok karakterin hikayelerinin gerçek 

olduğunu belirtir. Bu özelliğiyle kitap bir gerçek 

anılar kitabı, bir belgesel hüviyeti kazanmıştır. 

Melek AKÇİÇEK’in kitabının önsözü, yazılış 

amacını belirtmektedir: “Cansiperane fedakârlıklar 

yaparak vatan, kan ve can borcu ödeyenler tarihin 

tozu sayfalarına kaldırıp atılmamalı, bizim de 

onlara bir vefa borcumuz olmalı. İstedim ki biz de 

kutsal değerlerimizi baş tacı ederek kutsal toprağa 

sığmayanları tozlu sayfalar yerine yüreğimizde 

yaşatalım. … 

Bir tek okumak için sevgili aramayın; “onu siz 

yaratın” 

Bu kitaptaki bütün kahramanlar yazarın sevgilisi 

olmuş. Ne kadar güzel ve duygulu. 

FATMA SEHER ERDEN (ERZURUMLU 

KARA FATMA) 1888’de Erzurum’da doğdu. Subay 

Suat Derviş Bey ile evlenip Balkan Savaşı’na katıldı. 

Kardeşi Hüseyin, büyük oğlu Seyfettin, küçük oğlu 

Suat (Edirne’de Bulgar işgalinde ölür), bir kızı Fatma 

ile birlikte I. Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesine 

gitti. 1919’daki Kongre günlerinde, Mustafa 

Kemal’le bizzat görüşebilmek için Sivas’a gitti. Bu 

görüşmenin ardından, Milis Müfreze Komutanı olarak 

Batı Cephesinde görevlendirildi. 300 kişiyi aşkın 

birliği ile Başkomutanlık Meydan Muharebesi’nde 

Mehmetçikle birlikte destanlar yazdı. İzmit direnişi 

78


sırasında esir düştü. Vatansever bir Ermeni’nin 

yardımıyla kurtuldu. İkinci olarak Büyük Taarruz’un 

ilk günlerinde General Trikopis‘in birliğine esir 

düşmüşse de, kaçarak yeniden müfrezesinin başına 

geçmişti. Kahraman kadın, İstiklal Madalyası alarak 

Kurtuluş Savaşı’ndan sonra “üsteğmen” rütbesi ile 

emekli oldu. Emekli maaşını Kızılay’a bağışladı. 

1954 yılında TBMM kendisine yeni aylık tespit etti. 

Kara Fatma’nın oğlu Seyfettin şehit olur, Kızı Fatma 

bir elini kaybeder, evlenir iki çocuğu olur, çocuklarına 

bakamazlar, yetimhaneden kaçan torunları ölür. 

Kitabın başında Edirne’yi işgal eden Bulgar düş 

köpeklerinin tecavüzüne uğrayan ve kocası kaçıp 

giden Mihriban ile yine on yedi yaşında tecavüze 

uğrayan Serra’nın konuşmalarına Seher Hanımın 

cevabı sanki bütün tecavüze uğrayan kadınların duygu 

ve düşüncelerini anlatmaktadır: 

Mihriban: -Benim kirlendiğimi söylüyorlar 

Serra’ya döndü, acı dolu bakışlarını gözlerine dikti: 

-Biz kirli miyiz Serra 

Seher Hanıma bakınca onun kızgın öfke dolu 

bakışları ile karşılaştı: 

“Siz sadece tecavüze uğradınız. Senin ırzına 

geçmeden önce bu topraklara tecavüz ettiler. Seni 

çiğnedikleri gibi bu toprakları da çiğnediler. Onlar 

kirlendi mi ki siz kirleneceksiniz Toprak neyse 

sen de osun; yağmurlar karlar yağdığı an, toprak 

tertemiz olur, mis kokar. Yeşil verir, filiz verir, 

rengârenk çiçekler örter. Bu da ne kadar kutsal ve 

temiz olduğunu gösterir. Senin de yağmurun karın 

erindi, sana hayat verecekti, sana hayat verecekti. 

Sen kirlenmedin, ama o kirlendi. Kaçıp hayatını 

kurtaracağına bunu sana mal ediyorsa kaçmayıp 

namusunu kurtarsaydı. Bu kadar güzel bir karısı 

olduğunu bile bile seni saklamayıp onların eline 

bıraktıysa ben ona erkek bile demem. s. 40 

Seher Hanım kocası Derviş Beyin Sarıkamış’da 

şehit oluşunu duyunca şu sözler dilinden dökülür: 

“İlk defa endişeliydi. Biz karanlığa gidiyoruz 

Seher’im demişti, beyaz bir karanlığa. Anam Erzurumlu, 

babam Vanlı. O dağların, o yoz yolların 

beyaz karanlığını çok iyi bilirim. Gözlerin görürken 

görmez olur. Usun karanlıkta kaybolur. Dirimin 

o beyazlığı kendisi sandıkça sen de ona karışırsın. 

O da Vanlı idi. Bunu benim gibi bilir idi. O ölmemeliydi. 

Vatanın sürekli ağladığını gören biri ölmemeliydi. 

Bazıları der Sarıkamış’a gidenler donmuş 

diye sakın bana orada donarak öldüğünü söyleme 

sakınnn” s. 51. 

Seher Hanım Mihriban ve Serra’ya baktı: 

“Her ikisi de attığımı tamam vurur oldular. Durup 

dinlenecek vakit değildir. Ruslar Kafkaslardan 

akıp içimize girmek isterler. Boğazlarımızı topa tutarlar. 

Çanakkale harp edenlerle Conk Bayırı, aç 

susuz destan yazanlarla dolu. Ardı ardına açılan 

cephelere koşan koşana. Elim silah tutar, cephelerde 

kanım coşar daha mı durayım” Kadın milis 

gücü oluşmuştur artık. Kadınların en büyüğü 32 

yaşındadır. 

Kocası şehit, bir oğlu Edirne’de ölmüş, diğer oğlu 

Seyfettin (15 yaşındadır) ve kızı Fatma ve yanında 

diğer milis kızlarla birlikte Fatma Seher Hanım, 1917 

yılı başı 1918 sonu arasında Kars, Kağızman, Doğu 

Beyazıt’tadır. “Kafkaslarda, Rus ve Ermenilerin 

hızını kesen sadece sert bir poyrazdır.” Buralarda 

Ermeni zulmü ve Türk’e uyguladıkları katliamlar 

vardır. 

1919 -1920 yıllarında büyük şefiyle tanışınca Seher 

adı tarihe karışacak adı Kara Fatma olacaktı. 

Samsun’da tanıştıklarında Mustafa Kemal: “Aynı 

cesur bir er gibi konuştun. Keşke bütün kadınlar 

senin gibi olsa Kara Fatma kadın erkek bu vatanın 

hepimize ihtiyacı var. Adın buydu değil mi” “Gözü 

kara biri olduğun belli, adın da Kara Fatma olsun, 

ne dersem yapar mısın “Yapacaklar için onayı 

Türklüğün yabancı mandasına ve kontrolüne tahammülü 

olmadığını ve hiçbir milletin vatanını 

işgale hakkı bulunmadığını tüm dünyanın duyması 

için haykıran yenilmez bir yürekten almıştı” Kara 

Fatma, İzmit ve civarını düşmana ve düşmanın yerli 

işbirlikçilerine karşı koruyan ve savunan kadın 

milislerin komutanıdır. Osmaneli ve çevresindedir. 

Kitabın 284. sayfasında Kara Fatma kadınları ve 

askerlerle birlikte çekilmiş resmi vardır. Resimde 

kızı Fatma’nın elini kaybetmeden çekilmiş ilk ve 

son fotoğrafı vardır. Kızı Fatma cephede askerlere ve 

cephane taşırken bir şarapnelin vurmasıyla bir elini 

kaybetmiştir. Bir pasaj: 

Atiye, kendisine tecavüz Helen uygarlığı temsilcisini 

çeteciyi tanıyıp yakalayınca şöyle cezalandırırlar: 

-Yüzüme bak 

Çeteci başını kaldırırken sarsılan bacaklarını 

tuttu. Dün üstümde tepiniyordun, Bizim inandığımız 

Allah’ın adaleti bu. 

-Affet beni.. 

-Ben de öyle yapacağım. Senin gibi bir namussuzu 

cehennem meyvesinden kurtaracağım. 

-Yapma 

Silahı yaklaştırıp kasıklarına iki el ateş ettiğinde 

böğüren çeteci ciğerleri yırtılırcasına haykırdı. 

-Biz de böyle ölmüştük. Dirimizi, içimizi, dışımızı 

yaşarken öldürdünüz namussuzlar. 

Tecavüze uğrayan Türk kadınlarının en korkunç 

intikamı, düşmanı cehennem meyvelerinden (!) 

79


vurup gebertmektir. 

Kitapta Serra ile subay Ferit’in karşılıklı sevgileri 

geniş olarak işlenmiştir. 

Büyük Taarruz’da amansız mücadelede Serra: 

-Zeynep’im Ferit’e söyle, O sadece benim Ferit’im 

ben de onun Serra’sıyım. Bir tek onu sevdim. 

Taşı toprağı göğe doğru uçuran korkunç bir patlama 

oldu. Serra metrelerce havada taşlarla kandan 

topraklar içinde bir melek gibi ölüme uçuyordu. 

-Abam ölme, ben de seni çok sevdim ölme. 

Çiçek bayramının gözdesi, teğmen rütbesini 

Gazi’nin elinden alacaktır. Bir atış müsabakası 

birinciliğinden sonra yeni rütbesi bakır bir tepsinin 

içinde geldi. Bir düş içinde şehit olan kızlarını 

hatırladı. Daha sonra üsteğmenliğe terfi ettirilir. 

Kara Fatma’ya İstiklal Madalyası verilir ve aylık 

bağlanır. Fakat aylığı Kızılay’a bağışlar, almaz. 

İstiklal Madalyasına şerefim diyecek, maaşını milletine 

hediye edecekti. 1923-1931 arası. 

Hayatının son yıllarında Kara Fatma büyük bir 

yalnızlık ve maddi sıkıntıya düşer. Kızı Fanta gelinlik 

çağa gelmiştir. Fakat bir eli yoktur. Savaşta 

kardeşlerinin kızartılmış etlerini yemeye düşmanlar 

tarafından zorlanınca ruh hastası olan bir delikanlı 

ile bu çolak kolumla beni ondan başka kim alır diye 

düşünerek evlenir. Fakat mesut olamaz. Kocası eziyet 

eder. İki oğlu olur. Hastalığı o kadar ilerler ki sonunda 

Bakırköy hastanesine yatırılır ve ölür. 

Kitapta İstiklal Savaşı’nda şehit olan kahraman 

kadınlarımızın Atatürk’ün mutluluğu hakkında şu 

düşünceleri de vardır: “Bir de Gazi mutlu olaydı. 

Evlendiği kadın! Allahım ne şanslı bir kadındı o, 

ama ne yaptı Biz harp ederken o yabancı ülkelerde 

gezermiş. İzmir’e soysuzlar girince mücadeleye 

katılmayıp çekip gitmişler. E beni de gönderselerdi 

yaban eller ben de onların dilini kuş gibi şakırdım 

her hal. O da bizim gibi silah kuşanıp düşeydi ya 

cepheye, nerden bilecek gaza etmenin tadını. Sonra 

dön hiçbir şey olmamış gibi sıkıntı dert tasa 

yaşamadan hem Gazi’ye hem toprağa sahip çık. 

O yüzden Gazi’nin kıymetini bilmesinin mümkünü 

yoktu. Dünyayı gezeceğine parçalanmış dirimleriyle 

haykıran askerlerimizin bir tanesinin yarasını 

sarsa Gazi ona helal olur derim. Sen neye sahip 

olduğunu bilmezsen sonunda gideceğin yer kürkçü 

dükkanı olur.” Şaziye Hanım: “Para kızım para, o 

para bizde olsaydı belki harp daha çabuk biterdi. 

Olan o Fikriye garibine oldu. Onu essahtan seven 

onun uğruna ölen tek kadındı. Gazi bizi mutlu etti. 

Güvende ve huzurluyuz. Şimdi biz de onun mutluluğu 

için dua edelim…” 

Ah İstanbul, sar yaralarımı diyecekti ama İstanbul 

80 

onu sefil edecekti. 1931-1933 Kara Fatma torunlarını 

çocuk yuvasına verir. 

Rus Manastırına düşmese değil gazeteciler, 

kimsenin ondan haberi olmayacaktı. 1933-1949 

Torunları daha sonra bakımsızlık ve sefaletten ölürler. 

Son istek, son arzu Bir karış topraktı. Ah! 

Vefasızlık, ona da mı hayır! 1949-1955 

3 Temmuz 1955 tarihli Hürriyet gazetesinde 

resminin altında Kara Fatma öldü haberi vardır: 

İstiklal Harbi’nin tanınmış kadın simalarından 

ve Kara Fatma namıyla maruf Fatma Savaşkan 

(yanda) dün sabah Darülacezede vefat etmiştir. 

İstiklal Harbi’nde sayısız kahramanlıklarıyla 

kendisine şöhret yapan ve “milli kahraman” olan 

Kara Fatma’nın cenazesi Darülazceze’den evine 

getirilmiş olup bugün öğle namazını müteakip 

Kasımpaşa Kulaksız Mezarlığına defnedilecektir. 

Kendisine lazım geldiği kadar yardım yapılamadığı 

için son senelerde sefalete düşen Kara Fatma 

geçirdiği hastalıktan sonra bir lütuf olarak ancak 

Darülaceze’ye yatırılabilmiş ve orada birkaç 

aylık tedaviden sonra 77 yaşında hayata gözlerini 

yummuştur. Allah rahmet eylesin. (Foto Hürriyet- 

A.B.) 

Kitabın Son Sözü bu yüce kahraman kadını ve 

hayat macerasını tanıtmaya yeterli: 

“Bir toprağımı sevdim, bir de milletimi demişti. 

Kutsal örtüyü paha biçilmez sözlerle özetlemişti. 

O ve kızlarının ölümü bir kefen gibi biçerek içine 

girdikleri tek cennetleriydi. Yaşarken milletinin uhdesine 

verdiği İstiklal Madalyasının gölgesinde belki 

de cennetten küçük kırıntılar bulur, itibar görür, 

sever sevilirim diye düşlemişti. Onun düşlediği nitelikler 

milletinde olması gereken değerlerdi. O engin 

yüreğiyle maaşını Kızılay’a bağışlayarak gösterdiği 

sınırsız sevgi başka nasıl yorumlanabilirdi 

Gelecekteki yaşamını milletinin insafına terk etmesi 

mert ve kadirşinas yüreğinin ölçüsüz güzelliğine has 

bir özellikti. Göğsüne sığdıramadığı onur madalyası 

onun şerefiydi, üstün meziyetlerinin bir aynasıydı 

ama ona bile saygı göstermesini bilemedik. Onu 

baş tacı etmek bir yana sahip bile çıkamadık tam da 

onun dediği gibi onu yerlerde süründürdük hem de 

insafsızca. 

Vakti saati gelince bedeni için bir karış toprak, diyecekti. 

Ne acıdır ki onun canım dediği milleti, yani 

bizler… Onu bile esirgedik. 

Kulaksız mezarlığına gittiğimde gözlerimle gördüm 

ki gerçekten mezarına ait hiçbir emare yoktu. Mezarı 

olduğu tahmin edilen yerden yol geçmiş, yaşarken 

canlı bedenine yapılan vefasızlık ölümünden sonra 

da bir karış toprağına yapılmıştı.


Kıymetlisini hiçbir karşılık beklemeden ölürcesine 

savunan ve kendine has hoşgörü penceresinden 

inatla bakan bu koca yürekli kahraman kadını, 

yattığı topraktan çıkarıp almışlar, kemiklerini bir 

zaman kavramı içerisinde yok edercesine bir bilinmeze 

savurmuşlardı. Bir daha dünyaya gelip yeniden 

gömülmeyeceğine göre mezarı da ne yazık ki kalmayacak. 

Tabii bizim de minnetimizi göstermek gibi 

bir kaygımız olmadığından, onun milletim benden bir 

karış toprağı esirgemez diyen sözleri vefasızlığımızı 

hep yüzümüze vururcasına tozlu tarih sayfalarının 

arasında kalmaya ne yazık ki devam edecek… 

Son not. 

Anıtkabir’de kahramanlar arasında kendisine 

yer verilmiş olup Bursa Beşevler Meydanına da bir 

heykeli dikilmiştir. 

Sonuç: Dünyanın en cefakar, fedakar, erdemli, 

vatanını seven, eşine, çocuklarına bağlı, çalışkan 

kadını Türk kadınıdır. Tarihimiz böyle kadınlarla 

doludur. Atatürk’ün dediği gibi: ‘’Dünyanın hiçbir 

yerinde, hiçbir milletinde Anadolu kadınının üstünde 

kadın çalışmasını zikretmeye imkân yoktur ve dünyada 

hiçbir milletin kadını “Ben Anadolu kadınından 

daha fazla çalıştım, milletimi kurtuluşa ve zafere 

götürmekte Anadolu kadını kadar himmet gösterdim” 

diyemez.’’ 

Kitapta vefasızlık, kendi kahramanlarımıza layık 

oldukları değeri vermeyen, onları unutan, tarihten 

ders almayanların tenkit edilmesi işlenmiş. 

Yoksa biz kendi değerlerimizin farkında olmayan 

bir millet haline mi geldik Kahraman kadınımız 

Kara Fatma’ya son zamanlarında çektirdiğimiz yoksulluk, 

kimsesizlik, ilgisizlik, sonunda bir mezar 

taşını bile esirgememiz ne kadar büyük bir erdemsizlik, 

vefasızlık, kadir kıymet bilmeme örneği. Vatanın 

asıl sahipleri bu kahraman kadınlar değil mi 

Uzun bir araştırma ve yorucu bir çalışma ile bir 

kahraman kadınımız ile etrafındaki diğer kahraman 

kadınlarımızın hayatını adeta romanlaştıran Melek 

AKÇİÇEK’i kutlar, bu kitabı herkesin okumasını 

tavsiye ederim. 

(1)Yazgan, Turan, TDAV Genel Başkanı, yazı ve konuşmaları 

(2)Türkçe Sözlük, TDK yay, Ankara 2005 

(3)Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, Komisyon, Kültür 

Bakanlığı yay. Ankara 1991 

(4)Ergin, Muharrem, Orhun Abideleri, Boğaziçi yay. 1. taş, 

doğu yüzü. 

(5)Sevinç, Necdet, . Türklerde Kadın Ve Aile, Bilgeoğuz Yay. 

2007 baskılı, 144 sayfa. 

Yanağı gamzelenir, gülünce al al yanar, 

Dudağında gonca gül açılır, dil lâl olur… 

Abdal gönül aldanır, aşkın sihrine kanar, 

Baştan giden aklına belâlı bir hâl olur. 

Sevgilinin uğruna çarmıha gerilir can, 

İşkence çeker gönül acısı yaman olur. 

Yaralanır her yanı, kesilir soluk bir an, 

Azrail yoklar nabzı, hayâli canan olur. 

ÇARMIHTA CAN 

• 

Emel DEMİREZEN 

Ey ustura ağızlı, kılıçtan da keskin dil, 

Acıtır bir dokunsa bu gönül viran olur. 

Kapatırım gözümü, incitmez canımı bil, 

Yârin elinden ölüm en güzel seyran olur. 

Hasretin pençesinde kıldan incedir gönül, 

Düşürür dilden dile, her hâli ayan olur. 

Yağmalar yokluğunu kanatlanıp ebabil, 

Derinden bir ah çeker, nefesi figan olur. 

81


Dr. Hayati BİCE 

“Türkistan Rüyası” 

(Bizim Büro, 1.Baskı, Ocak-2012) 

Bizimki gibi okuma kültürü henüz gelişmekte olan 

toplumlarda, en samimi duygularla kaleme alınmış kitap 

tanıtım yazıları bile, beklenen etkiyi sağlamaktan 

uzaktır. Kitabı anlatmaya çalışan hiçbir kelime, kitaptaki 

emeği ve göz nurunu okuyucuya sunma amacına 

yeterince hizmet edemez. 

