edebiyat

Sayı: 19 • Ekim -1983 

.-• 

edebiyat

edebiyat 

AYLIK FİKİR ve SANAT DERGİSİ 

YENİ DİZİ: 19. - Ekim 1983 

ŞİMDİ ÜÇ CİLT OLARAK BÜTÜN KİTAPÇILARDA 

Ödemeli sipariş adresi: P.K. 329 Kızılay/ANKARA 

Sahibi ve Sorumlu 

Yazı İşleri Müdürü: 

Tayyar AKSOY 

Haberleşme Adresi: 

P.K. 329 Kızılay - ANKARA 

İdare Yeri: 

Talatpaşa Bulvarı 148/15 

Cebeci - Dörtyol/ANKARA 

Basıldığı Yer: 

Aslımlar Matbaası - ANKARA 

ABONE ŞARTLARI: 

6 Ay : 600 TL. 

Yıllık :1200 TL. 

YURTDIŞI YILLIK: 50 DM. 

(Veya buna eşit miktar döviz.) 

* - 

Abone bedellerini yalnız "DOĞUŞ 

Edebiyat Dergisi 12 85 89" 

No'lu Posta Çeki Hesabımıza 

yatırınız. 

İLAN TARİFESİ: 

Arka kapak, 4 renk 

Kapak içleri 

Tam sayfa 

Yarım sayfa 

75.000 TL. 

50.000 TL, 

30.000 TL. 

Kapak 

Özcan TEKİN

DERGİLERİMİZ 

ve 

GENÇLERİMİZ 

Alper AKSQY 

Son aylarda dergilerimizde tartışılan 

önemli bir konu; «Dergilerimiz gençleri ihmal 

ediyor» meselesi. Ne zamandan beri 

bu konu etrafında yazmak istiyordum. 

Çünkü her geçen gün görüyordum ki mesele 

yanlış istikametlere kaydırılmakta. 

Hatta son günlerde iş o reddeye getirildi 

ki «Üstadlar sultasına son! Ağabeyler cuntasına 

hayır!..» gibi sloganlar bile duyulmakta. 

Hangi iş vardır ki slogana döküldüğünde 

tavsamasın.. Galiba bu iş de rayından 

çıktı gibi. 

Bu tartışmalar dergilerimizde ne zaman 

başladı.. Bu konuda benim hatırladığım 

ilk yazı 1982 başlarında Töre'de çıktı. 

Kadim dostum Hasan Kallimci o yazısında 

meseleye oldukça sathi bir yaklaşımda 

bulunarak dergiler gençlere sahifelerini 

açsınlar diyordu. Ama aynı aylarda 

gerek Töre'de ve gerekse Türk Edebiyatı, 

Kültür ve Sanat, Millî Eğitim ve 

Kültür ve Erciyes'te tanınmış, yaşlı başlı 

imzaların yanıbaşmda yüzlerce genç kabiliyetin 

şiirleri, hikâyeleri, yazıları çıkıyordu. 

Hatta fazla kabiliyet pırıltısı göstermediği 

hâlde yazısı, şiiri yayınlanmış isimler 

bile vardı. 

Daha o zamanlarda dostum Kallimci'- 

nin ateşle oynadığı hükmüne varmıştım. 

Aradan çok geçmedi Erciyes Dergisi'nde 

İhsan Kurt, «Kallimci'nin söyledikleri ele 

alınmalı, dergiler gençlere açılmalıdır» 

gibisinden sözler sarf ediyor ve Erciyes'in o 

sayısmda bunun yapıldığı beyan ediliyordu... 

O ay Erciyes'te çıkan şiirlere dikkat 

ettim bizim gençliğimizin şiir seviyesi o 

ise üzülmemek elde değildi. Aynı aylarda 

Kültür ve Sanat'ta Muhsin İlyas Subaşı 

«Bazı amatörleri dergiye bağlamak için 

seviyelerine bakmadan şiirlerini yayınlamak 

dergilerimizin kalitesini düşürür, bu 

işin de bir asgari seviyesi vardır «diyordu. 

Bu konuda Sübaşı'na sonuna kadar katılıyordum 

ve o yazıdan sonra bu konudaki 

yazımı bir müddet erteledim. 

Dergi editörlerinin veya yazı heyetlerinin 

dergiyi bağlarken karşılaştıkları en 

büyük güçlük şudur: Bir döneminde herkes 

şair olduğu ve edebî türler içerisinde 

kültür birikimi gerektirmeden üstesinden 

gelinebilecek tür şiir sanıldığı için herkes 

önce şiire yönelir. Sanılır ki şiir sadece 

duygu işidir, işçilik gerektirmez, fazla o- 

kuma, öğrenme, tecrübe gerektirmez, ilham 

perisi başınıza konuverdi mi bülbül 

kesilirsiniz... Değil halbu ki... O bakımdan, 

her dergiye, her ay yüzlerce şiir gelir. 

Çoğunda da aynı ifadeler kullanılır: 

«Falan dergiye şiir gönderdim, şiirimi değil 

bana nasihat yayınladılar. Siz de bana 

nasihat mektubu yazmayın, şiirimi yayın-

layın; şiirlerim yayınlana yayınlana ustalaşacağıma 

inanıyorum.» 

İşte size dergiciliğin en klâsik problemi. 

Okuyucunuzun size olan sevgisi, hürmeti, 

o derece sıcak ki gönlünüz posta kutunuza 

gelen bütün şiirlerin yayınlanmasını 

arzu eder... Ama diğer taraftan binlerce 

okuyucumuzun bediî zevkini hem 

tatmin etmek, hem de yükseltmek mesuliyeti 

editörün veya heyetin omuzlarmdadır. 

DOĞUŞ, yazıhanesine uğrayanlar 

(posta kutusundan gelen o dost ifadelerle 

her gün ben haşır neşir olduğum için) 

Ali Akbaş'a birçok şiiri ne kadar ısrarla 

yayınlatmaya çalıştığımı onunsa «Okuyucuya 

en güzel saygı ifadesi en güzel şiirleri, 

hikâyeleri yayınlamaktır, hep en iyiye 

oynayalım» sözlerini her zaman ısrarla 

tekrarladığına şahit olmuşlardır. Ve tabi 

arada bir yaptığımız kaçamaklar dosyalarımızın 

kabarmasını önleyemez. 

Şimdi gelelim yine dergilerimizin 

gençlere açılması konusuna. Aslında meseleyi 

bu şekilde va'zetmek doğru değil... 

Her heveskânn şiirinin yayınlanması söz 

konusu olsa asgari beşyüz sahifelik bir 

hacim gerekir ki buna imkân bulunamaz. 

Kallimci ve İhsan Kurt'a HERGÜN gazetesinin 

her gün bir tam sahif esini «Ülkücü 

Şairler» adıyla tahsis etmesine rağmen izdihamı 

önleyemediğini söylersem acaba 

inanırlar mı.. Hepsi yaymlanamadığma 

göre dergi editörü veya heyeti tercihini 

kullanacaktır. Bu defa seviye meselesi 

söz konusu olacaktır elbette. Bunu yaparken 

de gençtir, ihtiyardır kıstası değil 

derginin edebî kıstasları kullanılacaktır. 

DOĞUŞ Edebiyat'da şiirleri yayınlanan 

Ahmet Çiğdem, Cengizhan Orakçı, 

Sadi Kocabaş, Cemal Sayan, Sedat Polat, 

S. Ağa Baydili, Coşkun Çokyiğit, hikâyeleri 

yayınlanan Halime Toros, Nuri Tatlıeşme, 

Ethem Baran, Ayşe İnce Y. Asım O- 

ğuztöreli kır saçlı ihtiyarlar değil birçoğu 

gerçekten de yirmisine henüz basmış veya 

yirmi yaşın altında, gencecik fidanlardır.. 

Bu listeyi beş, on misli kabartabiliriz de... 

Bu arkadaşlarımız seviye meselesinin 

üstesinden geldiklerine göre diğer yüzlerce 

genç arkadaşımız da aynı barajı neden 

geçmesinler.. 

«Dergilerimiz ve gençler» meselesi 

aylardan bu yana tartışılırken hiçbir kalem 

erbabı çıkıp da «Mesele yanlış va'zediliyor- 

Söz konusu olan gençlerin şiirlerini, 

yazılarını yayınlamak değil onlara 

iyi şiirler, iyi hikâyeler, iyi denemeler 

yazdıracak bediî zevki kazandırmaktır» 

dememiştir. 

İşin aksine dergilerimiz giderek Hergün 

Gazetesi'nin şairler sayfası seviyesine 

doğru iniş kaydetmektedir. 

Bütün bunlardan bahsederken ne kadar 

hassas bir zeminde kalem oynattığımın 

da farkındayım. Muzip bir kalem çıksa 

da «Bak işte, Alper Aksoy gençleri ihmalden 

yana» dese bu sözlerini de Bektaşi'nin 

«Namaza yaklaşmayın» mantıklı iktibaslar»^ 

ve desteklese inandırıcı olabilir. 

Ama ben samimiyet ve düşünce erbabına 

hitab ediyorum. 

Peki, yukarıda açıklamaya gayret ettiğim 

gerçekler ortadayken «Gençlerimizin 

ihmali, dergilerin gençlere açılması» 

sözleri ne demek oluyor Son aylarda genç 

arkadaşlarımız «Biz hep ihmâl edildik, 

biz ağabeylerimizi geçtiğimiz için onlar 

yerlerinden korkuyor ve bizlere kapıları 

kapatıyorlar, üstadlara hayır, ağabeyler 

sultasına son» sözleri ne demek oluyor.. 

Eğri oturalım, doğru konuşalım... Son 

üç yılda olduğu gibi hiçbir zaman gençler 

dergilerde, gazetelerde bu derece fazla yeı 

almamışlardır. Bu durumu sadece «Ağabeylerin 

yer açma» sebebine değil gençliğimizin 

gerçekten de kendini yetiştirme, 

okuma düşünme, yazma cehdine bağlayanlardanım. 

Meşhur sosyoloji kanunudur: 

«Bir cemiyette sosyal çalkantılar gelir seviyesinin 

düşük olduğu zamanlarda değil 

sosyal refahın artmaya başladığı zamanlarda 

zuhur eder. Fransız İhtilali'nde olduğu 

gibi.» 

Anlaşılan o ki kendini yetiştirmiş kabiliyetlerin 

yanısıra daha birçok arkada-

şımız da «Bize de yer açm, biz de genciz» 

demektedirler. Bana öyle geliyor ki 12 Eylül 

öncesinin anarşisi şimdi de kültür hareketlerine 

sıçrama temayülündedir. Bu 

konuda bütün dergilerimiz okuyucuya o- 

lan mesuliyetlerini, idrak edip Bahattin 

Karakoç'un tabiri ile «Bir tarafı ihtiyarlar 

mezarlığı, bir tarafı, sübyanlar mezarlığı» 

durumuna düşmemelidir. 

Okuyucu dergilerde yayınlanan her 

cümleyi ince elenmiş, sık dokunmuş ön 

kabulüyle okuduğu için dergilerin tutturacağı 

seviye onların seviyesi olacaktır bir 

bakıma. Her konuda olduğu gibi bu konudaki 

istisnalar da kaideyi bozmaz. Kitle 

olarak kültür hareketimiz Yeni Çağ'ını 

yaşarken «Okuyucu böyle istiyor, okuyucunun 

istediğini yapacağız» diyerek Orta 

Çağ'a gitmek akıl kârı değildir. Buna 

prim verenler ne derece büyük bir hatâ işlediklerini 

zaman içerisinde anlıyacaklardır. 

Ayrıca «Okuyucu böyle istiyor» ifadeleri 

de tutarsızdır. Hiç kimse kendi seviyesini 

kitleye genellememelidir... Akbaş'ın 

ifadesiyle «Okuyucuya en güzel saygı her 

şeyin en güzeline oynamaktır.» 

Bu sözlerimiz boyunca kendimizi bir 

an için «gençler» arasından çıkardığımızın 

da farkındayız. Halbu ki bu sözlerin 

yazarı daha yolun yarışma, yani daha 

otuzbeşine bile gelmemiştir. Söz buraya 

gelmişken kendilerine «genciz» diyen arkadaşlarımla 

şu «gençlik» kavramı üzerinde 

biraz halleşmek istiyorum. 

Sahi, «genç» dediğimizde kimi anlıyoruz.. 

Veya bir kişinin gençliğini, ihtiyarlığını 

nasıl ayırdediyoruz.. Şayet «Doğum 

tarihiyle ayırdediyoruz» derseniz 

nüfus cüzdanına bakılarak gençlik tayininin 

ancak askerlik şubelerinde yapıldığım 

söylersem ne dersiniz.. Dergiler bir düşünce 

talimgahıdır, buralarda gençlik düşüncenin 

diriliği, dinamizmi ve derinliğiyle 

tayin edilmelidir. Kim Galip Erdem'e 

Taha Akyol'a, Cemil Meric'e, "genç değilsiniz" 

diyebilir.. Bahattin Karakoç'la hem 

kemiyet, hem keyfiyet bakımından şiir 

yarıştıracak olanınız varsa beri gelsin.. 

Taha Akyol gibi, Millet Gazetesi'nde, üç 

ayrı sütunda değişik imzalarla ve seviyeyi 

hiç düşünmeden her gün üç yazı yetiştireniniz 

varsa beri gelsin.. Galip Erdem gibi 

hem fıkra yazarlığını, hem avukatlığı, 

hem periyodik Mamak ziyaretlerini ve 

daha nice sıkıntıları göğüsleyebilecek 

zindeliği olan varsa beri gelsin.. 

Zamanın yüzelli yıl gerisinde kalmış 

bazı ellilikler tesbitiniz doğru. Ama öyle 

yirmilikler de var ki zamanın ikibinyirmi 

yıl gerisinde... Demek gençlik tesbitinde 

esas olan fikrin zindeliğidir... 

Sizi yaramazlar sizi!.. Kısa bir zamanda 

şöhret hevesine düşenleriniz de yek 

değil sanki.. Daha üç şür yayınlamadan 

koca koca laflar, bir yarısı ordan burdan 

aşırma, bir yarısı yalan yanlış cümleler... 

Madem ki bu sohbetin kapısını a- 

raladık önümüzdeki sayılarda daha farkında 

olmadığımız yanlışlarınıza temas 

edelim isterseniz. Darılmaca yok tabiî. 

OCAK YAYINLARI SUNAR 

BEYLER AMAN 

HASAN KSYIHflN 

«Tek Şef» döneminde bürokrasi 

halk münasebetlerinin 

romanı. 

YAKINDA ÇIKIYOR!.. 

3

SANATA 

DÖNÜŞ 

Alâaddin KORKMAZ 

İnsanlar için vazgeçilmez sayılan alâka 

noktaları vardır: Siyâset, sanat, spor 

gibi. Her ne kadar, bu mevzularda temel 

tercihler şahsî ise de, cemiyet, bütün 

şartlarıyla ferdi kuşattığı için, alâka noktalarının 

sıralanmasında kâh biri, kâh diğeri 

öne geçer. Varlık sebeplerini -ister 

basit, alelade; ister çok yüksek- birtakım 

«misyonlara bağlayan insan, meşgalenin 

en basitinden en karmaşık felsefî mes'elelere 

kadar, bu tercih'inde hayatiyet bulur; 

yaşar. Şahsiyetin çerçevelediği âlemin tamamen 

yok olması -veya yok olma ihtimâli- 

halinde, çeşitli marazı sapmalar; yahut 

«hayâta bağlayan nokta»nın koptuğu görülür. 

Toprağa ve tabiatte serazat yaşamağa 

alışkın bir köylüyü, mâkul bir müddet 

hâricinde «büyük şehir» de tutam azsınız. 

İlmi hasbiyyet hâline getirmiş bir âlime 

siyaset; siyâseti bir Tobasso'lu «Dülsine» o- 

larak gören birine profesörlük; meczûbâne 

bk* iştiyakla resim yapan birine «Keman 

çalmak resimden güzeldir; sen onu 

bırak bunu öğren» diyemezsiniz. Deseniz 

de dinletemezsiniz. 

Bu böyledir; ama, insan oldukça «aç 

gözlü» bir mahlûktur. Bu itibarla, birkaç 

saha ile aynı anda meşgul olabilenler bulunabildiği 

(Hani şu, «on parmağında on 

marifet» var» denilenler) gibi; birini «yedek» 

leyerek cemiyetin şartlarına göre tercihini 

değiştirenler de vardır. İtiraf etmek 

lâzımdır ki, bunların arasında, siyâset, 

dâima başta gelir. Esâsında, meselâ sanat, 

sâdece «estetik»ten ibaret olmadığı için, 

«fikir»le; onun da siyâsetle muayyen bir 

rabıtası vardır ki, siyâsî kısıtlamaların olduğu 

devrelerde, sanat hareketlerinde bir 

canlanma, sanat eserlerinde çoğalma dikkati 

çeker. Bu durum, akla hemen bir soru 

getirir: Sanat, bir kaçış mıdır İlk bakışta, 

«Olur mu öyle şey» demek mümkündür; 

lâkin, gerçekten de sanat bir «kaçış» tır. 

Mücerret mânâsı ile.. 

Bu fikri biraz açmak icâbediyor. Evvelâ, 

bir sanat eserinin, sanatkârın mücerret 

ruh ufuklarından ve kendinin de ihtiyarında 

olmayan birtakım ilhamlarla 

doğduğunu düşünmek gerekir. Birinci hareket 

noktası değilse bile, psikanaliz metodlarının 

ebedî eserlerin (ve diğer sanat 

eserlerinin) değerlendirilmesinde mühim 

bir yeri olduğu artık kabul ediliyor. Şuuraltı, 

bir «kaçış» değil midir İkinci olarak, 

sanat eserinin birtakım mecazlar, rumuzlar, 

semboller, abstre şekiller, çizgilerle., 

duygu ve düşünceleri ifâde etme vasıtası 

olarak umumiyetle ilk bakışta anlaşılamayan, 

daha doğrusu düz ve avâmî ifâde e- 

dilmeyen; ardında gizlenilmesi mümkün 

olan hâsılalar olduğu düşünülmelidir. Bilhassa 

fikrî istiklâl olmayan memleketlerde 

şâirin, romancının, hattâ ressamın, 

bestekârın, düşüncelerini sembolize etmeğe 

çalışmasının ardında bir «kaçış» yok 

mudur Ve nihayet sanat eseri, mükemmel 

mânâda sanat eseri, dehâ ister. Hangi 

dahî, avamm-havasm irfaanı ve lisânı 

ile iktifa edebilir 

Şüphesiz, bu noktayı nazardan bakıldığında 

bütün diğer alâka sahalarında da 

aynı «kaçış» ı bulmak mümkündür. Kendisine 

biçtiği «misyon» u ifâ edemeyen bir 

rûh indifa eder. Tıpkı vasatını bulanın 

indifaı gibi. 

4

1980 öncesinde «politize olmuş» bir 

cemiyet olduğumuz doğrudur. Siyâset, 

her yaştan insanımız için adetâ vazgeçilmez, 

alelade bir ihtiyaç hâline gelmiş, ilmin, 

fikrin ve sanatın müntesip ve meraklısı 

«yok» denilecek kadar azalmıştı. Gerçi, 

yine şiirler, romanlar, hikayeler yazılıyordu, 

yine resimler, besteler yapılıyor, 

tiyatrolar oynuyordu, ama, en kaba, en 

hantal şekli ile «ideoloji» bezirganlığı yaparak.. 

Üç-beş istisnası ile, 1970/80 devresinden, 

gelecek nesillere kalacak hiçbir 

şey yoktur. Olanlar da zâten çok daha evvelki 

nesillerin damgasını taşımaktadır. 

Şimdi, sanat - edebiyat faaliyetlerinde 

tedrici olarak görülen canlanmanın artması, 

yaygınlaşması, öteden beri şikâyet 

edilen «okuyucu» azlığının giderilmesi 

mümkün görülmektedir. Üstâd'ı ve mübtedîsi 

ile birçok simanın, önümüzdeki yıllarda 

yeni yeni güzel eserler vermeleri temennimizdir. 

Bilhassa, tozdan dumandan 

ferman okunmadığı için, sanatın kıymeti 

bilinmediği için, sloganlar her güzelliği 

boğduğu için bir kenara çekilmiş olan yazarlar, 

şâirlerden ruhları doyurucu eserler 

bekliyoruz. 

Sanata dönüş. meraklı, kaabiliyetli 

genç arakdaşlar için çok yerinde bir karar 

olacaktır. Sanat, «iç»ine bakmak demektir. 

Bu neslin, bir kere olsun, durup da 

kendi iç derinliklerini yokladıklarını sanmıyorum. 

Siyâset, «cemaat»i, gittikçe «güruh» 

hâline getirme istidadında bir iş olduğu 

ve temeli her ne kadar «fikir» olsa 

bile, milliyetçi gençlerimiz de ucundan kenarından 

«siyâset»le meşgul oldukları için; 

onların «özet fikir»lerle, sloganlarla, pratik 

gerçeklerle yetişmiş olmaları normal karşılanmalıdır. 

«Cephede, vatan müdâfaasında 

bulunan bir insandan, filân mısraın 

güzelliğini idrâk etmek» tabiî beklenemezdi. 

Bu nesil, vatan müdâfaasının kaleleri 

idi. Yaşadıkları destanlık çaptaki hâdiselerin 

şiiri, hikâyesi, romanı olamaz mı Her 

yaz-arm gönlünde «devrinin vicdanı» olmak 

yatar. Bunu başarabilmiş olanlar ise 

parmakla gösterilecek kadar azdır. Eli kalem 

tutan herkesin hedefi bu olmalı ve 

bunun gerektirdiği cehdi göstermelidir. 

Evet, sanat bir «kaçış»tır; lâkin sanat 

eseri, bediî heyecanlarla örülmüş bir tebliğdir. 

Mekân ve zamanı aşar; ruhları dalgalandırır; 

insanları birbirine bağlar. Şimdi 

beklenen, milliyetçi sanatın nazarî meseleleri 

üzerine düşünceleri derinleştirmek, 

müşterek çıkış noktalarını tesbit etmek; 

pişip olgunlaşıp eserler vermektir. 

SÜKUTU 

BULMAK 

Vakit gece 

Ve yıldızlar yine yok 

Hüzün davetsiz geldi yine 

Gözlerimde zerre kadar uyku yok 

Soylu bir aşkın bitişi var önümde 

Vakit gece 


Yağmur sessizce geldi yine 

Uzaklara kaçışın bir faydası yok 

Esrarı bilinmeyen şarkılar dilimde 

Sükûtu bulmak ne mümkün bu saatte 

Mısralar bölük pörçük 

Gücüm yetmez şiire 

Vakit gece 


Cemal SAYAN

İnsanın en büyük ve manidar 

tekâmülü, çevresini saran 

milyarlarca nesnelerden ayrı o- 

lan varlığının şuuruyla, hayatı 

anlama konusundaki muvaffakiyetiyle 

kaim. Ve insan, ilişkide 

olduğu cemiyetin hiyerarşik örgülerinden, 

esas olan kökleri a- 

la ala entellektüel olmanın basamaklarına 

erişir. İdeal insan, 

millî olan varlık köküyle, cihan 

-şümul olan tefekkür dünyasının 

cem'inden oluşan «eşref-i 

mahlûk»tur. 

Genel olarak tatmin olmayan 

yaratıklar olduğumuz malum. 

Fakat tatmin olmadığımız 

şeylerin hüviyetine göre, ya 

geçici olanlara sahip olmanın 

verdiği hırs içinde birer açgözlü; 

ya da öz ve hakikat kabul 

ettiğimiz fazilet öğelerine 

erişmek İçin çalışıyor isek «mükemmel» 

olmamız mümkün. 

Kendini aşan, kişiliğini bulmuş 

ve şahsiyetleşmenin fevkinde 

olanlar ise: —bilgi— mevzuûnun 

tatmin olmaz arayıcılarıdır. 

Eğer bilgi yolunda, hiç bir 

bilginin altında kalmamış, yani 

materyallerin analizini hakkıyla 

yapıp yeni bilgilere erişen 

insanlar da, elbet ki «mutlak 

huzur» m için bir karar noktası 

arayacaklardır. Eğer bir arayış 

seyrinde mücadelesini vermiş, 

ilmî platformlarda da çile 

çekerek karar noktasına gelmiş 

biri varsa; işte o, büyük 

insan olmaya hak kazanmış demektir. 

Çağımızda haberleşme o- 

raçlarmın hızla gelişmiş olması, 

bizleri çeşitli gelişmelerin haberdarı 

kılmıştır. Artık ilk çağların 

yarı tabiî, yarı beşerî desbotizmi 

içinde yeralan monolog 

hayat geride kalmıştır; Orta 

çağların ferde teminat ve itimat 

telkin eden çemberleri kuran 

klasik müesseseleri de pek yok. 

Yaşadığımız zaman: sığ ilişkilerin, 

girift müesseselerin ve dikkat 

edilmediği takdirde insan 

haysiyetini si I i ki eşti ren iktisadî 

münasebetleri sergilemektedir. 

