Ünite 4: Yapı Taşları

ÜNİTE 4YAPI TAŞLARIAtomFarklı Atomlar İçerirOluştururBileşikOlabilirMolekülGösterilirGösterilirFormülOlabilirTek Tip Atom İçerirElementGösterilirSembolOluşurKatıVardırBelirli BirHacmi ve ŞekliMADDEOlabilirOlabilirSıvıVardırYokturBelirli Bir HacmiBelirli Bir ŞekliIsıtılıncaVardırVardırOlabilirGazYokturBelirli BirHacmi ve ŞekliGenleşirKütleHacimYoğunluk

YAPI TAŞLARIYapı TaşlarıOyuncak yapı taşları (oyun blokları), maket yapı taşları ve gerçek yapı taşlarının hepsi de kolaycatutulabilir ve gözle görülebilir. Ancak doğal yapı taşlarından bahsedecek olursak bunları tutabilmekoldukça zordur. Bunun nedeni çok küçük olmalarıdır.Doğal yapı taşlarının ne kadar küçük olduğunu anlamak oldukça zordur, fakat resim sizlere yardımcıolacaktır.Şekilde gösterilen model kauçuğun kimyasal yapı taşlarını göstermektedir. Aynı şekildekurulmuş bir kauçuk parçasının modeli kilometrelerce uzayabilir.Biliminsanları, doğal yapı taşlarını atomlar ve moleküller diye adlandırır. Atom ve moleküllerikeşfetmek kolay olmadı ve çok uzun zaman aldı. Günümüzde biliminsanları;atomların ve moleküllerin ne olduğunu, nasıl dizildiğini, ve neler yapabileceğini ortaya çıkarmıştır.Bu bölümü okuduktan sonra sizler de atom ve moleküller hakkında bilgi sahibi olacaksınız.45

4 4. 1 A- Maddenin Üç HaliKömür, akaryakıt ve bütan en çok kullanılan üç yakıttır. Söz konusu yakıtlar kullanarak maddeninhalleri arasındaki benzerlikleri ve farkları öğreneceğiz. Maddenin katı, sıvı ve gaz olmak üzere üçhali vardır. Madde katı, sıvı ya da gaz halinde bulunur. İstenildiğinde ortam şartları elverişli halegetirilerek madde bir halden diğerine dönüştürülebilir.Katı TanecikleriMaddenin katı hali,Kömür katı bir yakıttır.- Katı tanecikler yer değiştirmez. Katılarherhangi bir kuvvetle hareket edebilirler.- Kırılmazlarsa, şekilleri korunur.- Hacimleri her zaman aynıdır.Maddenin sıvıhali,Sıvı TanecikleriAkaryakıt bir sıvı yakıttır.- Sıvılar akışkandırlar.- Sıvılar girdikleri kabın şeklini alırlar.- Sıvıların hacimleri her zaman aynıdır.Maddenin gaz hali,1) Maddenin hangi halinin belirli bir hacmiyoktur? Nedenini tartışınız.2) Bir taş parçasının hacmini nasılhesaplayabiliriz? Tartışınız.3) I. Akışkandırlar .II. Tanecikleri arasında büyük boşluklarvardır.III. Hacmi bulunduğu kabın hacmineeşittir.Yukarıdakilerden hangileri maddeningaz halinin özelliklerindendir?Araştırınız.Gaz TanecikleriBütan bir gaz yakıttır. Pikniktüplerinde ve çakmaklardakullanılan temel bir gazdır.- Gazlar akışkandır.Yayılabileceği kadaryayılabilirler.- Gazlar şekil değiştirebilir.- Gazların hacimleri dedeğişebilir.Birçok gaz görünmezdir. Dolayısıyla yukarıdabelirttiğimiz özellikleri gözlemlemek dahazordur.Ürün satın alırken ozon dostuürünler alınız.46