İdeolojik perspektifle yazıldığı takdirde “dava”, 

ticari kaygıyla yazıldığında ise “tiraj” kaygısını 

hissettiren, tanıtım yazıları, popüler futbol deyimiyle 

söylersek; en fazla “kavisli bir orta” heyecanı verebilirler. 

İyi bir okuma için yazarın kitapta bu pası, şık 

bir voleyle gole çevirip fileleri havalandırmış olması 

beklenir. 

Bu yüzden, daha başında söyleyelim; bu bir “kitap 

tanıtım yazısı” değildir. Eğer tanıtım yazıları 

öyle harika ve mucizevi tahrirler olsaydı, bugün 

Türkiye’nin bir kitap cenneti olması, yazarların da 

en azından TV yıldızları kadar ilgi görmesi gerekirdi. 

Evet, bu bir kitap tanıtım yazısı değil, olsa olsa kendi 

barutumuzun harareti ölçüsünde yakabildiğimiz bir 

“işaret fişeği”dir. 

*** 

Dr. Hayati Bice’nin “Türkistan Rüyası”, klasik bir 

otobiyografik roman değildir. Bu samimi anlatım, 

olsa olsa Milliyetçi bir dervişin, mana ummanında 

bütün benliğiyle yol alırken yalnız kalmamak ve milletini 

yalnız bırakmamak için halk dilinde kaleme 

aldığı bir doğal tedavi reçetesidir. Kitapta dava aşkı 

ile yaşanan bir hayatın davanın özüne dair kritik 

anları, bir hatırat gibi kaleme alınmıştır. Böylece hem 

çağdaş bilimin, hem mana ehlinin; hem büyük bir 

davanın, hem de meraklı okuyucunun talepleri tek 

kalemde karşılanmaya çalışılmıştır. 

* Bilim, çağdaş insana yaşadıklarının diğer insanlar 

için de eğitici olması için “hatırat yazmayı” önerir. 

* Din, tebliği ve gönüllerin fethini sadece ulü’lemre 

bırakmamıştır. Her Müslüman ilmi ve takvası 

oranında dini doğru olarak “tebliğ etmekle” yükümlüdür. 

Hele bugünkü gibi din adına yapılan binbir 

maskaralığa nazaran Hayati Bice’nin Türk milletini 

kendi anne sütüne kavuşturmak amacıyla yaptığı 

Yesevi araştırmaları, başlı başına bir değerdir. 

* Dava, “mukaddes doğrularla, ideolojiyi takviye 

etmeyi” bir hedef olarak gösterir. 

Eğer Dr. Hayati Bice gibi, bilgiyle cesareti, parlak 

bir zekâ ile kompoze eden araştırmacılarınız yoksa, 

“tarlanızın başkaları tarafından sürülmesi”ne engel 

olamazsınız. Kainat boşluk kabul etmiyor. Din ve 

inanç gibi insanlık tarihinin en önemli konusunu siz 

ihmal ederseniz, “Çin malı” ilmihallerin ve din tefsirlerinin 

piyasayı kaplamasına engel olamazsınız. 

Ondan sonra da Müslüman’ı Zülfikar’sız kalmış, 

iğdiş edilmiş kitleler haline getirdiklerinde nerede 

yanlış yaptığınızı düşünmeye başlarsınız. 

Devşirilmiş, milli asabiyyetini terk etmiş cemaat 

önderlerinin, global emirerleri gibi karalı-aklı, ya da 

siyahlı-beyazlı saraylara kapılanmasını anlamakta 

zorlanırsınız. Din önemli bir konudur ve hiç bir milliyetçi 

bu gerçeği reddetme lüksüne sahip değildir. 

Dr. Hayati Bice, derviş edebi sayesinde bu basit 

gerçeği vurgulamaktan hayâ ve imtina etse de, 

bir erken uyarı hüviyetinde başlattığı milli tasavvuf 

çalışmaları, O’na Ülkücü dava adamları arasında 

mümtaz bir yer vermemize yetecek kadar derin ve 

82


ve yeterlidir. Tıp Doktoru Hayati Bice’nin milliyetçi 

kültür birikimi üzerine bina ettiği tasavvuf tezi, bu alanı, 

bilimsel açıdan kimsesiz kalmaktan kurtarıyor. Bu eşine 

az rastlanır durum da Türk Milliyetçileri için aslında 

büyük bir fırsat niteliği taşıyor. 

İlahiyatçı, tasavvufla ilgilendiğinde bunun haber 

değeri olmuyor. Ancak bir pediatri uzmanı tıp doktoru, 

konuya aşkla yaklaşınca sohbet hızla bir dava seminerine 

dönüşüyor. O’nun Divan-ı Hikmet derslerini 

dinlerken yalnızca Ahmed Yesevi ile tanışmıyorsunuz; 

adeta çağdaş bir İbn-i Sina ile de karşılaşıyorsunuz veya 

milletinin ölümsüzlük iksirini hazırlamaya çalışan ülkücü 

bir Lokman Hekim ile... 

“Türkistan Rüyası”nı bu gözlerle yorumlamaya 

çalıştım. 

*** 

Kitaptaki samimi otobiyografik anlatımda, bir dava 

adamının, “dünya-ahiret dengesi”ni kurma yönündeki 

maharetine tanık oluyorsunuz. Davanın dünyevistratejik 

gerekleri ile uhrevi-mistik vecibeleri arasında 

kurulan sağlıklı denge, her kesimden okuyucuya ilginç 

gelecek kadar akıcı bir üslupla aktarılmış. 

Müslüman bir Türk için kutsal kabul edilen bütün 

mekânların “hassas bir kamera” ile okuyucuya 

aktarıldığı bu izahlı hatıralar manzumesi, davası için bir 

şeyler yapmayı aklına koymuş ülkücü iman erleri için 

Dr. Hayati Bice’yi adeta bir rol-model haline getiriyor. 

Bize göre Hayati Bice’nin rüyaların mistik ve psikiyatrik 

değerini de hatırlatan bu eseri başta olmak üzere, 

yazı hayatındaki en büyük avantajı, hayata ülkücü nazar 

ile yaklaşması. Öyle ki, aleme nizam vermek için 

önce “Türk’e nizam vermek” gereğini fark etmelisiniz. 

Dr. Hayati Bice, Türk’e nizam vermek için ise İslam’ın 

Türk’ün ruhuna uygun olarak, “Türkçe” anlatıldığı ilk 

divanın sahibine, Hoca Ahmed Yesevi’ye müracaat etmekten 

daha iyi bir yol olmadığını bize gösteriyor... 

Türkistan’ın bir ucunda görülen bir rüya, ilm-i ledün 

desteğiyle türbedeki manevi tahribatın giderilmesi 

ve mananın maddeye bir kez daha hâkim olmasıyla 

Türk’ün milli ruhunun korunması... Tarihin Dr. Hayati 

Bice’ye böyle bir görev yüklediği anlaşılıyor. Kitapta, 

1990’lı yıllarda Ahmed Yesevi için Türkiye’de doğru 

-yanlış, iyi-kötü, az-çok ne yapılmışsa bu konulara dair 

gerçekleri bulmak mümkün. 

Bir Ülkücü dervişin umre yolculuğunda, milli feraset 

ve medeni cesaret objektifine takılanlar ise hiç bir 

belgeselde bulunamayacak kadar “bizden...” Turan 

sevdalısı yazar, aşkını hiç bir mekânda asla gizlemiyor 

ve kitapta “bütün yollar bir şekilde Türkistan’a çıkıyor.” 

Dr. Hayati Bice, kitabını imzalarken bile rüyasının 

rahmani yorumundan aldığı kutlu vazifesini tamamlamaya 

çalışıyor. 

Ne mutlu bize ki; bu “Türkistan Rüyası,” Dr. Hayati 

Bice’nin, daha önce alamadığımız, “Yesevi Tanuv” 

dersini, önce rotatif üzerinden raflara çıkarıyor, sonra da 

gönüllerimizde Hazret-i Türkistan sevgisini tesis ediyor. 

Bize ilginç gelen bazı tevafuklar: 

* Şeyh Şamil, 1830-1864 yılları arasında güçlü Rus 

ordusuna karşı inanılmaz bir direniş sergiliyor. Türk 

alpliği ile İslam erenliğinin bu güçlü terkibi, “Kafkas 

müridizmi” olarak tarihe geçiyor. 

* Şeyh Şamil silsilesinden gelen Şerafeddin Dağıstani 

dervişleri, Bursa’yı bir günde teslim alan Yunan 

Ordusu’nu Orhangazi sırtlarında altı ay durduruyor. 

* Bu “ülkücü duruş,” ülkücü mütefekkir Galip 

Erdem’in dikkatini çekiyor. Olayı “ülkücü hafıza”ya 

kaydediyor. 

* Galip Erdem, Yalova’ya tayini çıkan Dr. Hayati 

Bice’ye (kitapta Oğuz Karaçay) Şerafeddin 

Dağıstani’den ve milli davalara duyarlı derviş silsilesinden 

bahsediyor; onları bulması için işaret veriyor. 

* Dr. Hayati Bice, silsilenin yaşayan mürşid-i kâmili 

Mustafa (İhsan Karadağ) Dede’yle buluşuyor 

ve Kazakistan’a gidiş gelişlerinde O’nun manevi 

rehberliğine müracaat ediyor. 

* Medine’de tesadüfen tanıştığı Kaşgarlı bir Uygur 

Türkünden aldığı Divan-ı Hikmet’i parça parça yayına 

hazırlayan Dr. Hayati Bice, gördüğü “ağır ” bir rüyanın 

Mustafa Efendi tarafından yorumlanması için huzura 

varıyor. 

* Mustafa Efendi, rüyanın derin bir anlamı olduğunu 

söylüyor ve... 

* Görev başlıyor. 

* “Türkistan Rüyası” Ocak 2012 itibariyle Bizim 

Büro Basımevi’nde basılıp; seçkin kitapçı raflarında yerini 

alıyor. 

*** 

KİTAB BİLGİLERİ: Türkistan Rüyası; Hayati Bice; 

Karton Kapak; 13,5x19 cm; ISBN:9756151563, 308 

sayfa. 16 TL. 

Kapak Kompozisyonu: Metin BOZDEMİR 

YAYINEVİ: BİZİM BÜRO, GMK Bulvarı No. 32/C 

Demirtepe-Kızılay-ANKARA Tel. 0312-2299928 

İNTERNETTEN SATIŞ: 

Kitapyurdu.com http://www.kitapyurdu.com/kitap/default.aspid=596547 

DAĞITIM: 

İstanbul: KİTABEVİ: Çatalçeşme Sk. 46 Cağaloğlu – 

İSTANBUL Tel:0212- 511 21 43 

Ankara: HASRET Kitabevi – Hamamönü Sk. No.6/A 

ANKARA Tel. 0312-3117062 


83


YETER ARTIK KIZIL ÇİN! 

• 

Nurala GÖKTÜRK 

Yeter artık çekil git, döşü kurban kılamam, 

Gerçekler oldu kurban, düşü kurban kılamam. 

Kıyma artık, yetişen, taze civan merdime, 

Fikri sağlam neslimde, işi kurban kılamam. 

Bayrak için ölmeye, toprak için can gerek, 

Türkistan’ım cenk için, yılmayan iman gerek, 

Neslim iman eridir, yıldıramazsın onu, 

Neslimin inandığı fikri kurban kılamam. 

Yaktın yılar boyunca, çınarca kuru yandı, 

İlim irfan ve erdem yolunda duru yandı, 

Ay, güneş ve gökyüzü zulmün için utandı, 

Kurular yandı bitti yaşı kurban kılamam. 

Çekil git diyarımdan, Türkistan, Türkün evi, 

Bitti Nemrut, Firavun tanrılığının devri, 

Sende bitirdin çoktan, istediğin görevi, 

Gözlerim oydun amma kaşı kurban kılamam. 

Kan içtin, iliklerim kurudu vatan diye, 

Meledi kuzularım atsın artık Tan, diye, 

Mao, Stalin gitti, çekilmezsin ne diye 

Çaldın madenlerimi, taşı kurban kılamam. 

Sil git Türkistan’ımdan ayak izin kalmasın, 

Dür artık defterini, cellât, Tezin kalmasın, 

Sana ait bir parça eski bezin kalmasın, 

Yeni devir başlasın, Nesli kurban kılamam. 

Satılmış hainleri gidecekken alıp git, 

Kökünü şeytanlığın temizce bir silip git, 

Doldu cellât feymanın hem ağla hem gülüp git, 

Sevdalı yüreğimden, aşkı kurban kılamam. 

Türkistan’a dönerken, bitecek artık matem, 

Yedi düvel Türk yurdu, Türkün otağı ülkem, 

Cumhur olabilmeye yıllarca çarpar sinem, 

Hürriyeti özledim, halkı kurban kılamam. 

Gök bayrağım gönderde selamlarken milleti, 

Unutmasın neslimiz kan kusturan zilleti, 

Tarihe kapkaranlık leke olan illeti, 

Yazacak destanımız, ecri kurban kılamam. 

Şehitler şühedalar toprağıdır vatanım, 

Dirilip yeni baştan, toprağa düşen kanım, 

Hudbe okutur baştan, Sultan Satuk Hakanım. 

Nice sayısız ceddim, Adı kurban kılamam. 

84


Mehmet SAĞ, “Savaşın Tanıkları” 

TÜRK SANATININ DÜNÜ, BUGÜNÜ 

VE 

GELECEĞİ ÜZERİNE 

• 

Yrd. Doç. Dr. Mehmet SAĞ 

19. yüzyılın sonları ve 20.yüzyılın başlarından itibaren 

hemen hemen her alanda dünyayı etkisi altına 

alan “modernizm” felsefesi, Türkiye’de de, özellikle 

resim alanında, yurt dışında eğitim aldıktan sonra 

Türkiye’ye dönen ressamlarımız, yurt dışından ülkemize 

ders vermek üzere davet edilen yabancı hocalar 

ve onların talebeleri tarafından geniş bir uygulama 

alanı bulmuştur. Özellikle, teknik olarak batının taklidi 

peşinde olan bu ressamlarımızın çoğu, konu olarak 

da Türk sanatının özünden giderek uzaklaşmışlardır. 

Sanatçılar arasında, ülkede yerleştirilmek istenen 

yeni sanat anlayışına karşı gelenler çıksa da, bunların 

uyarı niteliğindeki çabaları yetersiz ve sonuçsuz 

kalmıştır. 

Türk sanatçılarının düne kadar taşta, duvarda, 

halıda, kilimde, deride, kâğıtta v.b. gibi birçok 

malzemede ve mekanda görselleşmiş duygu ve 

düşüncelerinin felsefik, sosyolojik, mitolojik, dini 

ve estetik derinliği asırlar öncesine giderken, yerini, 

yüzü batıya dönük; tamamen görsel kaygılarla 

hareket eden modernist felsefelere bırakmıştır. 

Bu gidişten memnun olmayan az sayıdaki sanatçı, 

düşüncelerini farklı şekillerde dile getirmiş; Türk 

sanatçısının geleneğe sırtını dönerek, batı modellerini 

benimsemelerini zaman zaman sert bir şekilde 

eleştirmiştir. Bu çerçevede Elif Naci, Türk resim 

sanatının geleceğinin Alpler’in ötesinde değil, 

Toroslar’ın eteklerinde olduğunu dile getirirken, 

Türk resim sanatı adına gelinen noktayı da işaret etmektedir. 

85


Türk milleti, Atatürk’ün önderliğinde Cumhuriyeti 

ilan ettikten bugüne kadar her alanda birçok sıkıntıya 

göğüs germiş, çözüm üretmeye çalışmıştır. Geleceğin 

güçlü Türkiyesini imar edecek donanımlı gençlerin 

yetişmesinde; onlara ihtiyaçları olan bilgi, beceri, 

miili ruh ve heycanı verecek genç eğitimcilere büyük 

umutlar bağlanmıştır. Bu anlamda Milli ve köklü 

bir eğitim programına ihtiyaç duyulmuştur. Peki bu 

gençlere verilecek olan bilgi ve becerinin içeriği 

nasıl olacaktı Bu soruya verilecek en güzel cevap, 

Atatürk’ün Türk milletinin güzel sanatlara olan 

yatkınlığına olan inancını yansıttığı şu güzel vecizesinde 

apaçık bir şekilde görmek mümkündür: 

“Türk milletinin tarihi bir vasfı da, güzel sanatları 

sevmek ve onda yükselmektir.” 

İsmail Hakkı Baltacıoğlu “Resim’de Türk’e Doğru” 

derken, Türk milletinin derin ve bir o kadar da zengin 

olan kültür ve sanat tarihinden esinlenmiş, daha 

doğrusu bu gerçeğe inanmıştır. 

Türk, resim yaptığında buram buram Türk 

kokmalıdır. Resmin dilini ancak, bilincinde Türk kültür 

ve sanat tarihinin derinliklerinden süzülerek gelen 

ve Türk Töresi’nin tüm güzelliklerini ve heyecanını 

biriktirmiş bireylerin çözebileceği köklü bir yapı 

oluşturmalıdır. Kompozisyonlar batı ölçülerine göre 

değil, Türk’ün asırlardır tabiatı gözlemleyerek, akıl 

ve ruh dünyasına işledikleri, birçok örneklerde de 

görüldüğü gibi şekil, çizgi, renk, doku ve boşlukdoluluk 

gibi sanat elemanları ve birlik-çokluk, ahenk, 

denge, zıtlık, tekrar ve vurgu gibi sanat ilkelerinin 

kullanılmasıyla gerçekleşmelidir. 

Geleceğin güçlü Türkiyesi için oluşacak kadrolarda 

sanatçılara büyük görevler düşmektedir. Tıpkı 

Türkiye’nin çalkantılı dönemlerinde üzerlerine düşen 

görevleri belleklerine nakşettikleri Türklük bilinciyle 

eksiksiz yerine getirmiş birçok milliyetçi ressam 

ve sanatçılarımız gibi. Bugün bunların Türk resim 

tarihinde -bir kaçı hariç- adının geçmemiş olması ne 

büyük bir eksikliktir. Dün milli geleneğin reddedilip, 

batının temel alındığı bilinç kirliliğine ve kültürel 

kırılmaya çok büyük etkisi olan mo-dernizm hareketine 

bugün küreselleşmeyle birlikte hız kazanan kontrolsüz 

bilgi ve değer kaybının da eklenmiş olması, 

her alanda olduğu gibi resim alanında da tedbirler 

alınmasını gerekli kılmıştır. 

Sanat eğitimi, genel eğitim içinde çok özel bir yere 

ve öneme sahiptir. Çocuklarımızın ruhsal, çizgisel, 

estetik ve zihinsel gelişimine olan katkısı özellikle 

içinde bulunduğumuz yüzyılda, bilim çevrelerince 

kabul görmeye başlanmış ve çeşitli araştırmalara 

zemin hazırlamıştır. Türkiye’nin bu alanda yetişecek 

sanatçılara olan ihtiyacını düşündüğümüzde bu 

alandaki gelişmelere olan dikkatimiz bir kat daha 

artmaktadır. Tüm bu ihtiyaçları karşılayacak milli 

ve manevi değerlerle desteklenmiş, yaratıcı zekâyı 

destekleyen ve evrensel iletişime açık bir eğitim 

programına gereksinim vardır. 

Son birkaç yıl içinde ilköğretimde iki saat olan görsel 

sanatlar eğitimi dersinin bir saate indirilmiş olması 

Türk gençliğinin ve dolayısıyla istikbali-nin önüne 

konmuş en büyük engellerden biri hatta önemlisidir. 