Ayrıca çağımız, fikrî etüdünü 

yapma fırsatını vermeyen, 

ideolojik kalıplara girerek doğ- 

6 

YÜCELİŞİN 

BASAMAKLARI 

T. Erdoğan ŞAHİN 

matik vasıflar kazandırılmış 

sistem çeşitleriyle bürülü. Hızlı 

bir hayat yaşamaktayız. Düşünen 

insan, bu hızla en azından 

atbaşı gitmek ve hatta onu 

aşmak için olağanüstü bir mücadele 

vermek zorunda kalmıştır. 

Günümüze kadar tek erdemli 

şeymiş gibi söylene söylene 

bıkkınlık veren «çağdaşlaşmak» 

bile, düşünce dünyalarımızın 

pek malay anî dedi-kodusu 

oldu. Hele ki, çağın genel 

niteliğinde faziletli hususlara 

pek raslanmıyorsa; ve çağ, ya- 

)ş)ad t ığı faamanm gereğin foife 

kavramaktan habersiz bir pintiliğin 

içindeyle; niçin •—çpğ-, 

daşlık— Eğer bazı zaman kesitlerini 

yüceltip, gelecek yüceliğine 

siper teşkil ediyorsa; 

niçin çağdaş olmak için çırptnalım 

Kaldı ki, çağı anlamak 

için de onun üstünde durmamız 

iktiza eder. O halde hayatımıza 

anlam vermek için uğraştığımız 

yeni tefekkür sistemlerimizin 

bir boyutu da «çağlar 

üstü» olmakla sıfatlandırılacak 

(2). 

Kişinin kararlı bir sisteme, 

kararlı bir dünya görüşüne gelişi, 

öyle havadan düşer gibi 

olmaz. Eğer hasbel - kader bu 

vuk'û bulmuşsa bile, değeri 

birinci sınıf olmaktan çok geridir. 

Her doğru (her hakikat), 

kendinden önceki aşılan gerçeklerin 

bir neticesidir. Varoluşun 

mihenk taşı da, geçmiş 

silsife-i hakikat manzumelerinin 

bir nüvesi olarak tezahür 

eder. Ve insan öyle noktalara 

varır ki, bize yeryüzü ebediyeti 

kazandırmayan, bir başka —öte 

dünya— için anlam ifade ettiremeyen 

teferruatlardan arınıp; 

saf bilginin mertebesi elde 

edilir. Bu mertebede kazanılan 

bilgi ise, «gönül adamı» 

olmanın temel kilometre taşlarıdır. 

Zira bilgiyi bu anlamda o- 

şan insanlar da mevcut. Bilhassa 

Türk Tefekkür Tarihinde 

bu simalar beliğ olarak 

kenditerini kabul ettirmişlerdir. 

Hülâsa; kişinin kararlı dünya 

görüşüne varması için pek 

çok sistemleri analiz etmesinin 

gerektiğine, bunu yapanların 

takdire şayan insanlar olduğuna 

değindik. Rcger Garaudy'de 

bunlardan biri. Yakın senelerin 

ünlü Marksisti. Hatta Türkiye' 

de ilk çevirileri yapılan komünist 

literatürdeki eserler içinde 

onunkiler de var. Müslüman 

olduğunu duyduğumuzda, aklıma 

gelen bir mevzuu için, önce 

ki yıllarında yazdığı «Sosyalizm 

ve Ahlâk» (3) adlı eserine 

tekrar baktım. Eserde gözüme 

ilişen bir paragraf şuydu: 

—«Bilimlerin bize öğrettiklerinden, 

daha ilk adımda ve 

keyfî bir şekilde soyutlamalar 

yapmaya kalkışmazsak, ken-

Ği varlığımızın içinde evrenin 

tüm jb/V 1 görüntüsünü buluru. 

İnsanoğlu öz varlığının kaynaklarını 

bütünsel (total) dünyada 

aramak zorundadır. 

«... İnsanoğlu, daha doğuşundan 

beri, bütün varlıkları i- 

cinde taşımaktadır; bu varlıklara 

binlerce görünen ve görünmeyen, 

dolaylı ve dolaysız 

ilintilerle bağlıdır. Ama bu ilintiler 

her zaman birer canlı ilinti 

olarak kalmışlardır» (4). 

Yukarıdaki paragrafın yanına, 

şahsî kılışfcanJığımız olduğu 

için, «Bütün veçheleri 

felâm'cfa baliğ olarak ortaya 

konan Vahdet-i vücûd- hadisesine 

yaklaşmıştık...» meyanında 

bir not iliştirmişiz. Tabii bu, 

o yıllardaki düşünce seviyemizin 

bir ürünü ve yapılan benzetmenin 

doğruluk derecesi tartışılabilir. 

Yalnız, şuna bir daha e- 

min oldum ki: kişi, mutlak karar 

sistemine doğru gidecek bir yetenekte 

ve bu uğurda fikrî gelişme 

gösterebiliyorsa; henüz 

müşerref olmadığı sistemlerin 

bazı noktalarına evvelden de 

mâlik olabilir. Ve benim —dünkü— 

Garaudy'e de olan saygım 

bu hususlardan ileri gelmektedir. 

Garaudy dışında yine pek 

çok düşünürle hemfikir olduğumuz 

yığınlarca noktalar var. 

Hatta bizzat kıyasıya mücadele 

ettiğimiz ideolojik akımların fikrî 

öncülerinin dahi takdir edildikleri 

yönleri mevcut. Bu, yeryüzünde 

ilgilendiğimiz hadiseleri 

analiz ederken; zamanın akışına 

kapılmaksızın, mevzuları 

bütün cepheleriyle tartmakla 

elde edilebilmektedir. Saygıdeğer 

merhum Erol Güngör hoca- 

Imızın da hulasaten dedikleri 

gibi: «İnsanın, insan olarak sahip 

olduğu ortak özelliklerinin 

sebebiyle, çeşitli zaman ve çeşitli 

yerlerde aynı doğrulara 

varması mümkündür.» (5). Ve 

her halükârda kişinin kendini 

bilmesi, varlığının şuurunda olması 

yegâne esastır ki, bunu 

Yunus Emre asırlar evvelinden 

en güzel bir biçimde ifade etmiştir. 

ANSIZIN 

iBirgün ansızın sönebilir yıldızlar 'Gemiler dönmeyebilir 

limanlara. Çocuk oyuncakları en güzel 

yerlerinden kırılabilir. Gözlerimiz görmeden gerçeği 

tüm kapılar ansızın kitlenir. Yazık. 

Boşuna değil bu ırmakların böyle akması, 

Bu taşlar boşuna yosun tutmamış. 

Uzat ellerini ve düşün, 

İstersen en alımlı aynalara bak, 

Aynadaki sen sen misin 

Nedir gecelerin getirdiği yağmurlu akşamlarda 

Duyuyor musun arıların kanat sesini 

Uzat ellerini - yüreğini sevgi doldur, 

En güzel geleceğe beze içini 

Ansızın çökebilir dayandığın duvar. 

Birgün ansızın yeryüzü susabilir .Azığın tezden 

hazırlansın. En soylu göçlere katıl. Çiçekler açmayabilir. 

Ortada yalnız kalırsın. Yunus'un, Mevlâna'nın 

çorbasından tad. Yoksa yazık olur. Yüreğine 

küskün bakar ellerin. Yazık. 

Kıvrım kıvrım su gibi akmak gerçeğe doğru, 

Süzülmek kartal gibi, bilmek anlamak üzre... 

Bu handa tek değilsin, tek sen değilsin yolcu, 

İstersen taşa eğil - istersen buluta gül, 

Bir acılı kervan ki gider de dönüşü yok, 

Kapanan kapılan sayamazsın kaçıncı... 

Çık en yüce dağlara - orada en cücesin, 

Buluttaki sır nedir - gülde şafak kokusu 

Suda yüzen ay mıdır, yoksa çocuk gülüşü, 

Nedendir tırmanışı karıncanın çınara 

Uzan ki sonsuzluğa orda var, orda yoksun... 

Ertuğrul Karakoç

ESKIHIŞ 

MOBİLYALAR 

Dr. Necdet BİNGÖL 

Eskimiş mobilyalar bana neden hüzün 

verir bilmem Bir kenara atılmış, pamukları, 

yayları çıkmış, kirlenmiş, şurasından 

burasından yırtılmış, yıllarca bize hizmet 

etmiş yaşlı koltuklar, kanapeler bana hep, 

bakacak kimsesi olmayan, kendi hallerine 

terk edilmiş, muhtaç yaşlıları hatırlatır, 

onlar gibi hüzün verir bana, onlar gibi 

içimi acıyla doldurur. Belki de daha düne 

kadar baş köşede bir yer işgal ediyorlardı. 

Kim bilir o koltuğa keyifle yerleşip, 

başınızı arkalığına yaslayıp hayal âlemlerine 

ne zevkli, ne uzun yolculuklar yapmışsınızdır 

Belki de işinizden eve yorgun, 

bezgin döndüğünüz zamanlarda sizi 

rahata, sükûna ve huzura kavuşturan bu 

mobilyalardı. Sizi şefkatle saran, kucaklayan, 

sizi samimiyeti içine alan o koltuk, 

bilir miydi ki bir gün gözden düşmüş ve 

tükenmiş bir kenara atılıverecektir Halbuki 

onlar, bu dost mobilyalar, vaktiyle 

\ hayatımızda mühim bir yer almışlardı, a- 

cı, tatlı hâtıraları onlarla beraber yaşamıştık. 

Onlar da tıpkı kitaplar gibi bizim 

yakın, samimi, konuşmadan dinleyen, 

dertlerimize çare arayıp bulan, şikâyetlerimize 

sessiz bir anlayışla ortak olan, bizimle 

beraber yaşlanıp ihtiyarlayan dostlarımızdı. 

Şimdi yer yer kumaşları yıpranmış, 

hattâ yırtılmış, parçalanmış, renkleri soluk 

bu eski dostlar üzgün, bıkkın, sanki 

hayata küsmüş, bir köşeciğe sığınmışlar, 

akıbetlerinin ne olacağını kesdiremeden, 

kararsız, tedirgin. Artık işe yaramadıkları 

için yahut yerlerine yenileri geldiği için 

bir yerlere atılıp, olmazsa elden, daha fenası 

gönülden çıkarılarak acıklı sonlarına 

terk edileceklerdir. İnsanlar neden bu derece 

vefasız Kaldı ki insan hayatı ile bu 

eskimiş mobilyalar arasında tam bir benzerlik 

ve yakınlık vardır. Bu mobilyaların 

yeni alındıkları zamanı bir düşünün! Tıpkı 

dünyaya ilk adımını atan bir çocuk gibi 

bizim sevgimizle, alâkamızla, ihtimamlarımızla 

bakılmışlardır, âdeta üzerlerine titremişizdir. 

Her an onlarla birlikte olmayı 

en önde gelen vazifelerimizden bilimsizdir. 

Aradan aylar, yıllar geçince, yavaş 

yavaş onlara daha fazla alışmış, onlardan 

ayrı yaşayamaz olmuşuzdur. Ne yazık ki 

sonunda zaman hükmünü icra etmiş, sevgimiz, 

yakınlığımız, ne hazindir, başka 

yönlere çevrilmiş, onlar bizden, daha da 

acıklısı biz onlardan, farkında olmasak 

da, bir gün bakmışız ki uzaklaşmaya başlamışız 

bile. Onlar gündelik hayatımızın, 

artık üzerinde durup düşünmediğimiz, ilgilenmediğimiz 

birer parçası olmuşlardır; 

bu da bize o kadar tabii gelmiştir. Demek 

ki insan ömrü gibi mobilyaların da bir 

8

ömrü var; acımasız kader onları da dilediği 

gibi, dilediği şekle sokacak. Theophile 

Gautier'nin «Romantizm'in Tarihi» adlı 

kitabının «Victor Hugo'nun Mobilyalarının 

Satılışı» başlıklı kısmında: «. .Bütün 

bu evi ev eden, görmeye alıştığımız küçük 

şeyler, bir arada bulunuşun kendilerine 

verdiği anlamdan uzak, rüzgârda savrulan 

yaprak misâli her biri bir tarafa gidecek 

ve bundan sonra da silinmiş hâtıralar, 

ne ifade ettiği anlaşılmayacak yazılar 

halinde başka bir hayata başlayacak. 

Şüphesiz ki bu, hüzünlü hâtıralar ve acı 

düşüncelerle dolu, insanı üzen bir manzara!» 

sözleriyle bu duygumuz ne güzel an- 

latılıyor- 

Biz insanlar durmadan değişen, ama 

etrafındaki şeylerin de durmadan değişmesinden 

yakman yaratıklar olarak kendi 

bencilliğimiz içinde her şeyi unutuveriyoruz. 

J.J. Rousseau'nun söyleyişiyle: «Yer 

yüzünde her şey devamlı bir akış halindedir. 

Hiç bir şey kararlı ve kesin bir seki i 

muhafaza edemiyor ve dışımızdaki şeylere 

karşı duyduğumuz sevgiler de, ister istemez, 

onlar gibi gelip geçiyor, değişiyor.» 

Biz insanlar da, böylece, bize benzeyen, 

sevdiğimiz, alıştığımız bu mobilyalardan 

yüz çeviriyor ve «unutmak güzel şeydir > 

diyerek aklımızdan, kalbimizden siliveriyoruz, 

hem de kolayca. Mobilyalara karşı 

böyle davranırız da, bir birimize karşı tutumlarımız 

sanki farklı mı Uğruna «ebedilik» 

yeminleri edilmiş nice sevgiler ve 

sevgililer vardır da kısa bir müddet içinde 

arkasında bir ümit ışığı hattâ titrek bir parıltı 

bile bırakmadan sönüp tükenmiştir. 

Dünya şiirinde, romanında vefasızların 

geçit resmini seyretmek her zaman mümkündür. 

Dünya edebiyatları insanı ve ce 

miyeti tasvir ve tahlil eden, soran, araştıran, 

çare arayan, hassas, menfaatten a- 

rmmış, iyi kalbli görünüşlerine rağmen bir 

mânâda «vefasızlık» repertuvarlarıdır. A- 

ma ne kadar çabuk unutursak unutalım, 

ne kadar vefasız olursak olalım, gene de 

Fransız romancı Claude Aveline'in dediği 

gibi: «Sevdiğimiz kimsenin yokluğu, arkasında 

unutma dediğimiz yavaş yavaş tesir 

eden bir zehir bırakır.» 

Bilmem fikrime katılır mısınız Galiba 

yaşlandıkça kendimize güvenimiz azalıyor, 

kendimizi değersiz buluyor, kendimizi 

bile unutmak istiyoruz; bizimle beraber 

sevdiğimiz şeyler de bu acıklı sondan 

kurtulamıyor. O eski biz ve o eski mobilyalar 

hafızamızda artık birer silik gölge, 

birer hayal! Biliyoruz ki mobilyalar gibi 

bizler de, gün gelecek, bir kenara atılıp 

unutulacağız, öyle yorgun, öyle bitkin ve 

harap! Ne yaparsınız, her güzelliğin yok 

oluşu, evet, her şeyin bir sabahı, bir de 

akşamı var. Bursalı şâir Cenani'niıı söyleyişiyle: 

«Dehr içinde hangi gün gördük 

ki akşam olmaya.» Aslında akşamın olacağını, 

o kaçınılmaz son saatin geleceğini 

hepimiz biliriz. Ama gene de gelip geçici 

şeylerle avunuruz, kendi kendimizi aldatıp 

zihnimizi başka şeylerle meşgul etmeye 

çalışırız. İsterseniz buna herkese ve 

her şeye rağmen yaşamada direnmek iradesi 

diyelim. Bizim de sözlerimiz, insan ile 

eşya arasındaki samimi yakınlığı kalbe 

işleyen bir hüzünle dile getiren Ahmet 

Kutsi Tecer'in mısrâlarryle son bulsun! 

Kapımı bir kaç gün için açık tut, 

Eşyam baka kalsın diye arkamdan. 

Sen de eller gibi adımı unut. 

Evden çıkar çıkmaz omuzda tabut, 


Dilâver Cebeci 

(Mensûreler) 

YAKINDA ÇIKIYOR 

9

ROMAN TAHLİLLERİ : 1 

NUR BABA ROMANI ÜZERİNE 

Doç. Dr. Şerif AKTAŞ 

Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun ikinci romanı 

olan Nur Baba 1921 yılında Akşam Gazetesinde 

tefrika edilir, 1922 de de kitap hâlinde yayınlanır. 

Dokuz bölüm ve üç bölümlük bir zeylden 

müteşekkil eserde aşk teması işlenmektedir. Türk 

ve dünya edebiyatında üzerinde çok durulan bu 

temanın eser boyunca okuyucunun dikkatini cıyakta 

tutması, merakını tahrik etmesi, temanın 

kendisinden ziyâde, şahıs kadrosunu teşkil eden 

fertlerin hususiyetlerinden ve onların temsil ettikleri 

içtimaî muhitlerden kaynaklanmaktadır. 

Romanda merkezî mekân olarak karşımıza 

çrkan Bektaşi tekkesi, esere içtimaî bir hüviyet 

kazandırdığı gibi hiç bir sınır tanımayan cinsten 

bir aşkın tezahürü için zemin de hazırlar. Tekkeleri, 

aşkın kendisine has sarhoşluğu ile vücut 

verdiği rûh hâli içinde kalp yoluyla hakikate 

varmak isteyen insanların devam ettiği yerler o- 

larak düşündüğümüzde; Nur Baba Romanı, dünya 

edebiyatında aşk temasını ele alan eserler a- 

rasında, mahallî bir hüviyet kaza mır. Tekkelerde 

sürdürülen hayat tarzı ne kadar bozulursa bozulsun, 

aslından ne kadar ayrılırsa ayrılsın, duyuş 

tarzında bîr ananeyi devam ettirmektedir. Alâka 

duyulan obje-varlıkta, ferdiyetin eridiği yerlerdir. 

Bu bakımdan Nur Baba romanında konu edilen 

cinsten bir aşkın, tekke çevresinde insanları birleştirmesi 

manidardır. Adı geçen eserle alâkalı 

bir !çok yazı, Yakup Kadri'nin bu romanında sosyal 

hiciv izleri aramaktadır. Ancak unutmamak 

gerekir ki bu eser, bir sosyoloji kitabı değil bir 

romandır. Nur Baba da kendisine layık bir takım 

insanları cezbederek çevresinde toplayan 

bir şeyhtir. Belki hakiki manada bir tekkede mürşit 

etrafındaki insanlara yüce bir aşkın maddî 

varlığı eriten hazzını tattırır. Nur Baba tekkesinde 

bu üstün his hâli, yerini beşerî bir duyguya 

bırakır. Bu farklılık dikkate alınarak cemiyetimizdeki 

değişme üzerinde durulabilir. Ancak bu, e- 

debiyattan ziyâde sosyolojinin teferruatlı olarak 

ele alacağı, yorumlayabileceği bir meseledir. Romanın 

böyle üir sosyal muhteva üzerine kurulması, 

okuyucuda gerçeklik duygusu uyandırması 

bakımından ehemmiyetlidir. Türk insanının idrâk 

ettiği değişmeyi dikkatlere sunmak isteyen araştırıcı 

da, ilâhî olandan beşerîye geçişi dikkate 

almak zorundadır. Bu noktada roman, değişen 

bir nizâmın cüzzünü ifade eden eser olarak ele 

alınmalıdır. Değişen tekke değil bir cemiyettir, 

aşk gökten yere inmiştir, beşerileşmiştir. Bu 

konuda iyi-kötü, güzel-çirkin diye hüküm vermek 

önceden yapılmış tercihlere bağlıdır .Zaman hükmünü 

icra etmiştir. Öyleyse muhteva itibariyle 

Nur Baba adlin roman, bizde var olan bir duyuş 

tarzını değişen şartlar içerisinde yeniden ele alan 

bir eserdir. Yalnız TürkJİslâm kültürünün değil 

Erenlerin Bağı yazarının gençlik yıllarında yokladığı 

Akdeniz medeniyetine ait bazı unsurların da 

zamanın örsünde yeniden şekil kazandığı, beşerî 

bir hüviyete büründüğü bir kitap olarak okunmalıdır. 

Adı geçen esere muhteva bakımcından 

yaklaşmak isteyenler, bu hususları gözden uzak 

tutamazlar. Onda belirü bir devre ait sosyal tenkit 

arayanlar, eserin tahlilini değil bir devre ait şahsî 

fikirlerini yazmak zorunda kalırlar. 

Biz bu yazıda, Nur Baba romanına daha değişik 

tarzda bakmak istiyoruz. 

Bu roman belirli bir devirde istanbul'da bulunan 

ikisi asıl biri yardımcı olmak üzere üç mekânın 

çatışmasını nakleden bir eserdir. Şahıs 

kadrosunu teşkil eden fertlerde, bu mahaller esas 

alınarak gruplandırılabilir. Önce söz konuşu mahallerden 

ilki ve en ehemmiyetlisi üzerinde duralım 

: 

10

Bu, romanın başında «synchronique» (eş - 

zamanlı) biı tablo hâlinde şu cümlelerle tanıtılan 

Nur Baba tekkesidir. 

«— Dem bitti mi Dem bitti mi 

— Erenler başı için bize dem verin, dem 

verin!.. 

— Kerbelâda susuz kalanlar aşkı için... 

— Soframız çöî gibi kuruyup kaldı, bir katresi 

cana can katacak... 

— Yanlış söyledin, cananı cana bağlayacak. 

— İkisi birden... Zaten can demek canan demektir... 

— Seni afacan seni!... 

— Hah, hah, hah... 

— Saki ocağına düştük ne yaparsan yap, imdada 

gel... 

— Kendisi muhtacı himmet bir dede... 

— Peki... Öyle ise emrediyorum sana: Dem 

ol! 

— Oldum... 

— Şişeye gir... 

— Yok, bak onu yapamam, başka yere girmek 

dilerim. 

— Ağzıma gir... 

— İstemem, ezerler... 

— Kalbime gir... 

— Ne mazhariyet, Allah verince böyle verir.» 

(31-32) 

Bu ses manzarası tavır, haraket ve kıyafetle 

zenginleştirildiğinde, Nur Baba dergâhının hususiyetlerini 

aksettiren bir tablo olarak düşünülebilir. 

Ancak bu tabloyu tamamlamak için romandan 

birkaç sahife daha okumak gerekir: iBu «meclisin 

intizamsızlığından mütehassıi küskün bir 

hiddet idinde sâkit duran Celi I© Bacı ağır bir tavırla 

herkesi sükûta davet etmek lüzumunu, hissetti. 

— Çocuklar, dedi, vallahi ne dediğinizi, ne 

yaptığınızı bilmiyorsunuz. Bu kadar demlilik elverir; 

sekiz saattir mütemadiyen içtik. Nerede 

ise şafak sökecek. Bakınız camlar ağarmağa başladı.» 

(33) 

Herkesin muhabbete devam etmek istediği 

bu meclisin en nüfuzlu adamı «Yarı öfkeli, 

yarı sarhoş bir tebessümle» konuşmakta olduğu 

bu hanım ile «kozu»nu paylaşamadığını ifâde 

ederek bu meclisin devamını ister. Bu mecliste 

aklın temsilcisi durumunda olan Celile Hanım'ın 

şu cümleleri dergâhın hâlini açıkça ifâde eder. 

«Bana söyleyin; böyle meydan, böyle muhabbet 

nerede gördünüz Baba kendinden geçmiş evlâtlar 

her istediğini yapar, Rapt yok, zapt yok, 

lokma zamanı ise hiç belli değil. Bunun sonu neye 

varır böyle» (35) 

Böylece tanıtılan dergâhda, düzensizliğin 

hâkim olduğu, daha yerinde bir ifâdeyle, düzenin 

insiyakların emrine terkedildiği ve her şeyin sonuna 

kadar kullanıldığı anlaşılmaktadır. Bu mahallin 

bariz vasfı ölçüsüzlüktür. Söz konusu ölçüsüzlük, 

tekke müdavimlerine insiyaklar fistikametinde 

haraket etme imkânı sağlamasıyla onları 

bir arada tutan hususların başında gelir. 

Bu noktada, belirtmek gerekir ki, ümmet 

devrinde tekkelerin kendisin© göre bir nizâmı 

vardır. Ferdî temayüllere hürriyet hakkıı tanıyan 

hoşgörü, Nur Baba tekkesinde ölçüsüzlük hâline 

dönüşmüştür. Olması icâb eden ile mevcut olan 

arasındaki farklılık, ayrı bir inceleme konusudur. 

Ancak bu farklılığın esere şekil kazandıran 

bir unsur olduğunu belirtmek zarureti vardır. 

Nur Babc; adlı eserde —zamanın sınırları içinde 

kalarak— olması icâbeden ile mevcut olan 

arasında bir çatışmanın varlığından söz edilebilir. 

Tekkeler, gönlün ikliminde ferdin terbiye edildiği 

yerlerdir. 

Kendilerine göre has adâb ve erkân vardır. 

Bu adâb ve erkân zaman İçinde husûsî bir dile 

de sahip olmuştur. Nur Baba tekkesinde hoş görü, 

değişik bir yorumla, ölçüsüzlüğe dönüşmüş, 

adâb ve erkândan da artık gerçek karşılığı mevcut 

olmayan dil kalmıştır. Böylece tekke dili, ölçüsüzlüğü 

örten bir hüviyet kazanmıştır. 