4.1 B- Farklı Haller Farklı İşlerYapı TaşlarıKatılar, sıvılar ve gazlar farklı işler için kullanılır.Bunun nedeni, çok farklı davranışlardabulunmalarından dolayıdır.Motosikletin nasıl dizayn edildiğini düşünelim;Katılar, motosiklet şasisinin yapımında kullanılır.Bunun nedeni katıların şeklini koruyabilmesidir.Sıvılar, genellikle akaryakıt olarak kullanılır.(Motosikletlerde sıvı yakıtlar kullanılır). Sıvılaryakıt deposundan makineye kolaylıkla akabilirler.Gazlar, lastikleri doldurmada kullanılır. (Gazla dolulastik tümseğe çarptığı zaman şekil değiştirebilir.)Hal değişimi, maddelerin birçok alanda kullanımolanağı sağlar.Motosiklet makineleri demirden yapılır; fakatdemir, katı halde iken şekillendirilmez. Bununyerine demir eritilir, kalıplara dökülür, soğutulur vekatılaşır.Bazı yakıtlar gazhalindeyken fazla yerkapladığından dolayı, sıvıhalde depolanırlar. Örneğinevlerimizde kullandığımıztüp gaz içerisindeki yakıtsıvı haldedir.1-Katılar motosiklet şasisinin yapımında niçinKullanılır?2-Motosiklet makineleri nasıl üretilir? Açıklayınız.Geri dönüşümlü olan ürünleri kullanmaya özengösterelim.Biliyor muydunuz?Katı demirin eritilmesi bir fizikseldeğişimdir. Bu değişimde yeni maddeoluşmaz. Soğutarak tekrar katı halegetirmek kolaydır.1940 yılında bazı arabalar gaz yakıtkullanırdı. Arabaların tavanlarındakocaman bir gaz torbası taşınırdı.Cam sıvı değildir ama katı da değildir.Bu iki fazın arasında bir durumdadır kibuna, pisudo-katı denir.Maddenin 3 hali olduğunu biliyoruz.Cam, maddenin bu 3 halinden herhangibirisine tam olarak uymuyor.47

4 4.2 A- Cisimler Nelerden Oluşur?Biliminsanlarının hemfikir oldukları açıklama:.DenizYatağınınDışıDeniz yataklarının, içlerindeki hava erveya geç boşaldığından hep aynıdolulukta kalmazlar. Bir deniz yatağınıntıkaçını (hava kapağını ) açtığımızzaman, havanın kaçtığını görmekkolaydır. Şaşırtıcı olan tıkaçı sıkıcakapalı deniz yatağının içerisindenhavanın nasıl kaçtığıdır. Hava tıkaçısıkıca kapalı deniz yatağından nasılkaçar?Hava TanecikleriÇok KüçükOlduğundanKauçuğunGözeneklerindenGeçerDenizYatağınınİçiHava Tanecikleri1) Deniz yatağının yapılmışolduğu kauçuğun içinde çokküçük gözenekler vardır.2) Hava milyonlarca küçükhareketli tanecikten oluşur.Gerçekte bunun doğruluğunu ispatlamak oldukça zordur. En güçlümikroskopla bile gaz taneciklerinin kaçışını görmek mümkündeğildir. Kauçuktan yapılmış deniz yatağında çok küçükgözenekler bulunur. Biliminsanları, katı, sıvı ve gazların çok küçüktanecik dediğimiz atom ve moleküllerden oluştuğunuispatlamışlardır. Atomlar en küçük taneciklerdir. Molekül ise birgrup atomun birbirine bağlanmış halidir.3) Hava gözeneklerden çokyavaş bir şekilde sızar vedeniz yatağındaki havazamanla boşalır.Atomlar Birleşince:Molekül Oluşturur:1) Ağzı sıkıca bağlı bir balonun nasıl boşaldığınıTartışınız.2) Katılar, sıvılar ve gazlar.......................oluşur.3) Molekül ne demektir?Yol güvenliğimiz için araba lastiklerimizdekihavayı düzenli olarak kontrol ettirelim.Biliyor muydunuz?Bu nokta (›.) 1000 000 000 'dançok mürekkep atomu bir arayagelerek oluşur.48

4.2 B- MoleküllerYapı TaşlarıKarışım deneyleri ile moleküller hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz.DifüzyonHavaMolekülleriParfümMolekülleri1) Parfüm Molekülleri havadahızlı bir şekilde yayılır.2) Boya kristalleri sudaçözüldüğü zaman, boya sudaçok yavaş yayılır.3)Mürekkep suda yayılır;fakat bu yayılım çok yavaştır.Bir maddenin başka bir madde içerisinde yayılmasına difüzyon denir.İki gaz (veya sıvı) birbirleri içerisinde kolayca yayılabilir. Bu bize sıvı ve gaz moleküllerinin hareketettiğini gösterir.'Kaybolan Hacim’Cm 3 Cm 3 Cm 3 Cm 3 Cm 3 Cm 3 Cm 3 Cm 3 Cm 3100 100100 100 100100 100 10010080604020050cm 3Su80604020050cm 3Su806040200100cm 3Su80604020050cm 3Su80604020050cm 3AlkolAlkol ve su karıştırıldığı zaman hacmin azaldığı görülür.Bu 'kaybolan hacmi' şöyle açıklayabiliriz; sıvı moleküller arasında boşluklar vardır.Alkol ve suyu karıştırdığımız zaman, su molekülleri alkol moleküllerinin boşlukları arasına girer. Bu dagerçek hacmin beklenen hacimden daha az olmasına sebep olur.Çakıl taşı ve kum karışımında neler olduğunu incelerseniz, bunun mantıklı olduğunu görürsünüz.80604020095cm 3Karışım80604020050cm 3Çakıl TaşıBiliyor muydunuz?80604020050cm 3Kum+ = + = + =80604020085cm 3Karışım1) Difüzyon ne demektir?3 32) 50cm alkol ve 50 cm su karışımının3hacmi 95 cm olur. Nedenini açıklayınız.3) Niçin iki gaz birbiri içerisinde kolaycaYayılır?Gaz molekülleri ortalama olarak 100 m/sn -2000 m/sn hızla hareket ederler.Robert Brown 1827 yılında çok küçük polentaneciklerinin mikroskop altında gelişigüzelhareket ettiklerini fark etti fakat bu hareketinnedeninin su moleküllerinden olduğunuaçıklayamadı.49