Çünkü sanat eğitiminden yeterince geçmemiş bir 

gençlik, hayalini gerçekleştirecek olan argümanları 

kullanamayacak hale dönüşecektir. Bireyin tahayyül 

gücü, alacağı sanat eğitimine bağlıdır. Estetik bilincin 

oluşması ve olgunlaşması, eleştiri becerisinin 

tüm yaşam boyunca kullanılması da verilecek iyi bir 

sanat eğitiminden geçmektedir. Tüm bu eğitim süresince 

Türk gencine verilecek olan Türk kültür ve sanat 

tarihine yönelik bilgiler, onun öz güven eksikliğini 

tamamlayarak, başarısı için gerekli olan motivasyonu 

sağlayacaktır. 

Bugün ülkemizin içinde bulunduğu sıkıntılar içinde 

gençlin şaşkın ve avare bir halde geleceğini temin 

altına almak için koşturuluyor olması hepimizi derinden 

üzmekte ve düşündürmektedir. Sanat eğitiminin 

yeterince ve gerektiği şekliyle verilmemiş olması 

günümüzde Türk gençliğini çevresine ve dünyaya 

karşı duyarsız, estetik ve eleştirel beceriden yoksun 

hale getirmiştir. 

Türk genci doğru ve yeterli bir şekilde planlanmış 

bir sanat eğitimi programından geçtiği takdirde, elde 

edeceği bilinç ve yeteneklerle gözlemlerde bulunarak 

hem bireysel yeterliliklerini tanıyıp kullanabilecek, 

hem de mensubu olduğu Türk milletine karşı 

dışarıdan gelebilecek her türlü tehlikeyi sezip önlemini 

almak gerekli için donanıma sahip olacaktır. 

Unutmayalım ki sanat, ruhî bir ihtiyaç ve aynı zamanda 

da mantıkî bir gerekliliktir. 

86


“AŞK İle Aldatmak ve Elif Şafak” 

• 

Prof. Dr. Hilmi ÖZDEN* 

Elif şafak’ın Aşk isimli romanını okurken Yavuz 

Bülent BAKİLER’ in “Kılık Kıyafetin sarmadı 

beni” dizelerini düşündüm. “Bizden renk bizden ses 

olmadığını” vurguluyordu şiir. Güzel Türkçemizde 

kılık, kılk, kılınç’ın anlamı ahlak, huy, tavır, iş, 

amel olarak ifade ediliyordu. Divanü Lügati’t Türk, 

Kutadgu Bilig, yazılı ve şifahi kültür eserlerimiz 

Milletimize bu ifadeyi asırlarca hatırlattı. Halkımız 

“kılık kıyafetine yani ahlakına ve şemaline dikkat etmeyi” 

öğütledi evlatlarına. 

Fakat “Elif Şafak”ın 100.000 pembe, 200.000 gri 

ve daha kaç siyah baskısının yapılacağını 

bilemediğimiz “AŞK” isimli romanında bu 

değerlerin hiç önemi yoktu. Elif Şafak’ın kitaplarına 

para vermedim. Velev ki bir arkadaşım veya yakınım 

yanlışlıkla aldıysa onlardan ödünç alır okur geri veririm. 

O kitabı almak için verilen paralara da yüreğim 

yanar. Diğer kitaplarını şimdilik bir tarafa bırakarak 

bu meşhur daha doğrusu meşhur edilen (!) kitabın da 

ki sosyo-psikolojik zehiri paylaşmak istiyorum. 

“Şafak” kitabında hastanın tedavi edildiği 

ameliyatının yapıldığı ve son anda hastaneden taburcu 

edilirken hastaya virüslü bir enjektörü batıran gizli 

bir eldir. Diyeceksiniz ki bu hükme nasıl varıyorsun 

Eğer roman dikkatli ve hitamına kadar okunursa 

maksadın Tasavvuf aşkını insana tanıtmak, ilgi 

uyandırmak ve sevdirmek olmadığını anlayabilirsiniz. 

Tabii ki Tasavvuf hareketi İslam düşüncesinde 

mümtaz bir yere sahiptir. Milyonlarca insan O yolun 

açtığı gönül gözleri ile İslam’la müşerref olmuşlardır. 

“Şafak” ise ne anlatır aşk romanında İnternetten 

kopyala yapıştır yöntemi ile bunun gibi nice kitaplar 

yazılabilirdi. 

Kitap günümüzde ve 1200lü yıllarda geçen iki 

olay üzerine kurgulanmış. 

1200’lü yıllardaki olayı “aziz” ismindeki günümüz 

tasavvuf araştırmacısı diyebileceğimiz bir gezgin 

tarafından yazılır. Olay Mevlana ve Şems’in 

arasındaki İlahi Aşk’ı, dostluğu anlatır. Bunlar konunun 

ilgilileri tarafından da bilinir. 

Günümüz de geçen bölümü ise “ella” isimli 

Amerikalı evli bir bayanın ailesi ile olan ilişkisi 

ve “aziz” isimli yazara karşı hissettiği duygular ve 

aşktır. 

Romanda “aziz” geçmişine tövbe etmiş “Mevlana 

ve Şems”i araştırmış yazıya geçirmiş örnek bir model 

olarak gösterilir. Fakat “şafak” bu örnek şahsiyete 

Boston’da “ella” ile bir otel odasında buluştuğunda 

nasıl bir rol verir. ella’da ki karmaşık duygular ve 

bunalımlar ailesine ihanet etmek isteyen bir insanı 

yansıtır. 

Özellikle sayfa 369 da “aziz”’in şu tavırları onlarca 

anlatılan tasavvuf örneklerini kurallarını ise yer ile 

yeksan etmektedir. 

“aziz uzanıp ella’nın saç topuzunu tutan iğneyi 

çekti sonra da onu usulca kanepeye doğru itti, 

böylece sırt üstü dümdüz uzanmasını sağladı. ella 

aniden Aşk Şeriatı’nı hatırladı. Ama bir şey söylemesine 

fırsat kalmadan aziz elleriyle ella’nın bedeninde 

gittikçe genişleyen daireler çizmeye başladı. 

Aşağıdan yukarıya, ayak bileklerinden yüreğine 

doğru genişleyen çemberler…Parmak uçları 

sıcacıktı. Dokunduğu yere tuhaf bir enerji yayıyordu. 

Parmakları mum gibi yanan adam…” 

Şimdi okuyucuya soruyorum Bu kitap da ne 

anlatıldığı iddia ediliyor. Tasavvuf hayatının iki zirvesi 

Mevlana ve Şems’i bize dolaylı olarak tanıtan 

“ aziz” isimli günümüz aşk ve irfan ehli insanların 

olabileceği. Peki bu insanın ella ile arasında geçen 

sahneyi “şafak”ın kurgusu olduğunu düşünürsek 

okuyucuda oluşan olumlu düşünce şöyle bir sonuca 

bağlanmaz mı Demek ki İnsan-ı Kamil dediğimiz 

bir insanın evli bir bayanla sayfa 369’da aralarında 

geçen topuklarından göğüslerine kadar devam eden 

ten temasında hiçbir sakınca yoktur. Lütfen tasavvuf 

ehlinde böyle bir şey olabilir mi 

“aziz’in parmakları karnından yukarıya 

kaydığında ella göğüslerinin daha diri, daha dik 

olmamasına hayıflandı” 

Demek “şafak”ın anladığı ve bu topluma öğretmek 

istediği tasavvuf bu imiş. Bunun reklamını yapan takva 

iddiasında olup istikametlerinin ne olduğu bilinmeyen 

gazetelere ve yazarlara ise ne söyleyebilirim 

Onlar yüce Allah’ın ve Güzeller Güzeli Resulu’nun 

Cemaline Şems’i Tebrizi’nin Mevlana’nın cemaline 

nasıl bakacaklar. 

“Allah indinde Din İslam’dır” ayetine karşı roma- 

*Osman Gazi Ünv. Tıp Fakültesi 

87


nın bitiş sayfasındaki “hilal ay, altı köşeli yıldız, haç, 

yin yang vd.” maksad-ı şafak’ı ne güzel anlatıyor. Vahdet-i 

Vucut ne elif şafakların enjekte etmeye çalıştığı 

gibidir ne de simgeleri bir araya getirerek zihinleri 

bulandırmak istendiği gibidir. Mevlana “Muhammed 

Mustafa’nın ayağını tozuyum” “Kur’an’ın bendesiyim” 

derken her halde “dinler arası diyalogcuların” 

söylediğini söylemiyordu. Mevlana ne demişti: 

“Bu canım var oldukça ben Kur’an’a tutsağım 

Muhammed Mustafa’nın yolundaki toprağım 

Benden başkaca bir söz nakledenler olursa 

Hem onu söyleyenden hem o sözden uzağım” 

Şemsi Tanımak isteyen ise O’nun Makalat’ını 

(Konuşmalar)okur ve İslam’ın Güneş’ini orada görür. 

Yoksa kitapda anlatıldığı gibi Şems ne fal bakar ne 

de evlilik gecesi kitapda kendisine atfedilen sözleri 

söyler. 

sayfa 372 Yazar’a göre Kimya der ki “bakire 

değilim sanırlar”. 

Yazara göre Şems’in tepkisi: “Ne demekti bu 

Cemiyetin bu saçma sapan kuralları kanımı donduruyordu. 

Bu tür köhnemiş törelerin, insanı insana 

kırdıran adetlerin, Allah’ın yarattığı mükemmel eserle 

ilgisi yoktu.” 

Şafak’a ve şafak gibilere göre olmayabilir di. 

Fakat Bunu Allah Velisi Şems’e söyletmeye hiç mi 

hiç hakkı yoktu. 

Şems-i Tebrizi Makalat isimli eserinde “Benim hiç 

kimseden dünya ile ilgili bir isteğim yoktur. Bende 

Hazreti Peygamberin armağan kabul etmesi adetine 

uygun davranışta bulunmak arzusu vardır.” (Şems-i 

Tebrizi Konuşmalar.Hürriyet yayınları cilt.1.1974. 

sf.194) demektedir. 

Bilgisayarın tuşlarına parmaklarımı vururken Aziz 

Türk Milleti üzerine daha ne kadar oyunlar oynanacak 

ve milletimize bunu fark ettirmemek için gözler 

nasıl boyanacak diye düşünüyorum. Boyamak için 

Aşk’ın tertemiz rengini bile kirletmekten utanmayacaklar. 

Türk ve Dünya edebiyatından muhteşem kalemleri 

tanıtmaya hiç kimse bu kadar hevesli olmamıştı. Üç 

dört yıl evvel “ Ferrarisini Satan Bilge” “Ferrarisini 

geri alan Bilge” kitapları ile halkımız altı ayda ruhi olgunluk 

maceraları ile aldatılıyordu. Önceleri Kitaplar 

yok sattı. Sonra gazeteler hediye etmeye başladılar. 

Halbuki Yunus Emre’nin sembolikde olsa “kırk yıl” 

odun taşıması “hakikat cevherinin” Tabduk gibi 

Tabduk’suz, Yunus gibi Yunus’suz bulunamayacağını 

tembihliyordu. 

Şimdi ise elif şafak ve eselerini sunmak için bir 

birleri ile yarışanları kendi söyleşileri ile baş başa 

bırakıyorum. Belki de bunları bir çoğumuz okumuş 

da olabiliriz. Gazeteler internet siteleri birbiri ile 

yarış ederek kitabı tanıtıyorlar tavsiye ediyorlar. 

Bulunduğum ildeki kitapçılar kitabı yok satıyor. Dini 

hassasiyetleri olan kitabevi mensuplarına bile yukarda 

bahsi geçen sayfaları okutunca sonuç değişmiyor. 

Sadece istek fazla PARA KAZANIYORUZ diyerek 

geçiştiriyorlar. Peki sahteler hakikilerden daha fazla 

talep ediliyorsa hakikiler niçin ön plana çıkarılmıyor 

diye sorunca yine sukutun tokatı geliyordu. Saf 

Gönüllü Temiz Yürekli Türk Milletinin güvendiği 

gazeteler “elif şafak”’a ve benzerlerine sutunlarını 

açıyorlar. Milli Haysiyetimiz, Milli Şuurumuz ruhumuzun 

derinliklerinden sökülüp atılmaya çalışırken 

sessizliklerini koruyorlar. 

Yıllarca ve halen Aziz Türk Milletinin dini hassasiyetlerine 

hitap eden Zaman gazetesinden iki örnek 

vermek istiyorum. 

“Roman içinde roman, aşk içinde aşk” Ali Pektaş 

04 Mart 2009, 

“Yazar Elif Şafak da yarın okurlarla buluşacak 

son romanı ‘Aşk’ta, kalemini bu kavramın farklı 

katmanlarında gezdiriyor. Aşk, bir roman gibi görünse 

de aslında roman içinde bir başka romanı da sunuyor 

okuyucusuna. Şafak, günümüzle geçmiş arasında 

bir köprü kurarak, bugünün insanının sorunlarını ve 

sorularını roman kahramanlarının hayatlarıyla ve 

Şems’in ‘40 Altın Kuralı’yla cevaplıyor: 

Bu romanda okura yüreğimi açtım. Tasavvuf benim 

sırrımdı, o sırrı aşikar ettim. Şems ve Mevlana 

hakkında bir kitap yazayım arzusuyla kaleme almadım 

bu kitabı. Ben “aşk”ı anlatmak istedim. Buydu çıkış 

noktam. Hem dünyevî hem manevî boyutlarıyla aşkı 

yazdım. Zıt gibi görünen karakterleri yan yana getire-rek 

evrensel bir öz yakalamayı arzuladım. 2008 

sene-sinde Boston’da yaşayan üç çocuk annesi mutsuz 

bir Yahudi Amerikalı kadın için Mevlana ne ifade 

ediyor, bu sorunun cevabını kovaladım.” 

İkinci söyleşi: 

“Elif Şafak: Aşk, bu dünyayı aşan bir duygudur” 

Sevinç Özarslan 07 Mart 2009, 

“İnternette herkes Aşk romanınızın çıktığını 

birbirine haber veriyor. Beklenen şarkı gibi, beklenen 

bir roman mıydı 

İlla bir aşk romanı değil ama muhakkak bir roman 

beklentileri vardı. Çok e-mail alıyordum. Yolda 

görünce çevirip soruyorlardı. Çünkü Siyah Süt, 

tam bir roman değildi. Otobiyografik eserdi. Bence 

Türkiye’de çok iyi bir roman okuru var. Bunların 

88


büyük bir bölümü de kadın. Aralarında aşk üzerine 

yazmamı isteyenler oluyordu. Ama aşkı sadece 

kadın-erkek ilişkisi olarak düşünmeyin. İlahi aşkın 

da içinde olduğu bir roman beklentisi vardı. 

Ella gibi kadınlar çok fazla Avrupa’da ve 

Amerika’da değil mi 

Evet, Ella gibi kadınlar çok fazla. Türkiye’de de 

çok fazla. Isparta’da ya da Rize’de yaşayan bir ev 

kadınına Ella gibi karakter ne ifade ediyor Ella ilk 

bakışta Amerika’da Boston’da yaşayan Yahudi bir 

kadın. Zengin bir hayatı var. Ama bir sıkışmışlık, 

eksiklik hissi içinde. Bu hissi belki Burdur’daki, 

İstanbul’daki, İzmir’deki kadın da biliyor. Zahirideki 

ayrımları kaldırdığınızda altta kalan hikayeler 

benzer ve evrensel. Birbirimizle bu noktalarda empati 

kurabiliriz. Mutsuz bir evliliğin içine hapsolmuş 

ama oradan çıkmak için veya kendini dönüştürmek 

için çaba göstermeyen, hayatı akışına bırakan çok 

insan var. 

Cesaretleri yok belki de, Ella cesaretli bir kadın. 

Evet cesaretli bir kadın ama savaşçı bir kadın 

değil. Hatta bütün hayatı boyunca mütevazı ve munis 

bir yaşam sürmüş, sessiz biri. Öyle bir kadının 

dönüşümü beni çok heyecanlandırıyor. Bir de 

bütün hayatını planlar, programlar yaparak geçiren 

bir kadın. Böyle birçok insan tanıdım. Çantalarına 

ajandalar, özel notlar koyan, üç ay sonrasını inceden 

inceye planlamış. Böyle bir kadının “yarın” 

saplantısından vazgeçmesi ve şimdi, şu an aşkı 

yaşamayı tercih etmesi oldukça radikal bir dönüşüm. 

Bu kitabın en önemli bölümüydü benim için. Çünkü 

Aziz ona yarın vaad eden bir adam değil. Aslında 

kimse kimseye yarını vaad edemez bu dünyada. 

Ama öyle zannediyoruz ve öyle yaşıyoruz.” 

“şafak”, “ella” gibi anneler Türkiye’de de çok diyor. 

Söyleşiyi’yi yapan gazeteci hayır yok diyemiyor. 

Nedir “iffet” nedir “haya” Vatan gibi bayrak 

gibi hürriyet gibi Mukaddesler mukaddesidir bunlar. 

Bu Kavramları, bu değerleri Türk Milletinin bildiği 

gibi ne eski Yunan’ın filozofları ne Yeni Batı’nın 

sosyologları bilebilir. Şafak’ın annelerimize sunduğu 

“aziz” modellerine Isparta’da, Rize’de, Burdur’da, 

İstanbul’da, İzmir’deki annelerimiz itibar etmez. 

Sarı Denizden Ak Denize kadar hiçbir Türk Anası 

itibar etmez. Haremine el değdirmez. Evladını ak 

sütü ile emzirdiği memesine değil el değdirmek 

“aziz” modelini kilimine, halısına bastırmaz. 

Şafak’tan önce toplum olarak öncelikle tasavvuf 

klasiklerini okumalıyız. Muhyiddin ibn Arabi “İlahi 

Aşk” isimli klasiğinde “kadın” mürşidlerinden bahsederken 

nasıl bir edep sergiliyordu. Aşk şerefli bir 

makamdır varoluşun aslıdır derken tepeden tırnağa 

zahirden batına evvelden ahire aşk’la doluyordu. 

Mevlanaları, Şemsleri Yunusları, Niyazi Mısri’leri 

Rabiaları ve daha nice Allah dostunu destanlaştırmış 

romanlaştırmış nice yazarlar yazarlarımız mevcut. 

“Samiha Ayverdi” “Nezihe Araz” “Emine Işınsu” 

ve “Annemarie Schimmel” gibi kaleminin ve birikiminin 

hakkını veren fikir ve edebiyat insanları bunlardan 

birkaç bayan kalemlerimiz. Bu gönül insanları 

Tasavvufi şahsiyetleri kaleme aldılar. Hiç birini 

“şafak”kadar gazeteler, yazarlar tavsiye etmedi, takdir 

etmedi. Kiminin intisaplı olduğu tasavvuf yolunu 

eleştirdiler kiminin katılmadıkları veya eleştirdikleri 

satırlarına takıldılar kaldılar. Samiha Ayverdi’nin 

eserlerinden bazıları yetmişli yıllarda Kültür 

Bakanlığınca basıldığında “Akşemseddin’den” 

“Mevlana” dan hiçbir şey anlamadıklarını sözleri 

ile isbat eden sözde aydınlar politikacılar çıkmıştı. 

Samiha hanım Allah Aşığı, Türk aşığı, Türkçe aşığı 

idi.Tabii Samiha Hanımın “Türkiye’nin Ermeni 

Meselesi” ve “Misyonerlik karşısında Türkiye” 

isimli dev gibi eserleri de vardı. 

Elif şafak’ın ise “Baba ve P…” isimli romanı vardı. 

Türk milletine hakaret dolu satırlarını bir gecede sabaha 

kadar okurken yüreğim ve ciğerlerim yırtılacak 

sanmıştım. şafak’ın “Baba ve P…”romanındaki 

ithamların bu kadarını dürüst hak sahibi ermeni 

bir insan yapmazdı. Okuyan düşünen bir ermeni, 

komitacıların hayalleri ve haçlıların aldatması ile 

Türk Milleti’ne en zor günlerinde neler çektirildiğini 

bilirdi. şafak, Türk Milletinin vicdanında halen beraat 

etmedi, edemiyecek. 