Böyle bir izahtan sonra, mekân olarak Nur 

Baba tekkesine ait hususiyetleri şöylece şemalaştırmak 

mümkündür. 

Gerçek tekke 

(Olması gereken) 

— Hoş görü 

— Duygularını 

ilâhi bir kavrama 

yönelerek asilleştiren 

insanlar 

— Çile yeri 

—- Feragat ve fedâkârlık 

— Tekke adat ve erkânı 

II 

Nur Baba tekkesi 

(Mevcut olan) 

— Ölçüsüzlük 

— İhtiraslarını dünya 

nimetleri ile tatmine 

çalışan insanlar 

— Eğlence yeri 

— Şahsi menfaat 

— Tekke adap ve erkânına 

ait lügat. 

Roman okuyucusu, I. sütunda bulunan hususları 

bilen bir insan olarak Nur Baba adlı kitabı 

okumakta, normdan ayrılan yerlerde, eserden 

hareketle muhayyilesinde yeni bir tekke yaratmaktadır. 

Bu durum, okuyucunun, eserde anlatılanları 

sosyal muhteva üzerine yerleştirmesine 

imkân vererek hikâyelerin takip edilmesine 

yardım eder. 

Romandaki haliyle Nur Baba tekkesi, ölçüsüzlüğün, 

dünyevî unsurlara bağlılığı, şahsî menfaat 

endişelerinin tekke adap ve erkânına ait 

lügat altında gizlendiği yerdir. Yakup Kadri'nin 

eserinde, Nur Baba tekkesi ile ilgili satırlar, 

farklı şekillerde de olsa, bu mahallîn saydrğımız 

hususiyetlerini ifâdeyle vazifelidirler. 

Bu romanda üzerinde durulacak ikinci mekân 

Madrit sefiri Eşref Paşa'nın, Nişantaşında 

bulunan «bir sefarethaneden daha resmî ve da-

ha muntazam konağı»dır (178). «Burada yaşayanların 

sözleri biçilmiş, sesleri ölçülmüş, vaziyetleri 

tavırları aynalar karşısında son kararını 

almıştır, kımıldanışları dakika ve saatlerin yürüyüşüne 

bağlıdır. (178) Romanda; bu nokta, hangi 

saatte nasıl bir kıyafete girmek lazım geldiği, 

hangi söze nasıl bir tavırla cevap vermek icâp 

ettiği, sokağa belirli vakitlerde çıkılıp belirli vakitlerde 

eve dönüldüğü ve benzeri hususlarda 

karşı konulması güç bir ananenin hüküm sürdüğü 

belirtilmektedir. 

Görülüyor ki romamın kadın kahramanı Nigâr'ın 

içinde yaşamak zorunda kaldıığı çevrede, 

düzen ve ölçü fikrinin sistemleştirdiği hayat ihtirasları, 

insiyakları sınırlar. Ölçüsüzlüğün mekânı 

tekke ile bu konak arasında sürdürülen hayat 

tarzı bakımından tam bir zıddiyet vardır. Romandaki 

haliyle tekkeyi insiyakların emrinde hara 

ket edilen ölçüsüzlüğün mekânı olarak ikaaûl 

edersek bu konağı cemiyet hayatının koyduğu 

nizamların hüküm sürdüğü bir yer olarak ele almak 

gerekir. Bunlardan 'birincisinde his, ikincisinde 

de akıl hâkirn unsurdur Öyleyse 'komak-tekke 

karşılaşmasını şöylece şemalaştırmak mümkündür. 

Tekke 

Konak 

— Ölçüsüzlük — Ölçü 

— Ferdi ihtisas (Fer— Sistemieşmiş 

di) ve insiyak {Beşeri) 

cemiyet hayatı 

— his — akıl 

Yukarıdaki şemadan haraketle Nur Baba romanı, 

ölçüsüzlük ile ölçünün, ferdî olanla beşeri 

olanın, his ile aklın 'çatışması ele alan bir e- 

serdir. (Bu kanaatimizi Macid'im Nigârâ karşı 

duyduğu, alâka ile ilgili satırlar daha da kuvvetlendirmektedir.) 

Ancak böyle bir çatışmamın zumum, için birinci 

ve ikinci grupta bulunan unsurların karşı 

karşıya gelmeleri gerekir. İşte üzerinde duracağımız 

üçüncü mekân bu vazifeyi yüklenmiştir. 

Nur Baba romanında burası, şu cümlelerle tanıtılıyor: 

«Bugün, altmışını geçmiş İstanbullularca 

müteveffanın ismine izafeten Safa Âbad tesmiye 

edilen Kanlıca koyundaki büyük ve sermişini! 

yalı bir zamaniar Boğaziçi'nin en dilfirip 

bir cazibe merkeziydi. Bu muhteşem, yalının bütün 

yaz mevsimi her gece sabahlara kadar açık 

ve aydınlık duran pencerelerinden tâ karşı sahillere 

kadar bitmez tükenmez kahkahalar, bitmez 

tükenmez saz sesleri, revmâki hiç sönmeyen uzun 

«hey hey» sodaları dökülürdü. Hele koy bir şehrâyinde 

gibi kamilen nur ve ahenkle mümteli kalırdı.» 

(53-54) Romanda, Abdülaziz devrinde Safa 

Efendi'nin yalısının «herkese bilhassa güzel 

seslilere, güzel sözlülere daima oçık» olduğu belirtiliyor, 

Kanlıca koyundaki «Safa Âbad'in, (Boğaziçi'nde 

bir cazibe merkezi durumunda bulunduğu 

ifâde ediliyor. Bu yalı, çevresinde söz, ses 

ve latif manzaralar, incelmiş bir zevkin hazırladığı 

muhit İçinde kaynağını gönülden alan çeşitli 

hayat tezahürlerine sahne oluyor. Safa Efendi 

ve onu takiben kızı Ziba Hanlım bu yalıyı sözü 

edilen hayat tezahürlerinin merkezi, daha değişik 

bir ifâdeyle kaynağını gönülden alan ve incelmiş 

bir zevkle süslenmiş davranışların mekânı 

hâline getiriyor. Ktsacae» bu yalıda akıl değil gönül 

hâkimdir. Aklın koyduğu kaideler değil güzel 

olan her unsuru etrafımda görmekten zevk alan 

gönlün coşkunlukları bu yalı ve çevresini idare 

eder. 

Böyle bir izahtan sonra, üç mekâna ait vasıfları 

semâ halinde birli'kte görelim : 

Tekke Yalı Konak 

— Ölçüsüzlük — Coşkunluk — Ölçü 

— Ferdi ihtisas — Güzel olanı — Sistemleşve 

sevme miş Cemiyet 

insiyak 

(Beşeri) ha- 

(ferdi) — Zevk ve yat* 

— his gönül — Akıl 

Denilebilir ki Nur Baba'da, zevk ve gönlün 

mekânu yalımın hazırladığı şartlar içerisinde, incelmiş 

zevkin kontrolünden çıkmış hissin mekânı 

tekke ile aklın mekânı olan konağın mücadelesi 

nakledilmektedir. Kısacası bu roman, zevkte sonsuzluk 

isteyen gönlün tahriki neticesi tabiatındaki 

ölçüsüzlükle aklı bir ahtapot gibi saran ve 

perişan eden, coşkum daigalanışları arasımda onu 

güçsüz düşüren, kendisinden geçiren his ile aklın 

mücâdelesini hikâye eder. Yukarıdaki semâdan 

haraketle, Nur Baba romanını, ölçü ile ölçüsüzlüğün 

karşı karşıya geldiği bir eser olarak 

ele almak da mümkündür. Ancak aklın hâkim 

olduğu konak çevresinde, hayat tezahürlerinin 

cemiyete ait normlarla tanzim edildiği; tekkede 

ise ferdî hislerin herşeye hâkim olduğunu dikkate 

alarak Nur Bafra'nın ferdî olanla, onları 

kontrol altımda tutan cemi yete ait nazımların 

çatışmasını konu alan tir roman olduğunu söyleyebiliriz. 

Eserde, anlatma problemi çevresinde ele 

alınabilecek hususlar dışında kalan mekân, şahıs 

kadrosu ve zamanla ilgili herşey bu çatışmaya 

hizmet eder; onların varlık sebebi ölçü-ölçüsüzlük, 

beşerî-ferdi merhalelerinden geçerek akıl-his 

mücâdelesini dikkatlere sunmakta dır. 

Mekân tasvirleri, psikolojik tahliller, esere 

vücut veren olay zincirleri yalnız başlarına alındıklarında 

elbette bir manaları vardır. Ancak bütün 

bunlar, akıl-his ikilisinin belirli muhitlerde 

bazı mizaçlar aracılığıyla tezahürüne hizmet eden 

veya onları ifâde eden işaret ve söz yığınımdan 

başka bir şey değildir. 

Bu romanı, şahıs kadrosunu esas alarak 

tahlile gayret sarfettiğimizde aynı neticeyi elde 

ederiz: Nur Baba ve tekke müdavimleri ölçüsüz-

lüğü, Madrid Sefiri Eşref Paşa'ran bir nevi temsilcisi 

olan Macit ölçüyü, Ziba Hanım gönül coşkunluğunu 

temsil ederler. Aklın hakimiyetindeki 

öfçü eline düşmüş Nigar, Ziba Hanım aracılığıyla 

Macid dairesinden Nur (Baba çevresine geçer. 

Yukarıdaki dikkatlerimizi şahıs kadrosunu 

esas alarak tekrar etmek istemiyoruz. 

Eşref Paşa'nın Madrid'de bulunduğu, yani 

Nigâr üzerinde aklın kontrolünün son derece 

azaldığı zamanda, genç kadının hissin hücumuna 

maruz 'kaldığmı; onun bu, yıllor Kani icada'ki 

yalıda oturduğunu hatırlatalım. 

Bu hâdise, Ni'gârtn dedesi Safa Efendi'den 

tevarüs ettiği zevke düşkünlüğü hatırlattığı gibi 

sözü edilen yalının, tekkenin hücumlarına aklın 

hâkimiyeti altındaki konaktan daha ziyâde müsait 

olduğunu da düşündürür. 

Nur (Baba adlı romanda varlığını dikkatlere 

sunmaya çalıştığımız mücâdele alegorik olarak 

his-akıi adlı iki kahraman arasında cereyan etseydi 

acaba eser değerinden ne kaybederdi. 

Kahramanların ve mekânın aktüel hayatta karşılaştığımız 

cinsten oluşları esere gerçeklik duygusu 

kazandırma endişesinden mi kaynaklanıyor. 

Bu suallere cevap vermek istemiyoruz. Sözü 

edilen mücâdelenin yalnız Nur ıBaba'ya has 

bir yapı ve anlatma tarzı içinde dikkatlere sunulduğunu 

anlatma tarzım incelemenin de ayrı 

bir iş olduğunu belirterek bu yazıyı bitireceğiz. 

KENDİNİ BIRAK 

Gecelerin moru demlendi yine 

Yine beni çağırıyor ishaklar 

Havada yol kokusu var, 

unutmak yasak. 

Şimdi her kuytu bir sitem küpüdür 

Şimdi gölgelerin dili çözülür 

Öyle bir masal ki, 

keşke duymasak. 

Kabule ne kadar yakın dualar 

Tutar evlerinin yolunu dağlar 

Başları önünde, 

ağır ve aksak. 

Bir vehmin yalana çıkar yolları 

Ben seni beklerken şiirin gelir 

Yutkunur, konuşamaz 

gözleri ıslak. 

Şükrü KARACA 

İçimde kuyular açılır birden 

İçin için kaynayan bu kabirden 

Ölüler seslenir sanki; 

— kendini bırak! 

13

OKUDUKÇA 

Bazıları arabeskten hoşlanır, 

bir çokları da modanın peşinde 

koşar, sallan - yuvarlan 

uğraşır, ayerobik yapar. Benim 

de tiryakiliğim bir tuhaf: Okumak. 

Kimi Neyi Niçin demeden, 

durmadan, bıkıp usanmadan 

okumak. Çünkü; okudukça 

açılır, ufkumun genişlediğini 

görürüm. Hem dinlenir, hem öğrenirim. 

Bir yandan da eğlenirim. 

Nasıl mı, diyorsunuz 

Bakın, anlatayım. 

DİLLE KARIŞIK 

8.8.1983 

Bugün, kapağıyla çikolata 

çocuklarına önem verdiği anlaşılan 

Hürriyet •, Gösteri'yi aldım. 

Kiloca, ağırlığı olan bir dergi. 

«Hürriyet»i küçük, «GÖSTERİ»- 

si büyük dergi. A'dan Z'ye, «tu. 

feyli sol »un arpalığı olmuş. Tekniğin 

verdiği imkândan olacak, 

baskısına diyeceğim yok. Fakat 

anlıyamıyorum; nasıl oluyor da 

«Hürriyet», «Gösteri»nin ardasına 

sığmıyor 

Hemen, ilkten sona okuma 

ya başladım. Okudukça, not 

aldım. Herhalde, «önnot» olmalı, 

başta bir yazı var: «Günümüzde 

Gençler Sanatı Nasıl Görüyor» 

Bu «önnot», «Ayın Dosyası»na 

bir giriş. Ne var ki, yazanın 

paragraf bilgisi eksik. Hele 

hele dil yönünden, bir garip 

hali var. Konu cümlesinde, nesil 

yerine, «genç kesim» denirken, 

aşağılarda «Kuşak» gence sarılmış. 

Türkçe'si «köklü çözüm- 

0. Hasan BILDIRKİ 

ler», «köke! çözümler »e dönerek, 

özleşmiş. Sanki «kavrayış» 

m suyu çıkmış, «algılayış» olmu. 

Öztürkçe vurgunlarının bu 

yanlarına, yalanım varsa kör o- 

layım, bayıldım, bittim. 

Bu hava içinde, İsmail U- 

yaroğlu'yla yapılan konuşmayı 

soluksuz okudum. 

Konuşmacı uyanık, üstelik 

dil sevdalısı da olunca, kestirmeden 

soruyor: «Ben önce, neden 

böyle doğaçtan bir konuşmayı 

istediğinizi sofacağım.» 

Şair de uyanık 1 . Tabii konuşma, 

daha Türkçe'si doğrudan 

konuşma diyeceğine, «doğaç»tan 

kelimesiyle sözüne 

başlıyor. Bakalım, yer yer, neler 

diyor, bu vadide ne diller 

döküyor 

Nedense onun dilinde yaşam, 

«hayat» olmuş. Kural, «ilkelleşmiş. 

Önceleri «dürtü» diye 

ak kâğıtlarda kararan ilham, 

«iti» olarak ortalığa düşmüş. 

Hüznünü, önce kendisine karşı 

«legalize» etmiş. Doğaçtan konuşmadan 

olacak, bu defa da 

«yönlendirdim» diyememiş. Hay, 

di neyse, deyip, geçecektim. 

«Süreç» ile «zaman»/, aynı cümle 

İçinde görünce, farkında olmayarak 

eski bir türküyü mırıldanmaya 

başladım: «İki gemi 

yanyana: Haydayabilir misin» 

Elbettel 

Nazım Hikmet'i, Cemal Süreyya'yı, 

Ülkü Tamer'i sevdiği 

şairlerin başında sayan Uyaroğlu, 

acaba birilerine kaş-göz 

mü oynatıyor Şövalye şiirleri 

yazmaya devam ediyormuş. A- 

man, ne iyi. 

Yalnız bu şiirleri; kitabı 

kendi içinde bir bütünlük oluştursun 

diye bir kitaba almıyor. 

Ve kaş yaparken, göz çıkarırcasına 

ekliyor: «Bir bunun için 

almıyorum, bir de kitabı tehlikeye 

atabilirler diye almıyorum. 

İlerde kitaplaştıracağım, onları.» 

Niçin «ilerde» 

Cevap yok. Ama; siz anlıyorsunuz 

değil mi Nedense 

«hürriyetsin bütün nimetlerinden 

faydalananlar, sevdikleri 

şairleri sayıp, hizaya gelenle:; 

gönül ve kafalarındaki «san. 

sür» korkusunu kırıp, yıkamıyorlar. 

Ne dersin, yanılıyor mu-> 

yum, İsmail 

Şimdi, yukarıdaki -önnotsoruya 

dönüyorum. Gençler, sanatı 

nasıl görürse görsün, bundan 

neçıkar Nasıl olsa, yanlış 

ataoynayanlarm sayesinde, 

su, aka aka yolunu bulur. 

Siz, üzülmeyin yeteri 

«Sıralı kelimeler»le konuşan 

Uyaroğlu bile, ne güzel 

yol gösteriyor:

VAPURDA 

Öyle güzelsiniz ki 

Keşke evli olmasaydınız bayan 

Verirdim bu şiiri size 

Koynunuza kordunuz onu 

Sürtünürdü memelerinize 

Ayıp mı... daha ne ayıp 

şeyler düşündüm 

Seyrederken, sizi, ilişkin i- 

kimize 

(Hürriyet - Gösteri, Ağustos 

1983) 

Gerçekten güzel bir hikâyeyi, 

«Yağmuru yağdırana tepeden 

tırnağa» söven İbrahim'le 

kirleten, Hz. İbrahim ve oğlu 

Hz. İsmail'le, İbrahim ve İsmail 

arasında kurban konusunda 

bir yaklaşma bulan, ikinci ibrahim'e, 

kardeşi İsmail'i kurban 

ettiren, nedense Hz. İbrahim'in 

umudunu gözardı eden Necati 

Güngör, sen de söyle canım, 

sana; basamak yerine «ayakçak», 

korku yerine «ürküntü», 

korkunç yerine de «ürkünç» demek 

cesaretini kim veriyor 

VEBAL MESELESİ 

9.8,1983 

Bugün yine Hürriyet-Göste. 

ri'yi okuyorum. «Nesnel eleştirmen» 

Asım Bezirci, kendisiyle 

yapılan bir «öznel» konuşmada, 

«Eleştirmenler arasında bazı 

kontlarda korkunç bir dayanışma 

var.» diyen Cengiz Gündoğdu'ya 

verdiği cevapta hayıflanıyor, 

«Keşke gerçek, söylediğiniz 

gibi olsaydı 1 . Yazık ki 

değil. Hatta tam tersi bir durum 

var.» diyor. 

Beriki biraz aşağıda yapıştırıyor: 

«Size katılmıyorum... 

'Seçme Hikâyeler'de öykücülerin 

seçiminde 'nesnel ve demokrat' 

davrandığınızı söylüyorsunuz. 

Peki ama bu seçkide 

Mustafa Kutlu, Şevket Bulut 

gibi öykücüler neden yok» 

Neden olacak 

«Kendi dünya görüşümüze 

ve sanat anlayışımıza uymayan 

yazarlara da kitabımızda 

yer verdik.» diyen Bezirci, 

«kendi dünya görüşümüz ve 

sanat anlayışımız» formülünden 

yola çıkarak, nesnellfcte 

yüceleşiyor, dayanışmanın harikasını 

göstererek devam ediyor. 

Dinleyelim: «Adını andığınız 

yazarları da aynı demokratik 

tutumla inceledik, fakat o- 

ivdiğimiz nitelikleri eserlerinde 

yeterince bulamadığımız için 

kitabımıza almadık.» 

Sevsinler, böylesine nesnel 

eleştirmemi 

«Demokratik tutu m »a da 

maşallahl 

Dayanışma 

Yok, yokl Böyle bir şey, asla 

yok 

Saflığın bu derecesine, ancak, 

gülünür. 

> Ve arkasından ekliyor: «Ayrıca, 

şunu da belirteyim sözü 

edilen hikayecilere...» Ne Tahir 

Alangu, ne Mustafa Baydar, 

ne Yaşar Nabi ile Konur Ertop 

ne Füsun Akatlı, ne Memet Fuat, 

bu konudaki eserlerinde yer 

vermiş. 

Deveye sormuşlar: Boynun 

neden eğri Cevaplamış: Nerem 

doğru ki.. 

O hesapl 

VAKİT BANA GELİNCE 

Kuşlarla gideceğim bir sabah 

Hasretimi ninnileyen diyara 

İçimin arzu yüklü türkülerini 

Salıvereceğim esen rüzgâra 

Bir demet solgun şiir bırakacağım 

Eşe, dosta, ağyara 

Serçeler her akşam haber taşıyacaklar 

Gözleriyle gönlümü avutan yara 

Işıklar unuttuğum düşleri anlatacak 

Sırtımı dayadığım beton duvara 

Toprağımın çiçekleri avuç açacak 

İkindi sonraları yağan yağmura 

Vakit bana gelince kuşlarla gideceğim 

Hasretimi ninnileyen diyara 

Sedat POLAT

Farkında mısınız 

Bundan güzel dayanışma 

olur mu t hiç 

Sevdiğim hikayecilerin başında 

gelen KUTLU ve BULUT 

sakın gücenmesinler. 

Çünkü Atillâ İlhan, aynı 

dergide ne güzel anlatıyor. Anlattıkça, 

tesadüf müdür, nedir, 

A. Bezirci'yi (SANKİ) yerden 

yere bir güzel vuruyot: «Osmanlı 

nınson dönem aydınlarında 

olduğu gibi, Cumhuriyetin 

ilk dönem aydınlarında da 

NİNEMİN DAĞ 

inanç önemlidir 'İlerici' mi olunacak, 

şu, şu, şu, bir de şu kesinlemelere 

gözü kapalı inanılacak; 

bu İnanılanlar, inanmayanlara 

karşı, kılıç elde savunulacaktır.» 

Henüz yolun başındayız. 

Anlıyor musunuz 

A. İlhan duıimuyof,, yukarıda 

sözü edilen Kutlu ve Bulut 

olayının perde arkasını 

-sanki- aralıyor, günışığma çıkarıyor: 

«Adları ilerici ya, kulak 

asma, tutumları, davranış. 

Dağların türküsünü söylerdi ninem. 

Yüreğim bir şahin olur uçardı o dağa, 

Ve her gece rüyalarıma süzülürdü; 

Birden yiğitleşip at üstünde. 

Koşardım dağlarda beni bekleyen güzele. 

Sonraları dağlar girmez oldu düşüme, 

Artık ninemde yoktu ki tekrar söyleye, 

Ve hayallerimi bezeye çiçek çiçek... 

Lakin kalbimde bir sızılı yaradır 

Ninemin Dağı... 

Bir gün ama bir gün kararlıyım, 

Küıcımı kuşanıp atıma bineceğim. 

Düşlerimi süsleyen ninemin dağına, 

Güneşle birlikte yürüyeceğim; 

Dağların güzeliyle hasretim bitecek. 

Ve o zaman ninemin ruhu üstümde, 

Şükran duaları edecek; 

Verdiğim yemini tutacağım... 

Zaferimden mest olup, 

Nineme bir fatiha okuyacağım. 

Cengizhan ORAKÇI 

lan tipique ümmetçi aydın davranışı: 

na's}ari\ var, i\işilemez, 

tartışılamaz, günahtır; ilişeni, 

tartışanı, 'afaroz' ederler; işin 

en acıklı yanı da, tabii bunu, 

'ilericilik' adına yaparlar.» 

Doğruya, ne denir 

Nesnel eleştirmen A. Bezirci 

cevap versin, değil mi 

Yoksa, aynı dergideki Münif 

Fehim'in, «demokratik tutum»a 

«cuk» oturan şu sözünü 

kulağına küpe etsin: 

— Uyuza «kaşınma» denir 

mi Onun (kendisi) vebalini 

çekmek zorundadır. 

han 

OZAN'ın ŞİİRLERİ 

10.8.1983 

İnsem gök kubbeden; 

çer hançer yeri 

Çıksam gök kubbeye; kan 

bulutları 

Bir el hançerlemiş garip 

lı 

dünyamı; 

Sevincimi çalmış gaddar 

haydutlar 1 .., 

(Doğuş, Ocak 1983) 

«Bahçenizin en güzel göründüğü 

yerlere su kanalları a- 

çarsiniz, bir güzel kayık bulursunuz; 

küreği siz çekersiniz, misafirinizi 

ağırlar, gezdirirsiniz; 

misafir hiç yorulmadan seyehatin 

sonunda hayâlleri, gördüğü 

güzelliklerin lezzeti ile baş başa 

kalır. 

Gerçek şiir bu... 

Bu bahçenin su kanalı, kayığı, 

ve hususen kürek çekmeniz; 

şiirdeki ahenk, vezin, belki 

ince mûsikîdir. 

ideolojilerin emrine verilmiş 

şiir, bu bahçede insanı kırbaçlarla 

gezdirmeye benziyor. 

Ne vezin, ne kâfiye, ne mûsikî, 

ne ahenk...» 

Yukarıya bir kıtasını aldığımız 

Ahmet Tevfik Ozan, aynı 

dergide «Şiir ne..» sorusunu 

cevaplarken böyle diyor. 

Kendisi, disiplinli bir şair oluşuyla, 

öteden beri dikkatimi çekiyor. 

