Fqcst+S9aY=&limit=0&content_type=application/pdf&fsize=20069793&hid=d148d6a6d4756d137f86e7bed9268e06&media_type=document&tknv=v2&rtoken=876553fcd08c3e4d9acc94b407c85688&force_default=no
Fqcst+S9aY=&limit=0&content_type=application/pdf&fsize=20069793&hid=d148d6a6d4756d137f86e7bed9268e06&media_type=document&tknv=v2&rtoken=876553fcd08c3e4d9acc94b407c85688&force_default=no
Fqcst+S9aY=&limit=0&content_type=application/pdf&fsize=20069793&hid=d148d6a6d4756d137f86e7bed9268e06&media_type=document&tknv=v2&rtoken=876553fcd08c3e4d9acc94b407c85688&force_default=no
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
KURMANCÎ<br />
Jînenîgarî<br />
DEHAYÊ KURD<br />
el-DÎNAWERÎ<br />
Navê wî yê rastîn<br />
Ebû Henîfe Ehmed kurê<br />
Dawud Dînawerî ye. Lê di<br />
qada zanyarî û zanistê de<br />
wek Dînawerî tê nasîn an<br />
jî naskirin. Mirovê zanyar<br />
ê Kurd Dînawerî an jî el-<br />
Dînawerî di sala 820’î de<br />
li bajarê Kurdan Dînawera<br />
di navbera Kirmanşah<br />
û Hemedanê de hatiye<br />
dinyayê. Di 28’ê Tîrmeha<br />
896’an de jî li vî bajarê<br />
qedîm ê Kurdan çûye ber<br />
rehma Xwedê.<br />
Heya dema Dehayê<br />
Kurd el Dînawerî, li ser<br />
axa Kurdistanê û cihên<br />
ku bi Îslamiyetê pîroz<br />
bûne; şopa dehayekî<br />
wisa zana û bi bandor<br />
peyda nebûye. Jixwe di<br />
qada zanyariyê de jî wek<br />
dehayê herî mezin dihat<br />
naskirin. El- Dînawerî<br />
wek damezrînerê, zanista<br />
teqeziyê(Îlmê Kat’iyyet)<br />
jî tê pejirandin.<br />
Dehayê Kurd Dînawerî<br />
di wextê xwendekariya<br />
xwe de, perwerdeya<br />
astronomî, mekanîk û<br />
matematîkê li Îsfexanê; li<br />
Kufe û Basrayê jî perwerdehiya<br />
zimanzanî û helbestê stendiye.<br />
Wek gelek zanyarên Kurd, Dînawerî jî bi zanyariya<br />
xwe û pisporiya gelek zanistên ji hev cuda bal kişandiye<br />
û di wextê xwe de gelekî navdar bûye. Dînawerî,<br />
bi wê pisporiya xwe ya di warê zanistên cuda de, li<br />
gelek herêmên Kurdistanê xwendekar perwerde<br />
kirine.<br />
Dehayê Kurd Dînawerî ji zanista dîrokê heya<br />
bi florayê, ji helbestan heya bi matematîkê gelek<br />
berhem nivîsandine. Bi taybetî jî bi xebatên xwe<br />
yên di qada retorîkê de gelek navdar bûye. Ji ber ku<br />
bi eleqeyeke mezin û zêde li ser civaka gelê Kurd<br />
sekiniye; bi vê armancê jî xebata xwe ya ewil jî li ser<br />
Kurdan nivîsiye. Wextê ku biryara nivîsandina pirtûka<br />
xwe ya bi navê, Kokên Kurdan (Ensab el- Ekrad) distîne,<br />
ji daneyên antropolojîk û etnografîk derdikeve<br />
rê û li gorî van daneyên zanistî pirtûka xwe ya ewil<br />
Kokên Kurdan nivîsiye. Çar jibergirtinên vê pirtûkê<br />
gihaştine roja me. Ev kopyayên pirtûkê ji bo dîroka<br />
giştî ya Kurdan wek çavkaniyên sereke û yên ewil tên<br />
zanîn.<br />
Bêguman cihê Dînawerî, heya dema wî, him di şaristaniya<br />
Îslamiyetê de him jî di ya Kurdan de bêhempa<br />
bû. Dînawerî çiqasî; stêrezan, zanyarê madenê û<br />
endazyarê pîşesaziyê be, ewqas jî botanîst, zoolog,<br />
dîroknas, civaknas, erdnîgarnas, filolog, rexnekarê<br />
wêjeyê jî bû. Bi senifandinên ku kirine alema zanyariyê<br />
heyranî xwe kiriye. Wek mînak di pirtûka xwe<br />
ya bi navê Pirtûka Riwekan(Kitêp el- Nebat) de digel<br />
şîroveyên li ser madenkarî û mekanîka firneyên<br />
biteqîn ev pirtûk ji 6 cîldan pêk hatiye. Di vê berhema<br />
Pirtûka Riwekan de li ser riwek û senifandina wan<br />
ya morfolojîk, hîdrolojî û morfolojiya axê de gelek<br />
agahiyên nû xistine alema zanistê. Ev pirtûka riwek-<br />
26 | Kovara Zanko • 2015 Hezîran
Change language