Tekrar konumuza dönersek yakınlarda Hakk’a 

yürüyen Nezihe Araz’ın “Dertli dolap” eserini gençlik 

yıllarımda kaç arkadaşıma tavsiye ettiğimi unuttum. 

“Aşk Peygamberi Mevlana’nın hayatı” isimli 

eseri de Türk klasiği olmayı hak etmişti. Nezihe 

Araz’ın para psikolojik, spirtualist eserleri tartışmaya 

açıksa da tasavvufi eserleri takdire şayandır. 

Allah uzun ömürler versin Emine Işınsu’nun 

Tasavvufi romanlarını kaç insan okudu. Kaç insana 

hediye ettik, tavsiye ettik. Annemarie Schimmel, 

Mevlana ve Muhammed ikbal uzmanı idi. İkbal ile 

ilgili eserleri ve Mevlana’nın hayatını anlatan “Ben 

Rüzgarım Sen Ateş” eseri Türk okurunun dikkatinden 

uzak kaldı. O’nun daha ziyade sayıların gizemi 

ve benzeri popüler olabilecek eserleri tanındı, 

tanıtıldı. 

89


Aziz dostum, tıbbiyeden arkadaşım “Dr. Hayati 

Bice”’nin “Global Planlarda Tasavvuf” (http://www. 

haber10.com/makale/16375) isimli makalesini okuyunca 

ifadelerimin stratejik açılımını da bulacağınızı 

düşünüyorum. 

Çoğu kez olduğu gibi sahteler meydanları 

doldurmuş durumda. Onların isminin elif olması şafak 

olması bizleri aldatmasın. Unutmayalım Kainatlarda, 

Alemlerde ve insanda daima hakikatle sahtelerin mücadelesi 

vardır. 

Özü (müsemması) Elif olanları şafak olanları 

bulmamız duasıyla. 

Tanrı Türk Milletinin Yar ve Yardımcısı olsun. O’nu 

Hz.Muhammed Mustafa s.a.v. yüzü suyu hürmetine, 

Peygamberler hürmetine, Ashab-ı Güzin hürmetine, 

Ehl-i Beyt hürmetine ,alimler hürmetine, şehidler 

hürmetine, masumlar hürmetine, veliler hürmetine 

Kainatlara hediye olacak kıvama kavuştursun. 

Sözlerimi medeniyetimizin geleneği olan şu cümle ile 

bitirmek istiyorum: “Her şeyin doğrusunu Hz. Allah 

(CC) bilir.” 

Yanılgılarımdan O’na sığınırım. 

Sevgi, selam, dostlukla 


90


KUTLU DAĞLAR ÜÇLEMESİ 1: 

ELBRUZ 

• 

Muhammed Bahadırhan DİNÇASLAN 

Ufkumun üç kutlu dağı: Erciyes, Elbruz, Han Tengri... 

Ve üçlemenin ilk parçası; bir kısım insanların Elbruz, Adigeler’in Oşamafe, Kafkas Türkleri’nin Mingitav 

(Bengü Dağ, Ebedi Dağ) dediği kutlu dağın, annemin gözlerinde gördüğüm asil dağın kikayesi. 

Elbruz annemin, Han Tengri babamın, Erciyes benim... 

Elbruz’un Kızı 

“Değil çeşm-i kebûd ol ebruvânın zîr-i tâkında 

Bir çift avâre kumrudur gelmiş aşiyân tutmuş...” 

Nedim 

Anayurdum... Ağlıyorum dinledikçe yankını 

Bir zaman bu mor dağlarda Tanrı’nın sesi vardı... 

Ah! Yurtların en yücesi, Tanrı’ya en yakını! 

Bir tanrıça doğacaksa Kafkasya’da doğardı... 

Kırk memesi bereketli hayat bahşeden dişi; 

Bir kadındır Oşamafe: Bin çocuklu bakire! 

Ah! Sırçadan sarayında hüzünle iç çekişi 

Yele sızar buse buse eser dağdakilere... 

91


Dağlılar... Ki yağmur içer, bulut topağı yerler, 

Efsanelerle yoğrulan bir özün çocukları... 

Toprağın göğe değdiği yerde hayat sürerler, 

Gözlerinde gökyüzünün mavi tomurcukları... 

Bu dağlar ki gözü açık gidenlerin durağı, 

Bu dünyada “gülmeyen” yüzlerin son ümidi. 

Elinde -doruğa doğru- her birinin çerağı; 

Yıldız yıldız gökyüzünde ruhlar resmi geçidi... 

... 

Ve bu gece Kafkasya bir kız cismine büründü 

Dağların asil ve vahşi kızı kutlu Setenay* 

Omuzlarında gökyüzü, gözlerime göründü 

Yeşil mavi libaslara sarılmış bir dolunay... 

Hangi günahın kızılı saçında tel tel yalaz 

Her birini bin bir kurban boyamış öz kanıyla! 

Tenin Elbruz doruğunda karlardan daha beyaz 

Hangi denizdir didişen gözünde limanıyla 

Yazık! Yazık! Sen bir düşsün bense fazla gerçeğim... 

Fanilere yasaksın sen ey ebedî beyazlık! 

Bekle beni... Vuslatına ölünce ereceğim, 

Yazık! Sen bir düşsün bense henüz gerçeğim, yazık! 

*Setenay ya da Setenay Guaşe, Çerkez folklorunda yeri çok büyük olan tanrıça figürü. 

92

Vefatının onbeşinci yılında: 


GALİP ERDEM ve ARKADAŞLARININ 

GENÇLİK YILLARINDAKİ FAALİYETLERİ 

• 

İbrahim METİN 

Bizim neslimizden itibaren en az üç nesle ağabeylik yapan ve birçoğumuz gibi benim de fikrî olgunlaşmamda 

büyük payı olan Galip Erdem, Hakk’ın rahmetine kavuşalı on beş yıl oldu. O’nun ile ilgili hatıraların bir 

kısmını, ölümünü takiben çıkan Türk Yurdu’nda “Türkeş’li ve “Erdem”li Yıllar” başlığı altında dört sayı devam 

eden bir seri halinde yazmıştım. Onbeşinci yıldönümü dolayısı ile de Galip Erdem’i ve O’nun ile birlikte 

yaşadıklarımızı gelecek nesile aktarmanın faydalı olacağı düşüncesindeyim. Aşağıda vereceğim kısım, 

kendisinden ve seksenbeş yıllık hayatında milliyetçilik mücadelesinin muhtelif safhalarında bulunmuş olan 

Türkeş, Erbakan ve Demirel ile olan arkadaşlıkları sebebiyle Milliyetçi Cephe Hükümeti’nin kurulmasında 

ve Başbakanlık Müşaviri sıfatı ile de 12 Eylül Anayasa’sının başlangıç maddelerinin yazılmasında etkili olan 

Sayın Kemal Cabıoğlu’ndan dinlediklerimdendir: 

Galip Erdem, Erzurum’da liseyi bitirdikten sonra 

İstanbul’a gelip, Hukuk Fakültesi’ne kayıt olur. Mali 

yönden sıkıntı içinde olan diğer arkadaşları gibi 

Fatih Camii Medresesi’nin bir odasında kalmaktadır. 

Oradaki arkadaşlarından bazıları: Mehmet Aydın 

(Adalet Partisi’nde Samsun Senatörü ve Sağlık 

Bakanı), Ferruh Bozbeyli (Süleyman Demirel’in 

kurduğu hükümette partisinin milliyetçi kanadına yer 

vermemesi üzerine ayrılanların kurduğu Demokratik 

Parti’nin Genel Başkanı ve T.B.M.M Başkanı), 

Şadi Pehlivanoğlu, (AP’den Rize Milletvekili) 

İrfan Atagün (Gazeteci, Yazar), Ömer Naci Bozkurt 

(Burdur’da yaptırdığı Ergenekon Parkı ile ünlü vali) 

Necati Tanrıkulu (57. Hükümetin Ticaret Bakanı Ahmet 

Kenan Tanrıkulu’nun Babası) Bekir Berk (Sonradan 

nurcu olup Türk milliyetçilerine savaş açan 

avukat), Mehmet Özsoy (Namı diğer Proloter Mehmet, 

“Das Dâvâ” öğretisinin mucidi (!)), Mehmet 

Erdoğmuş, Ahmet Canseven, Cahit Çakmak’dır… 

Kızılay İstanbul’da, fakir öğrenciler için yemek 

çıkartmakta ve öğlen saatlerine doğru bir at 

arabasıyla dağıtmaktadır. Bizim fakir öğrenciler 

sabahtan beri içerisine bir şey girmeyen midelerinde 

meydana gelen gurultunun da etkisiyle gözleri 

yolda beklerlerken, arkadaşlarından Ülgen “Saltanat 

arabası geliyor” diye bağırarak müjdeyi verir. 

At arabasında iki kazan, birisinde yemek, diğerinde 

de yemeğin suyu bulunmaktadır. Öğrenciler, 

yeterli olmayan bu beslenmeyle karın doyurabilmek 

ve suyuna ekmek banabilmek için de dağıtıcıya 

“Suyundan çok koy;” ricasında bulunmaktadırlar. 

Anadolu’nun muhtelif illerinden gelen bu gençler, 

okudukları kitaplarla birbirlerine öğünmektedirler. 

Galip ağabey de “Tekin Alp isimli büyük Türkçü, milliyetçi 

yazarı tanıyor musunuz O’nun kitabını okudunuz 

mu” diyerek aynı işi yapar. Karşısındakiler 

gülmeye başlar. Onun Yahudi asıllı ve esas isminin 

Moiz olduğunu belirterek, yazdığı kitapta, Türklerin 

kahraman ve savaşçı bir millet olduklarını; 

ticaret gibi adi mesleklerle uğraşmadıklarını telkin 

ettiğini; böylece o yıllarda Türk Dış Ticareti’ne 

hâkim olan Musevilere meydanı boş bırakmak gayesi 

ile kitabını yazdığını söyleyince, Galip Erdem 

şaşırır ve bunu keşfedememiş olmanın ve boşuna 

bilgiç davranmış olmanın sıkıntısı ile mahcup olur… 

İkinci Dünya Savaşı sonrasında, yayılmacılığı devam 

eden ve Türkiye’den Kars ve Ardahan’ı isteyip, 

Boğazlarda hak iddia eden Rusya, Komünizm 

ideolojisini kullanarak ülkeyi içerden fethetmeyi 

denedi. O tarihlerde, günümüzde de sık sık pişirilip 

önümüze sunulan Nazım Hikmet’in, affı için kampanyalar 

düzenleniyordu. Milliyetçilerle Marksistler 

takışma halindeydiler. Galip Erdem, Marksizm’i çok 

iyi incelemişti; avukatlarla konuşarak, 6 ay hapiste 

yatabilecek suçun, hangisi olduğunu öğrendi. El 

yazısıyla hazırladığı komünizmi öven afişleri duvarlara 

yapıştırırken, polis tarafından yakalanıp, hapse 

atıldı ve ceza evinde komünistlerle aynı koğuşa kondu. 

Hapisten çıktıktan sonra da milliyetçilerin çaşıtı 

(casusu) olarak onların içerisinde hizmet yaptı. O 

sıralarda Nazım Hikmet’in affı için Çiçek Palas’da 

yapılacak bir toplantıyı arkadaşlarına haber verince: 

Mehmet Aydın, Kemal Cabıoğlu ve Necati 

Tanrıkulu bu toplantıyı basmaya giderler. Kürsüdeki 

konuşmacıların Nazım Hikmeti övdükleri bir 

sırada kürsüye fırlar ve gür bir sesle İstiklal Marşı’nı 

93


söylemeye başlarlar. Bunun üzerine ortalık karışır ve 

polis toplantıya müdahale eder. Elebaşlarını toplayıp 

arabalara doldururlar. Durumu gören halk, arabadakilere 

tükürmeye başlarlar. Toplantı böylece dağıtılır. 

Medrese hayatı, sefaletine rağmen renklidir de… 

Oda arkadaşlarından Mehmet Erdoğmuş sabah 

uyandığında Edvard Allen Poe’nin bir zamanların 

en sevilenlerinden olan, “Anabelli” şiirini okurken, 

diğer sol temayüllü arkadaşları Ahmet Canseven: 

“Bir mavi çaydanlık bahçemin içi, 

Turuncu düşünceler dolu havuzum 

Oğlaklar gibi tertemiz ….” 

Mısraları ile ona cevap vermektedir. Üç kişinin 

zor sığdığı odaya, Muzaffer Maden’i de 4.olarak 

sıkıştırırlar. 

O tarihte komünistler güzel kızları, gençler içinde 

taraftar toplamanın aracı olarak kullanmaktadırlar. 

Bunu örnek alan bizimkiler de belirledikleri bir güzeli 

tavlama görevini, Mehmet Erdoğmuş’a vermek 

isterler ama Kemal Cabıoğlu, Erdoğmuş’a bu konuda 

fazla güvenmediği için Galip Erdem’i vazifelendirmek 

ister; ama fiziki görünümü buna müsait 

olmadığından vazgeçer. 

Bu şartlar altında bile vatan kurtarıcılığı elden 

bırakmamaktadırlar. İrfan Atagün, Necati Tanrıkulu, 

Kemal Cabıoğlu ve Cahit Çakmak kendilerine atılan 

çengele takılmış gözükerek iş bulmak üzere Marksist 

bir kuruluş olan: Vatan Partisi’nin Genel Başkanı 

Hikmet Kıvılcımlı’ya giderler. Görüşmelerinde 

Kıvılcımlı, “Halkların özgürlüğünü sağlayacak” 

bir dergi çıkartmaktan bahseder ve o dergide 

bunları görevlendirmek ister. Bunlar da tabanı delik 

ayakkabılarına, kaldıkları Medrese hayatının 

sefaletine ve Kızılay yemeğinden bıkan midelerine 

aldırmadan; bulacakları işi unutup; iç yüzlerini açığa 

vururlar. Cahit Çakmak “Biz Arnavutluk’tan geldik. 

Orada bizi Türk diye horlarlardı. Burada ise Arnavut 

diyorlar. Biz böyle bir bölücülüğe alet olmayız” der 

ve atılan diğer milliyetçi nutuklardan sonra buradan 

ayrılırlar. (Söz, Hikmet Kıvılcımlı’dan açılmışken 

şunu da zikretmekte yarar var: Bir tarihte, Ankara 

Tandoğan’daki otelin salonunda Muzaffer Özdağ’ın 

hatırasına düzenlenen “Türk Birliği” konulu panelde 

konuşmacılar arasında Prof. Şener Üşümezsoy 

da vardı. Dinleyicilerden birçoğu da benim gibi 

“Bu deprem profesörünün bu konudaki bir panelle 

ne ilişkisi var” diye düşünüyorken; bu merakı, Ümit 

Özdağ giderdi. Üşümezsoy, kendisine gelip Türkçü 

düşüncelerini açıkladığında: “Siz Atsız Bey’in talebesi 

misiniz” Sorusuna “Hayır Hikmet Kıvılcımlı’nın 

talebesiyim. O ‘Dünya İşçileri Birleşiniz’ dedi. Ben 

onu ‘Dünya Türklüğü Birleşiniz’ olarak algıladım.” 

Cevabını vermiş.) 

Ayrılırlar ama bu temas, onları kamçılar ve mücadelelerini 

yapmak üzere bir dernek kurmaya 

karar verirler. Daha sonra “Büyük Başkan” diye 

çağıracakları Şadi Pehlivanoğlu’nun başkanlığında 

İrfan Atagün, Mehmet Aydın, Necati Tanrıkulu, Kemal 

Cabıoğlu ve Cahit Çakmak ile birlikte Türk Gençlik 

Teşkilatı’nı kurarlar. Sonraları yine İstanbul’da 

Nurettin Topçu’nun kurmuş olduğu “Kültür Ocağı” 

ve Ankara’daki dernekle üçü birleşip Milliyetçiler 

Derneği’ni kurarlar. Bu dernek 82 şube ile Türkiye 

çapında teşkilatlanınca 1950 Seçimleri ile iktidara 

gelen Demokrat Parti’nin hışmına uğrar ve mahkeme 

kararı ile kapatılır. 

Arkadaşlar arasında görüş ayrılıkları olsa da aynı 

medresede, aynı odada dostça kalabilmekte ve 

yaşayabilmekteydiler. Mesela inançsız olan Canseven, 

namaz kılan Cabıoğlu’nu kınıyor, tenkit 

ediyor; ama birbirlerine karşı kin duymuyorlardı. 

Aralarından Cahit Çakmak sonradan İtalya’ya 

gitti. Musolloni’nin partisine katıldı. Oradan da 

İspanya’ya geçerek Franco saflarındaki çatışmalara 

katıldı. Mehmet Özsoy nam-ı diğer “Mao Mehmet”, 

Kemal dememek için Cabıoğlu’na Mustafa diyen bir 

bağnazlık içerisinde-dir. Teori (!) sahibi olmasına 

rağmen son derece tembeldir. Sabah uyanırken oda 

arkadaşlarına ‘Hava bulutlu mu’ diye sorar, bulutlu 

ise gün boyu yataktan çıkmaz. Son derece tembeldir 

ama imtihanlara bir ay kala başladığı çalışmasıyla 

sınıfını geçer. Öğrenciye verilen Kızılay yemeğinden 

ve medrese yatakhanesinden vazgeçmemek için 

İktisat Fakültesi son sınıfında takıntı ders bırakarak 

mezun olmak istemez. Kemal Cabıoğlu’nun kendisine 

iş bulacağını ısrarla belirtmesi üzerine okuldan 

mezun olur; fakat Türkiye’den ümidini kestiği için 

Anadolu’ya gitmek istemez. İstanbul Belediyesi’nde 

müfettiş olur. Daha sonraları Afrikalıları emperyalistlere 

karşı ayaklandırabilmekiçin Nihat 

Yazar’ın(*) sağladığı irtibat ile Fas’a gider. 

Bu “Das Mehmet”in taraftarları, Nuri Gürgür ile 

birlikte 27 Mayıs 1960 Sonrasında Fakültelerimizin 

Öğrenci Dernekleri’nin Başkanı olarak 

İstanbul’daki Millî Türk Talebe Birliği Kongresi’ne 

katıldığımızda, bize de “Çengel atma”ya çalışmış ve 

sabahlara kadar süren ikna toplantıları yapmışlardı. 

(*) Nihat Yazar, İslamcı bir görüşe sahip olan Volkan dergisini 

çıkartmaktaydı. Yazıları sebebiyle yurtdışına çıkmak mecburiyetinde 

kaldı. Mısır’a gitti. El Ezher Üniversitesi’nde tahsil 

gördü. Sonraları Türkiye’ye döndü. Birlikte MHP Genel İdare 

Kurulu üyeliği yaptık. Memleketi olan Osmaniye’den Belediye 

Başkanı adayımız idi. 

94


Desen. Kenan EROĞLU 

UYGUR GÜZELİ 

AY-BİLGE DESTANI 

• 

Mustafa EFEOĞLU 

Gözler gök mavisi ışıklıdır bakışlar 

Libasın üzerinde ilmek ilmek nakışlar. 

Örülmüş saçları geceden daha kara 

Gün rengi yüzüyle benziyor dolunaya. 

Aybilge derlermiş Türkistan güzeline 

Asice bakarmış gönlünden geçirene. 

Sayısız Çinliyi canından vazgeçirmiş 

Onu gören âşıklar uslarını yitirmiş. 

Bir gün Çinli subay Aybilge’ye vurulmuş 

Hemen elçi gönderip Türkiline duyurmuş. 

Kurultay toplanıp Ak-sakallar çağrılmış 

Kısa bir sürede karara da varılmış. 

Yasa belli töre kesin her şey apaçıkmış 

Çinliye kız vermek de kız almak da yasakmış 

Çinli plan kurup karıştırıp ırkları 

Asimile edermiş asil soylu Türkleri 

O gün Türk kızını bir düşüncedir almış 

Sıyrılıp çelişkiden kutlu karara varmış. 

Çinliye evdeş olmam ağu içer ölürüm 

Alnım açık başım dik öç gününe yürürüm. 