Bugün, kendi sözlerinden 

hareketle onun şiir dünyasına 

girmek istiyorum. Bakalım, neler 

göreceğiz 

Bir Dosta Mektup, (Millî 

Eğitim ve Kültür, Ekim 1981) 

bir bakıma, Ozan'ın şiir dün-

yasının anahtarıdır. Şiir boyunca 

hem musiki, hem ölçü, hem 

ahenk, hem kafiye kendilerini 

ele vermeden, sizi, anılan şiire 

çeker, şairin bahçesine sokar. 

On üç kıt'ad an oluşan, hecenin 

on bir'li ölçüsüyle yazılan 

şiir, onca uzunluğuna ve tema' 

sının zorluğuna rağmen, «akıl, 

sebep, şüphe, sonuç» gibi ruhî 

hayatımızın birer parçası olan, 

biraz da tasavvufa ulaşan konularını, 

öğretici olmaktan ziyade, 

lirik bir havada önünüze 

çıkarır. Ona göre dünya, a- 

levden dostluklarla, yalanlarla, 

aldanmalarla, arayışlarla, sonsuzluğa 

duy\utyn hasretleri^, 

ilâhi yalnızlıklarla bizi her yanımızdan 

kuşatmıştır. 

Bütün şiir boyunca, damağınızda 

bir lezzet, gönlünüzde 

şaire karşı bir sevgi duyuyorsunuz. 

Şu kıt'a, dediklerimizin 

mihenk taşıdır. Okuyun, 

görecek, bana hak vereceksiniz. 

O neşe selvlnin, aksinde 

midir 

Yoksa toprak kokan 

dallarında mı 

Kapatsam gözümü şimdi 1 , 

ansızın: 

O serin letafet dalda 

kalır mı 

Selviyle serinlik, toprak 

kokan dallarla ansızın kapanan 

gözler, «ölüm» denilen hadiseyi, 

bir çırpıda, ustalıkla ortaya 

koymuyor mu 

Türk Edebiyatı'nm 1983 A- 

ğustos sayısında, şairin «Bir 

Erimiş $aray»ı çıktı. Bu şiirde; 

«Kar beyaz ümide konan şey 

ne», «Nurdan kadınların tülbentlerinde 

- İffet, çiçek çiçek 

yüzüme bakar...» gibi yeni, kendine 

has, oripnal imajların şairi 

Ahmet Tevfik değil de, sanki 

Ahmet Haşim, yeniden aramıza 

katılarak, heceyle ve temiz bir 

Türkçe'yle konuşuyor. Ozan, 

bu yönüyle, Haşim'i aşan bir 

çizgide ilerliyor. 

Yeri gelmişken söyliyeyim: 

Şair, hemen bütün şiirlerinin 

en can aliıcı yerinde, pazan 

başta, daha çok ortalarda, bazan 

da sonlarda, tırnak açarak, 

okuyucusuna düşündüren öğütler 

veriyor, aklı harekete geçiren 

sorular soruyor. 

«... Evet, ağlasa insan; 

gözyaşı damla damla 

Sıcak inciler gibi, yanaklardan 

süzülür. 

Aksa, dursa yıllarca; semaya 

mı dökülür..» 

(Son Kuşlar, Doğuş, 

Temmuz 1983) 

Onun dünyasında bulutlar 

güvercin kanallıdır. Feza, derinlerde 

bir nokta halindedir 

(Dört Güvercin Beş Sevinç). 

Ceylan gözlü kızlar; tuzu nur, 

ekmeği nur olan veliler sofraları, 

ateş kaftanlar, nuranî hayaller 

(Taş ve Demir Gurbeti), 

tahayyül ufukları, kıyısında yıkanılan 

hayal denizleri, melekler, 

kör devler, ağlayan tabiat 

(Hayal ve Hüzün), taş değirmenler 

arasında kanayan fakat 

ümidini kaybetmeyen bir yürek, 

kor ateşler, akrepler (Erciyes 

ve Ben), kartallar, garip gönüller, 

dergâh-ı ilâhî'de çekilen 

teşbihler (Ne Söylesem), bu 

dünyayı ören, kuran, şairini, 

son dönem şiirimizin doruğuna 

tırmandıran ip uçlarıdır. 

Bizim edebiyatımızda, bilmem, 

sevdayı bu kadar güzel 

anlatabilen, başka bir beyit var 

mı 

«Sevda» desen: bir aşınmaz 

taş, oğull 

Coşar, candan; çizer çizer 

kan alırl 

(Ne Söylesem, M. Eğitim 

ve Kültür, Ağs. «981) 

Şimdilik, konuyu burada 

noktalayacağım. Fakat, şu güzelliğin 

farkına varmanızı istiyorum. 

Ahmet Tevfik Ozan'- 

dan, şu kıtayı da birlikte okuyalım, 

olmaz mı 

«Eıpiyes'te kar diyorum, bu 

akşam; 

Benim kadar terkedilmiş 

değildir. 

Karanlığa yar diyerek sarılmış; 

Ümitleri benimkinden yeşildir... 

(Erciyes ve Ben, Türk Edebiyatı, 

Aralık 1982) 

Devam, Ozanl 

Bize, gerçekten «şiir» lâzım. 

Bu vadide yolun açık olsun. 

Haydil 


TARİHTEN GELECEĞE 

Taha Akyol 

YAKINDA ÇIKIYOR

BİR GARİP 

YALNIZLIK 

*&*&$ 

Fatma KOCABIYIK 

«Yalnızlık kimimizin barınağı, kimimizin 

tuzağıdır». 

Ben yalnızlıkların kurbanı bir garip. 

Aklımda kalan üç-beş kırık mısrada dinlendiririm 

de bu garip gönlümü, sevinir 

biçare. Şimdi sadece mısralar benden yana. 

Yalnız mısralar bana dost. Şiirler değil 

de mısralar... Bütün şiirler dolu. Oysa 

benim yalnızlığım param parça. Benim 

yalnızlığım öldüresiye boşluk. 

Sevdiğim saydığım dost çehreleri yalnızlıklara 

bıraktım acımasızca. Onlar da 

bana acımamışlardı. Bir arada harcarız 

diye birbirimizi yalnızlıklara terk ettik. 

Şimdi ben güzel insan yüzlerini, yüzlerini 

aydınlatan ışü-ışıl gözlerini unuttum. 

Biliyorum dışarda yine berrak sesler, 

insanın yüreğini dolduran şefkatli sesler 

vardır. Sesleri de unuttum gayri. Dostluk, 

arkadaşlık nedir Açıp bakacak bir 

sözlüğüm yok ki. Gönlümdekiler anlatmak 

istedim ah! Kelimelerim çekip gitmiş 

başımdan anlatamıyorum ki. Şimdi yine 

sokaklarda insanlar vardır.. Birbirine yaban 

insanlar. Hiç bitmeyecek bir dövüşün 

taraftarları. Karanlık yine aydınlığa 

yenik düşüyor dışarda. Biliyorum bunun 

için hırslıdır. Yalnız kendi varlığını hissettireyim 

diye herşeyi karartıyordun 

Ben yalnızlığımı kaybetmekten korkuyorum. 

Yalnızlığımı kaybetme korkumu 

belki de ölümü kaybetme korkusuna 

benzeteceksiniz. Oysa ölüm denen korku 

yalmz yaşayanlar içindir. Güneşin doğmadığı 

bir yerde sun'i aydınlıkların ne 

anlamı var. 

Beni anlamayan bütün gönüller kötümser 

bulacaklar beni. İçindeki bütün 

köşkleri yıkılmış bir insanın, düşünebildiği 

bir değer bile yoktur. Ama ben o kırık 

köşkün camlarının yüreğimi kanatmasına 

aldırmadan hayaller kuruyorum. Hiç 

bitmemiş ahlak kavramları yalnızlığımı 

dost yapıyor bana. Dışarda iyi insanlar 

var, saygı, sevgi dolu, bencillikten uzak, 

birbirini düşünen insanlar uzaktan mum 

tutuyorlar. Yalnızlığıma rağmen yenik 

düştün SCHOPENHAUER. Bu dünya yalnız 

iyilikler için. Yalnızlığıma rağmen gönlüme 

yerleştirilmiş borçluluk duygusu beni 

hayata bağlıyor. Ödenecek borçlarım 

var. Saksıdaki çiçekten sokaktaki insana 

kadar. Ve YARADANA. Şükran borcum 

her dakika her saniye büyüyor. Sana şükürler 

olsun ALLAH'ım bu yalnızlık içinde 

bile kendine yol bulabilen bir aklı verdiğin 

için. Sana şükürler olsun bütün yalnızlıkları 

elinin tersiyle itiverecek dolu, 

dopdolu bir gönül verdiğin için.

fiLMUNYI'BIN 

Gurbet 

Derdim söyleyimde katip yaz hele 

Başıma bin bela getirdi gurbet 

Geri kalanını kendin çöz hele 

Tüketti ömrümü bitirdi gurbet 

Başım Ağrı gibi boran karidi 

Sulaklarım ceylanlarım varidi 

Kahır çeke çeke ömrüm çürüdü 

Bağrıma taş gibi oturdu gurbet 

Ne cevap vereyim halimi sorana 

Nem var ne harcedem işim görene 

Duydum bağım bahçem olmuş virane 

Evimi barkımı batırdı gurbet 

Darendeli Fedai ÜSTÜN 

FEDAİ şu gönlüm almaz öğüdü 

Gurbet yiyor kendin bilmez yiğidi 

Güvendiğim anam babam sağidî 

Birin göstermedi götürdü gurbet... 

Salmadı 

Bocim yadellerde boynum büküldü 

Eskiden gördüğün haller kalmadı 

Ağardı saçlarım dişim döküldü 

Kavi bilek kavi kollar kalmadı 

Azrail tırpanı vurdu vuracak 

Kimsem yoktur baş ucumda duracak 

Dost bulunmaz yaralarım saracak 

Göçtü mürüvetli kullar kalmadı 

Neye heveslendim dünyaya indim 

Düşmüşüm odlara bilemem kendim 

Avcılar peşinde ceylana döndüm 

Kaçıp saklanacak çöller kalmadı 

Ömür bir sınama sonunu göreni 

Sahneler acıklı göz yaşı dram 

Ben kendi sılama iltica varam 

Gezmediğim gurbet eller kalmadı 

Ruhum gibi tende gizli sır olsam 

Deli olsam donelerden hür olsam 

FEDA) bir güle sitem kar olsam 

Şeyda bülbül gibi diller kalmadı 

Üstün 

Ne atom ne füze ne top ne gülle 

İşlemez beyin'e kelamdan üstün 

Satır bilek keser kılıçta kelle 

Keskin ustura yok kalemden üstün 

İyilik beslemez fitne özünde 

Arzusu emeli kalır gözünde 

Gizli pazarlıklar hep su yüzünde 

Pilan var alemde puandan üstün 

Katılaşmış kalbin kandili kördür 

Tüm organlar mahkûm tek nefsi hürdür 

Zulme eyiimeyen er oğlu erdir 

Alnı açık gezer alemden üstün 

İlahi kitaplar ilahi dinler 

Bsrgün unutulsun çöker zeminler 

Yaşamalı insan Ölmeli kinler 

Olsada falanca filandan üstün 

FEDAİ kalplerde sevgi tütmen 

Diller bal olmalı alıp tatmalt 

İlim öğrenmeli kalem tutmalı 

Olur mu bilmeyen bilenden üstün

BEŞ VAKİT 

BEŞ ŞARKI 

O sarışın, dinç, sevinçli, 

güler yüzlü sabah güneşi, 

ufuktan başını kaldırdığında 

ben de eski bir 

şarkıyı dinlemeğe başlarım. 

Bir saz imalâthanesinde 

ustasının elinden yeni 

çıkmış, müşterisini bekleyen 

sabırsız kemandan, sahibini 

kaybetmiş, bir duvarda 

asılı duran öksüz 

ud'a kadar bütün sazlar 

aynı şarkıyı çalarlar: «Kıratıma 

bineyim, yâr yoluna 

gideyim.» Şarkının gücü 

gibi güç var mı dünyada 

Nasıl olur, nerden gelir 

bilemem. Sağımdan, solumdan, 

önünden, arkamdan 

hattâ tepemden gözle 

görülmeyecek kadar ince, 

fakat o derecede muhkem, 

milyonlarca, milyarlarca 

kement bir anda sarar vücudumu 

ve çekip götürür 

beni. Yaşadığım, fakat farkında 

olmadan terk ettiğim 

bir günün ortasında 

20 

Dilâver CEBECİ 

bulurum kendimi. Çaresizliği 

bir-göze suyu gibi yudumladığım 

o yayladan, o 

yüksek tepeden yine sâdece 

evlerinin kırmızı renkli 

çatıları seçilebilen bir 

kasabaya bakarım. «Kıratıma 

bineyim, yâr yoluna 

gideyim.» Ne kıratım 

vardı, ne pusatım. Ben bu 

yaylada, hasreti solur çaresizliği 

içerdim. 

Sonra güneş gelip kısa 

bir zaman zevalde karar 

kılınca, o şarkı biter, bir 

yenisine başlar bütün sazlar: 

«Bakmıyor çeşm-i siyah 

feryâde» Bu sefer, evlerinin 

kırmızı renkli çatılarına 

uzaktan hasretle 

baktığım kasabanın merkezindeki 

meydana inerim. 

İnerim de, bir dahi rastlayamayacağım 

bir huzuru 

yaşarım. Huzur burada beş 

duyu ile idrak edilebilecek 

müşahhas bir şeydir. Rengi, 

gölgesi, sesi ve harareti 

vardır. Dokunurum, gölgesinde 

dinlenirim, sesini 

işitirim: «Bakmıyor çeşm-i 

siyah feryâde — Yetiş ey 

gamze yetiş imdâde» Bu 

ses, «Mâviköşe» deki bir 

plâktan dağılırdı huzurun 

semâlârma. Çeşm-i siyah 

nedir Gamze nedir Bilmezdim 

bunları. Sadece ablam 

gelirdi aklıma. Adı 

Çeşminaz'dı onun. 

İkindi vakti, geniş bahçesinden 

bir çok güllerin 

ve çiçeklerin hiç eksik olmadığı 

evin önünden geçerdim. 

Bu evin bahçesi diğerleri 

gibi yüksek duvarlarla 

çevrilmiş, esrarlı bir

yer değildi benim için. A- 

ra-sıra oraya girme bahtiyarlığına 

ererdim. Arkadaşım 

Yurdaer'in eviydi 

burası. Yüzünü çoktan u- 

nuttuğum bir ablası vardı. 

Hep yeni şarkıları mırıldanırdı: 

«Koklamaya kıyamam 

benim güzel Manolyam.» 

O bahçede Manolya 

var mıydı Bümiyorum. O 

bahçenin yerinde şimdi kocaman 

bir apartman dikiliyor. 

Akşamlar hep sızılı o- 

lurdu. Neden böyle olurdu 

Semâdan indirilip hemen 

üstümüze gerilmiş bir 

tül zannederdim akşamları. 

İnce, nazlı, biraz hasta, esmer 

Arap kızlarıydı akşamlar. 

Sevdam biraz daha 

yakardı yüreğimi... Açık 

hava sinemaları hazırlığa 

başlardılar. Plâklar benim 

sızılı akşamlarıma yoldaş 

olurlardı: «Güller arasında 

seni bensiz gören olmuş» 

Yıldızlar bu şarkıyı dinlemeğe 

doğardı. Gündüzden 

çok farklı bir hayata başlardık 

yıldızlarla... 

Ve alaca karanlık nasıl 

yoğunlaşıp geceye dönüşürse, 

sızılar da hüzne 

tebdil olurdu. Hüzün gelip 

«Sefâ'mn Bahçesi» nde mekân 

tutardı. Gecenin tam 

ortasında bir şarkı dolaşırdı 

masaları. Saki gibi dolaşırdı 

bütün masaları: 

«Doktor her gün gelir gider, 

görenler hep merak 

eder.» Serhoşlarm başlan 

biraz daha döner, gözleri 

biraz daha nemlenirdi. Ve 

derlerdi ki, «Sefa bu plâğı 

gece yarısından sonra sadece 

kendisi için çalarmış.» 

KASAPLAR ÇARŞISINDA 

BİR YILDIZ ÇOBANI 

Ben sevgi dağlarının yıldız çobanı 

Ezgiler sektiren sabaha kadar 

Hatırlamıyorum erdem yaylasından kaçtığımı 

Uyandım ki tüm sürümü çalmışlar 

Kavalım çatlamış, soluğum yetmiyor 

Üstüme damlıyor Zühre yıldızının kanı 

Taş gibi donmuş yüreği Puhu kuşlarının 

Tam ışık haşatı zamanı. 

Tedirgin girdim bir kentin «enikli kapı»sından 

Her adımda karşıma bir kasap çıktı; 

Belli yıldızlarımı yüzüp yüzüp aşmışlar çangallara 

Bütün dükkanlar açıktı. 

«Ben özgürlük kasabıyım» dedi birisi, 

Pala bıyıkları kama kama... 

Birisi «namus kasabı»ymış, öteki «fikir», 

Çok baktım, benzetemedim adama. 

Birisi dedi ki: «Ben doğruluk kasabıyım; 

Doğruyu keserim de doğruyu satmam». 

«İnsan kasabıyım» diye övündü başka birisi 

Babası kadar kekre, ham. 

«Barış kasabı» vahşi bir yaban kedisi; 

Kıyıcı bakışlarında şehvet konuşuyordu. 

Pençeleriyle tırmanmış insanların sırtına, 

Kin kusuyordu. 

«Ucuzluk kasabı» nın elinde satır, 

Her şeyi sadistçe kesiyordu... 

Obur kediler sıçrıyordu damdan dama, 

Bağırsak kokulu bir yel esiyordu. 

Bana bakıp höykürüyordu kasapbaşi; 

«Sen nereden düştün aramıza, kimsin, necisin 

Bir kırık kavalın var, bir sevecen yüreğin, 

Belli ki bezirgan değilsin». 

Bıçaklar bileğleniyordu, eğdim başımı; 

«Garibanım, ben kentten değilim» dedim. 

«Bulursam bu kör çarşının çıkış kapısını, 

Hemen gideceğim.» 

Ben sevgi dağlarının yıldız çobanı; 

Ezgiler sektiren ozan usta... 

Üstüme damlıyor Zühre yıldızının kam, 

Kasaplar çarşısında çağ hasta. 

Bahattin KARAKOÇ 

21

NECİP FAZIL 

Necdet ÖZKAYA 

Teşbih ifâdeye canlılık, güzellik verir. Yerinde 

yapılan bir teşbihte, sayfalarca anlatılamayacak 

mânâlar bulunur. Bakıyorum, günlerdir N. 

Fâzıl'ın ardından, onu anlayabilmek .anlatabilmek 

' : çin ne güzel teşbihler yapılıyor, semboller 

bulunuyor. Kimileri, «Bir Yııldte Daha Kaydı», 

«Ulu Bir Çınarın Koca Bir Dair Daha Düştü», 

«Bir Dağ Daha Göçtü.» gibi müşahhas mecaziarla 

üstadın ölümünden duyulan acıları dile getirirken, 

bir kısmı da «Aksiyon Adamı», «Dâhi Bir 

Şâir», «Sultanü-ş-Şuara», «Çile'nin Büyük Şâiri» 

ve benzeri tamlamalarla, Üstâd'm sevdiği 

mücerred ifâdelerle onun kıymetini anlatmaya 

çalışıyorlar. Şüphesiz ki Necip Fâzıl'ı tarife bu 

ifâdelerin gücü yetmez. O, bana kalırsa «Bir a- 

dam»dı. isimda tarifi yapılan mükemmel insan 

örneğine ulaşmak isteyen, ona benzemeye çalışan 

bir adamdı. Hafakanlarının, azaplarının, çilelerinin 

gerçek sebebi buydu. O eşsiz insan örneğine 

varmak.. Üstâd kendisindeki hâlis kumaşın 

farkına vardığı zaman, nice bir hevâ ü heves 

İçinde idi, bunu kendisi muhtelif yazılarında, konuşmalarında 

anlatıyordu. Necip Fâzıl çapında 

bir zekânın, ele avuca sığmaz bir mizacın günün 

birinde, yaşadığı renkli hayâta, «prensliğe» anîden 

veda etmesi ne büyük bir karar, katlanılması 

ne kadar zor bir azaptır. Necip Fâzıl bu şanlı 

azabı, ateşi içer gibi içmiştir. 

Necip Fâzıl gibi bir zekâyı, bir müstesna 

kıymet: kim keşfetmiş, nasıl keşfetmiş, onu hangi 

keskin bakışlar içinin en derin yerinden yakalamış, 

yola hizâye sokmuş Bunları bilenler biliyor. 

Zira, rahmetli 'kendisi yazmış, anlatmıştır 

bu büyük dönüşün hikâyesini Necip Fâzıl'ın 

çapına ölçü biçmeye kalkarken, onu kıskıvrak 

bağlayıp İslâm'ın hizmetine sokan insanın iktidarını 

görmezlikten gelmiyeiim. Necip Fâzıl, E- 

fendi'sini hiç unutmadı, her fırsatta O'nu anmayı 

vazife bildi. O'na bağlılığı tam ve kafiydi. 

Hep düşünmüşüm: «Başkalarının en ufak 

bir imâsına, tarizine tahammülü olmayan, doğum 

tarihinde bile yanlışlık yapan birini azarlamaktan 

çekinmeyen Necip Fâzıl'a, nefsini «üç 

ayakla seken, topal köpek» derekesine indirten 

avcı ne büyük, ne usta bir nişancı imiş ki, okunu 

avının tam kalbine, şahdamanna isabet ettirmiş. 

ıBir yumak ak-kor'u (nâr-ı beyzâ) avının 

eline tutuşturmuştur. O ateşten küre kırk - elli 

yıla yakın Necip Fâzıl'ı yaktı durdu. O, yanmadan 

ne büyük rahmetler saçıldığını hep birlikte 

gördük. Necip Fâzıl kararan veya karartılmaya 

çalışılan mukaddes ocağı, ciğerlerindeki nefesin 

bütünü ile ve sonuna kadar üfledi, üfledi, üfledi... 

Nice bin gönülde o ocaktan sıçramış bir 

altın kor var. 

Necip Fâzıl, yeni bir Necip Fâzıl bulabildi 

mi Sanmıyorum. Zaten böyle birini de aramıyordu. 

Araması herhalde ham bir hayâl olurdu. 

Dâvayı, meseleyi, kendisine emânet edilen 

sırrı, kime anlatacak, kime açıklayacaktı Her 

«ideolocya« sahibinin yaptığı gibi, ateş genç gönüllerde 

yakılacaktı. Hedef ve hitap «genç a- 

dam»aydı. Üstâd keskin zekâ ve sezgisiyle, târih 

muhâsebesindeki gücüyle «gen'ç adam»m 

kaynağını da keşfetmişti: Oğuz'un Altın Nesli! 

Bu kol, bu damar çok önemliydi. Türk tarihi içinde 

Oğuzlar'ın oynadığı rolü bilmek ve meseleyi 

öylece ele almak, dâvanın mihrak'ında onu görmek, 

sırrı ve hakikati olanca çıplaklığı ile herkese, 

özellikle ona anlatmak çok isabetli ve manâlıdır. 

Önce Oğuz'un altın neslini uyandırmak lâzımdı. 

Mânâ ve maddede küçülüşün sebebini önce 

o anlamalıydı. Çünkü kızılca kıyamet onun 

üstünde kopmuştu. Öz yurdunda sefil ve parya 

edilerek şaşkına döndürülen o idi. Türk'ün bu 

hâlis kaynağına inilebilir, bmbir maniaya rağmen 

su incecik serçe parmağı kalınlığında bir 

arktan akıtılabilirse, gerisi kolay değildi ama, Allah 

kerimdi... 

O genç adama hâlimizin, mazimizin muhasebesini, 

mukayesesini yaptıracaktı. Kehkeşahlara 

kaçmış güneşleri arattıracak, sınırların çok 

ötesinde kalan Tuna'nın, NH'in yasını tutturacaktı. 

Med ve cezrimizi nefes nefes, safha safha 

yaşattıracaktı. İnsanların hayâtında, psikolojisinde 

sevinçler, iftiharlar kadar elemlerin, teessürlerin 

de ehemmiyeti vardır. «Çaremiz» burada, 

bu noktada aranıyor, yas ile sevincin güreştiği 

yerde, «Ne olacak hâlimiz» suali çıkıyor 

22

ortaya Duygu ve düşüncelerin en gerginleştiği 

zaman, Necip Fâzıl'dan «Çâremizi» dinlemek ne 

güzeldi. Şimdi oturup okumok da herfıâlde ondan 

daha güzel, manâlı ve faydalı olur. «Giden şanlı 

akınoı'nın yurduna dönüşünü» büyük bir hasretle, 

ümitle beklemek ne büyüleyici hayâldir. Nice hayâllerin 

gerçekleştiği bir ilhanda, akıncının bir 

gün yeniden zuhur etmeyeceğini, akıncılık ruhunun 

dirilmeyeceğini kim iddia edebilir Bizzat 

şâirin kendisi bu ruhun bir başka tarzdaki, kılıktaki 

temsilcisi değil midir ! Bu düşüncemin tesiriyle 

olacak ki, Necip Fâzıl denilince gözümde 

hem bir akıncı hayâli canlanmıştır. Akıncılık, a- 

kıncıılar, akıncı üzerine yazılmış çok şiir, hikâye 

okumuşumdur, lâkin hiçbirinde yazılanları yazanları 

ile birlikte tam olarak hayâl edememişimdir. 