Ağu katıp kımıza üç çamçak kımız içmiş 

Kutsal bir ülkü için, koşup uçmağa göçmüş 

Bu destan ibret olsun Türk kızına oğluna 

Ölüm ne de güzeldir Türk soyunun uğruna.. 

95


Desen: Svetlana İNAÇ 

NEVAİ-KUMRU 

(Tarihi Öykü) 

• 

Vagıf SULTANLI* 

Miranşah babası Emir Timur’un büyük değer 

vеrdiği, şöhreti bütün Şarka yayılmış meşhur bestekar 

Abdülkadir Marağayi’nin yеni eserini dinlemek için 

muhteşem bir şenlik düzenlemişti. Bestekar bir ay 

önce yazdığı eserin el-yazmasını ona takdim еderek 

çekine çekine böyle bir şenliğin düzenlenmesi arzusunda 

olduğunu söylediğinde hükümdar memnuniyetli 

bir şekilde bu dileğinin kabul olduğunu belirtince, 

sarayın bahçesinde o zamana kadar görülmemiş 

olan bir hazırlık başlatılmıştı. Tebriz’in en mahir 

ustaları devet edilerek sarayın bahçesinin yeniden 

dizayn edilmesi istenmişti. İki aydan fazla devam 

еden çalışmalar sonucunda sarayın bahçesi tanınmaz 

bir hale getirilmişti. Şimdi bahçeyi çevreleyen rengarenk 

süs ağaçları göz okşuyor, çiçeklerin biri birine 

karışmış esrarengiz kokusu insanın başını döndürüyordu. 

Gül çiçeklerinin arasından uzayıp giden yol 

boyunca sıralanmış nakışlı ağaç direklere asılmış 

olan fenerler karanlık geceyi aydınlatıyordu. Yola 

serilmiş olan nakışlı Tebriz halıları bahçeye ayak 

basanları hayal dünyasına çekip götürüyordu. Az 

sonra başlayacak şenliğin habercisi olan hafif musiki 

sesleri bahçede sihirli bir hava estiriyordu. 

Aslında eğlence şenlikleri sıkça yapılıyor olsa da ilk 

defa saray bu denli gösterişli ve zevkle süslenmişti. 

Bunun nedeniyse herkesce biliniyordu: bestekarın 

yеni eseri Emir Timur’un torunu, Miranşah’ın oğlu 

Sultan Halil’e ithaf edilmişti. 

*Azerbaycan 

96


Miranşah gençlik çağına gelmiş oğlunu gecen 

yaz Maveraünnehir’e, Emir Timur’un huzuruna 

göndermişti. Amacı oğlunun gözlerinin açılmasını 

sağlamak, babasının yanında cihangirliğin ve 

saltanatı korumanın sırlarını öğrenmesine yardımcı 

olmaktı. Ancak çok gеçmeden babası Sultan Halil’in 

saraydaki cariyelerden Şadimülk’e vurularak saltanat 

işleriyle artık ilgilenmediğini Miranşah’a bildirmiş, 

bir süre onu Tebriz’e, kendi yanına almayı uygun 

görmüştü. 

Miranşah da öyle yaptı. Artık iki aydan fazlaydı 

ki, Sultan Halil Tebriz’de idi. O her gün ısrarla 

Semerkant’a dönmek istediğini bildirse de, Miranşah 

bir bahane ile oğlunu bu düşüncesinden vazgeçirmeye 

çalışır, zamanla her şеyin düzeleceğini düşünürdü. 

Sarayda düzenlenen bu musiki şenliği de Sultan 

Halil’in bir şekilde başını karıştırarak, cariyeye olan 

sеvdasından vazgeçmesi için düşünülmüştü. 

Bir kaç günden beri Abdülkadir bitmek tükenmek 

bilmeyen bir huzursuzluk içerisinde çalışıyor, 

yazdığı musikinin güzelliğine hayranlığını saklamayan 

çalgıcılarla eseri tekrar tekrar seslendirirdi. Her 

defasında da o, şarkıyı belli bir yеrinde keserek yеni 

düzeltmeler ve ilaveler yaparak bestenin kusursuz bir 

sanat eseri olması için elinden geleni esirgemiyordu. 

Ancak içini bir sarmaşık gibi bürüyen huzursuzluk 

onu terk еtmiyor, aksine heyecanını artırıyor, 

ne yapsa da kendisini toparlayamıyordu: “Acaba 

müzisyenler eseri onun istediği gibi seslendirebilecekler 

miydi Asıl mesele ise bunca hazırlıkların 

karşılığında hükümdar musikiyi beğenecek miydi” 

Kendisine sorduğu bu soruların cevabı biraz sonra 

belli olaçaktı. 

Musiki canından çok sеvdiği oğluna yazıldığı 

için Miranşah saray ayanıyla birlikte şenliğe 

teşrif etmiş, bahçenin yukarı tarafına konulmuş 

tahtına oturmadan önce hatırlarını sormak için 

müzisyenlere yaklaştığında hükümdarın gelişini 

uzaktan izleyen mavi elbiseli, başlarında altın yıldızlı 

fes olan müzisyenler ayağa kalkarak onu saygıyla 

beklemeye başlamışlardı. Miranşah aynı kiyafetteki 

saray musikicilerinin her birini şahsen tanıyordu, 

sadece oğlu için bestelenmiş şarkıyı söyleyecek 

olan şarkıcıyı tanımıyordu. Aslında hükümdarın 

tahta oturmadan önce musikicilerle özel olarak 

görüşmesinin nedenini şarkıcı ile tanışmaktı. 

Genç, zayıf cüsseli, esmer denli şarkıcı Miranşah’la 

yüz yüze gelmekten çok heyecanlandığından 

hükümdarın karşısında diz çökerek başını göğsüne 

doğru çekerek oturmuştu. Miranşah onun kalkmasını 

istedi ve ardından; 

– Oğlum, Azerbaycan’ın neresindensin – diye 

sordu. 

Hanende başını kaldırmadan garip bir sesle: 

– Marağadan’ım, - dеdi. 

– Sende mi Marağadansın 

Abdülkadir öne doğru yürüdü: 

– Hükümdar, Marağa’da doğan herkesin sesi 

böyle güzel olur... – bestekar ifadesini tamamlamak 

için bir şeyler söylemek istese de uygun bir söz 

bulamadığından sustu. 

Miranşah şarkıcıyı serbest bırakıp, Abdülkadir’in 

koluna girerek korumaların kontrolünde hükümdarın 

tahtına doğru gittti. Hükümdar tahtına oturduktan 

sonra musikiciler onunla karşı karşıya olacak şekilde 

serili halının üzerindeki yerlerini aldılar. 

Hükümdarın sağında oğlu Sultan Halil oturmuştu. 

Sol tarafta tahtın yanısıra yerleştirilmiş kürsüde durmakta 

olan kürsüde oturmakta olan Abdülkadir’in 

bütün dikkati müzisyenlerdeydi; onlar yavaş yavaş 

aletlerini kontrol ediyor ve çalmağa başlamak için 

bestekardan işaret bekliyorlardı. 

Ziyafete gelenler üst üste bahceye serilmiş olan 

halıların üzerinde oturmuşlardı. Tertemiz giyinmiş 

hizmetçiler ellerinde gümüş ibrikler misafirlere 

kokulu şerbet, kırmızı şarap dağıtıyor, baharatlı, zencefil 

kokan değişik tatlılar ikram ediyorlardı. 

Bestekar hükümdardan izin alarak başlamak için 

müzisyenlere işaret etti ve zarif musiki sedası gеcenin 

sessizliğini bozdu. 

Saray şenlikleri ananesine uygun olarak önce Emir 

Timur’un, sonra Miranşah’ın şerefine musiki seslendirildi, 

daha sonra rakkaseler sahne aldılar. 

Kısa bir fasıladan sonra ise herkesin sabırsızlık 

içerisinde beklediği Sultan Halil’in şerefine “Nevai- 

Kumru”nun ifa edileceği ilan еdildi; bir anda bahçeye 

derin bir sessizlik çöktü. Musikicilerin eşlik ettiği 

şarkıcının bir anda sesi duyulunca orada bulunanlar 

sesin büyüsüne kapılarak tamamen kendilerini 

kaybetmişlerdi. 

Udun sesi yerin dibinden geliyormuşçasına boğuk 

bir feryatla inliyor, senturun feryadı kanunun perdeli 

nidasına karışarak enteresan bir ahenk yaratıyordu. 

Şarkıcı öylesine içten okuyordu ki, sesi dinleyenlerin 

kalplerine işliyor, kendilerini bu dünyadan başka 

bir âleme çekip götürüyordu. 

Saray bahçesinin göz okşayan yeşilliği içeri-sinde 

her şеy musikinin ahengine, armonisine odaklanmıştı. 

Şenliktekiler bu ahengin büyüsüne kapıldıklarından 

hiçbir şeyi görmüyor, işitmiyorlardı. Sazların tellerinden 

dökülen nağmeler damla-damla karanlığın 

bağrına çöküp, gecenin ruhuna işliyordu. 

*** 

97


Bu, Abdülkadir’in şimdiye kadar yarattığı sanat 

eserlerinin en büyüklerinden birisiydi. Mahnının 

sıra dışı ifası herkes gibi onu da kendinden geçiriyor, 

keşfedemediği sihirli bir dünyada gezmesini 

sağlıyordu. 

Aslında Abdülkadir bu mahnıyı Sultan Halile ithaf 

etmiş olsa da, musikinin ritmi, sedaları içerisine 

katlanılmaz azaplara mahkûm olan halkının acı talihini 

getirmişti. Ancak sözler sıradandı, duygularını sözlerle 

ifade etmek tehlikeliydi. Bu derdin açık şekilde 

söylenmesi hayatı bahasına ona pahalıya oturabilirdi. 

Ona göre de her ne söylemek istemiş ise bunu musikinin 

ritmine, sedalarına aktarmıştı. 

Abdülkadir Kumru’nun sevgisini ömrünün genç 

çağlarında gafilden esen rüzgâr gibi duymuş, ancak 

facia ile biten bu sevdanın keder kokan hayallerini her 

zaman kendisinden uzaklaştırmaya çalışmıştı. Hiçbir 

zaman adıyla çağırmadığı o güzelim Kumru’ya, zarif 

kuşcağıza nasıl da bir benzeyişi vardı... 

Abdülkadir bir an önce o ilahi sevgisine kavuşmak, 

Kumru’yu hatırlamak istememişti. Bu sevgiden, bu 

sevginin getirdiği heyecandan korkmuştu. O, kızın 

muhabbetine layık olmadığını, ona cevap veremediği 

ya da cevap vermek iktidarında olmadığını düşünerek 

bu sevgiden kaçmış, unutmaya çalışmıştı. Böyle 

bir sevginin olamayacağını düşünmekle kendisini, 

geleceğini aldatmaya çalışmıştı... 

Ancak sonra, çok çok sonra bunun mümkün 

olmadığını anlamıştı. Semerkant’ta yaşadığı yıllarda 

Kumru’nun aşkı daima onun uykularını kaçırıyordu; 

vatanının, sevdiklerinin hasreti o kızın renginde, kokusunda, 

kıyafetinde gelir, onu özletir, heyecanlandırır, 

kederlendirirdi. 

El еl, oba oba Kumru’yu aramaya başladı. Görenlerden, 

tanıyıp bilenlerden haber aldı. Kızın esir 

alındığı, dağılmış harap edilmiş, ocağı söndürülmüş 

yurt yerlerini günlerce gezip durdu. O’nu bulmak 

ümidiyle kervanlara katılarak Semerkant’tan 

Bağdat’a, Erbil’e kadar gezip dolaştı, ancak 

aradığını bulamadı. Sanki kız doğmamış, bu dünyaya 

gelmemişti... 

Böylece, Emir Timur’un torununa ithaf ettiği bu 

eser kendisi de fark etmeden “Nevai-Kumru”ya 

dönüşmüştü. 

Abdülkadir bu mahnıyı bir yere yazmamıştı. Bu 

musiki ruhundan, kalbinden süzülüp gelmiş, İlahi’nin 

sihri, mucizesi gibi ortaya çıkmıştı. O sadece hislerini, 

duygularını varlığından sıyırıp, sese, ritme, ahenge 

çevirmişti. Bu mahnı değil, musiki değildi, buna kulak 

asmak olmuyordu, dinleyenin ruhunu, varlığını 

titredir, insan olduğunu, dert için doğduğunu, ölene 

kadar da dert içerisinde kavrulacağını ona hatırlatırdı. 

Şimdi musikiyi dinleyen herkes onun sesi, ritmi, 

ahengi içerisinde gizlenen ilahi sevgiyi duyuyor, bu 

sevginin büyüklüğüne, azametine, kudretine hayranlığını 

gizleyemiyordu. 

Abdülkadir saray bahçesinin yakınlarındaki heremhanede, 

karanlık odanın kalın perdeli penceresinin 

dibine çökerek musikiyi dert gibi ruhuna çeken 

güzel Kumru’nun varlığından habersizdi. Yıllardır 

aradığı sevgilisinin bir ses yakınlığında olduğunu 

bilmiyordu. Bilmediği bir başka şey ise sesin 

heyecanlandırdığı kız musikinin kendisine yazıldığı 

kuruntusuna kapılarak gizli bir heyecan pençesinden 

koparak o sese kavuşmak, hasretini, mutsuzluğunu o 

sesin ahenginde eritmek istiyor. O bunları bilmiyordu 

ve bilmeyecekti de... 

*** 

Bu ilahi musikinin kudretine teslim olmuş 

Miranşah’ın yıllar boyu sıfatını örtmüş acımasızlığı, 

zalimliği bir anda çekilip gitmiş, yerini yumuşak, 

mülayim çizgiler bürümüştü. Musiki Miranşah’ın 

ruhuna, varlığına öylesine işlemişti ki, hiçbir şey 

görmüyor, işitmiyormuş gibi gözlerinin dikildiği 

uzak meçhulleri seyrediyordu. 

“– Acaba talihimiz nasıl olacak”, Miranşah’ın 

dudaklarından kopan bu ifade Abdülkadir’i şaşırttı. 

– “Hükümdar ondan mı yardım bekliyordu! Felek, 

bu nasıl sözdür böyle”. 

... Birden Miranşah’ın oturduğu tahtından sinirli 

şekilde ayağa kalkmasıyla birlikte musiki yarım 

kaldı. Hele musikinin cazibesinden kurtulmamış, 

ne olup bittiğini anlamayan meclistekilerin gözleri 

hükümdara dikildi. 

Miranşah kendinde değildi, az önce musiki icra 

edilirken girdiği ruh halinden henüz çıkamamıştı. 

Söylenen şarkı ruhuna, varlığına, kalbinin, iç 

dünyasının en mahrem noktalarına nüfuz etmiş, 

geçmişini, geleceğini biri birine katmıştı. 

Musikinin kesilmesiyle meclise ölü sessizliği 

hakim oldu. Miranşah yanıbaşındaki bestekara doğru 

döndü: 

– Bu şarkıyı kime yazdın, Abdülkadir 

Bestekar beklemediği bu soru karşısında tamamen 

kendisini kaybetti. Aslında çoktan beri Miranşah’ın 

yüz hatlarının değişiminden onun başka bir dünyaya 

yöneldiğini fark etmişti. “Padişah acaba neden bu 

beklenmedik soruyu sordu Sanki o şarkının kime 

ithaf edildiğini bilmiyor mu Bir ay once mahnının 

Sultan Halil’in şerefine yazıldığını söylememiş miydim 

Eğer bilmiyorsa, o zaman bu gösterişli ziyafet 

şenliğini neden düzenlenmişti Yok, bu sıradan bir 

soruya benzemiyordu”. 

Miranşah’ın sorusunun zamansızlığı onu ürkütmüş 

98


olsa da kendini toparlayarak: 

– Sultan Halil’in şerefine yazmışım, elahezret! – 

dеdi. 

Miranşah’ın siması aniden değişti: 

– Hangi cesaretle bana yalan söylüyorsun! 

Abdülkadir aklına bile getirmediği bu suçlama 

karşısında şaşıp kaldı, yüzünün rengi soldu, ne cevap 

vereceğini bilemediğinden susmayı tercih etti. 

– Bu şarkıyı Sultan Halil için düşünüp, 

yazmamışsın!.. 

– ... 

– Bu bir sеvgi eseridir! 

Meclise soğuk bir taş sessizliği çökmüştü. Herkes 

nefesini tutarak bu sohbetin sonunun nеreye varacağını 

bekliyordu. Adamlar büyük musiki ustasının 

Miranşah’ın gazabına uğrayacağını, böyle kudretli 

sanatkârın susturulacağının yarattığı heyecanın içerisindeydi. 

Miranşah sorusuna cevap alamadan tekrar tahtına 

oturdu. 

– Lanet Şeytana, - dеdi ve Abdülkadir’e doğru dönerek 

şarkıyı bir daha dinlemek istediğini bildirdi. 

Aniden yеni bir ahenkle yükselmeye başlayan musiki 

sesleri ortaya çıkan gerginliği bir sure sonra ortadan 

kaldırır gibi oldu ve hükümdarın sakinleşmesinden 

cesaretlenen bestekârın yüzünün rengi eski halini aldı 

*** 

Şerefine bestelenen musiki genç Sultan Halil’i 

kendisinden geçirmiş, babasının nasihatleriyle biraz 

sönmüş olan hasretini yeniden uyandırmıştı. 

Semerkant’ta bırakıp geldiği Şadmeleğin derdi içini 

alevlendirmeye başlamıştı. Bütün gün kızı hayalinden 

çıkaramıyor, geceleri sabaha kadar onun aşkıyla 

yazdığı şiirlerle teselli bulmaya çalışıyordu. “Abdülkadir 

onun yaşadıklarını nasıl duymuş, kalbinin derinliklerine 

varabilmişti Sanki birileri olup bitenleri 

bestekâra anlatmıştı. Keşke bu musikiyi Şadmelek de 

dinlemiş olsaydı”. 

Genç, içerisini tırmalayan soruların azaplarıyla 

çırpınır, bu ayrılığa daha katlanamayacağını anlayarak 

bundan çıkış yolları arıyordu. “Acaba şimdi Şadmelek 

bensiz ne yapıyor Babası onu öldürtmek istiyordu, 

bir şekilde sevgilisini ölümün cenginden kurtarabildi. 

Peki, onu kime emanet edip geldi Bu şekilde davranmak 

ona yakışıyor muydu Yok, yok, bunu Şadmelek 

hiçbir zaman ona bağışlamayacak. Hiçbir zaman kendi 

kendisini de bağışlamayacak”. 

Sultan Halil ayağa kalkarak çaktırmadan meclisi 

terk еtti. Musiki kalbini büyülemiş, gücünü, kudretini 

çoşturmuştu. Şimdi karşısını hiç bir engel kesip, 

mutluluğa gidecek yolu kapatamazdı. 

O, gizli yollarla saraydan çıkıp, atına bindi. Dörtnala 

şehirden çıkıp onu büyü gibi kendine çeken Semerkant 

yolunu tuttu. 

..Musiki bittikten sonra Miranşah eserle ilgili olarak 

Sultan Halil’in fikrini öğrenmek için başını sağına 

çevirdiğinde oğlunun yerinde olmadığını gördü. Birden 

yüreğine tuhaf duygular hâkim olduğundan derhal 

hafiye başına seslenerek oğlunun nerede olduğunu 

sordu. 

Göz kırpışında uzaklaştıktan sonra dönen hafiye 

başı Sultan Halil’in atına binerek sarayı terk 

ettiğini bildirdiğinde hükümdar meseleyi anladı ve 

muhafızlarından şehirden çıkan bütün yolları kesmelerini, 

oğlunu bulup geri getirmelerini emretti. 

Ancak bütün bunlar abesti; Sultan Halil’in atı çoktan 

kanatlanmıştı. 

(Aktaran: Dr. Enver Uzun) 

Kenan EROĞLU 

99


NEVRUZ 

TÜRK DÜNYASI DUY BENİ 

• 

Halil GÜLEL 

Ay gülümser mehtapta altındır ay suda; 

Maveradır Kaf Dağı, derin bir uykuda, 

Kimlerle beraberim bu güzel duyguda 

“Türk” denir milletime, türkü söyler canım, 

Sazım, kavalım, kilim Mehlikâ Sultan’ım. 

Ol endam, ol cazibe nefis bir zerafet, 

İhtişamım hürriyet – mazluma adalet, 

Demir dağlar delerek kurulan bir devlet 

Üç kıta yedi iklim yurt olan vatanım, 

Hür yaşamış, hür ilim Mehlikâ Sultan’ım. 

Bir zamanlar gaflette kalınca milletim, 

Parçalandı otağım, çalındı servetim, 

Çıktık Ergenekon’dan dirildi kuvvetim 

Diz çöktürdüm dizliye, öz yurdum Turanım, 

Birlikten geçer yolum Mehlikâ Sultan’ım. 

Oğuzhan önde yürür Doğu, Batı, Kuzey, 

Altaylardan Pamir’e yol açmıştır Güney, 

Hakan – hatun aynıdır aksakal – ata bey, 

Kızım, oğlum, torunum, gülüm, gülistanım, 

Ballar balıdır balım Mehlikâ Sultan’ım. 

Börteçine, Mete Han, altındır – gümüştür, 

“Vatandan bir taş bile verilmez!” demiştir, 

Attila bir kırbaçtır mazlumlar gülmüştür 

Asya’dan Avrupa’ya uzanan cihanım, 

Her yanda mevcut dalım Mehlikâ Sultan’ım. 

Türkistanım, Türkiyem bu gün halim hassas, 

Feryat gelir Kaşgar’dan – Karabağ’da bir yas, 

Parça parça eyledi kişisel ihtiras 

Türk Birliği kurulsun birdir tenim, kanım, 

Türkçe yazılsın bilim Mehlikâ Sultan’ım. 

Kara bulutlar çökmüş ayak başı geçmiş, 

Türkçe yazacak üstat yabancı dil seçmiş, 

Bizim iller hazindir başka bayrak açmış 

Ak olsun bahtım huzur dağıtsın irfanım, 

Yükselsin aklı selim Mehlikâ Sultan’ım. 

Türk Dünyası duy beni, işde, dilde, birlik, 

Aynı alfabe bir ses dilde doğar dirlik, 

Kazak, Kırgız, Azeri, Özbek, Uygur, Kerkük 

Ağlamasın – sevinsin, mutlu olsun günüm, 

Açsın her renkte gülüm Mehlikâ Sultan’ım. 

Petrol sende gaz sende karanfil gül sende, 

İşte dilde fikirde gönülde bal sende, 

Dünyaya huzur veren bahtiyar yol sende 

Ne durursun oyunda Çalış! Çalışkanım, 

Yeşilim, mavim, alım Mehlikâ Sultan’ım. 

Uzak yakın kardeşler; dilde bir olalım, 

Hür devletler şeklinde doğru yol bulalım, 

Kaşgar’dan İstanbul’a bir birlik kılalım 

Türk Birliği amacım; Türkçe yaz ozanım, 

Güzel Türkçedir dilim Mehlikâ Sultan’ım. 

Orhun’da bengü taşı, Ötüken’de toy var, 

Dokuz Oğuz - Otuz Tatar daha nice boy var, 

Bilge Kağan, Kül Tiğin Türkmen atı tay var 

Türk hilali merkezim birlikte her yanım, 

Görkemli sağım - solum Mehlikâ Sultan’ım. 

Düsseldorf / 23.11.2011 

(Bir Kızıl Elmadır Mehlika Sultan) 

100


SADRİ MAKSUDİ ARSAL’IN “IRK MESELESİ” 

• 

Halil İbrahim KOÇ 

Türkçülüğün mihenk taşı sayabileceğimiz mütefekkirler 

arasında ilk sıralarda yer alan Ord. Prof. Dr. 

Sadri Maksudi Arsal, Cumhuriyet’in ilk yıllarında 

Türk Tarih Kurumu (TTK) ile Türk Dil Kurumu’nun 

(TDK) kurulması için önemli gayretlerde bulunmuş 

ve bu gayretleri neticesinde kültürümüzün temel 

dayanağı olan ve hala hizmetlerine devam eden bu 

iki kurum günümüze kadar gelmiştir. Fransızların 

ünlü Da Gaulle Doktrininin (1) de fikir babası olan 

Arsal, hep yazmayı planladığı “Milliyet Duygusunun 

Sosyolojik Esasları” adlı eseri-ni istical ile 

yazar ve bu eserde “Millet” ve “Milliyet” hususlarını 

sosyolojik ve psikolojik bakımdan tetkik eder. 

Eserde Türk milliyetçileri açısından önem teşkil eden 

“Irk Meselesi”hususuna da değinen Arsal, bu husustaki 

kafa karışıklıklarını sarih bir şekilde gidermiştir. 

Yazımızın ana konusunu oluşturan “Irk Meselesi”ni 

genel hatlarıyla aşağıda şöyle bahşedebiliriz. 

1. Antropolojik Manada Irk 

Milliyetçiliğin mahiyeti hakkında doğru bir fikir 

sahibi olabilmek için, ‘ırk’ ve ‘millet’ mefhumları 

arasındaki münasebet ve farkı sarih bir surette kavramış 

olmak şarttır. 

Sadri Maksudi, mezkûr eserin bu bölümünde “ırk” 

kelimesini, Avrupa dillerindeki “race” manasında; 

“millet”i ise “nationalite” manasında ele alıyor ve ilgili 

bölümde “ırk” mefhumunu şu şekilde tanımlıyor: 

“Hayvanlardan bahsolunduğu zaman batı dillerinde 

“ırk” kelimesi muayyen bir hayvanın bazı bünyevî 

hususiyetleri bakımından diğer hayvanlardan farklı 

oluşunu ifade eder. Türkçede hayvanlar için “ırk” kelimesi 

yerine daha ziyade “cins” tabirini kullanırız. Deriz 

ki, atların türlü cinsleri vardır: Arap atı, İngiliz atı. Keza 

köpeklerin de birçok cinsleri vardır: Tazı, buldok vs.” 

“Irk” mefhumunu bu şekilde tanımlayan münevverimiz, 

tabii olarak “İnsanlar arasında da köpekler 

arasındaki ırk farklılığı gibi farklar var mıdır” diye 

soruyor ve cevabını kendisi şu şekilde veriyor: “Hiçbir 

devirde, hiçbir ırk, diğer ırklarla münasebet kurmadan 

yaşamamıştır. Onun için bugün bütün ırklar içinde, 

diğer ırklara mahsus somatik hususiyetlere malik 

fertler müşahede edilecektir. Beyaz tenli, sarı saçlı, 

mavi gözlü ırktan olan milletler içinde esmer fertlere; 

esmer zümreden sayılan milletler içinde de mavi gözlü, 

sarışın fertlere rastlanmaktadır.” Mamafih bu cevaba 

mukabil yine de çoğunluğunun diğer milletlerdeki 

fertlerden -somatik olarak- farklı olduğu zümrelerin, 

yani ırkların varlığını da bir realite olarak kabul ediyor. 

Sadri Maksudi, kendi sorusuna verdiği cevap neticesinde 

ilk antropologların farklı ırkları tasnif için kıstas 

olarak ele aldıkları cilt renginin(2) de esaslı ve kâfî bir 

kıstas olmadığını izhar ediyor. 

İlgili bölümde ırkları tasnif için kafatası şeklini kıstas 

olarak ele alan antropologlara da değinen Sadri Maksudi, 

bu antropologların bu tür temayülleri sonucu 

Avrupa’nın kuzeyinde -ilmî esaslardan uzak- “uzun 

kafataslı insanların üstün meziyet ve kabiliyetlere 

sahip olduğu” telâkkisinin zuhur ettiğini izhar ediyor 

ve Afrika’daki ırklarda da uzun kafatası şeklinin 

müşahede edilebileceğini ifade ederek bu telâkkinin 

gerçeğe aykırı olduğunu vurguluyor. 

Irkları tasnifte ele alınan cilt rengi ve kafatası şekli 

gibi kıstasların, bu iş’te kifayetsiz kaldığını –yukarıdabu 

şekilde tavsif eden Sadri Maksudi; ırk tasnifini, cilt 

rengi ve kafatası şekli gibi kıstasları da zammederek 

somatik hususiyetlerle milletleri 29 zümreye tefrik 

eden Fransız Jean Deniker’den bahsediyor ve bu tasniflendirme 

yöntemini mevsuk buluyor. Saç ve göz 

rengi; göz, burun, elmacık kemiği şekli; boy uzunluğu 

ve kısalığı gibi somatik hususiyetleri de dikkate alan 

Deniker’in bu hususiyetlerin tamamını ya da müteaddidini 

kendilerinde toplayan fertlerin, o milletin 

-mensubu bulunduğu ırkın- karışmamış tipik örnekleri 

saydığını izhar ediyor. 

Mezkûr âlimin bu telâkkisini yerinde ve esaslı bulan 

Sadri Maksudi, Türk lisanını konuşan, Türklük şuuru 

taşıyan bütün fertlerin Türk etnik zümresine özgü 

sayılan hususiyetlere sahip olmadığını öne sürüyor ve 

-Deniker’in tespitiyle müyesser olan- Türk ırkına mahsus 

olan somatik hususiyetleri şu şekilde sıralıyor (3): 

• Cilt beyaz (Hafifçe sarıya mütemayil) 

• Boy ortadan yüksek 

• Kafatası kısa 

• Saç siyah 

• Gözler siyah; fakat Moğol gözü gibi çekik değil 

• Burun normal (Basık değil) 

• Göğüs orta 

• Yüz uzunca (Oval şekilde) 

• Elmacık kemikleri hafifçe çıkık 

• Dudaklar kalın 

• Boyun kısa 

2. Etnolojik Manada Irk 

Irk mefhumunun antropolojik manasından maada, bir 

de etnolojik manası vardır. Etnolojik(4) manada ırk, çok 

101


eski/uzak tarihlerde bir devlet içinde yaşamış, aralarında 

lisan, örf, âdet, ve inanışlar açısından benzerlik gösteren 

ve hala aralarında taalluk bulunan milletler(5) 

topluluğudur. Sadri Maksudi, ilgili bölümde etnolojik 

manada ırk tabirini şöyle izah eder: “Etnolojik manada 

ırk, yekdiğerine yakın dilleri konuşan ve müşterek ruhî 

temayülleri bulunan milletlerin bütünüdür.” 

Etnolojik manada ırkın içinde, antropolojik olarak 

o ırktan olmayan fertlerin bulunabileceğini zammeden 

Sadri Maksudi, kafatası şeklinin nezdinde somatik 

hususiyetlere de istinat eden antropolojik manada ırkı; 

müşterek kültür(6) kesafetini ihdas eden ve karşılayan 

etnolojik manada ırk tabirinden tefrik eder. Bilahare 

“Biz, millet ve milliyeti sosyolojik ve psikolojik 

bakımdan tetkiki hedef tutarak bu eserde ırk tabirini 

daha ziyade etnolojik manada kullanacağız” der ve 

Türk milliyetçiliği şümulündeki ırkçılığı(7) , etnolojik 

manadaki ırkçılıktan mütevellit sayar. 

3. Irkların Menşei 

“Millet” mefhumunu, aynı lisanı konuşan, aynı millî 

seciyeye, müşterek tarihe ve millî emellere malik olan 

bir kütle şeklinde tarif eden Sadri Maksudi, bu tanım 

ve tarife mukabil “Etnolojik manada ırk, millet mefhumundan 

daha geniş bir mefhumdur” diyerek, “millet” 

ile “etnolojik manada ırk” tabirlerinin “genişlik/şümul” 

açısından farkını ortaya koymuştur. Binaenaleyh bu 

genişliğe örnek olarak farklı lehçelerde konuşan 

Türk topluluklarının/halklarının olmasına rağmen, bu 

toplulukların Türk ırkından olması durumunu vermiştir. 

Sadri Maksudi, bu ayrımı yaparken aynı zamanda – 

etnolojik manada- ırk meselesinin katî ve ilmî surette 

cevaplandırılamamış sualler zuhur ettiğini izhar etmiş 

ve bu suallerden en mühimlerini “Bütün insan zümreleri-nin 

menşei bir midir”, “Bütün insanlar/kavimler 

aynı atanın torunları mı; yoksa yekdiğerinden farklı 

ataların torunları mı” gibi suallerin teşkil ettiğini öne 

sürmüştür. 

Bu suallere cevaben tek selef (Monogenisme) müteaddit 

menşe (Polygenisme) nazariyeleri ile büyük dinlerin 

öne sürdüğü menşe birliği telakkisini sıralamıştır. 

Bilahare Sadri Maksudi, tek selef (monogenisme) nazariyesinin 

ilim adamları arasında kuvvetlendiğini belirterek 

bu nazariyeyi terviç etmiştir. 

4. Üstün Irk Nazariyesi 

Irk meselesi ile ilgili ihtilâflı meselelerden birisini de 

ırkların müsaviliği meselesi teşkil eder. Bu müsavilikten 

kastedilenin elbette fıtrî ve kabiliyetlerin yekdiğerine 

müsavi ve muvaziliği istidlâl edilecektir. 

Avrupalı birçok âlim ve müelliflerin bu konudaki 

mülâhazaları, menşe/ırk itibariyle -Avrupalı milletlerin 

atalarının adını ifade eden-Aryan’dan(!) olanların 

diğer ırklara üstünlüğünü ihtiva eder. Bu mülâhazalara 

isnat ile zuhur eden Aryanizm (Aryanisme) tefekkürü 

ise Avrupa’da siyasi tarihe müteaddit menfî tesirler 

icra etmiştir. Fakat Aryen isimli bir ırk, ilim dünyası 

cihetinden tespit edilememiş; bu durum üstün ırk nazariyesinin 

de ilmî bir esasa dayanmadığını sarahatle 

göstermiştir. 

Sadri Maksudi, bu nazariyenin ilmî ve tarihi bakımdan 

yanlış olmasına mukabil, milletlerin bu nazariyeye isnat 

ile tekvin ve tebdil ettikleri siyasi tutumunu mevsuk 

bulmamış; bu siyasi tutumu gösteren milletlere karşı 

da tüm dünya milletlerinin mukavemet etmesini iktiza 

görmüştür. 

Bu nazariyenin ilmî ve tarihi bakımdan mevsuk ve 

esaslı olmamasının batılılarca kabul görmesine rağmen 

yine de batılı bazı müelliflerin, medeniyet bakımından 

Asya ve Afrika milletlerine göre üstünlük iddiasında 

yekdil olmaları müşahede edilmiştir. Sadri Maksudi, bu 

telakki ve mülâhazalara mukabil “Medeniyeti muayyen 

bir kıtanın veya muayyen bir milletin ebedî inhisarı 

saymak ilmî bir görüş değildir. Yüksek medeniyetten 

mahrum milletler yükselebildikleri gibi, çok medenî 

milletlerin de medeniyetlerini kaybetmeleri mümkündür” 

minvalinde sözler ile karşı çıkmıştır. 

(1)1946 yılında kurulan Demokrat Parti, bir dönem mezkûr 

ilim adamı için bir umut kaynağı olur ve 1950 yılında Ankara’dan 

milletvekili seçilir. Avrupa Konseyi’nin kurulmasının ardından 

Heyet Başkanı olarak Parlâmentolar arası toplantılara 

katılır ve siyasi Avrupa birliğinin veya federasyonun inkişafı 

halinde, milli hükümranlıkların devam etmesi gerektiğini 

ileri süren ilk devlet adamı olur. Sonradan Fransızların 

benimseyeceği bu görüş, “Da Gaulle Doktrini” adını almıştır. 

(2)Burada ünlü antropolog Linne’nin (1707 – 1784) cilt rengi 

kıstası ile ırkları 4 zümreye taksim etmesi bahsolunmuştur: 

• Beyaz ırk (Avrupa) 

• Sarı ırk (Asya) 

• Siyah ırk (Afrika) 

• Kırmızı ırk (Yerli Amerikalılar) 

(3)A.g.e., s. 34 

(4)Yunan lisanından gelen “ethnos” kavim, halk demektir. 

“Ethnologie” ise kavimleri, örf ve âdetleri ve lisanları 

bakımından tetkik eden ilimdir. 

(5)Etnolojik manada ırk, milletten daha geniş bir mefhumdur. 

(6)Bu mefhum lisan, örf, âdet, gelenek ve görenek olgularını 

şamil eden anlamda kullanılmıştır. 

(7)Bu minvalde bir ırkçılığı, Türk milliyetçiliği şümulüne Hüseyin 

Nihal Atsız dâhil etmiştir. 1944’teki ırkçılık – Turancılık 

davasında “Türkçüyüm. Türkçülük milliyetçiliktir. Irkçılık ve 

Turancılık da bunun şümulüne dahildir” sözü, savunmasında 

yer almıştır. 

(8)“Yahudi, hristiyan ve İslam din âlimlerine göre insanlar 

Adem aleyhisselamın zürriyetindendir, onun torunlarıdır.” S.M.A. 

102


TÖRE’YE 

• 

H. Alperen BURAK 

Tarih sahnesinde güzellikleri 

Bize sunan eldir Töre Dergisi 

Türk’e özgü bütün özellikleri 

Haykıran bir dildir Töre Dergisi 

Emsalsiz bilgiyle bulunmaz eşi 

Yaktığı çıranın sönmez ateşi 

Töreyle doğacak Türk’ün güneşi 

Semaya badaldır Töre Dergisi 

Türk’e sevdalıdır, Türkçeye yar’dır 

Aydın’da zeybektir, Artvin’de bardır 

Batıda lodostur, doğuda kar’dır 

Yurdu saran koldur Töre Dergisi 

İman elde çekiç, nefsim örs Onda 

Nefsi örselemek bitmez hırs Onda 

İlim Onda, irfan Onda, hars Onda 

Yunusça gönüldür Töre Dergisi 

Leyla, Şirin, Aslı hepsi yar Onda 

Dedem Korkut, Hacı Bektaş bir Onda 

Gönül bağban olur, gonca var onda 

Deste deste güldür Töre Dergisi 

Can fedadır, candan aziz ülkeye 

Ruhunu adamış büyük ülküye 

Tek kavgası Milliyetçi Türkiye 

Çile dolu yoldur Töre Dergisi 

Yunus’un Taptuk’a varan özüdür 

Mevlana’nın Şems’e bakan yüzüdür 

Veysel’in aşkıdır, gönül gözüdür 

Bağlamada teldir Töre Dergisi 

Kırım’ın Kerkük’ün iç yakışıdır 

Atsız’ın gönlünde kurt bakışıdır 

Elif Dergâhının has nakışıdır 

Secdegahta kuldur Töre Dergisi 


103


HAVVA’NIN YAĞMURLARI 

• 

Yağmur ŞENGÖK 

Desen: Hüseyin TÜRKMEN 

İçimde karşısına çıkan her şeyi önüne katıp sürüyecek bir nehir buluyorum ansızın:korkusuz, çekincesiz, 

yedi denizden bir katre nehir... İmkansıza inanmayan, yeryüzünün mucizelerini ardına düşürüp sularını arşa 

akıtan asi nehir... Kabına sığmayan, yatağında kanayan nehir... Nice denizlere gebe, bir yatağa tutsak nehir; 

kendine yasak nehir... 

*** 

Dışımda, gecenin bir vakti gökyüzünden sürgün olmuş yağmurlar... Kimbilir hangi günahtan ötürü kovuldular 

cennetteki yataklarından... Yağmur, çılgın gibi döküldükçe, adem baba ile havva anamı düşünüyorum. 