Yahya Kemâl'in şiirlerinde az-çok bu havayı bulduklarım 

olmuştur. Fakat onu, o büyük şâiri, u- 

çar gibi giden atlar üzerinde tasavvur edememişimdir. 

Veya bir sur'a tırmanan, o yükseklikte 

vurularak kartallar gibi düşen «Yeniçeri» hayâlini 

de yine Yahya Kemâl tipinde canlandıramamışımdır. 

Belki böyle düşünmemde Yahya Kemâl'in 

yaşadığı âsûde hayâtın rolü vardır. Rintçe 

duyguları ve tavırlarımın bende böyle intibalar 

doğurması tabiîdir. 

Necip Fâzıl'ı küffâr üzre hep kılıç sallarken, 

ok uçururken, kâfir kalelerine saldırırken düşünmek 

zihnime uygun geliyor. 

«Diyâr-ı küfr neresidir» diye suâl ederseniz, 

İslâm'ın ulaşamadığı, ulaştığı halde bayrak dikemediği 

her yer. «Diyâr-ı küfr»ün mânâsı, mahiyeti, 

yeri ve yönü tıpkı «Krzılelma» gibi zaman 

şartlarına bağlı olarak değişmiştir. Ama, uzun 

bir zaman, fethedilinceye kadar, Türk orduları, 

Arap askerleri, hükümdarlar, âlimler sanatkârlar 

vs. küfrün temsilcisi olarak hep Bizans'ı o- 

nun remzi olan Konsîantiniyye'yi görüyorlardı. 

Bu şehir aynı zamanda İs I âmin ve Türk'ün Kızılelması 

ve rüyasıydı. 

Küfür, hîle, desise denilince aklımıza hep Bizans 

gelmiştir. Bununla ilgili deyimler yapmışız. 

Bizans entrikası gibi... Türklüğün yeni bir hamle 

gücü kazanması için Bizans'ın düşmesi, Konstantiniyye'nin 

Türk olması gerekirdi. Rûm'un çelengi 

düşecek, Frenk'ın başı 'İslâm îmânı karşısında 

eğilecekti. Küfür Kal'asını çevreleyen surlarda 

fetihten çok önce gedikler açılmıştı. Açılan 

gedikleri birleştirmek, diyâr-ı küfrün üstüne hilâl'i 

kazımak Fâtih'e kısmet oldu. 

iBizans, fetih, Fâtih ve bütün bunları düşününce 

Necip Fâzıl'ı karşımda Ulubatlı Hasan 

gibi görüyorum. Surlarda kelime-i tevhidli, hilâi'li 

bayrağı dalgalandıran, fakat son hücumda şehid 

düşüp İstanbul'u görıemiyen Yeniçeri hayâli gözümde 

canlanıyor. Tuna'yı her sefer ayında aşıp 

Avrupa içlerine yönelen akıncılar vardı ya, bunlar 

serden, anadan, yardan vazgeçmiş gaza erleriydi. 

Maksatları Ailah'ın yüce, güzel ve mübarek 

isimlerini yükseltmek, nice dil bilmez, yol bilmez 

insanı müslüman etmek, nice kara donlu 

zorlu kâfirlere baş eğdirmek, diz çöktürmek, onları 

îmâna getirmekti. İşte Necip Fazıl bu akıncı, 

serdengeçti erlerinden biriydi, siz isterseniz 

«Beyleri ndendi» deyiniz. 

Evet, Necip Fâzıl surda gedik açanlardan 

biridir. Cenk meydânında şehid düşmedi, fakat 

gaza okları alaraik, gâzîlik berâatini kazandı. 

Küfür kalesinde büyük kayıplara rağmen gedikler 

açılmıştır, karşı tarafın bütün gayretine rağmen 

surlarda açılan boşluklar kapatılamamıştır. 

Bu deliklerden iman orduları geçip Bzians'a dâhil 

olacaktır. Bizans'ın Hakk'a, îmâna, nura kısaca 

topyekûn İslâm'a teslimi mukadderdir. Ama ne 

zaman Seksiz şüphesiz deyiniz: Allah'ın takdir 

ettiği zaman! 

Necip Fâzıl'a, karşı cephedeki adamlar takılmışlardır. 

(Kalem mücâdelesinde yenemedikleri 

için ona karşı ne akıl almaz dolaplar çevirmişlerdir. 

İftira etmiş, alaya alarak küçük düşürmeye 

çalışmışlardır. Buldukları isimlerden biri: Süper 

Mürşid'îiktir. Onlar ne derse desin şüphesiz 

ki, Necip Fâzıl irşâd edici bir büyük san'atkârdır. 

Söz bu, noktaya gelince bir mukayeseyi gayet 

temkinli ve itinayla yapmak istiyorum. Necip 

Fâzıl'ı diğer tarîkat mensuplarından ayıran 

birçok tarafları var • Zamanımızda veya geçmiş 

asırlardaki irşâd edicilerin çoğu kapalı bir muhitte 

çalışır, gözlerini, kulaklarını nice kötü ve 

çirkin şeylere kapar ve tıkarlar. Uzak durdukları 

konuların başında siyâset ve devlet güdücülüğü 

gelir. Evlerinde, tekke veya zaviyelerinde kendilerine 

bağlıı insanları irşâd ederler. Tâbir caizse 

düşman sahasına girmeden faaliyet gösterirler. 

Halbuki Necip Fâzıl meydânlarda en güçlü cihazlarla 

dâvayı ilân etmiştir: Allah ve Resule 

bağlılık! Allah nizâmı dışındaki bütün nizâmlara 

hayır. Necip Fâzıl caddelerde, sokaklarda kalabalıkların 

içindedir. Çıkmaz sokakları işaretlemektedir. 

Devlete, devlet idaresine taliptir. Tasavvuf 

ehlinde görülen soğukkanlılığı Necip Fâzıl'da 

her zaman görmek mümkün değildir. Ayranı 

sık sık kabarır, umumiyetle şahsının dışında 

kalan sebeplere bağlı bir öfke. Allah adına 

öfkelenmek... Her yiğidin göze alamayacağı bir 

davranış. 

Necip Fâzıl'ın kahramanları da değişik; gönlünün 

bir tarafında Yunus Emre, diğer köşesinde 

Köroğlu. Birbirine zıt İki tip. Halbuki bizim tarikat 

geleneğimizde ideal şahsiyet Yunus'tur. Necip 

Fâzıl'ın benzerini ilk islâm mücâhidleri veya 

Anadolu'nun Türkleşmesinde —İslâmlaşmasında 

rol almış derviş— gaziler arasında görmek mümkündür. 

Cihâd ve gaza için neye ihtiyaç var 

Düşmana. Necip Fâzıl enterasan bir şahsiyet. 

Allah ve Resul'ün aşkıyla yanıp tutuşurken bir 

yandan da düşmanına muhtaç olduğunu açık a-

çık beyan edebiliyordu. Kâinatın yaraddışındaki 

ahenkli tezat, Necip Fâzıl'ın şahsiyetinde, eserlerinde 

ve fikriyatında yerine oturmuştur. Üstâdla 

ilgili yapılacak ilmî incelemelerde bu hususlar 

herhalde teferruatıyla işlenecektir. 

Necip Fâzıl'ın fikir kavgaları, basın münâkaşaları 

var. Takip etme imkân ve fırsatına sahip 

olanlar için bunlar bir ömür boyu zevki e hatırlanacaktır. 

Zekâ, mantık, nükte, ebedî küfür ve 

kalem kavgasının diğer unsurlarını öğrenmek isteyenler 

veya bu karakterdeki yazılardan hoşlananlar 

onları bulup okumalılar. Hasmın nasıl tuşla 

yenildiği o yazılarda görülür. Allah'ın bir lütfudur 

Necip Fâzıl. Niye mi İslâm'ın, müslümanların 

küfür karşısında gerilediği, büyük şehirlerden 

kasabalara, ana caddelerden arka sokaklara 

kaçtığı, gizlendiği bir sırada, eski imparatorluk 

merkezinde, hem de basın-yayın yolu ile zuhur 

ettiğindendir. Hasmın suratında bir kırbaç' şiddetiyle 

patlayan bu kalem, karşı cephede olsa idi 

müslüman kalemler herhalde çok zor duruma 

düşerdi diye düşünüyor ve bu noktada da Necip 

Fâzıl'ın vazifesinin ne olduğunu tam olarak kavrıyorum, 

islâm dâvasının büyük bir neferidir veya 

'kendi tabiriyle «mukaddes yükü taşımaya 

memur bir hamGİdır.« Bu hamallığa, ne acılara, 

ne çilelere mai olacağının şuuru ve hesabı içinde 

talip olmak divanelik veya kahramanlık olarak 

vasıflandırılabilinir. Her ikisi bir arada veya 

ayrı ayrı Necip Fâzıl'ın macerasını ifâde etmede 

kullan ı labilinir. 

Üstâd, islâm'ı yalnız hasımlarımıza karşı değil, 

müslüman kılıklılara karşı da müdâfaa etmek 

zorunda kalmıştır. Onun en çok kızdığı ve bir 

ömür boyu yola getirmek için didindiği «ham 

yobaz-kaba softa» yaftası ile teşhir ettiği tiplerdi, 

Devrimbaz, komünist, mason ve daha bilmem 

kimler ona karşı tam ittifak içindeydiler. Yanlarına 

nice gizli açık müessir güçleri de alarak, 

varsa yoksa Necip Fâzıl deyip başına üşüştükleri 

günleri hatırlıyorum. Aslında hırpalamak, horlamak, 

sâf dışı etmek istedikleri Necip Fâzıl değildi. 

Temsil ettiği dâva idi. Fakat Allah'ın yardımı 

ile nice ve zahmetli darlıklardan geçilmiş 

ve bir gün Necip Fâzıl büyük şehirlerimizin en 

büyük salonlarında «İmân ve Aksiyon»u ile vatanın 

helâl süt emmiş evlâtları ile yüz yüze gelmiştir. 

Bir işaretin, bir mimiğin, 'bir ufak nüktenin 

hangi büyük mânâlarla yüklü olduğu, anlatanın 

ustalığı, dinleyenlerin arifliği bu salonlarda 

çok görülmüştür. Hâtıralar denizine dalmadan 

şunu söylemeliyim ki, Necip Fâzıl bir başkasıyla 

mukayese edilmeyecek konuşma ve hitabet üslûbuna 

sahipti. 

Büyük Doğu, Necip Fâzıl'ın fikir-sanat, aşk, 

vecd, kavga ve çilesini sîmlendiren bir marka... 

Ayrıca karargâhının hususî bir remzi. İdeolocya 

örgüsüne verdiği en hâs isimlerden biri. 

Büyük Doğu bir mekteptir. Kaç nesil bu mektepte 

ilim, irfan, san'at, hikmet ve edebiyat talîm 

etti. Kaç neslin gözünde ıBüyük Doğu mukaddes 

İslâm dâvasının şekillendiği, planlandığı bir 

azîz ocak olarak görüldü. Bu ocakta yakılan a- 

teşten, bu ateşin yakıcı duygu ve düşüncesinde 

yeni nesiller Kavrulmalı, pişmeli, hamlıkları atılmalıdır. 

Necip Fâzıl, meselesi olan şâirdir. Gaipler, 

öteler, varlık-yokluk onu dâîmâ meşgul etmiştir. 

Kâinatin sunduğu nice bilmeceyi çözmek için 

uğraşmıştır. İfritten suâller, 'beyin zarına batan 

kıymıklar, şü'pheletf, korkular, vehimler... Gerçek, 

hâlis bir şâir'in haysiyetli fikir çilesi ve 

muhteşem azabı. Ve sonra büyük bir tecelli. 

«İrşâd edicim ve kurtarıcım» diye sıfatlandırdığı 

Esseyid Abdülhâkîm Efendi Hazretleriyle karşılaşma. 

Eskiyle kendi kıymetlendirdiği hudutlar 

içinde alâkası kalan, yeni, yepyeni bir Necip Fâzıl'ın 

doğuşunu görüyoruz. 

Şâir'in içindeki iniş-çıkışlar .fırtınalar yavaş 

yavaş bitmekte. 'Sular durulmaktadır. Yeni meddin 

hazırlığı var. Büyük «Çile» asıl şimdi başlıyor. 

Nice ifritten suâllerin cevaplan tek tek verilmiş. 

Vehim ve gölgelerin yerini «hakikat» almıştır.Sır 

yüklü yumaklar birer birer çözülüyor, her 

açılan kapı, her kalkan perde şâirimizin önüne 

yeni ufuklar, yeni âlemler çıkarıyor. Gördükleri 

karşısında şaşkın ve hayran... 

Ötelerden gelen sesleri çok net alacak cihaza 

sahip olmuştu. Oralardan gelen mesajları şimdi 

daha iyi anlıyor, yorumluyor ve ifâde edebiliyordu. 

Ezel fikri, ebed duygusu şâir'in bin bir 

hafakan'dan kurtulmasını sağlıyordu. Bundan 

sonraki devir aşk, vecd, tefekkür, imân kısaca 

şâir'in İslâm'ı yaşama ve yaşatma devridir. Bu 

vazife ve ona bağlı olarak hizmet son nefese kadar 

devam etmiştir. «Sonsuza varmak, Hak'ta 

dirilmek.» Ümit ediyorum, üstâd bu dileğine kavuşmuştur. 

Kalem, artık onun elinde Allah ve Resul'ün 

aşkını işlemektedir. Şairlik cücelere mahsûs; o- 

nun gayesi büyük sanatkâr olmaktır. Gayesine 

ulaşmış, muradına ermiştir. Necip Fâzıl, hazâ 

büyük sanatkârdır. Eşine belki birkaç asırda ancak 

rastlanan bir mütefekkir-şâirdir. 

Üstadın cüce olarak tavsif ettiği şâirlerden 

biri hazırladığı biyografi cinsi bir «Sözlük»te Necip 

Fâzıl için: «1943'ten sonra din ve siyâset a- 

lanlarındc tuttuğu ters yol, onu sanatını ve değerini 

harcamaya götürdü.» diyor. Değerlendirmenin 

bize göre abes olduğu açıktır. Bu kanaati 

beyân eden zât ne yazık ki üstâdtan çok önce 

öldü. Sağ olup da Necip Fazîl'ın tabutu arkasında 

giden mahşerî kalabalığı görseydi acaba bu 

düşüncesinden vazgeçer miydi, diye düşünüyorum. 

Kim bilir Her şey nasib meselesi. . 

Ramazanın ve cumanın mübarek şafağında, 

Allah (c.c.) üstada ve cümle geçmişlerimize rahmet 

etsin. Nûr içinde yatsınlar. Amin!

DİVAN ŞİİRİMİZE DÂİR 

Halil AÇIKGÖZ 

Dîvân şiiri dendiğinde, etrafta pek çok ekşimiş 

yüzler görürsünüz. Halbuki, yediden yetmişe 

en az bir lise tahsilinden gecenler, Bakî, 

Nedim, Fuzûlî v.s. isimlerle hiç olmazsa hayatta 

bir kaç defa karşılaşmıştır. 

Dîvân şiirine dargınlığın, küskünlüğün, hattâ 

hor ve hakîr görmenin sebebini 'kendimce fc-ir 

türlü çöze m emişime! ir. Lehte ve aleyhte yazanlar 

ya övgü döşeniyorlar veya birer sövgü. Hemen 

hemen bir asrı aşkındır söylenenler hep 

aynı. Yalnız devirler ve isimler muhtelif. İnsan bu 

kendini inkâr veya tanımayış, hattâ tanımak, 

bilmek istemeyiş karşısında ister istemez üzülüyor. 

Dîvân şiirine karşı ilk aksu I âmel Nâmık Kemâl 

ve Ziya Paşa ile başlamıştır. Gerçi, o devirde 

mevcut siyâsî ve edebî değerlere muhtevada 

ve üslûbda gösterilen karşı tavır Şinâsî'- 

den gelmektedir ama, onunki sâdece «tavır» 

plânında kalmıştır. Fakat Ziya Paşa ve bilhassa 

Nâmıık Kemâl, Şinasî'nin etrafındakilere söyleyip 

de yazamadıklarını adetâ hoparlörle haykırdılar. 

"Ltsân-ı Osmonî'nin Edebiyatı Hakkkmda 

Bâzı Mülâhazatı Şâmildir" (Tasvîr Efkâr, Nr. 

416—417, 16—17 Rebiülâhır 1283/29 Ağustos 

— 1 Eylül 1866, İstanbul!) makâlesiyle Nâmık 

Kemâl, dilimiz ve edebiyatımızla alâkalı, hayatının 

sonuna kadar bir daha vazgeçmiyeceği; 

dâima geliştireceği ve derinleştireceği bir takım 

prensipler ortaya koydu. Halbuki, bu "âteşin" 

mizaçlı şâir, daha yirmi yaşındayken koca bir 

dîvân teşkil edecek kadar eski şiirin hazlar âlemine 

dalmıştı. Şinasî'nin halkasına dâhil olduktan 

sonra, artık Nâmık Kemâl'in gönlü kendisinin, 

kafası Avrupa'nındır. Yeni Osmanlılar edebiyata 

siyâset soktular ve politik fikirlerini yaymak 

için sanatı bir enjektör olarak kullandılar. 

Tavırları ve davranıştan doğrudan doğruya siyâsî 

idi. 

Eskiden beri, edebiyat denilince akla ilk 

gelen şiirdi. Yedisinden yetmişine, çobanından 

pâdişâhına kadar şâir bir millettik. Şiir, her zaman 

el üstünde tutuJmuştu. Dîvân Şiiri de, her 

vakit birinci plânda geliyordu. Nâmık Kemâl 

için hedef belliydi. Victor Hugo, romantizmi "Edebiyatta 

liberalizm" diye tarif ediyordu. Bu 

prensip ile klâsisizmin yerine romantizmi ikâme 

etmek, Avrupa'da nasıl mümkün olduysa, Osmanlı 

ülkesinde de eskiden beri edebiyatın sâhib 

olduğu bütün değerleri değiştirmek, yerine yeni 

bir edebiyat anlayışı yerleştirmek lâzımdı. Daha 

doğmadığı halde Nâmık Kemâl'in kafasında 

nazarî plânda teşekkül eden edebiyatın ismi, 

"edebiyât-ı sah!haî"dw; eskîı edebiyat ise hayalî 

ve taklîdî bir edebiyattır. Celâl Mukaddimesi'nde 

şöyle diyor: "Dîvânlarımızdan biri mütâlâa 

olunurken insan, muhtevi olduğu hayâlâtı 

zihninde tecessüm ettirse, etrafını mâden elli. 

deniz gönüllü, ayağını Zühal'in tepesine basmış, 

hançerini iMirrih'in göğsüne saplamış memdûhlar; 

feleği tersine çevirmiş de kadeh diye önüne 

koymuş, cehennemi alevlendirmiş de dağ 

diye göğsüne yapıştırmış, bağırdıkça: arş-ı âlâ 

sarsılır, ağladıkça dünya kan tufanlarına gark 

olur âşıklar; boyu serviden uzun, beli kıldan ince, 

ağzı zerreden ufak, kılıç kaşlı, kargı kirpikli, 

geyik gözlü, yılan saçlı maşukalarla mâlâmâl 

göreceğinden kendini devler, gulyabânîler âleminde 

zanneder." (1) 

Ziya Paşa, otuz yaşına kadar aldığı dîvân 

terbiyesine rağmen, bilhassa eski şiire karşı ilk 

cür'etli çıkışı yapar. "Şiir ve İnşa" (Hürriyet, Nr.

11, 20 Cemâziyelevvel 1285/7 Eylül 1868 Londra) 

bir redd-i mirastır. Millî şiirimiz adına Ziya 

Paşa da şunları söylüyor: "Rûy-i arza ne kadar 

milel ve akvam gelmişse cümlesinin kendilerine 

mahsûs şiirleri vardır. Osmanlılar'ın şiiri acaba 

nedir Necatı ve Bakî ve Nef'î dîvânlarında gördüğümüz 

bahr-ı remel ve ihezecden mahbûn ve 

muhbis kasâid ve gazeiiyat ve kıt'aât ve mesneviyât 

mıdır Yoksa Hâce ve Itrî gibi mûsikîsi 

nâsân in rabt-ı makâmât ettikleri Nedim ve 

Vâsıf şarkıları mıdır Hayır bunların hiç birisi 

Osmanlı şiiri değildir. Zira görülüyor ki, bu nazımlarda 

Osmanlı şâirleri şuarâ-yı İran'a ve şuarâ-yı 

İran dahî Arapiara taklîd ile melez bir 

şey yapılmıştır. Ve bu taklîd üslûb-ı nazımda 

değil ve belki efkâr ve ma'ânîye bile sirayet 

edip, bizim şuarâ-yı eslâf edâ-yı nazmu ifâdede 

ve hayâlât ve ma'anîde Arap ve Acem'e mümkün 

mertebe taklide sa'y etmeyi maâriften addetmişler 

ve acaba bizim mensûb olduğumuz 

milletin bir lisânı ve şiiri var mıdır ve bunu ıslâh 

kâ'bil midir, asla burasını mülâhaza etmemişlerdir." 

Görüldüğü gibi, Necâtî, iBâkî, Nef'î, Nedim, 

Vâsıf v.s. bilumum divan şâirleri, bir kalemde 

millî şiir dâiresinden çıkarılıverilmiştir. Gerçi 

Ziya Paşa "Hârâbat 'Mukaddimesi" ile âdeta 

günâh çıkarmıştır ama, Nâmık Kemâl'in tenkidlerı 

ve mektupları, bütün eski edebiyat müdâfîlerine 

karşı, "edebiyât-ı cedîde" adına dîvân 

şiiri aleyhindeki görüşleri, kafalarda kök salmaya 

başlamıştır. 

İşte o zamanlardan beri Türk edebiyatı divân 

şiirinden adım adrm uzaklaştı. Bu ayrılmanın 

pek çok sebebi var. Esasen pekçok araştırmaya 

gerektiren bu mevzu bizim şu andaki 

meselemiz olmadığı için şimdilik işaretle iktifa 

ediyoruz. (2) 

Yer yüzünde, kendi edebiyatına düşman kesilmiş 

bir millet göstermek mümkün değildir. 

Ama biz, bin senelik edebî faaliyetimizin büyük 

bir yığınını görmezlikten geliyor ve hattâ inkâra 

kalkışıyoruz. 

Günümüzde bâzıları, hâlâ "illâ dîvân şiiri" 

diye tutturanlar varmış gibi, bir takım isimleri 

aşağılamak için, dîvân şiirine; dünyâsına ve 

estetiğine hücum ile meşgul. Cervantes'in Don 

Kİşot'ları her nedense, edebiyatımızda pek çok. 

Halbuki Türk kültürünün ve edebiyatının mazisinde 

kalan mes'elelerini, ilmî usûller ile didik 

didik edip araştıran, tanıtan eserleri gönül ne 

kadar istiyor!.. 

BİR HAKKI TESLİM: 

Prof. Dr. Mehmed Çavuşoğlu'nun neşredilen 

son eserini, içimi kemiren bu duygular ile 

okudum. 

Yahya Bey ve Dîvânından Örnekler (Kültür 

ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1000 Temel Eser 

Dizisi: 100, Haziran 1383, ANKARA) her şeyden 

önce bir yardımcı kitap olarak hazırlanmış. E- 

serin "Sunuş" 'unda da söylendiği gibi: "Bu eserin 

dîvân edebiyatını tanımak isteyecekler tarafından 

okunabileceğini, okullarımızda yardımcı 

kitap olarak tavsiye edilebileceğini düşünerek, 

dîvân edebiyatında kullanılan nazım şekillerinden, 

kaside, terkîb-i bend, muaşşer, muhammes 

gibi örnekleri, bunlar hakkında sağlamı bir fikir 

vermek için kısaltmadan, olduğu gibi aldım. 

Açıklamalarda ise, bugünün okuyucusuna yabancı 

kavramları, beytin anlaşılması için gerekli 

fakat herhangi bir sözlükte bulunması güç dînî-efsânevî 

unsurları ve deyimleri göstermekle 

yetindim." (Sh: 6) esere metinlerden örnekler 

alınmıştır. Bu seçme, sâdece metinden ibaret 

bir derleme olarak kalmıyor, beyitlerin bugünkü 

Türkçe'ye nakli ile beraber yer yer metin şerhlerini 

de ihtiva ediyor. 

Eser; araştırıcılar ve edebiyat düşkünleri 

için de bir el kitabı olmak itibariyle, dîvân şiirini 

değerlendirmede yeni ufuklar açmaktadır: 

"Dîvân edebiyatı, hele dîvân şiiri, son elli 

yılda bir sınıf edebiyatı olarak tanıtılmış, biraz 

insafı olanlar tarafından anlaşılması ve istifâde 

edilmesi herkesin harcı olmayan bir gizli ilim 

gibi gösterilmiştir... Önce bu edebiyat Türkler'in 

ve Türkçe konuşanların meydana getirdikleri bir 

edebiyattır, sonra da bir imparatorluk edebiyatıdır... 