Anamızı kandıran şeytan,az önce yağmurları da kandırmış olmalıydı ki, ondan böyle hoyrat çarpıyorlar 

kendilerini yeryüzüne. Bir günahın hesabını görür gibi arştan kayışları; camımıza, duvarımıza, yüzümüze, 

gözümüze vuruşları... Her vuruşta kanatır gibi, hem yaşatır hem boğar gibi; hem var hem yok gibi; ben gibi... 

Gitgide bana benzedi yağmurlar; hiddetini döktükçe üzerime, cennetten sürgün Havva’ya benzedim ... 

*** 

Yağmur suretinde çarparken yüzüme göğün ezeli sırrı, içimde yatağını arayan nehri özledim. Kudretine 

sığınıp dışımdaki tufanın, Tanrıda gizli sırlarımın, tanrıdan vahyini diledim. Çok istedim, konuşmadı benimle; 

içimdeki Nuh’la dertleştim. 

*** 

104


Nehir olup buldu yatağını, cennetten sürgün yağmurlarım. Onlar aktı gitti; ben öksüz kaldım... İçimdeki 

Nuh bir kağıttan gemicik uzattı bana, girdim içine, içimdeki kayıp nehri düşledim. Taştı sularım dalga 

dalga içimden, katre oldum sığmadım denizlerime, okyanusa vardım, Hint’e ülke oldum, Brahmana’da 

yazıldım. Rum’un ışığını doğuran bağrımda batırdım Galler’in güneşini, küsmedim ne Sodom’a ne 

Gomore’ye, Hallaç’ın ağacında asıldım. Yetmedi vardım Çin ülkesine, Maçin’de Edna’ya ağladım. Aşk 

dedi ansızın Nuh Peygamber, Vaile koktu Çin diyarı, kırıldı kolum kanadım. ‘Aşk’ dedi içimde aşka vasıl 

her hücre, su oldu aktı, nehir oldu aktı, deniz oldu aktı insan yanım, eksik yanım... 

*** 

Yağmur yağdı şehrime, katre oldum, denizimden taştım. Kavuştum içimdeki kayıp nehre; yatağını terk 

eyleyen asi nehre; arşa tutsak, kendine yasak nehre... Okşadım dünyayı dûn’u kim bilir hangi asırda hangi 

aşık eliyle... Güneşe dokundum bir damlacık yürekle, aştım haddimi, gök oldum, dolandım bulutumun 

peşinde. Buldum nihayetinde, yaş’lı başımı dayayacak göğsünü bulutun, sığındım. Küçüktüm, küçücük 

kalmıştım, büyüdüm beslendim nefesiyle arşın. Biriktirdim nice günahı genişleyen göğsümde, sakladım. 

Günahı büyüktü dünyanın, yeryüzüne tertemiz gönderilip karayele dönüşen rüzgarımı topladım. Örtmedim 

üzerini suçumun, Nuh’un canını yakan tufanın canına sızdım. Bir günahı tükürür gibi döktü beni içinden 

sığınağım. Yurt arayan yersize döndüm; hiç görmemiştim daha önce,hiç bilmemiş tanımamıştım, yabancı 

bir yüzün yanağına çarptım. Utandıran günah kesildim sanki, suça benzedim; Davud’î sesi olup Zahiri ‘nin, 

çınladım arsızlıktan sağır kulaklarda, ıslak gövdemden Mansur’un başını döktüm. Kimin yanağına dokunduysa 

ellerim, Sodom’un günahkarı bitti. Artık Gomore’den geçmemeli yollarım. 

*** 

Bir Sodomlu’nun kaskatı teninden süzüldü, karıştı toprağa katreden varlığım. Kimbilir dedim, belki 

yatağındayımdır kayıp nehrimin ya da çoğalıp okyanus olmaya ada’yım. Ansızın okşadı saçımı bir 

el; anladım ki karılmaya, ayrılmaya muhtacım. Bir avucun üzerinde yükseldim, göğsünden irin gibi 

söküldüğüm bulutumun yarasını öptüm. Su oldum yeniden; can verirken can buldum. Hiç tanımamıştım 

daha önce, hiç görmemiş bilmemiştim, yabancı bir tenden ten oldum. Hiç duymamıştım evvelinde ismimi ; 

Havva dediler, şâd oldum. 

*** 

Bir renk verdiler, üzerime giyindim. En beyazdım, en masaldım. Masalımı yatırdım şeytanımın dizlerine, 

elbisemin beyazını geceye astım, kuruttum. Hak verdim ilk kez ateşe koşan pervaneye; ten’e büründüm, 

candan oldum. Ateşi ağırladım cennetimin bahçesinde; ateşimin üzerine yürüyecek tufanı koynumda 

büyüttüm. Koca bir yüreği sakladım kısacık ismimin içinde; küçücük kaldım, bir katreye sığındım. Sürgün 

oldum tufanımın göğsünden, yeryüzünde üşümeye düçar ateş oldum. 

*** 

Rüzgarın şiddeti ile aniden açılan pencere miydi böyle üşümeme sebep, yoksa ana yadigarı ateş bir şeyleri 

mi tutuşturmuştu içimde... Bu nasıl yangına davetti, nasıl alev alev yanmaktı bu... Dışım kavruldu ama, buz 

tutuyordu içim. Ateş denizine dönüştürmüştü beni Havva annem... Tıpkı kendi gibi hak vermemi istiyordu 

ateşe değen pervaneye... Pervane eğilmeliydi asıl önümde ihtiram ile, dokunmuyordum ateşe, ateşi içimde 

besliyordum işte. Baştan ayağa ateştim ben, arşın pervanelerine davet kesilen. Bu nasıl yangındı anne 

dedim içimden, sen de böyle bir ateş ile mi tamamladın günahını Yanmadan yakmanın ızdırabı mıydı 

ismine ateşini veren Bu nasıl yangındır Tanrım dedim, dışımdan... 

‘’Efendim’’, diye merakla dönüp baktı annem, ‘’Geç oldu artık uyusan’’ 

Uyuyacağım anne, bu gece üzerimi sen ört olur mu, daha fazla üşümeden 

105


BADEM GÖZLÜ KIZLAR 

• 

Selim TUNÇBİLEK 

Badem gözlü kızlar siz, 

Hercai menekşe gibi bakardınız 

Solgun perdelerin arkasından 

Renk renk kilimlerle bulutlara 

Ara sıra 

Sime sime 

İnerdi içime 

Yaz yağmuru göz yaşlarınız. 

Baden gözlü kızlar siz, 

Taklamakan çöllerinden göçerek 

Geldiniz… 

Belli ki gönlümün bahçelerine 

Turfan’da lezzeti haliniz 

Çiçek çiçek gülmeleriniz 

İçine bir türkü gibi 

İnler kalbiniz 

Ve nar gibi yanarak sevmeleriniz 

Anlatılır Orhun nehri kıyılarında 

Adınız Selenge, 

Yahut abide gibi Elif’tir. 

Badem gözlü kızlar, 

Susukunluğunuz bile içtendir. 


Tanrı dağlarından aşarak geldiniz 

Kekikti bedeniniz 

Nil kıyısında nilüfer, 

Sınırda örgü örgü beliktiniz 


Hep sevmelisiniz. 

Ve sinerdi topağıma sesiniz. 

Mavi mavi 

Aşktı diliniz. 


TÜRKÇE’siniz. 


106


HASRET DEDİĞİN... 

• 

Zehra ULUCAK 

Hasret dediğin sevdanın kanayan sen tarafı, o da üç beş damla gözyaşı... 

Uzandım ama erişemedim hayaline… 

Buralarda küskün eser oldu poyraz. Kuşlar bile ağlayarak göç etti bu sene. 

Şarkıların da eski tadı kalmadı… Hüzün onların da sesini kıstı. 

Hep soğuk, hep karanlık geçti bu kış… 

Sensizlik miydi beni üşüten yoksa bu sene kış zor mu geçti Ankara’da 

Ben ışığımı sende unutmuş olmalıyım ki yönümü bulamadım aklıma giden yolların karanlığında. 

Hezeyanlarımın üstünü anılarınla örtmeğe çalışsam da yastıkaltı ettiğim rüyalarım mani oldu hep sensizliği 

görmezden gelmeme… Ellerim hiç ısınmadı bu kış, tuzlu gözyaşımın alevinden arta kalan külle… Kışın 

ayazı alnımdaki yazıyı kesti ve ruhum uyuştu soğukta bırakıp gittiğin sözcüklerinle. 

Senden kalan ne varsa hepsi buğulu bir hatıranın ardında saklı kaldı ve teselli olmadı kâbus dolu gecelerin 

açtığı derin yaralara. İnce sızıların oyduğu sen boşluklarını, pişmanlığın tortuları bürüdü sen gittikten sonra. 

Ben sensizliğe doğru başım dimdik dursam da yokluğunda, harflerim teker teker silinir oldu yalnızlığımın 

karanlığında. 

Cümlelerim seninle bitmeden yarıda kesiliyor ve ben tamamlayacak harfleri bulamıyorum artık satır 

aralarında. 

Karlarla beraber eriyen yüreğim, gözlerimden yaş diye aktı. En ağır yüklerin altında kırdığın kalbimin 

uhusu sende emanet kaldı. 

Usandı kırık dökük kalbim, hatıraların arasında sıkışıp kalan sesinin içimdeki yankısıyla her gün 

ağlamaktan… 

Sensizliği de yanına al gittiğin yerden ama savrulduğun yıllarımı geri ver bana… 

Avuçlarıma bırakıp gittiğin hüznünden başka avunulacak hiçbir anın kalmadı ki buralarda! 

İnzivaya çekildi ruhuma hatıra diye bıraktığın sahte sözlerin. Ne kadar çabalasam da silmek için, yüzün 

hala geçmişten kalan bir iz sayfamda. 

Beklenmeye değer neyin kaldıysa geriye yok oldu her geçen gün belli belirsizce. Seni beklerken tükendi 

bütün ümitlerim. Sonu hep hüsran, sensiz geçen günlerde kurduğum düşlerin. 

Bir yudum teselliye susamış kalbim, yokluğunu ‘ölüm’ diyerek gömdü yüreğime. Açtığın yaralara tuz basmak 

yerine ölümünle avunuyorum şimdi sessizce. Ölümünün yası, gidişinle öldürdüğün yanımın sensizlikte 

büründüğü karalar kadar acı vermiyor bana. 

Acıyan yanlarıma senden kalan hatıraları toprak diye atıyor, üzerini akan gözyaşlarımla suluyorum şimdi. 

Hasret dediğin sevdanın kanayan sen tarafı, o da üç beş damla gözyaşı… 

Bir yerlerden ağıtlar yükseliyor ölümünün ardı sıra… Duymak istemiyorum! 

107


Şehr/i Yâr 

• 

Nuray ALPER 

-Nuh’a yeminle- 

Şehri/yar! 

Söz değmemiş, el değmemiş, göz değmemiş sevidir 

ufkuma doğan zaman 

Bilmem kaç bela asr’a uzanır 

Saçları dalga dalga 

Her telinde bin gece 

Zifirisi elem gözlerime vuran şavkı 

Saçları törelerim karası 

Saçları; 

Ateş ve isyan! 

Geceden elmas toplayan yanlarımsın 

Kuyudan arta kalan yarınlarım 

Yâkub’a benzer yaralarımsın 

Hüzne alabildiğince bahtiyar. 

Bir hatayı doğurur mu lahzamda 

Akla ziyan dudakların... 

Hercai hıçkırıklarda yelkovan 

Parmaklarımda sıralanan vagonlar 

Göğe astığım şehadet 

Melal yüklü ihtilal 

S/usumda rakkas sevda 

Namlumda öncesi olmayan veda 

Mürekkep zehri infazımla/ 

Siliyorum sarsılan vehimleri 

Yağmurların küstüğü yerde yazılı ahım 

Sarıldığın günahım 

Bilmediğin eyvahımla 

Cezayım; yıllarının hülyasına... 

(yok et yüzüne göz koyan kadınları) 

Senden beri 

Tuvallerde inler gökkuşağı 

Kokusuna darılan güllerden çalarım acımı 

Bir Meryem’i öldüren bin Meryem’e ağlarım 

Harına vurulur Harran 

Sus’ar dillere asılan aşk masalı 

Özde inanç yaşar... 

Yavuz’un ölmeyen çehresi olur gölgen 

Saklında tarihi meçhul güz coşar... 

Boyun büken pervaneyim yalnızlığına 

Yalımın kırmızısında hapis 

Seni anlatmak tarih yazmaktır kanıma 

Seni ağlamak beni tutmak aynalarda 

Şefkat beyazı alnında incinmesin merhamet 

Bir yanlış kelam et de huzur bulsun cinayet 

Sevda emanet bıraksın mahremiyetini 

............................................. uykularına... 

(*) Şiir Vedat Örfî’nin çevirmenliğini yaptığı Doğu 

klasiklerinin “Binbir Gece” isimli kitabından esinti ile 

kaleme alınmıştır... 

108


ÖĞRETMEN 

• 

Çelebi ÖZTÜRK 

Kendisini boşluğa bırakmaya hazırlanan biri gibi 

hissediyordu. 

Gözlerini açmaya çalıştı, yapamadı. Neredeyim, 

ne oluyor diye düşündü. Ayağa kalkarak oda da 

gezindiğini hissetti. Kollarını oynatmaya çalıştı, 

başarılı olamadı. Gerçekle düş arası, gözünün 

önünden gidip gelen karartılar vardı. Sanki odanın 

içinde biri yürüyormuş gibi geldi. Ses var mı, yok mu 

diye kulak kabarttı. Aslında olmayan bir şeyi hissediyordu. 

Ona birisi kötülük yapmaya çalışıyordu, ama 

nedenini bilemiyordu. Anlayamadığı bir girdabın 

içinde dönüp duruyordu. Biri, ona ya şaka yapıyordu 

ya da elini kolunu bağlamış kendisinden intikam 

almaya çalışıyordu. Onun kimseye bir kötülüğü 

dokunmamıştı ki. Bunu neden yapsınlar diye 

düşündü. Hayır. Başka bir şey vardı! Ne olduğunu 

anlamaya çalıştı. Hafızasını yokladı. Hiç bir şey 

düşünecek durumda değildi. Hafızasında bulanıklık 

hissediyordu. 

- Baba! diye bir ses işitti. Bu ses Gülnihal’ın sesinden 

başkası değildi. 

- Kızım! dedi. Hayır. Aslında ağzını açamadı. 

Dudaklarını oynatmaya çalıştı, nafile. Kızı da yanında 

değildi. Halüsinasyon görüyordu. Gülnihal annesinin 

yanındaydı. Kim bilir dedesi ve ebesiyle birlikte 

neler yapıyordu şimdi ”Ölüyorum galiba!” diye 

düşündü. “Canım kızıma doyamadan gideceğim!” 

Neler düşünüyordu öyle. Ölüm de nereden çıkmıştı 

şimdi. Bunları düşünmemeliydi. Hem niye ölsün ki 

durup dururken. Bunun için bir neden var mı Ruhunu 

sarsan bu düşüncelerden kurtulmalıydı. Hiçbir 

şey düşünmemeliydi. Göz kapaklarını sıktı. Açarsa, 

sanki aynı düşüncelerle yüz yüze gelecek ve çıkmaz 

bir sokakta yolunu şaşıracakmış gibi ürperdi. 

Öğretmen olarak göreve atandığı ilk günü 

hatırlamaya çalıştı. Hem çok heyecanlı, hem 

de korkuyordu. Akdağmadeni ilçesinde bir köy 

ilköğretim okuluna tayini çıkmıştı. Yozgat’a bağlı 

küçük ve şirin bir ilçe olduğunu söylüyorlardı, 

ama endişeliydi. Arkadaşlarından bilgi almaya 

çalışıp durmuştu. On beş gün içinde gidip görevine 

başlaması gerekiyordu. 

Akdağmadeni ilçesine yaptığı ilk yolculuğu 

bulanık zihninde gidip geliyordu. Yol boyu, “Ne kadar 

uzakmış. Git git bitmiyor!” diye düşünmekten 

kendini alamamıştı. Durmadan çevreyi izlemişti: 

Karın beyaz örtüsü altındaki yeşil çam ağaçlarını, 

ormanı, bakir tarlaları, dağları, tepeleri… Dağ da 

tek kalmış ağaç gibi kendisini yalnız hissediyordu! 

Yolculuğu sıradan bir yolculuk değildi. İdealist bir 

genç olarak Anadolu’nun ücra bir köşesinde göreve 

başlayacak olmanın heyecanını yaşıyor olsa da, biraz 

ürkekti. Yol bitmek bilmiyordu, uzadıkça uzuyordu. 

Otobüs bir benzinlikte mola vermişti. 

-Ağabey servis gelip alacak. Burada bekleyin, 

demişti muavin. 

On beş dakika kadar bekledikten sonra gelen 

bir minibüsle bu küçük ilçeye doğru yola çıktığını 

bugünkü gibi hatırlıyordu. Bundan böyle hayatını 

geçireceği ilçeye doğru yavaş yavaş yol alıyordu. 

Nasıl bir yerdi İnsanları nasıldı Onu nasıl bir 

109


yaşantı bekliyordu Açıkçası çok endişeliydi. 

Kusmak istedi, yapamadı. Odanın içerisi karanlık 

gibiydi. Işığı açtığını çok iyi hatırlıyordu. Ayağa 

kalkmalıydı. Mutfağa geçmeli ve dünden kalan 

pilavı yiyerek açlığını bastırmalıydı. Sonra 

dersine çalışacaktı. Öğrencileri onu bekliyordu. 

Öğrencilerinin öğrenme arzusunu gözlerinden okuyordu. 

Çocuklar okumak ve öğrenmek istiyorlardı, 

ama ne aileleri, ne de açıkçası diğer öğretmenlerin 

pek umurunda değildi. Öğrencilerini seviyordu. 

Hayatın ne kadar zor ve acımasız olduğunu, bu 

acımasız ve gaddar hayatın içinde bir yerlere tutunabilmek 

için iyi bir eğitim almak gerektiğini 

öğrencilerine anlatıyordu. 

Göreve başlayalı bir ay olmuştu. Annesi, babası, 

çok sevdiği karısı ve kızı Gülnihal memlekette 

kalmışlardı. İnsanları tanıyacak, çevre edinecek, 

eğer burayı severse evini getirecekti. Şimdilik iki 

odalı küçük bir ev tutmuştu. Ev bakımsız olmasına 

rağmen iyi ısınıyordu. Sobayı evin küçük odasına 

kurmuştu. Kendisine yetiyordu. Burada yatıyor, 

yemeğini ve banyosunu da burada yapıyordu. Çünkü 

evin ne mutfağı, ne de banyosu yoktu. Odanın bir 

köşesinde eski köy evlerinden kalma banyoluk 

vardı. 

Köy fakirdi. Zengin sayılan birkaç ailenin birer traktörü, 

sekiz on davarı, birkaç ineğinden başka şeyleri 

yoktu. Muhtar, eskiden köylerinin zengin olduğunu 

söylemişti. Hükümetlerin tarım politikaları yüzünden 

çiftçilik yapamayacak duruma düştüklerini, tohum, 

gübre, ilaç ve mazot gibi tarım girdilerindeki fiyatlar 

artınca zarar ettiklerini ve tarlalarını ekemedikleri 

için geçinemediklerini yana yakıla anlatmıştı. Özellikle 

kalabalık aileler çok perişan olmuş. Devlete 

olan borçlarını ödeyememişler. Faizler katlanıp 

borçları artınca tarlalarını satıp büyük kentlere göç 

etmişler. Bu yüzden köyün nüfusu çok azdı. 

Bir gün internette gezinirken ilginç bir yazı dikkatini 

çekmişti. Yazı da; fakir köy okullarına yardım 

etmek isteyen zengin bir işadamından söz ediliyordu. 

Adresi ve telefon numarasını da vermişlerdi. 

Heyecanla işadamını aramış ve görev yaptığı köydeki 

okulun durumunu anlatarak yardım istemişti. 