Dîvân edebiyatı, Osmanlı dediğimiz klasik 

kültürümüzün bütün dalları gibi, imparatorluğu 

teşkil eden kavimlerin Türk üslûbunda kî ortak 

mahsûlüdür. Onları birleştiren iki şey vardı. Dil 

ve İslâm dîni, İmparatorluğun dili Türkçe olduğu 

için bu edebiyat bir Türk edebiyatı, dîni de İslâm 

dîni olduğu için İslâmî bir edebiyattır. Fakat bu 

edebiyatın bir özelliği daha var ki, o da belli 

estetik kurallara dayanmasıdır... Târihimizi ve 

kültürümüzü öğrenirken dîvân şiirini, millî zevkimizin 

bu çok değerli mahsûlünü bir yanda bırakmamız 

söz konusu olamaz." (sh: 5). 

Müellifin, dîvân şiirimiz hakkındaki bu umûmî 

hükümlerinin yanında en az onlar kadar değerli 

bir başka teşhîsi de şudur: "Yahya Bey'in 

dîvânından seçmeler yaparken, kendi zevkimi 

değil, Ziya Paşa'nın Hârâbatına kadar gelmiş 

geçmiş bütün antolojilerin, kütüphanelerimizi 

dolduran yazma mecmuaların ve nazîre mecmualarının, 

yani o mecmuaları düzenleyenlerin zevklerini 

ölçü olarak almak isterdim. Bütün modern 

antolojilerde ve seçmelerde böyle bir yol tutulmasının 

gereğine inanıyorum; çünkü, bu yol bize 

atalarımızın nelerden hoşlandığını göstermek yanında, 

millî zevkimizin târih boyunca uzayan gelişme 

çizgisini de takip etmek bakımından yardımcı 

olacaktır. Bugün için böyle bir sonucu 

elde etmeye ciddî olarak ihtiyacımız vardır." 

(sh: 5-6). Fakat bu görüşüne rağmen Çavuşoğlu, 

26

şahsî tercihlerin! de örnekler arasına almıştır. 

'Bu tercihlerinde Yahya tBey'in gâzî-şâir cephesinin 

de okuyucular tarafından teşhis edilmesini 

istediği görülmektedir. Esere ayrıca Yahya Bey'in 

hayâtının, şahsiyet ve san'atının, eserlerinin tanıtıldığı 

15 sahıfelik bir bölüm de eklenmiştir. 

Dîvân şiirinin ve eski edebiyatımızın mefhumlar 

ve mazmunlarla yüklü dünyâsına bir adım 

atmak için anahtar kitap olarak Yahya Bey Dîvânından 

Ömekler'i tavsiyeyi bir borç biliriz. 

Belki bundan sonra, eski edebiyatımıza övgü-sbvgü 

yerine, tanumak ve araştırmak kâim 

olur, kim bilir-... 

(l) : Celâleddin Harzemşah Mukaddimesi; ilk 

neşri, ayrı makale hâlinde «Midilli Mutasarrıfı 

Kemâl Bey Hazretleri'nin Bir Makaleleridir»; Şark 

Mecmuası, Nr : 1—3, 1298 İstanbul. 

(2) : Bu mevzuda Dr. Kâzım Yetiş tarafından 

hazırlanmış bir doktora tezi var. Bilhassa eski 

karşısmda yeni edebiyatm kökleşmesinde mühim 

bir payı bulunan Recâîzâde M. Ekrem'in Tâlim-i 

Edebiyat'ı, belagat mes'eleleri, bu kitabın devrinde 

uyandırdığı akisler ve te'sirleri.. İki cilt hâlinde 

ve 892 sayfada değerlendirilmiştir. Yapılan 

çalışmayı tebrik eder, eserin varlığını haber 

vermek suretiyle de bahtiyarlığımızı dile getiririz. 

«Talim-i Edebiyat'm Rhetorigue ve Edebiyat 

Nazariyatı Sahasında Gelirdiği Yenilikler, 

Doktora Tezi, 2 Cild, 1981 İSTANBUL, Türkiyat 

Enstitüsü, doktora tezleri kısmı.» 

Çağrışım Bir Tanrıçadır 

Çağrışım bir tanrıçadır 

Uzayıp gider boşlukta 

Âşk ağrısı ağırcadır 

Soğuk ve titrek loşlukta 

Başka ağrıyı unuttum 

Sukut alevlerde titrer 

Bıçaklar büyür korkulu 

Anahtar kilidi kilitler 

Bakışlar kalır sorgulu 

Verdiğim her sözü tuttum 

Tökezledi küheylanım 

Pembe ışıklar morlaştı 

Çölümden kaçtı ceylamm 

Elimde kalem korlaştı 

Upuzun toprağa yattım 

Mor rengin ötesi akşam 

Işık çığlık çığlık kaçtı 

Sağıldı bağrımda yaram 

Kuru dallar çiçek açtı 

Yeniden sevdayı tattım 

Nihat YÜCEL 

Bütün denizler yanıyor 

Gökyüzünde büyürken ay 

Gördüm maviler kanıyor 

Güneşimi vurmuşlar vay 

Kendimi bir yardan attım 

27

PARİS 

MEKTUPLARI 

Murat Taşkıran 

Burası Paris. 

Yağmurun hiç göz açtırmadığı 

bu şehirde üçüncü ayımı 

doldurmak üzereyim. Lisans 

üstü çalışması için Sorbonne'a 

kaydımı yaptıralı henüz bir ay 

oluyor. Üniversite yurduna yerleşmek, 

eşe dosta yerimi' bildirmek 

epey zamanımı aldı. 

Bundan sonra biraz rahatlayacağım 

galiba. Böylece de Fran^ 

sızcamı ilerletme imkânı bulabileceğim. 

Pek fazla bir çevre 

edinemedim henüz. Sadece Pierre'i 

tanıyorum). Sıcak, sempatik 

ve konuşkan bir Fransız. 

Aynı okuldayız. Yeni yeni birbirimizi 

tanımaya başladık. 

Pierre beni evlerine akşam 

yemeğine davet etti bugün... 

Henüz Paris'i tanıyamadığım i- 

çin uzunca ve birkaç kez tarif 

etti evlerinin yerini. Hepsini anlayamadım 

ama 85 numaralı o- 

tobüse binerek Bourseul durağında 

ineceğimi anladım ve 

bunları unutmamak için yazdım. 

Rue Alleray'da -4 numaralı 

ev. İlk defa bir Fransız ailesiyle 

uzun zaman beraber olacağım. 

Doğrusu biraz heyecanlıyım. 

Zira Fransızcam o kadar 

iyi değil ve ilk" defa uzun süre 

konuşmak (ya da dinlemek) 

mecburiyetinde kalacağım... 

Hayırlısı bakalım... Peki ama 

ne götürmeliyim onlara Türkiye'den 

geldiğimi biliyorlar. O 

halde bende bizden bir şeyler 

götürmeliyim. Ne bileyim, meselâ 

bir bakir tabak veya bir 

havluyu ya da Türk motifi taşıyan 

bir seccade veya buna 

benzer şeyler.. İyi ki bakır tabaklardan 

çok getirmişim. Motifi 

güzel olanlardan büyükçe 

birini aldım yanıma. Hedef Alleray 

sokağı. Erken çıktım yurttan. 

Biraz yürümek istiyorum. 

Paris biraz karışık bir yer. 

Hem karışık hem aceleci. Herşeyi 

oldu-bittiye getirmek ister 

gibi. Hele Fransızlar.. Ne kadar 

aceleciler yarabbi-.. Sanırsınız 

bir koşuşturma yarışındalar.. 

Hattâ bu acelecilik konuşmalarında 

bile var.. Büyük bir gayret 

sarfediyorum konuştuklarını 

anlamak için. Hele radyo ve 

televizyonl. Alışamamaktan 

herhalde. Ve durak. Buradan 

binmek istiyorum. İşte 85 de 

geldi... 

Pierr'in ailesi kalabalık değil. 

Fransız aileleri genellikle 

böyle galiba. Pierre'in babası 

tamirci. Annesi ise kuaförlük 

yapıyor. Ablası Sorbonne'un 

sosyoloji bölümünü bitirmiş, 

bir üniversiteye girmek üzere. 

İşte Pierre'in ailesi.. 

Yemekde biraz şaşırdığımı 

itiraf etmeliyim. Biraz daha ö- 

zel yemek bulacağımı sandım. 

Oysa onlanp yemeğfnte ortak 

oldum, hepsi bu. Neyse ki yemek 

pek resmi geçmedi. Sağolsun 

Pierre.. Hakkımda bildiklerini 

söyledi durdu yemek boyunca. 

Bana da sadece «even 

demek düştü. 

Yemekten sonra salonda o- 

turuyoruz. Televizyon açılmadı. 

Anlıyorum ki sohbet başlaya, 

cak. Pierre'in ablası Helene a- 

çıyor sohbeti: 

— Bize biraz Türkiye'yi 

anlatır mısınız.. 

— Şey, Tabii.. Biliyorsunuz 

Türkiye büyük bir geçmişe 

ve büyük bir kültüre sahip. 

Cumhuriyetten sonra batı ile 

temasları gelişti ve batılı... 

— Yani daha önce doğulu 

muydu 

— Elbette. Kültür bakımından 

halâ doğulu. Zira doğu 

ile küftür, din bağları var. 

— Nüfusu ne kadar 

— 50 milyona yakın. 

— Uçak, tren gibi vasıtalar 

çok mu 

— Nasıl.. Anlamadım e- 

f endi m.. 

— Yani uçakla şehirler o- 

rası yolculuk yapılıyor mu 

— Şey.. Efendim özür dilimim 

oma Türkiye hakkında 

bu kadar az ve yanlış bilgiye 

sahip olmanıza şaşırdım doğrusu.. 

. — Ne yani Türkiye gibi bir 

ülkeyi bilmek mecburiyetinde 

miyiz 

— Bu bir mecburiyet meselesi 

değil efendim. Bu bir ilgi 

ve bilgi meselesi. 

— Püfff.. İlgi ciddi şeylere,

üyük şeylere olur.. Bilgiye gelince, 

sanıyorum siz bunun i- 

çin hurdasınız.. 

— Şey, kusura bakmayınız, 

ben tartışmak istemiyorum. 

Ama ciddi ve büyük mefhumlar 

izafidir, bilginin de vatanı 

olmasa gerektir. 

Sohbet tartışmaya dönmüştü. 

Hem de hiç istemeden. 

Allah Allah.. Ne yapmalı da işi 

tatlıya baglamalı.. Misafir olduğumuz 

yerde yaptığımız işe 

bakınız. Peki ama bunlara da 

ne oluyor Niçin böyle saldırgan 

oluyorlar Haaaal Tamam. 

Ne demişlerdi bize Konsolosluktan 

Evet, kelimesi kelimesine 

şöyle demişti Fransız konsolosluğunda 

ki kültür ataşesi 

hanım: Fransızlar eleştirilmeyi 

pek sevmezler. Eleştiri daima 

kendilerinden gelsin isterler. 

Başkalarından gelen eleştirilere 

de tahammül etmezler.» 

Evet, evet şimdi anlıyorum Pierre 

Boule'un ailesinin tavırlarını. 

Farkında olmadan hassas 

oldukları konuya temas ettik 

galiba. Neyse, kesmeli artık. 

— Biz Türkler Fransa ve 

Fransızlar hakkında çok şeyler 

biliriz. Fransa ile olan tarihi 

münasebetlerimiz bile sizleri tanımamıza 

yeter. Biliyorsunuz 

ilk kapitülasyonları Osmanlı 

devleti Fransızlara verdi. Hattâ 

1. François... 

— Normal bu, son derece 

normal. Fransa'yı herkes tanır. 

Zira büyüktür, ileridir. 

Boğazıma bir şeyler düğümleniyor. 

Çok şey söylemek 

istiyorum. Ama ben misafirim 

burada. 

— Tabii, tabih. Fransa'yı 

herkes tanıyabilir., ileridir de. 

— İleridir ve de büyüktür, 

büyük.. Oysa Türkiye halâ barbarlığın 

cezasını çekiyor.. Diplomatlarınızı 

biliyorsunuz... 

— Sahi, Ermenileri öldürdünüz 

mü 

— Sizden ne istiyor onlar 

Susmaya karar verdim a- 

ma böyle bir durumda da susulmaz 

ki.. 

— Efendim Ermenilerin bizimle 

bir meselesi yok. Bunlar 

belli bir yerden kışkırtılan 

teröristler. Oyuna geliyorlar. 

— Yani siz onları öldürmediniz 

mi 

— Sebepsiz bir hareket asla 

söz kinusu değil. Bir ihanetin 

cezalandırılması denilebilir. 

— Şimdi de onlar sizi cezalandırıyor 

o halde. 

— Efendim takdir edersiniz 

ki Türk devletini cezalandırmak 

bir kaç çabulcuya düşmez. 

Bunlar tahriklere kapılarak... 

— Peki sizlere ne demeli 

Almanya'yı, Fransa'yı rezil ettiniz. 

Pisliğinizi avrupamıza 

taşıdınız. Defetmek istiyoruz, 

gitmiyorsunuz. 

Kan beynime sıçradı. Çok 

oluyordu bu Helene zıpırı... Peki 

Pierre Nerede o O da mı 

böyle düşünüyor yoksa Seslenmediğine 

göre... 

ÇARE ÇOCUK 

Ah Yavrucak 

Yarın oldukça büyük olacak. 

Büyüdükçe yarm, emin olacak. 

Hey bahçıvan 

— Şey doğrusu ben sohbet 

edeceğimizi sanıyordum. Ama 

konuşma bu mecraya döküldü.. 

İşçilerimizi kast ediyorsunuz 

herhalde. Unutmamalı ki onları 

sizler, yani avrupalılar davet 

ettiniz. «İhtiyacımız var» 

dediniz. Onlar da anlaşmalarla 

geldiler. Tahsil ve sosyal durumları 

tartışılabilir.. Pislik meselesi 

sizin söylediğiniz gibi 

değil bence. Ben Onların buralarda 

biraz pisliğe bulaştıklarını 

söyleyeceğim,. 

— Kimse onları zorla tutmuyor. 

— Orası da ayrı bir mesele. 

Gerçekten gitmeleri istenirse, 

özellikle Fransa'nın onları 

bir saat bile tutacağı kanaatinde 

değilim. 

— Biz sizin Ermenilere 

yaptığınızı yapamayız. 

Çınardan da ulu olmalı bu fidan, 

Gölgesinde nice nebat barınacak. 

Dadı duysun 

İyi bakın tez büyüsün dev olsun 

Kafdağını sırtlayacak. 

Ne olur felek 

Etme kaza, bu son dilek. 

Bir maşerî vicdanı kurtaracak. 

Muhammet ŞAHİN 

29

— Kusura bakmayınız. Fakat 

sizin mesnetsiz ve kulaktan 

dolma fikirlerle konuştuğunuzu 

söylemek mecburiyetindeyim. 

Bizim Ermenilere ne 

yaptığımızı nasıl öğrendiniz a- 

caba Tarih kitapları mı okudunuz 

— Hayır, Fransa'da broşürlerde 

hepsi yazılı, 

— Yazılıdır, yazılıdır.. Ama 

onları yazanlar Ermeniler. Siz 

onların Türklere yaptıklarını biliyor 

musunuz Bilmiyorsunuz.. 

Ama bilmediğiniz bir konuda 

ahkâm kesmeyi iyi biliyorsunuz. 

Bunu dürüstlükle bağdaştırmak 

mümkün değil. Tartışma 

mı Konuşma mı neyse daha 

da sertleşecek diye düşünürken 

televizyon (TF 1) devreye 

girdi. Fransa Devlet Başkanı 

François Mitterand'ın bir konuşması 

vardı televizyonda. Ev 

halkı pür dikkat O'nu dinlemeye 

koyuldu. Bense adamın 

sesini dahi duymuyorum. Kafam 

karma karışık. «Büyük 

Fransa, Pislik, Öldürme, İlgi, 

Bilgi» gibi değişik konular gelip 

geçiyor kafamdan. Boğazımda 

ise gittikçe büyüyen acı 

bir sertlik. 

Müsaade isteyerek çıktım 

evlerinden. Pierre benimle gelmek 

istedi. Gerekmediğini söyledim. 

Maksadım yalnız kalmaktı.,. 

Evet Paris.. Ve Paris'te yediğim 

ilk davet yemeği.. Ne 

yemek yal... Bir taraftan da 

şu yağmur.. Arabalar, ışıklar.. 

Ne aceleci şehir şu Paris. Hele 

şu Fransızlar.. Hep oldu-bitti 

meraklısı galiba... Peki ama 

ben neredeyim şu anda Tar. 

mam, Michelet lisesinin önü. 

Otobüse binmefiyim artık. İyi 

de kim veriyor Fransızlara 

böyle konuşma fırsatını Kim 

veriyor Kim Kim... Boğazımdaki 

düğüm de büyüdü. Nerdeyse... 

Evet, burası Paris... Bakalım 

daha neler göreceğiz... 

"Aman vergil medhedeyim, 

Bu yerlerin Han'ı Ulgar. 

Sılaya yol ver gideyim 

Dağların cıvanı Ulgar. 

Posoflu FAKÎRÎ 

Dağları kızakla aştığımız zamandı, 

Beyaz yakalı talebeydim uzaklarda. 

Tatil dediler birgün, düştük yollara 

Kucağına atılmak için annemizin... 

Kızaklar da sökmedi bir yerde, 

Çocukluğumu vurdum dağlara; 

Tipiye, boraya, fırtınaya 

Yaya... 

Kim bilir güneş nerde, ay nerde, 

Onu arayan kim, yolu göster! 

Ardahan'dan nasıl aşmalı Posof'a... 

Ulgar bellerinde yol yok, iz yok. 

Ufak ayaklarım az gider, uz gider 

Açık olsa ne, bir çift kapalı göz gider... 

Yazın ilahî okuyan bu dağların sesi, 

Şimdi olmuş ejderhanın nefesi. 

Tepeden tırnağa buzlara bürünmüş, 

Alıp vursan bıçağı bir yerinden 

Dağlar duyacak acısını her yerinden. 

Ümit denen güzel kız tuttu elimden 

Aştım en umulmaz tepelerinden. 

Geçmem için buz bağladı dereler, 

Yemin ettim bir daha çıkmam yola, 

Meğer ki ipe göndereler.... 

Gitgide karardı ejderin nefesi, 

Anladım ki gece başlıyor... 

Bir de ne göreyim, şu yamaçlar 

Benim kuzu yaydığım yerler, 

Güneş doğdu içime, yol yavaşlıyor. 

Kafdağı'nın koynunda uyandırdım köyü, 

Al kınayı al ketenden süzdüler; 

Buzlu suda buzlarımı çözdüler. 

Yunus ZEYREK

HİKAYE 

YÂR 

O 

BANA 

Yaşar ASIM 

OÖUZTÜRELİ 

**,.J~J&*.kfâ»* 3 >* l ~' 

****£$* 

Daha bir haftayı geçmeden, ne de çabuk 

usandım şu Ankara'dan-. Oysa, bir an evvel yola 

çıkabilmek için acele eden bendim.. İlk emeklilik 

maaşımı alışım kadar heyecanlıydı yol hazırlığım. 

Torunlarıma neler alacağımı* düşünmekten 

gecelen uyuyamıyordum. Hele şükür, 

aybaşı tezce geldi de, bu heyecan faslını atlattım. 

Ama bu sefer de, aldığım hediyeleri beğenip 

beğenmeyecekleri merakı uyutmadı beni.. 

Hoş, çocuklar beğenirlerdi beğenmesine, dedem 

getirmiş diye.. Ama anneleri ne derdi acaba.. 

Sık sık surat ederek, niye bu kadar masraf ettiğimi, 

zâten buniardan kaç tane de kendisinin 

aldığım, böyle yapmakla çocukları şımartacağımı., 

falan sayarak, memnun olmaz mıydı,,. O- 

yuncaklarını birbirinden 'kıskandıkça çocukları 

azarlıyarak, kalbimi kı

undan sonra.. Ne kadar mânâsız bilgiler vardır 

onlarda, Allah bilir. Değişti herşey.. Birdenbire.. 

İnaniır misimiz, ilk bir hafta, sabahları her 

günkü vakitte yataktan kalktım ve sanki okulaV. 

gideceğim heyecan lyle, kahvaltı bile yaptım.. 

Câvidon'un o arsız ve alaycı gülüşleriyie kendi-; 

me geldiğimde, sanki içimden, yüreğimin tâ de-t 

rinJiklerinden, öğrencilerimin şekillendirdiği bir ) 

dünya kopu yordu, kanayarak!. iBumtı bir türlü 

anlatamadım Câvidân'a.. Anlayışlı olmasını, beni 

hoş karşılamasını istedim kendisinden.. Ama 

ne gezer.. 

— Bunadın daha bu yaşta bey!. Uyurgezerliğe 

başlıyacaksım yakında korkarım,. Komşular 

da duyarsa, rezil olduğumuzun resmidir iste!. 

Ah, niye anlayışsızdır bu kadınlar, Tanrım!, 

Niye, İnsanın zayıf noktasını bulunca, bütün 

kadınlıklarını ortaya dökü verirler ki.. 

Ha.. Komşular, dedim az önce herhalde.. 

Çoğu Câvidân'dan farklı değil ki.. Daha ikinci 

emeklilik akşamımda, bir gürültü, bir kıyamet, 

doluverdiler eve.. Kimisi mutluluktan uçmam gerektiğini, 

kimisi Câvidân'm ağzıyla, bundan sonra 

ne yapacağımı, kimisi bilmem ne bankası, e- 

meklilik ikramiyemi yatırırsam, bilmem ne kadar 

faiz verdiğini, artık ev alabileceğimi., konuşup 

durdular.. En akıllıları, öğrencilerimden ayrı yaşamamın 

zor olacağını ve bunun için de, emeklilik 

maaşımı tüketmeden, bankere man kere kaptırmadan, 

bir dersane açmamı öğütlediler.. Hepsini 

dinledim.. Ama, hiçbirisi beni anlamadığı, anhyamıyaeağı 

için, tek kelâm etmedim.. Çeneleri 

yorulunca, ağızlarını televizyona verdiler, program 

bitince de kalkıp gittiler.. Bir daha da h'içbirisiyle 

görüşmedim,. 

Evden çıkmıyordu m genellikle.. Çıkınca da, 

okulumun bahçesini seyretmeğe gidiyordum u- 

zaktan.. Öğrencilerimi görüyordum.. Mümkün olduğu 

kadar görünmemeğe çalışıyor, uzaktan 

seslerini dinliyordum onların. Aman Tanrım!. Ne 

kadar çok severmişim ben bunları.. En haylazından, 

en tembeline kadar, derslerde beni çıldırtanından, 

ağlama noktasına getirenine kadar, 

hepsini, ama hepsini ne kadar seviyormuşum 

meğer.. Ağlamak korkusuyla hiçbirine haber 

vermeden, hiçbirinin gözlerini öpmeden ayrıldığıma 

şimdi pek pişmanım.. Keşke veda etseydim!. 

Keşke habersiz aynlmasaydım onlardan!. Şimdi 

öğrencilerim gözümde buram buram tütüyor.. 

Hepsi tatile çıkmıştır. İyiki, hiçbirine zayıf vermedim. 

Sövmesinler bana diye. 

Okullar tatil olunca, Câvidân'm çenesinden 

kaçpp sığınabileceğim: bir yer de kalmadı.. Zâten 

oğlum son mektupta, annesini de alarak Ankara'ya 

gelmemizi yazıyordu ısrarla.. Kızım Antalya'dan 

istiyordu.. Câvidân'ı çekip anlaştım: 

— Bak hanım, ben, dünyada seninle ne Ankara'ya, 

ne Antalya'ya giderim. Seç birini, sen 

oraya git, ben de öbürüne gideyim. Durur mu.. 

Yalancıktan iki damla gözyaşı, ah, benden ayrılamazmış 

ta, bensiz ne yaparmış ta, bilmem daha 

neler!. Ben, kesinlikle razı olamam dedim 

ve ayrıldık.. O Antalya'yı seçti tabii. Hem kendine 

benzeyen kızı, hem de Antalya efendim. 

An-tal-ya!. Kendi gibi geveze komşumuz Hüsniye 

hanımlar da Antalya'ya yaz tatiline gidiyorlarmış.. 

Onlora katılıp gitti.. Otobüs hareket etliğinde 

içimi kaplayan burukluğa bir mânâ verememiştim.. 

Ama şimdi çok iyi anlıyorum o bu» 

'/ukluğu,. Ve çok derin mânâlar verebiliyorum.. 

Otobüse gece binmiştim.. Sabah Ankara' 

ya indim erkenden.. Bir taksi tuttum. ıBeni çok 

iyi karşıladılar, A Hah var.. Onlar da yeni kalkmışlar, 

daireye gitmek için hazırlık yapıyorlardı. Benim 

suratsız bildiğim Ayşe gelinim, bir başka 

oluvermiş. Şen, şakrak, öz kızım Arife'den bin 

kat daha cana yakım., Serpil'in doğumundan 

sonra ilk görüşüm bu. Aman ne kıvrak bir hanım 

olmuş öyle.. Oğlumda kendimi seyrettim.. 

Sık sık kucaklıyor, ağlamak istiyordum boynuna 

düşüp.. Cahit 'bu hâlimi anlamış olacak ki, 

torunlarımı uyandırmağa kalktı. Ben itiraz ettim; 

rahatsız olmasınlar, uyusunlar diye.. Nasıl olsa, 

daha bol bol görürdüm.. Oğlumu seyretmek istiyordum 

ben,. Oğlumda kendimi bilhassa.. 

Ayşe hemen banyoyu hazırladı ve ılık bir 

duş aldım. Epeydir uzun yolculuğa çıkmadığım 

için, otobüs beni bayağı hırpalamıştı. Duş iyi 

geldi. Kahvaltıya çocukları da kaldırdı Ayşe. Sabahın 

bu saatinde kahvaltıyı ne yapacaklar dedimse 

de, alışkın olduklarını söylediler. Kendileri 

işe gidince, bakacak kimseleri olmadığı için, 

mecburen kreşe götürüyorlarmış. Ben varım bugün; 

gidinceye kadar da evde kalabilirler dedim.. 

İtiraz ettiler, ben de üstelemedim.. Dört ve 

beş yaşındaki bu yavrular, daha bu çağda, anne 

ve babasından ayrı, kim olduğunu bilmediklerinin 

terbiyesinde ve kreş kültürünü alarak büyüyorlardı 

demek.. 

Murat yüzünü yıkayıp gelince, hiç yadırgamadan 

boynuma sarıldı, yanaklarımı yalarcasına 

öptü. Serpil, daha dedeyi falan tanıyacak durumda 

değildi anlaşılan,. Garip garip bakıyor, içini 

çekip duruyordu.. Murat kucaklayıp getirdi bana.. 

Dizlerime oturtarak, senelerdir hasretini çektiğim 

hale kavuştum şükür.. Anlatamam o anki 

duygularımı. Getirdiğim hediye oyuncakları çıkardım. 

Aman ne sevindiler, görmeliydiniz.. Ya 

ben.. 

Kar, koca işlerine, 'çocuklar da kreşe gidince, 

yalnız kaldım evde.. Yorgundum ve uyumam 

gerekti.. Tek tek odaları gezdim. Çok güzel 

bir ev dizmişler maşaallah.. Ayşe'nin benim 

•çin hazırladığı yatakta epey, sağa sola döndükten 

sonra öğleye kadar uyumuşum. Akşamı zor 

ettim o gün.. Eve döndüklerinde, ömrümün yep-

yeni bir safhasını yaşamağa başladığımı farkettim: 

emekli bir memurdum artık. Ve ömrümün 

bundan sonrasını böyle geçirecektim anlaşılan.. 

Ne zormuş meğer, bu hakikati kabullenebilmek.. 

Ne zormuş, şu yaşta dünyaya yeniden 

doğmak.. Kim acaba beni yeniden doğuran annem.. 

Zaman mı, yoksa ne.. Bilmiyorum, bilemiyorum 

işte.. 

Gecelerini torunlarımla oynayarak, oğlum ve 

gelinimle eski günleri yâdederek; gündüzleri de 

Ankara'yı gezerek geçirdiğ'im şu beş altı günün 

ne anlamı vardı benim için, otuz senelik edebiyat 

öğretmeni Münif Bey, demek bu derece 

şaşıracaktı ha.. Hayret!. Oysa, herkesin aptallaştığı 

bir yığın vakıa karşısında binlerce kelimelik 

ifâde gücüne sahip değil miydim ben.. 

Bir tarafmda Cahit'in, öbür tarafmda Arife'nin 

bulunduğu İki mekân arasında çırpınan bir saat 

sarkacı gibi sarhoş, gidip gelmekten 'başkaca 

yapabileceğim çok şey olmalı benim. Şu, evliliğe 

adım atmamış bir hürriyet tutsağı genç hâlini 

andıran yeni hayatımda kimler benimle birlikte 

bulunaeaksa, hepsine yeni vazifelerini bildirmeliyim 

diyorum.. Ama evvelâ kendime gelmeliyim, 

değil mi.. Kendime gelmenin ölçülerini, şeklini 

tâyin edebilmeliyim bir an önce.. Bana şimdiye 

kadar geçirdiğim ömrümün en kesin çizgilerle 

ifâde edilebilecek bölümünü mânâlandıran Câvidân'la 

birlikte olmalıyım yine.. Halbuki, emeklilik 

hayatıma başladığım 'ilk günde kavgaya tutuştum 

onunla. Yanlış işti bu, şimdi daha iyi 

anlıyorum. O'nunla başladığımız hayatta, henüz 

ne Cahit vardı, ne Arife.. Torunlarımız bile yoktu, 

değil mi.. Bir o vardı, bir de ben.. Hem, her 

yeni karşılaştığım hâdiseyi, eşyayı, zamanı, ben 

Câvidân'la tanımadım mı sanki.. O hâdiseler, 

eşyalar, zamanlar, en güzel mânâlarını, Câvidân'la 

yorumlayışlarımızda bulmadı mı.. Emekfiiik 

hayatı da yepyeni bir dönem, yepyeni bir 

hâdise ve zaman benim için.. Câvidân'la birlikte 

manâiandırmalıyım bunu da,. Razı olmalıyım 

vereceğimiz her mânâya ve şekle.. 

İşte, bunlariı düşünüyorum, ömrümün büyük 

bir bölümünde hizmet ettiğim müessesenin bakanlığı 

önünde gezerken., 'İçimi kekremsi bir burukluk 

'halinde saran hasret, burnumun ucunu 

sızlatan hakikatlare bürünmüş sanki.. Oğlumda, 

gel'inimde, torunlarımda bana ait birçok tacili şeyler 

buldum.. Beni mutluluktan uçuracak kadar 

şirin şeylerdi bunlar.. Arife'ye gitsem, onda da, 

kocasında ve çocuklarında da benzer şeyler bulabilirdim 

elbet.. Ama, söyleyin bana lütfen, 

bunların hiçbirisi, Câvidân'ın demlediği çayın 

sıcaklığında erittiği sevgiye denk olabilir mi.. 

Gördüm işte; çocuklar ve gelinler, babanın derdini, 

baba söylemedikçe anlıyornıyorlar.. Ama, 

ömrünün belirli bir ânını bir yastıkta geçirenler, 

herşeylerini, ama herşeylerini anlarlar.. Câvidân 

olsa, onlardı işte şimdi neler düşündüğümü • 

— Yine neler düşünüyorsun ba'kiym.. Mektup 

göndermiyor diye Arife'ye kızıyorsun, değil 

mi.. Eloğlu işte, ne yaparsın.. Asıl sen Cahit'e 

baksana,. İki senedir bayramlara da gelmiyor.. 

Üzme kendini, biz bize yeteriz cancağızım, 

yeteriz biz bize.. 

Sonra yanıma gelip oturur, bir çocuk gibi 

avuturdu beni.. Yeterdik gerçekten biz bize.. Çocuklar 

fazla gelirdi, torunlar artardı.. En sevdiği 

şiiri okurdum ona; şarkılar söylerdim., Çocuklaşır 

dizine yatardım kimi zaman. Seyrek saçlarım 

arasında gerdirdiği parmaklan, bir nazlı kuş kanadı 

gibi çarpardı dGHarıma.. Hayat nasıl taze, 

nasıl güzel ve nasıl da yaşanmağa değerdi o 

demler!. 

Emekli olur olmaz farkettiğimi söylediğim 

değişiklikler, Câvidân'da olamazdı.. Evet, şimdi 

daha iyi anılıyorum. O'nunher zamanki hâliydi 

onlar.. Ve değişiklik bendeydi.. Bana karşı tavırlarını, 

değişmeyle birlikte, elbette değişik karşılayacaktım.. 

Önceleri söylemez miydi sanki aynı 

şeyleri.. Kızmaz, bağırıp çağırmaz mıydı.. Hiç 

kavga etmez miydik sanki.. 

Evet.. Ankara'dan usandım işte.. En kısa 

zamanda gidip CâVidân'ı almalıyım.. O'ndan u- 

sanamam, kopamam.. Yâr o bana.. 

MAYAŞ YAYINLARI 

SUNAR 

Fiyatı * 300 TL. 

İsteme Adresi « MAYAŞ 

Necatibey Oad. 18/12 

10 adetten, fazla siparişlere 

% 25 indirim yapılır.

KUTLU TÖRE 

ÜSTÜNE 

İlk baskısından beri gör-" 

düğüm ve zaman zaman karıştırdığım 

Kutlu Töre'yi. ne yazık 

ki, ancak ikinci baskısı yapıldıktan 

sonra okuyabildim. Alper 

Aksoy'un Kutlu Töre'sini o- 

kurken niçin bu zamana kadar 

okuyamadığıma teessüf ettim. 

Milletimize âit ne varsa hepsiyle 

ilgilenen insan için Kutlu Töre' 

de çok şey vardır. 

Kutlu Töre'yi, bir roman o- 

kuyorum diye okuyup geçmedim; 

daha doğrusu geçemedim. 

O, şimdiye kadar okuduğumuz 

romanların çoğundan farklı ve 

kendine has bir muhtevaya sahiptir. 

Kutlu Töre'yi okurken 

Rus, Çin, Acem, Arap, Bulgar, 

Yunan gibi milletlerin esareti 

altında kalmış ve her türlü hakları 

elinden ahiamıjşV hürriyetten 

mahrum, kendi vatanında 

öksüz, kimsesiz ama şuurlu, u- 

yanık soydaşlarımızın hâlini düşündüm 

ve esef etmeden duramadım. 

Esef ettim; zîrâ, onlarda 

bulunan şuurun, uyanıklığm i- 

nanç ve ülkünün birazı bizde olsaydı, 

Türklük dünyasının bugünkü 

durumu —şüphesiz— daha 

farklı olacaktı. Kendi kendimizle 

savaş hâlinde olmamız yüzünden, 

kendi düzenimizi, kendi 

emniyetimizi sağlayamadık 

ki onlara da faydamız dokunsun! 

Kutlu Töre, bir mâcerâ romanı 

değildir; bir ferdin veya 

topluluğun psikolojik tahlili hiç 

değildir. Tarihî bir roman da de- 

Fahri UNAN 

ğildir. Kutlu Töre, vatanı gasp 

edilmiş, istiklâline boyunduruk 

vurulmuş, her türlü imkândan 

mahrum, dış dünyaya pencereleri 

sıkı sıkıya kapatılmış bir 

avuç Türk'ün ölüm-kalım savaşının 

romanıdır. 

Romanın özetini vermek istemiyorum. 

Zîrâ buna bu küçük 

makalenin hacmi müsait değildir. 

Onun bezi yönlerini ve üslûbunu 

biraz kurcalamak istedim. 

Roman, Kaşkay aşiretinin, 

İran hükümeti ve onların arkasındaki 

İngilizlerle mücâdelesini 

anlatı ve bir milleti ayakta tutan 

sırrı ortaya kor. Bu sır «töre» 

mefhûmunda gizlidir. Töre, 

târihin derinliklerinden süzülüp 

gelen kamu vicdanının 

koyduğu kaidelerdir. Yazılı bir 

hukuk kaidesi değildir ama, 

belki ondan daha keskin ve daha 

bağlayıcıdır. Töreye asla karşı 

gelinmez, asla bozulamaz, 

tahrip edilemez. Milletin sosyal 

hayâtı onların varlığı ile düzenini 

bulur. Kuvvetli törelere sahip 

olan milletler bizzat kendileri 

de kuvvetli olur. Romanda 

bilhassa Kaşkaylar için töre herşeydir 

ve tarifini Gökçe Ana'nm 

sahamda bulur. Onun eliyle eğriler 

düzeltilir, sapmışlar yola 

getirilir^ aksaklıklar giderilir. 

Gökçe Ana, törenin tâ kendisidir. 

Törelere yapılan müdâhalelere 

şiddetle karşı konur. Kaşkaylarm, 

İran hükümeti ile kavgaları 

da bu yüzdendir ve İran 

hükümetinin isteği, töreyi ortadan 

kaldırmak olarak görülür; 

bunun için ölüm göze alınır. Aslında 

korunmak istenen töre 

değildir; onlarla kâim olan milleti 

korumak, milletin aslî benliğinden 

uzaklaşmasına müsâ 

de etmemektir. Çünkü töre varsa 

millet de vardır. O ortadan 

kalkarsa milletin yok olması, 

Acemleşmesi kaçınılmaz bir neticedir. 

Kutlu Töre, sâdece Kaşkay 

ve İran kavgasını anlatmaz. 

Bir aşiret hayâtı içerisinde ne 

varsa hepsi gözlerimizin önüne 

serilir. Kaşkaylann yaz ve kış 

yaşayışları, eğlenceleri, göçleri, 

yaylakları, kendi aralarındaki 

münâsebetleri; el ve ev işlerindeki 

maharetleri; kadın ve 

erkeğin aşiret içindeki yerleri; 

iyi ve kötü, güzel ve çirkin telâkkileri; 

yaşama, var olma ve 

bu varlığı sürdürme gayretleri, 

hepsi hepsi canlı bir şekilde ortaya 

konur. Gidip görmediğimiz 

hâlde apaçık Kaşkayları 

gözümüzün önüne getirebiliriz. 

Bu bakımdan, gözlem olmadığı 

halde, sanki gözlem neticesinde 

her şey ortaya konmuş gibidir. 

Yazarın, Kaşkaylarla yıllarca 

içice yaşadığını, onlardan biri 

olduğunu sanırız. Belki de Kutlu 

Töre'yi çekici yapan budur. 

Romandaki insan kadrosu-

nin da Kaşkaylarla kuvvetli bir 

ahenk sağladığı dikkati çeker. 

Kaşkaylara ait bütün isimler, 

kapalı bir cemiyet hayâtı yaşayan 

aşiretle uyumlu ve o derece 

millî, o derece Türkçedir. 

Bütün fertler birbiriyle kaynaşmış 

şekilde ve iç içedir. Ne sivrilikler, 

ne de silik karekterler 

vardır. Herkes aşiretin varlığının 

devamından başka bir şeyi 

düşünmez. Herkesin ortak gayesi 

milleti ilelebet yaşatmaktır. Yalnız 

bir şey dikkati çeker Yazar, 

Kaşkaylara âit olan karekterlerini 

—taraf tutar şekilde— 

her türlü kötülükten ve art düşünceden 

uzak tutar. Her halleriyle 

mâsundurlar. Buna karşılık 

gerek İranlılar, gerek İngilizler 

hep yalancı, sahte, dalavereci 

ve ikiyüzlüdür. Bu durum yazarın 

lehine mi, aleyhine mi 

bilmiyorum. 

Aksoy'un, bilhassa üslûbu 

dikkat çekicidir. Kendine has bir 

üslûp ortaya koymuştur. Cümleler 

kısa, etkileyici, destânî bir 

havadadır. Hele bu kısa cümlelerin 

birbirini takip etmesi oldukça 

ahenkli bir durum oluşturmuştur. 

Bir cümlenin son kelimesiyle, 

ikinci cümlenin ilk 

kelimesinin aynı olduğu hâller, 

ifâdeye şiiri bir karekter vermektedir. 

Bu cümleden olmak 

üzere, bölüm başlarındaki Dede 

Korkutvarî söyleyişler romana o- 

rijinal bir hava vermektedir. Bu 

üslûp içinde tasvirlerin çok mühim 

bir yeri vardır. Kişi tasvirleri 

yok denecek kadar azdır. 

Ancak buna mukabil tabiat ve 

zaman tasvirleri çok canlıdır. 

Gidip görülmüş ve ondan sonra 

yazılmış intibaını verir. Karşımıza 

bir resim veya tablo çıkar 

ve olanca parlaklığı, olanca 

renkliliği ile bize —adetâ— gülümser. 

Yalnız kelime seçiminde -istenerek 

mi bilmiyorum- edebî 

dilin dışına çıkılmış ve yer yer 

mahallî söyleyişler, mahallî kelimeler 

kullanılmıştır. Kanaatimce 

bu hususa biraz dikkat e- 

dilse çok daha güzel olurdu. 

Romanda vak'anın kuruluşu 

ve gelişmesi normal seyrini takip 

etmiştir. Geriye dönüşler 

hemen hemen hiç yoktur. Yazar, 

baş taraflarda Hüsrevi'n çevresinde 

bir aşk motifi oluşturmuşsa 

da, buna takılıp kalmamış, 

okuyucuyu, aşkın sonu ne 

olacak gibi bir merakta bırakmamıştır. 

Hattâ bu aşk. o derece 

ehemmiyetsizdir ki, sonunun ne 

olduğunu, Hüsrev'le Elvan'm 

neye karar verdiklerini bile bilmiyoruz. 

Aşk motifi, İngiliz entrikasını 

bir temele oturtmak i- 

çin ele alınmış intibaı vermektedir. 

Burada şu hususa da dikkati 

çekmek isterim: Romanda iki 

üslûp göze çarpmaktadır, öyle 

ki, bu iki üslûp birbirinden 

tamamen farklıdır. Biri yazarın 

bizzat kendi üslûbu, ikincisi ise 

Cemâl Hüsnü Taray ve Naci O- 

kay'm anıları şeklinde verilen 

üslûptur. İlk bakışta ikincisi yama 

gibi görünüyorsa da, bir anının 

roman üslubuyla verileme 

yeceği göz önüne alınınca normal, 

hattâ elzem görülür. Hattâ 

diyebilirim ki, ikinci üslûp 

anlatıma biraz daha hareketlilik 

getirmiştir. 

Kutlu Töre nedir Yukarıda 

da söylediğim gibi ne mavera 

romanı, ne tarihî bir roman, ne 

de tiplerin romanıdır. Hattâ, o 

kadar ağır basmasına rağmen 

«Töre romanı» da değildir. Macera 

anlatmak gibi bir kaygı a- 

rayamayız-, târihî olacak hiç bir 

yönü yoktur. Tipıerin romanı o- 

labilecek bir karektere de sahip 

değildir. O kadar sivrilmiş gibi 

görünmesine rağmen Gökçe A- 

na'ya bile tip diyemeyiz. Her 

haliyle içinde bulunduğu topluluğun 

bir parçasıdır ve onlarla 

açıklık kazanır. Tip olabilmesi 

için etrafından tamamen soyutlanmış, 

nev'i şahsına münhasır 

hiç bir tarafı yoktur. Töre 

romanı da olamaz. Çünkü, 

yazar bize törelerin ne olduğunu 

öğretmeye kalkışmadığı gibi, 

törelerin müdâfaasını da yapmaz. 

Esasen töre, milletin dayanağı, 

sosyal hayâtın tanziminde 

faydalanılan bir kaynak olarak 

ehemmiyet kazanır. Milletin hayatı 

onun varlığı ile var olduğu 

için uğrunda ölüm göze alınır. 

Kutlu Töre, bir millî şuur 

ve ülkü romanıdır. Dumura uğramış 

dimağları uyarmaya, bizi 

biz yapan kıymetleri hatırlatmaya 

çalışan bir romandır. Belki 

de dünümüzü hatırlatarak 

bugünümüze yön vermeye çalışan 

bir romandır. Çünkü, aynı 

yollardan biz de, Anadolu 

Türklüğü de geçmiştir. Kökünden 

kopan ağaç kurumaya, dalından 

kopan yaprak çürümeye 

mahkûmdur. Çürümemizin önlenmesi 

de köke ve dala bağlı 

kalmakla mümkündür. Ona ayrıca, 

Türk milliyetçiliğinin sınırlarının 

nerelere uzandığını 

gösteren bir roman gözüyle de 

bakabiliriz. 

ÇAĞRI KİTABEVİ KONYA'DA 

ZENGİN ÇEŞİTLEYLE 

HİZMETE GİRDİ 

Adres: Mevlâna Cad. Şairhasarı 

Rüştü Sok. No. 23/D 

KONYA 

35

HİKÂYE 

-Httfflt 

J| ~ş-4 

SOKAĞI SİYAHA BOYUYORLARDI 

Halime TOROS 

İki beyaz el biten ayın takvim yaprağını 

itina ile kopardı. Uçuk pembe bir 

fonda, elele tutuşarak mavi dalgalara 

doğru koşan sarışın kız ve sevgilisi ona 

gülümsüyordu. Mavinin en güzeliyle ö- 

rülmüş mutluluğa doğru ilerliyorlardı. 

Çiğdem hayran hayran seyrediyordu 

çifti. Bir an sarışın kızın yerine geçmek 

ve delikanlının elinden kendisi tutmak 

istedi. Ama dünyaya semadan bakan, 

hep pembe—mavi olayların düşünü kuran, 

arebesk bir şarkıyla gözleri dolup, 

romantik aşk hikâyeleri ile duygulanan 

genç kızlığını çok gerilerde bıraktığını; 

tek tük beyazlanmaya başlayan zeytin 

karası saçlarında ve göz altlarındaki kırışıklarda 

görerek vazgeçti bundan. 

O yıllar reyhanlarla sarmaş—dolaş 

olmuş penceresinin altından geçen Ctemiz 

gömlekli, ütülü pantolonlu, itina ile saçları 

taranmış, dudaklarında sevdalı bir 

türkü) delikanlıların yüreğini hoplattığı, 

beğenilmenin hazzını tattığı taze yıllardı 

Hiç bitmeyeceği sanılan aldatıcı yıllar... 

Elmde takvim yaprağı dalgın gözlerle 

sokağı seyrederken karşı komşunun 

kızı Nurten'i gördü balkonda. Balkonun 

demirlerini çepeçevre saran sarmaşığın 

tozlarını temizliyordu. Bunu yaparken 

dahi elindeki alyansı göstermeyi ihmal 

etmiyordu. Yirmiiki ayar altının üstüne 

düşen sarı ışık demetleri Çiğdem'in gözünü 

kamaştırmıştı. Neden yapardı bunu 

Sonra nişanlısına gösterip alaylı, a- 

laylı niye gülerdi 

Akşamın serinliği çökmeye, gölgeler 

koyulaşmaya başladığı sıralar, sıska, gözleri 

ileri derecede miyop nişanlısı gelirdi 

Nurten'in. Yıkanmış balkonda içilen 

çaylardan sonra sahile inerlerdi. Yalnız 

kendi beraberliklerinin tadını çıkartmaları 

gerektiği halde "maviliklere koşan sarışın 

kız ve sevgilisi" gibi Çiğdem'in penceresine 

bakmayı ihmal etmezlerdi. Nur-

ten "ak gemiyi" yakalamış olmanın gururu 

ve mutluluğuyla nişanlısına, "Evde 

kaldı O. Zavallı kızcağız" derdi. Onlar 

akşamın karanlığı arasında kaybolurken 

Çiğdem kendi karanlığına dalardı. 

Çiğdem pencereyi kapattı, perdeleri 

sıkı sıkıya örttü. Annesi Ay ten hanım 

kızının huzursuzluğunu, akşam gelecek 

olan iki çocuklu adama, yorarak öğüt 

vermek istedi, "kılı kırk yarıyorsun kızım" 

dedi, bir eli belinde. "Senin yaşmdakilerin 

boyu beraber çocukları yar." 

Çiğdem kızamıyordu annesine. Hakda 

veremiyordu. Neden bu denli sabırsız, 

hoşgörüsüzdü İçine düştüğü yalnızlıktan, 

Çiğdem de, kurtulmak istiyordu. 

Korkusu: bir yalnızlıktan kurtulayım derken 

daha karanlık, ıstırab verici bir yalnızlığa 

düşme ihtimaliydi. Sevememişti, 

istemeye gelenleri- Yüreği kabul etmemişti! 

Sonra bir gün aynaya baktığında 

aynada ki hayalinden korkmuştu. Bu 

kendisi miydi Bu gözler, bu gamzeleri 

daha da çukurlaşmış yanaklar onun muydu 

"Bunlara rağmen bu kadar bekledikten 

sonra biraz daha bekleyebilirim" 

demişti. Mutlaka bulacak bütünleşecekti, 

istediği erkekle... 

Yoksa annesinin sitemkâr sözlerinden, 

Nurten'in alaylı bakışlarından yılıp 

önüne çıkan her hangi biriyle evlense 

miydi "Sonra çocuklar" dedi, Çiğdem. 

Ve o masum çehrelerin hatırına çekilebilecek 

yavan bir hayat! Eğer masum 

yüzlerde o beraberliği yaşanır kılamıyorsa, 

göz yaşları içerisinde baba evine dönüş! 