Görüştüğü kişi işadamının sekreteriydi. Konuyu 

inceleyecekleri-ni ve kendisine döneceklerini 

söylemişti. Açıkçası umutsuzdu. Ancak bir hafta 

sonra hiç beklemediği bir anda telefon geldi: Okula 

yardım etme kararı alınmıştı. Sekreter, okulun adresini 

alarak birkaç gün içinde yardımı göndereceklerini 

söylemişti. 

Yardım arabasının başında Gülden isimli genç 

bir bayan vardı. Gelen kolileri sınıfa heyecanla 

taşımışlardı. Gülden Hanım, eli yüzü kirli, 

sümüklü çocukları hiç tiksinmeden öperek, saçlarını 

okşayarak, kendi elleriyle giyindirmiş, defter, kitap, 

silgi vermişti. Buna hem çok şaşırmış, hem de 

sevinmişti. 

Okul Müdüründen habersiz yapılan yardım, onu 

çok kızdırmıştı. Aslında buna bir anlam verememişti. 

Nihayet okula yardım yapılmasını sağlamıştı. Müdür 

Bey’in sevinmesi ve kendisine teşekkür etmesi gerekiyordu, 

ama beklemediği bir tepkiyle karşılaşmıştı. 

Bu okula yıllardır böyle bir yardım yapılmamıştı. 

Hiçbir öğretmen böyle bir düşünce içinde olmamıştı. 

Okulun kütüphanesi yoktu. Bu da öğretmenlerin umurunda 

bile değildi. Zaten okula başladığının ilk günü 

öğretmenlerin ne kadar boş olduğunu hayretler içinde 

görmüştü. Bunların öğrencilerine verebilecekleri bir 

şey yoktu. Buna çok üzülmüştü. Çocukların defter, 

kitap ve giyim ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra, ilk 

işi kütüphane kurulması için çalışmak olacaktı. Hatta 

bunun için görüşmeler yapmış, sözünü almıştı. 

Ayağa kalkmalıyım, diye düşündü. Başında müthiş 

bir ağrı vardı. Ne olduğunu anlayamıyordu. Hasta 

mıydı Bacaklarını oynatmaya çalıştı. İstediği 

olmuştu. Bacağını somyadan aşağı sarkıttı. Sonra 

kendini yavaşça kaydırdı ve tutunarak ayağa kalktı. 

İşte başarmıştı. Hiç bir şeyi yoktu. Ne olabilirdi 

ki Üşütmüş olmalıydı. Vücudundaki kırgınlık 

ve kas ağrıları bu yüzden olabilirdi. Başının böyle 

döndüğünü hiç hatırlamıyordu. Dünya etrafında 

dönüyor gibiydi Dağların arasından kıvrıla 

kıvrıla aşağıya doğru iniyordu yol… Doğu’ya hiç 

gitmemişti. Coğrafyasını hiç görmemişti. Sivas’a 

yakın olduğunu söylemişlerdi. Doğu’ya doğru gidildikçe 

coğrafyanın sarp, engebeli ve kayalıklı bu 

görüntüsü karşısında ürpermişti. Bu dağlık, tepelik, 

sarp coğrafyanın arasından kıvrılan yol, yeşil çam 

ormanının insan ruhunu rahatlatan şûh güzelliğiyle 

bütünleşiyordu. 

Egzotik, büyüleyici bir yapısı vardı manzaranın. 

Hikâyesi Anadolu’da geçen Türk filmlerinin kurgusunu 

düşündü. Kim bilir bu vahşi dağlarda ne olaylar 

yaşanmıştı. 

Minibüs yavaşlayıp sağa dönerek, “Hoş geldiniz” 

yazılı bir kemerin altından geçip taşlı yolda ilerlemeye 

başlamıştı. Karşıdan görünen dağların, sarı, yeşil 

büyüleyici görüntüsü, egzotik havasını, bu kente 

yabancı olan herkese hissettiriyordu. İlçenin dört 

yanı dağlarla çevriliydi. 

Eski Anadolu kasabalarında yaşanan sürgün hadiselerini 

düşündü. 

Birden iç dünyasında bir rahatlama hissetti ve 

gevşedi. Düşünce yoluyla da olsa güzel manzaranın 

insanı rahatlatan büyülü atmosferine kapılarak 

hülyalara daldı! O anı yeniden yaşıyor gibiydi.. 

110


Kolunu kaldırmak istedi başarılı olamadı. Sendeledi 

ve yüz üstü yere düştü. Burnu kırılmış olmalıydı. 

Öyle şiddetli bir kanama vardı ki. Çarpmanın 

şiddetiyle alnı yarılmış kan akmaya başlamıştı. 

Dişinin kırıldığını hissedemeyecek kadar kötü 

durumdaydı. Başı ağrıyordu. Kalkıp bir ağrı kesici 

almalı ve yemeğini yemeden yatmalıydı. Sabaha kadar 

iyileşmesi gerekiyordu. Tam olarak iyileşemese 

bile en azından öğrencilerine dersini anlatacak durumda 

olmalıydı. 

Gülnihal’ın sesini işitir gibi oldu yeniden. 

- Babacığım ben de öğretmen olmak istiyorum. 

Tebessüm etti. Aslında yüzü gerilmişti. Parmaklarını 

oynatmaya çalıştı. Ancak bu gücü kendisinde 

bulamadı. Sınava girdiği günü hatırladı. Böyle soğuk 

bir kış günüydü. Sınavdan iyi bir puan almıştı. Ancak 

hemen atanamamıştı. Bunun için neden beş yıl beklemek 

zorunda kaldığını anlayabilmiş değildi. Her 

atama döneminde kuraların çekileceği salona heyecanla 

gidiyor ve her seferinde hüzünlü bir şekilde 

eve dönüyordu. Annesi, babası, karısı ona hep destek 

olmuşlardı. İyi bir aileye sahip olduğu için şanslıydı. 

Beş yıl boyunca ayakkabı boyacılığından tutta, 

hamallıktan, inşaat ve temizlik işçiliğine, pazarlarda 

limon ve maydanoz satmaya kadar yapmadığı iş, 

çalmadığı kapı kalmamıştı. Bir seferinde kendisi gibi 

atanmayı bekleyen bir arkadaşı şöyle demişti; “Parayla 

atama yapıldığını duydum.” Yok, daha neler! 

Devlet böyle bir şey yapar mı Devlet, vatandaşları 

arasında dil, din, mezhep, siyasi düşünce ayrımı yapar 

mı Ben inanmıyorum. Devlet böyle bir şey yapmaz, 

demişti. Ancak neden yurt açılmadığına da akıl erdiremiyordu. 

Öğretmenlerin kalabileceği ucuz ve temiz 

yurtlar yapılsa iyi olmaz mı Böylece öğretmenler 

rahat eder. Kafaları dinç olur. Sağlıklı düşünen insan 

verimli olur. Devletin işine akıl sır ermiyordu 

doğrusu! 

Sarhoş gibiydi. Aşırı derecede yorgunluk hissi ve 

kulak çınlaması vardı. Kulak çınlamasının nedenini 

anlayamadı. Düşünceleri sağlıklı değildi. Şiddetli bir 

göğüs ağrısı vardı ve kalbinde çarpıntı hissediyordu. 

Ayrıca vücudunda uyuşma hissi vardı. Galiba kalp 

krizi geçiriyorum, diye düşündü. Göz kapaklarını 

aralamaya çalıştı; gördüğü her şey bulanıktı. 

Dışarıda şiddetli lodosun sesini işitebiliyordu. 

Ürkütücü bir ses vardı. Lodosun etkisiyle birbirine 

çarpan dalların çıkardığı ses onu korkutmuştu. 

Çocukken de korkardı. 

Okul Müdürünün yaptığı kabalık aklına gelince canı 

sıkıldı. Çok kaba, terbiyesiz bir adam, diye düşündü. 

Kendisine nasıl hitap etmişti öyle; “Lan burası benim 

okulum. Benden habersiz tuvalete bile gidemezsin!” 

Bu kabalığının hesabını bir gün soracaktı. Niye 

böyle davrandığını daha sonra anlamıştı tabii. Köy 

Muhtarı, ilçe Kaymakamı’na giderek okula yapılan 

yardım hakkında bilgi vermiş, kendisini de abartılı 

bir şekilde övmüştü. İlçenin ilköğretim okuluna böyle 

bir yardım ilk kez yapılıyordu. Üstelik yeni atanan 

bir öğretmenin duyarlılığı sayesinde gerçekleşen bu 

yardıma Kaymakam duyarsız kalmamış ve okula 

kadar gelerek öğretmenler odasında kendisinden 

övgüyle söz etmiş ve takdirname vermişti. Diğer 

öğretmenlerin hiçbiri bundan hoşnut olmamışlardı. 

Tabii başta okul Müdürü bu olaya çok sinirlenmiş ve 

kızgınlığını da açıkça belli etmekten çekinmemişti. 

Okulda istenmeyen öğretmen ilan edilmişti! 

Karnındaki ağrı şiddetini gittikçe artıyordu. 

Dayanılacak gibi değildi. Eve gelene kadar gayet 

iyiydi. Hatta sobayı yakıp yatana kadar bir şeyi 

yoktu. Bir saat dinlendikten sonra kalkıp yemeğimi 

yer, sonra dersime çalışırım, diye düşünüyordu. Ama 

vücudunda aniden gelişen bu ağrılar bütün planını alt 

üst etmiş, hatta ne olduğunu anlayamadan kendini bir 

girdabın ortasında dönerken bulmuştu. 

Dersime çalışmalıyım. Öğrencilerime söz verdim; 

yarın Atatürk’ü anlatacağım, diye mırıldandı. Aslında 

mırıldandığını zannediyordu. Düşünceden başka bir 

şey değildi bu. 

Düştüğü yerde, sessiz ve hareketsiz aynı pozisyonda 

yatıyordu. Güçlükle nefes alıyordu Kan dolaşımı 

zayıflamıştı. Şiddetini artıran lodosun sesine karşı 

duyarsızdı. 

Kapının altından giren lağım faresi yanına kadar 

gelip durdu: Dikkatli bir şekilde baktı. En küçük bir 

harekette fırlayıp kaçacaktı, ama hiçbir hareket yoktu. 

Elinin üzerine çıktı. Kolundan sırtına kadar geldi, 

sonra kafasına doğru yürüdü. Orada bir müddet kaldı. 

Geri döndü, kolundan inerek parmaklarının ucunda 

birkaç saniye bekledi. Usul usul parmağını ısırmaya 

başladı. Tepki yoktu. Sonra hızla geldiği gibi kapının 

altından çıkıp gitti. Herhalde diğer fareleri çağırmaya 

gitmiş olmalıydı! Hâlbuki o, fareden çok tiksinir ve 

hiç sevmezdi. Fareye tepki göstermesi gerekirken 

bunu yapamadı. Vücudundaki tüm sistemlerin yavaş 

yavaş bozulmaya başladığının farkında değildi. 

Parmaklarını oynatır gibi oldu, sonra o harekette kayboldu. 

Artık hiçbir şey göremiyor ve işitemiyordu. 

Göz kapakları yavaş yavaş kapanırken, gözünden 

akan bir damla yaş kilimin üzerine düştü. Nabız 

çok zayıf ve kalp atışları da duyulamayacak kadar 

zayıflamıştı. 

Lodosun etkisiyle sobanın altından ve üstünden puflayarak 

çıkan duman ampulün aydınlığını tamamen 

kapatmıştı. 

111

YURT İÇİ TEMSİLCİLİKLERİ 

ADANA 

Pervin TÜRKOĞLU YÜCE 0.533.608 51 97 

Abdullah BEYCEOĞLU 0.544.504 24 04 

AFYON 

Ercan KAYAYERLİ 0.506.300 48 27 

AMASYA 

Sebahattin GÜNAYDIN 0.545.809 92 87 

ANTALYA 

Hamdi KUTLUAY 0.532.377 11 95 

BALIKESİR 

Tarık İYİ 0.501.910 01 58 

BATMAN 

Aykan SAĞIRKAYA 0.505.507 55 75 

Yasin YILDIZ 0.506.521 41 88 

BİNGÖL 

Murat VERGİ 0.532.483 28 69 

Kadir BAŞBUĞ 0.554.804. 65 78 

BURSA 

Orhan GÜRSOY 0.535.858 04 01 

Bedriye KARACA 0.539.779 69 37 

ÇORUM 

Sümeyra ÇAĞDAŞ 0.532.717 60 18 

DENİZLİ 

Sabri ÖZEN 0.507.486 58 82 

EDİRNE (TRAKYA BÖLGE TEMSİLCİSİ) 

Cengiz GÜLTEKİN 0.544.801 01 77 

ERZURUM 

Yunus Buğra YILMAZ 0.442.234 58 35 

ESKİŞEHİR 

Mehmet Ali KALKAN 0.555.966 57 52 

GAZİANTEP 

Hüseyin KIZILIRMAK 0.544.466 51 73 

HATAY (İskenderun) 

Burhanettin UÇANER 

İSTANBUL 

Engin PINAR 0.533.559 47 25 

Yağmur ŞENGÖK 0.534.846 57 22 

Oğuzhan Murat ÖZTÜRK 0.505.388 46 27 

İZMİR 

Berat ASA 0.507.704 16 38 

İZMİR-KEMALPAŞA 

Tuncay DEMİRBAŞ 0.535.454 09 54 

KAHRAMANMARAŞ 

Osman TOPAL 0.542.675 64 10 

KARS 

Nizamettin TOKİŞ 

KAYSERİ 

Şahin ŞİMŞEK 0.531.889 96 17 

KIRKLARELİ 

Ahu ALTAN 0.554.594 49 97 

MALATYA 

Osman Mete KUTLU 0.507.309 62 30 

MARDİN 

Bahattin BİÇER 0.505.537 65 05 

ORDU 

Ünsal ERKAN 0.532.466 53 61 

OSMANİYE 

Mustafa Ş. ÖZDARENDELİ 0.505.625 56 53 

RİZE 

Yücel TANAY 0.531.229 70 12 

SAMSUN 

Ahmet GÜVEN 0.505.832 49 63 

TRABZON 

H. Nurcan YAZICI 0.532.645 97 49 

YALOVA 

Hacer KARAKAYA 0.555.608 03 18 


TEMSİLCİLİKLERİMİZ 

ÜNİVERSİTE TEMSİLCİLİKLERİ 

*AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ 

Erhan SOLMAZ 0.507.237 86 13 

*ANKARA ÜN. HUKUK FAKÜLTESİ 

Samet KARPUZ 0.555.838 51 98 

*A.Ü. SİYASAL BİLGİLER FAKÜLTESİ 

Tuğrul EROĞLU 0.554.352 92 59 

*HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ 

Dr. Hüseyin YENİÇERİ 0.532.503 94 01 

Ferhat VERGİ 0.507.755 12 69 

*GAZİ ÜNİVERSİTESİ 

Tolga AKISKA 0.533.543 37 73 

*BARTIN ÜNİVERSİTESİ 

Kader TÜZEL 0.506.979 58 28 

*BURDUR MAKÜ ÜNİVERSİTESİ 

Yrd. Doç. Dr. Şevkiye KAZAN 

*DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ 

Kübra ÖZÇELİK 0.535.076 17 06 

*EGE ÜNİVERSİTESİ 

Hasan Kağan YAYLA 0.505.378 04 04 

*ESKİŞEHİR OSMAN GAZİ ÜNİV. 

Prof. Dr. Hilmi ÖZDEN 

*GAZİANTEP ÜNİVERSİTESİ 

Hüseyin KIZILIRMAK 0.544.466 51 73 

*İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSİTESİ 

Yağmur ŞENGÖK 0.534.846 57 22 

*İSTANBUL YILDIZ TEKNİK ÜNİV. 

M.Fatih ŞENGÜLLENDİ 0.533.461 79 34 

Çağrı Aydın GÜRÜNLÜ 0.539.456 65 28 

*KONYA SELÇUK ÜNİVERSİTESİ 

Alparslan GÖRÜCÜ 0.506.889 23 73 

Halil İbrahim KOÇ 0.532.497 87 41 

*KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ 

Alperen KARAMAN 0.541.735 72 65 

*CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ 

Meltem DEMİRBAŞ 0.543.363 23 38 

YURT DIŞI TEMSİLCİLİKLERİ 

*ALMANYA - (BRAUNSCHWEİG) 

Shafaq AZERİ 0049(0)175201853 

*ALMANYA - (KÖLN) 

Abdullah YÜCESAN 00491778813427 

*ALMANYA - (MANNHEİM) 

Suna Emre GÜLEÇ 00496216685854 

*ALMANYA - (NEUSS) 

Hasan KAYIHAN 00491634018049 

*AZERBAYCAN 

Rebiyye ZERDABİ 00994 552 910 212 

Zaur GARİBOĞLU 00994 503 223 123 

*BULGARİSTAN 

Harun MARAL 0035984662447 

*DANİMARKA 

Servet ŞAHİN 004560667576 

*KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ 

Emete Gözügüzelli CİVAN 0.533.865 04 57 

112 

DERGİ SATIŞ NOKTALARI 

*ADANA 

ŞAFAK KİTAP-DAĞITIM 

1.Şube: Çakmak Plaza 0.322.363 49 68 

2.Şube: T.Özal Bul. 0.322.233 01 33 

3.Şube: B. Yolu 7. Durak 0.322.227 71 71 

T.DİYANET VAKFI ADANA YAYINEVİ 

0.322.352 51 57 

*AFYON 

SAĞLAM KIRTASİYE 0.272.212 41 81 

*AMASYA 

DAMLA KIRTASİYE 0.532.741 80 75 

*ANKARA 

GAZİ KİTABEVİ 0.312.223 77 73 

AKÇAĞ YAYINEVİ 0.312.432 17 98 

MEFKÛRE SAHAF 0.312.433 10 80 

HASRET KİTABEVİ 0.312.311 70 62 

T.DV SIHHİYE YAYINEVİ 0.312.229 73 36 

DOST KİTABEVİ 

ASENA KİTAP KIRTASİYE - SİNCAN 

*ANTALYA 

T.DİYANET VAKFI YAYINEVİ 0.242.242 15 24 

*AYDIN 


*BALIKESİR 

AR KİTABEVİ 0.266. 243 89 62 

AYTAŞI BÜFE 0.266.241 46 72 

*BURSA 

GENÇ KİTABEVİ 0.507.940 96 56 

BURÇAK LTD. 0.532.441 46 52 

*ÇORUM 


*DENİZLİ 


*DİYARBAKIR 


*ELAZIĞ 


*ERZURUM 

DOĞUŞ KİTABEVİ Tlf:0.442.234 58 35 


*İSTANBUL 

TDV CAĞAOLOĞLU YAYINEVİ 

0.212.511 44 32 

T.DİYANET VAKFI I.ŞUBE YAYINEVİ 

0.212.518 83 07 

YAKAZA KİTABEVİ-ÜSKÜDAR 

SAHAFLAR KİTAP SARAYI-BEYAZID 

KUBBEALTI FOTOKOPİ 0.212.513 33 98 

ALİOĞLU YAYINEVİ 0.212.511 29 23 

KİTABEVİ 0.212.512 43 28 

BİLGEOĞUZ YAYINEVİ 0.212.527 33 65 

*İZMİR 


*KAYSERİ 


KIVILCIM KİTABEVİ (1) 0.352.222 74 12 

KIVILCIM KİTABEVİ (2) 0.352.231 40 66 

*KONYA 

BUĞRA KİTABEVİ 0.332.351 05 15 

VATAN KIRTASİYE 

T.DİYANET VAKFI HACIVEİSZADE YAY. 

0.332.350 97 66 

*ORDU 

DUYAR KIRTASİYE 0.452.223 40 29 

*SAKARYA 


*SAMSUN 

T.DİYANET VAKFI YAYINEVİ 0.362432 87 62 

*SİVAS 

VOLKAN KİTABEVİ 0.346.221 74 


*TRABZON 

AKSAKAL KİTABEVİ 0.462.326 20 34 

T.DİYANET VAKFI YAYINEVİ 0.462.326 17 47

I â¢ Hakan Ä°lhan KURT

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

I â¢ Hakan Ä°lhan KURT