Bugün "kızım artık zamanın geldi 

de geçiyor" diyen annem yanında dul bir 

anneyi nasıl koruyabilecek "Bunlar için 

mi evleneceğim, sevmediğim bir insanla" 

diye düşündü Çiğdem. Kendi karanlığında 

yalnız olduğundan emin biraz yüksek 

sesle konuşmuştu. Ayten hanım örgüsünden 

başmı kaldırmış şaşkın, meraklı kızma 

bakıyordu. Çiğdem suç üstü yakalanmış 

olmaktan mahcup, sıkı sıkıya kapattığı 

perdeleri ve pencereleri açtı. Akşam 

olmak üzereydi. Bir kaç saat sonra; 

belki de arayışlarının, yalnızlığının bittiği 

saat olacaktı. Komşularının imalı sözlerinden 

kurtulacağı saat. Sevecekti gelecek 

olan adamı... Bütün ömrünü O'na a- 

dayacaktı... 

Zaman ilerledikçe genç kızlık günlerinin 

heyecanı, şımarıklığı geldi üzerine. 

Sabırsızdı! Sevmek, sevilmek, ilgi 

görmek için sabırsızlanıyordu. Dost gözlere 

daha dost bakmak için... 

Üstelik ne giyeceğine de bir türlü karar 

verememişti. Elbiselerinin kimini çocuksu, 

havai, kimini çok ciddi buluyordu. 

Büyük tereddütden sonra uçuk pembe 

yakası fistodan çiçeklerle süslenmiş 

elbisesini giydi. Merak ve heyecanla, yüreği 

dopdolu zamanın geçmesini ve bir 

an önce o bilinmeyen, tanınmayan elin 

zile basmasını bekledi... 

O meçhul elin ısrarla, aceleci zile 

basışlarıyla, bekleyişi son buldu. Çiğdem'- 

in güzel yüzüne apansız bir hüzün yayıldı, 

dalga—dalga... Öyle bir zil çalıştıki 

bu, sanki mağazadan alınan alelade 

bir gömleği hemen satın alıp giymenin 

aceleciliği vardı. Yine de kırılmadı Çiğdem'in 

ümitleri. Kapıyı açıp "damat a- 

dayını" görüncede hâlâ o ümit, karamsarlığa 

mağlûp olmamıştı. Orta boylu, 

kırk—kırkbeş yaşlarında, saçları, dökülmeye 

başlamış birisi idi. Kayıtsız, müşkülpesent 

olmayan ve istediğini ilk girdiği 

mağazadan almak istemenin kesinliği, 

rahatlığı vardı yüzünde. 

Çiğdem gözleriyle, yüreğiyle yalvarıyordu 

adama: Ne olur öyle bakma bana. 

Beni ara. Gir ruhuma. Öyle hazırım 

ki, tüm gizlerimi sana açmaya. Ama adam 

elindeki kırmızı gülleri Çiğdem'in eline 

tutuşturup koltuğa gömülmüştü, bile Çiğdem'in 

yalvaran, ağlayan gözlerini görmüyordu. 

Ayten hanımla konuşuyorlardı. 

Bir iş adamı pozuyla kısa bir hal—hatır 

sorma faslından sonra hemen mevzuya 

girmişti. Çiğdem utanarak çıktı o- 

dadan. Ama hâlâ yenilmemişti. Sevebilirdi 

bu adamı zamanla... Sevdirebilirdi 

kendisini... Uzun yılları yitirmişse de yine 

yaşanacak yılları vardı. Hatta elele 

sahilde dolaşabÜecekleri mavilikler var-

di. Yok olan birşey yoktu, Çiğdem'in dünyasında! 

Yüreğine çitlerle çevrili küçücük 

bir bahçe yapmıştı. Bu bahçenin yağmurları 

vardı: mutsuzluğu yıllayan. Siyahı 

boyayan beyazı vardı... Hoş kokan 

binbir renkte gülleri, azim, sabır, mücadele 

sinmiş şiirleri vardı... Yitirmişti bu 

bahçeyi! Bunun için savaşmıştı, yıllar boyu! 

Yoksa evlenmezmiydi bunca senedir 

Elleri titreyerek, ayakları dolaşarak 

elindeki gümüş tepsiyle odaya girdiğinde, 

havaya mevzunun hallolmuş olmasının 

huzuru sinmişti. Anne mutlu gülümsüyordu. 

Adamsa işini bitirmiş olmanın 

rahatlığı ile "malın ambalajlanmasını'* 

ve kendisine sunulmasını bekliyordu. 

Kahveleri ikram edip oturduğunda adamın 

küçük, sararmış gözleri şeytani, sevgisiz 

bir bakışla parladı. İki meraklı göz, 

Çiğdem'in bakışlardan utanan, titreyen 

vücudunu saran pembe elbiseden içeri 

girdi. Çiğdem silkelemek, temizlemek istedi 

bakışları. Yanakları elbisenin rengine 

zıt bir kırmızılıkla alev alev yanıyordu. 

Kırmızı yanakları ve zeytin karası 

saçlarıyla, hafif esintiyle yaprakları titreşen, 

üşüyen, örselenmeye gelmeyen bir 

laleye benziyordu. Ayten hanım ve bakışların 

sahibi ne olduğunu anlamadan, 

Çiğdem sessizce akıtarak göz yaşlarım 

yorgun adımlarla salondan çıktı. Odasının 

kapışım kilitleyip anahtar deliğini 

ceketiyle örttü. Öylesine ürkmüştü ki o 

bakışları hâlâ üzerinde hissediyordu. Yüreğini 

değil de vücudunu tanımaya çalışan 

bakışları!.. 

Çiğdem annesinin tüm ısrarlarına 

rağmen odadan çıkmayınca, adam gitmişti. 

Amıe kırgındı, kızgındı. Elindeki 

örgüsünden başını kaldırmadan hıncını 

ondan almak istercesine örüyordu. Çiğdem 

annesine sarılıp ağlamak istedi. O- 

nun, saçlarım usul usul okşayıp, yanağını 

elleriyle kurulamasını bekledi. "Boş 

ver yavrum sana layık değildi" demesini 

bekledi. Ama dememişti annenin dilleri. 

Gözlerini hiç kaldırmadan örgüsüne devam 

etmişti. Çiğdem yapayalnız, yorgun, 

ne yapacağını bilmez bir halde salonun 

ortasında kala kalmıştı... 

Sonra adamın getirdiği gülleri tek tek 

yolup pencereden dışarıya savurdu. Karanlığın 

ortasında ateş böcekleri misali 

uçup, caddeye döküldü; kırmızı gül yaprakları... 

Takvimin tek tek düşen ve bir 

daha yaşanamıyacak yıllan gecenin soğuk 

esintisiyle dört bir yana savruluyordu. 

Bahçesindeki çiçekler soluyor, kuşlar 

dört bir yana kaçışıyor, çitler devriliyordu... 

Yok oluyordu bahçesi! Çiğdem'in 

renkleri birbirine girmişti... 

Tek çare toplamak, gül yapraklarım" 

dedi Çiğdem. "Yenildim kaybettim bu 

savaşta. "Lâkin sokak lambaları da sönmek 

üzereydi. Sıra ile sarı ışıklarım kesip 

sokağı siyaha boyuyorlardı. Çiğdem 

pencereden başım uzatıp, "Artık çok geç" 

dedi, kırmızı gül yapraklarına. Sokağı siyaha 

boyuyorlar... 


YENİ ÇIKAN KİTAPLARIMIZ: 

SULARI ISLATAMADIM 

Abdurrahim KARAKOÇ 

250 TL. 

KAK ^ÜıîSfi 

Bahattin KARAKOÇ 

250 TL 

Ümraniye İçinde Vurdular Bizi 

Alper AKSOY 

250 TL. 

Ödemeli Sipariş Adresi : 

P. K. 329 Kızılay - ANKARA 

38

dAPffîlftl* 

S. Ağa BAYDİLİ 

Beşinci yayın yılını doldurmak 

üzere olan araştırma ve 

inceleme dergimiz Milli Eğitim 

ve Kültür, ciddi, ilmi ve tavrıyla 

yerini bulmuş, yerini ispatlamış 

dergi olma özelliğini bu 

sayıda da sürdürüyor. 

İhsan Kurt'un «Türk—İslâm 

Alimlerimin Astronomiye Hizmetleri 

ve Sahip Çıkılan Eserleri», 

ismail Orhan Türköz'ün 

«Ekonomik Büyümenin Sınırlarıyla 

İlgili Araştırma ve Müşâhadeler» 

başlıklı araştırmaları 

yöneldikleri konuyu öz olarak 

ve kendi sistematiği içinde verici 

nitelikte yazılar. 

Prof. Dr, ismail Kayabalı ve 

Cemender Arslanoğlu «Batı Kaynaklarının 

Işığında Yuman Uygarlığı 

Üzerine Düşünceler» başlıklı 

yazıda Yunan medeniyetinin 

zannedildiği gibi medeniyetlerin 

çıkış noktası olmadığını 

tarihi seyri içinde vermeye çalışıyorlar. 

Özet bölümünden birkaç 

cümle okuyoruz: «M. Ö. 

2500—1400 arasında antik Minos 

uygarlığı ve onun bir devamı 

olan Yunan uygarlığının Anadolu 

orijinli olduğu bir gerçektir. 

Yunanlılar o kadar çok öğündükleri 

uygarlıklarını Anadoluya 

borçludurlar. 

«Helenistik kültür asimda 

Atina'nın dejenere hayatıdır. İsparta 

ilk komünist devletti. İskender 

ise psikiatrik bakımdan 

çok yönlü ve çılgın bir despottu, 

fakat çağdaş kültür savaşını 

ilk olarak Q başlatmıştır.» 

Bitiminde Türkçe ve Fransızca 

olarak özeti de sunulan 

yazı dikkatle okunması gereken 

ve üzerinde hassasiyetle durulması 

lazım gelen bir araştırma 

niteliğinde. Kronolojik hadiseler 

sosyo—psişik tahlillerle ve 

delillendirilerek verilmiş, Yazının 

—Literatür'ü— konuyu tahlil 

edeceklere «anahtar eserleri» 

sıralıyor. Sanıyoruz araştırmacılarımızı, 

bundan sonra, konuyu 

daha geniş etüt ve tahlillerle 

kitaplaştırmak görevi düşüyor. 

Bekliyoruz. 

Dergide; ayrıca, değişik i- 

simlerden çeşitli konularda yazı 

ve makaleler yeralıyor. Altıncı 

yayın yılma yeniliklerle 

gireceğim öğrendiğimiz dergimize 

basanlar diliyoruz. 

Töre'de ayın konusu «Atatürk 

Kültür Dil ve Tarih Yüksek 

Kurumu». «Ne Dediler» yazar, 

şair ve ilim adamlarımızın 

konuyla ilgili görüşlerini belirttikleri 

bölümün adı. Olay 

değişik yönlerden ele alınmış 

olmakla birlikte; ortaya, netleşmiş, 

hülasa edilmiş ve üzerinde 

birleşilmiş bazı dikkat 

noktaları çıkıyor. Özetlersek: 

«T.D.K. ve T.T.K. nun kapatılışı 

yerinde bir karardır. Ancak 

yeni kurumun başarılı olabilmesi 

kuruma seçilecek kişilerin 

liyakatini ve milliyetperverliğine 

bağlıdır. Ayrıca kurum, 

yalnız bırakıldığı, diğer müesseselerce 

desteklenmediği ve takip 

edilecek dil politikası devletçe 

benimsenmediği müddetçe 

görevini yerine getiremeyecektir. 

Önemli ve gerekli olan, kurumların 

şeklî ve hukukî varlıkları 

değil, Türk Dili'ne sahip 

çıkanların kültür hayatımızı 

yönlendirecek güçte olmaları, 

meseleye «iman» derecesinde sahip 

çıkmalarıdır. Kabuk değişikliği 

özü değiştirmeğe yetmez. 

Değişmesi ve tasfiyesi gereken 

topyekûn bir zihniyettir.» 

Katılıyor ve kurumun hayırlı 

olmasını diliyoruz. 

Yağmur Tunalı'mn Cinuçen 

Tanrıkorur'la, musikîmizi dünü 

ve bugününde batıyla etkileşimi, 

üstün yanları, meseleleri, 

çözüm yolları ve ana hatlarıyla 

özetleyen sohbeti, millî hassasiyet 

sahibi herkesin okuması 

gereken bir yazı olarak oldukça 

ilginç tesbitlerle dolu. «Sanat 

Elçimiz» Sn. Tanrıkorur konuyu, 

ıstılahlarına sadık kalarak 

ama kendi mütevazi üslubuyla 

ve her seviyeden okuyucunun 

anlayacağı bir dille tahlil ediyor. 

Musikîmize matuf tahrip 

faaliyetleri ve kültür bütünlüğümüze 

yansıyışları misalleri© ve 

Türk kalınarak tahlil edilmiş: 

«Öğ-re-ne-ce-ğiz. O kadar. 

Unutmak için dahi, terketmek 

için dahi, beğenmemek, hakir 

görmek, «ne berbatmış» demek 

için dahi ÖĞRENECEĞİZ.» 

Dergide Coşkun Ertepmar'm 

«Zaman ve Umut Kanatlı Kuşlar». 

Erdoğan Çakır'm «Sitem» 

şiirleri okunmaya değer. 

Veli Altınkaya «Yunus Emre'nin 

Şiirlerinde Mistik Düşünce» 

yazısında tasavvufî bir olaya 

batılı kavramlarla yaklaşıyor 

olmanın neticesi spekülatif 

bazı izahlara girişiyor. Olaya 

kendi mantığı ve literatürüyle 

yaklaşılmış olsa hem yapılan 

izah netleşir, hem de tehlikeli 

alanlarda tehliketi kavramlar 

kullanmak zorunda kalınmazdı 

sanıyoruz. Batı mistisizminin i- 

KONEVİ 

GENÇ DERGİ 

OKUYUNUZ 

OKUTUNUZ 

P. K. 385 

KONYA

zan kalıplarıyla tasavvuf! düşünceye 

yaklaşmak bizi, «hadler 

silsilesini» ihmal edici tesbitlere 

götürür. Yazının, her seviyeden 

okuyucuya hitabedeceği düşüncesinden 

hareketle, bu tür konularda 

daha bir temkin ve 

insaf sahibi olunması gerekliğine 

inanıyoruz. 

Kayseri'de çıkan dergilerimizden 

Kültür ve San&t Temmuz—Ağustos 

birleşik sayısını 

«Necip Fazıl Kısakürek Özel Sayısı» 

olarak düzenlemiş. Önsöz 

olarak Üstad'ın vasiy etiyle başlayan 

dergi 64 sayfa ve 40 imzayla, 

dar imkanların güzele 

nasıl tevil edilebileceğini ispatlıyor. 

Tebrik ediyoruz. 

Üstad'la ilgili hatıraların ve 

«Büyük Kayba» duyulan teessürün 

anlatıldığı yazılar çoğu oluşturmakla 

birlikte, Üstad'ı ve 

kaybm büyüklüğünü yeniden 

hissediyoruz. O'nu daha titiz ve 

daha şümullü anlamak gerektiğini 

de. 

Doç. Dr. Orhan Okay, Üstad'ın 

dergicilik yönünü ele almış., 

Doğuşu, çıkışı, yaymlanışı 

ve ara verişleriyle Ağaç'm anlatıldığı 

yazı Üstadın bu alandaki 

büyüklüğünü de sergileyici 

nitelikte. 

Mustafa Miyasoğlu'nun «Beklenen 

Sanatkâr», Mahmut Fida. 

nil'in «Necip Fazıl'm Tiyatro 

Anlayışı ve Piyesleri Üzerine» 

yazılarıyla yine Mahmut Fidanil'in 

Necip Fazıl Üzerine Abdurrahim 

Karakoç'la sohbeti dikkate 

değer yazılar olarak göze 

çarpıyor. «Dehanın Ardmdan Ne 

Dediler. (Latif Akman), «Necip 

Fazıl Kısakürek İçin Kronolojik 

Biyografi Denemesi (Mahmut 

Çağlıgöncü), «Üstad Necip Fazıl 

Kısakürek'in Vefatından Sonra 

Basında Çıkan Yazıların Bibliyografyası» 

(Ahmet Sönmez) 

denemeleri özel sayı'nm dikkate 

ve takdire şayan bir başka yönünü 

oluşturuyor. Araştıranlarını 

kutluyor ve denemeleri 

kaynak nitelikte gördüğümüzü 

belirtmek istiyoruz. 

Dergiye başarılar. 

lJvJvjrlJıS 

EDEBİYAT 

SUNAR 

ANADOLU'DA İLK DEFA 

İMZA GÜNLERİ 

Bahaftiıt Karakoç 

ibdurrahim Karakoç 

llper flksoy 

KAHRAMANMARAŞ 

ELAZIĞ 

ERZİNCAN 

ERZURUM 

TRABZON 

SAMSUN 

ÇORUM 

YOZGAT 

KAYSERİ 

KONYA 

12 Ekim 

13 " 

14 " 

15 " 

17 " 

18 " 

19 

20 

21 

22 Ekim

Prof. Dr. Bahaeddin ÖGEL' 

in eseri. İlk baskısı "1000 

Temel Eser" serisinde iki cilt 

halinde yayınlandı. Genişletilmiş 

ikinci baskısında iki cilt 

bir arada. 

> Çağlar içinde Türk devletleri 

ve devlet düzenleri. Türk 

milletinin oluşu ve gelişmesinde 

Türk büyüklerinin rolleri 

ve tesirleri. Türlerde milliyet 

şuurunun doğuşu ve 

gelişmesi. Türk toplum düzeni 

ve gelişmesi gibi temel 

konuları vukufla ele alan 

kaynak bir eser!... 

320 sh. 350.-TL 

BUGÜNKÜ 

DÜNYAYA 

BAKIŞ 

gOÖTI. 

VAHDI 

HATAV 

VE DİĞER 

DENEMELER 

• Fransız edebiyatının büyük 

şair ve deneme yazan Paul 

Valery' nin fikri ve edebi 

denemeleri. Yalnız edebiyat 

meraklılarının değil okuyan 

düşünen herkesin severek 

okuyacağı bir eser... 

• KİTAPTA İŞLENEN BAZI 

KONULAR 

— Avrupanın gelişmesi üzerine 

notlar 

— İlerleme üzerine sohbet 

— Çağımız ve diktatörlük fikri 

— Doğu ve Batı kavramları 

— Bunalımlarımız ve edebiyat 

— Düşüncenin savaş ekonomisi 

— Fransız edebiyatına bakış 

156 sh. 200.-TL. 

c4yn fRond 

Çeviren: Emine GEDİK 

• Ferdiyetçiliğin modern filozofu 

ve objektivizmin kurucusu 

Ayn RAND'ın eseri. Bugünkü 

sosyal cereyanlar istikbalde 

katileşirse insanoğlu' 

nun başına gelecek felâketleri 

işleyen düşündürücü bir 

roman. 

• "BEN" kafasız bir insan güruhundan 

ayrılarak sessiz bir 

dünyada beğendiği kadını sevmek 

cüretini gösteren bir 

kahramanın macerası... BEN 

totaliter komünizme karşı cesaret 

ve isyanın unutulmaz 

hikayesi. 

• Ünlü siyaset sosyologu Maurice 

Duverger'in eseri. Batı' 

nın geçirdiği merhaleleri ve 

şimdiki çöküşünü inceleyen 

önemli bir kitap. 

• KİTAPTA İŞLENEN 

KONULAR: 

BAZI 

— Batı sisteminin meydana gelişi 

— Liberal ideolojinin gelişimi 

— Yeni oligarşi ve yapısı 

— Sosyalizm ve Batı 

— Batı sisteminin geleceği 

BÜYÜK BOY 228 sh. 350.-TL. 

• Yaratılış ve Türeyiş Destanımızın 

usta yazar Mustafa Necati 

Sepetcioğlu tarafından 

edebi bir üslubla yazılışı... 

• Bu bir Türk destanıdır. Bugün 

ileri bir dünyada yeni ve 

hergün devleşen bir çarkın 

dişlilerinden biri olma yolunda 

didinen bir milletin 

temeli ve kökleri bu destanlardadır... 

• Okuyunuz, okutunuz!... 

208 sh. 250.-TL. 

v^ 

FELSEFENİN 

İLKELERİ 

__A. 

320 

• Doğu Türkistan'ın komünist 

Çin istilasından sonraki durumu 

hakkında bilgi veren 

—şimdilik— tek eser... 

• Kazak Türk'ü lehçesinden 

Türkiye lehçesine çevrilerek 

yayınlanan dokümanter bir 

ROMAN... 

• Kendi milleti ve memleketinin 

başına aynı felaketin 

gelmemesi için her vatanseverin 

okuması gereken bir 

sh. 200.-TL. 

FİLOZOFLARIN. 

ÖZELLİKLERİ 

• "Milli sanat, milli tefekkür" 

endişesini duyanlann okuması 

gereken bir eser. 

• S.Ahmet ARVASİ'nin bu 

önemli eseri iki ana bölümden 

müteşekkil. Birincisinde 

"Diyalektiğimiz" mevzuları 

ele almıyor. 

• Estetiğimiz bölümünde ise 

"Sanat ve psikoloji", "Sanat 

ve din", "Milli kültür, milli 

zevk" vb. gibi konular ele 

alınıyor. 

200 sh. 250.-TL. 

hi!***'^ 

S os YO F..U.I i K AÇİ DAN 

Tosauuuf v« Lsitrilc 

• Prof. Dr. Orhan Türkdoğan'ın 

eseri... 

• Bu araştırmada Ziya Gökalp 

sosyolojisinin evrim, kültür ve 

uygarlık, seçkinler, batılılaşma, 

yabancılaşma gibi meseleler 

ele alınarak enine boyuna 

incelenmektedir. 

• Ziya Gökalp ve sosyolojisini 

daha yakından tanımak, hakkında 

fikir sahibi olmak için 

okunması gereken bir eser. 

168 sh. 150.-TL. 

De Bayata Bayraklı 

FÂRÂBÎ'DE 

DEVLET FELSEF 

»5011. 

• Milli bir felsefe anlayışı kazanmamıza 

yardımcı, sahasında 

en güvenilir eser... 

• Kitapta felsefe tarihi gözden 

geçirilip Türk-İslam filozoflarının 

felsefe tarihindeki yeri 

ve Avrupa felsefesine etkileri 

gösterilmekte 

• İkinci bölümdeyse bilgi problemi, 

mantık, ahlâk, estetik, 

politika, metafizik konularında 

ilkeler açıklanmaktadır. 

272 sh. 350.-TL. 

• Tarih boyunca yetişmiş olan 

bazı ünlü filozofların, gerek 

şahsiyet ve gerekse toplum 

açısından sahip oldukları (veya 

olmaları gerektiği) özellikleri 

gösteren eser... 

• Beş ciltte tamamlanacak olan 

bu eserler milli benliğimizi 

bulmamıza yardımcı önemli 

bir külliyattır. 

240 sh. 350.-TL. 

• Türk-İslâm Kültüründe tasavvuf 

anlayışı. 

• Tasavvuf terbiyesinin sağlayabileceği 

sosyal faydalar 

• Sosyolojik bakımdan lâiklik 

ve İslâm. 

• İslâmi öz'ün resmi hukuka temel 

olabileceğine dair sosyolojik 

ve tarihi deliller. 

• Tasavvufun işlediği dini akideler 

ile sosyal ilimlerdeki bazı 

kavramların münasebetinin 

anlaşılması 

h. 200.-TL. 

• İslam felsefesinin büyük filozofu 

Farabî'nin devlet felsefesini 

ve bu çerçevede İslâm 

devlet yapısını, müesseselerini 

inceleyen eser... 

• KİTAPTA İŞLENEN KONU/ 

LAR: < 

\ 

- Devletin Menşei J 

Toplum ve devletlerin tasnifi! 

• Fadıl devlet ve müesseseleri , 

BÜYÜK BOY 180 sh 400 -TL.

OKUYUCULARIMIZA İNDİRİMLİ KIT 

TÜRK İSLAM 

ÜLKÜSÜ 

SI AHMET AKVASI i' 

11 

. iHskiS 

TÜRKİSLÂM 

ÜLKÜSÜ , 

aAHMETARVASt 

[D 

EEgHg 

TÜRKİSLÂM 

ÜLKÜSÜ € 

} • nn 

^şSÖ** r . 

FELSEFENİN 

İLKELERİ 

FİLOZOFLARIN 

Felsefeye Giriş 

SOSYOLOJİK AÇIDAN 

Tasauuuf v E Laiklik 

P^J 

De Niluı» JV-Mık 

350 TL 

S^.-t I> Nitel K. Ktık 

350 TL 

Prof, Ot. 

ÂMİRAN K.URTKAN 

200 TL 

BÜYÜK BOY 

M. üuverger 

batrnın 

iki yüzü 

BÜYÜK BOY 

DE;, 

Dr. Bayraktar Bayraklı 

RA.B11 

SEF 

400 TL 

••*TaKatmm\x. 

Ziya Gökaip 

Sosyolojisinde 

Bazı kavramların 

Değerlendirilmesi 

ül.mmmmmi 

KUTLU TÖRE I GÖÇTEN SONRA 

• ALPER 

AKSOY 

o4$n £Rmd 

/kV^JI JUr»Mm SAATLER 

VE 

ÇEHRELER 

Yahya fflkengn 

ALİ AKBAŞ

edebiyat

PDF'lerinizi Online dergiye dönüştürün ve gelirlerinizi artırın!

Delete template?

Save as template ?