4 4.3 A- Gaz BasıncıBalonu şişirdiğiniz zaman içerisine milyonlarca molekül üflüyorsunuz. Gaz molekülleri balonuniçerisine her yöne doğru hareket ederler. Daha önce öğrendiğimiz gibi bir kısmı balonun yapılmışolduğu kauçuk molekülleri arasından dışarıya sızar. Geri kalanlar ise birbirlerine ve balonun iççeperlerine çarparak küçük itmeler yaparlar.Gaz basıncıMilyonlarca itme birbirine eklenip gaz basıncınıoluşturur ve böylece balon şişer.Gaz basıncı, gaz moleküllerinin birim yüzeyeuyguladığı kuvvet ile oluşur.1) Yağ tenekesi (boş bir yağ tenekesi)hava ile doludur. İçerisindeki havadışarıya basınç uygular. Dışarıdakihava da içeriye basınç yapar. Buteneke şeklini korur, çünkü içeridekibasınç ile dışardaki basınç eşittir.2) Yağ tenekesi (gerçekten boştur) hemen hemen içerden dışarıyauygulayacağı gaz basıncı yoktur.O yüzden dıştaki hava tenekeyi sıkıştırabilmiştir.Size ve çevrenizdeki her şeye etki eden havamolekülleri vardır. Her şey hava basıncındanetkilenir. Yüzeyi etkileyen hava moleküllerisayısı arttıkça, hava basıncı artar. Bu küçükmoleküllerin yarattığı basınç hayret vericidir.Yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi, çok güçlü birtenekeyi bile sıkıştırılabilir.1) Barometre ne ölçer?2) Bir basit barometrede,a) hava basıncının artmasıylab) hava basıncının azalmasıyla tüpteki civayüksekliğinin ne olacağını açıklayınız.3)a) Kullanılmış yağ tenekeleri şeklini niçinkorur?b) Tenekeden hava dışarıya çıkarılırsa , niyeteneke sıkışır?4) Astronotlar uzayda niçin özel kıyafetlerkullanmak zorundadır? Araştırınız.Boş sprey kutularını ateşten uzak tutunuz.Barometre, hava basıncını ölçen alete denir. İlkbarometreyi Toriçelli aşağıda anlatıldığı gibiyapmıştır. Bir ucu kapatılmış cam tüp ve civa dolubir kap kullanarak basit birCambarometre yapabilirsiniz. İlk tüp Boşluk(vakum)olarak tüpü civa ile doldurunuz.Daha sonra hızlı bir şekilde tersCivaçevirerek açık ucu aşağıda olacakHavaşekilde civa dolu kaba koyunuz.BasıncıCivanın tüpteki yüksekliği havabasıncına bağlıdır.Civa kabıBiliyor muydunuz?Hava basıncındaki değişim, havadurumunu etkiler.Havanın üzerinize uyguladığı basınçla,bir filin koltuğa oturmasıyla uyguladığıbasınç hemen hemen aynıdır.50

4.3 B- GenleşmeYapı TaşlarıKatılar, sıvılar ve gazlar ısıtıldığı zaman daha fazla hacim kaplarlar, yani genleşirler. Isıtma atomlarınve moleküllerin daha hızlı hareket etmesine ve birbirlerinden uzaklaşmasına neden olur.1) Gazlar genleşir:Elinizin sıcaklığı gaz tüpündeki gazın genleşmesiiçin yeterlidir.2) Sıvılar genleşir:Cam balon sıcak su içerisine konulduğu zamaniçerisindeki su genleşir.3) Katılar genleşir: Soğuk metal küre halkadan rahatça geçerken,ısıtıldığı zaman genleşen metal küre aynı genişlikteki halkadan geçemez.Eğer katılar, sıvılar ve gazlar soğutulursa tam tersi olur. Hepsi küçülür ve büzülür.Genleşme ve büzülmenin etkileriBirçok madde genleşme ve büzüşmeden büyük bir enerji üretir. Sıcak havalarda tren yayları eğrilirve betondan yapılmış kaldırımlar çatlar. Soğuk havalarda telefon telleri gerilir ve kopar. Fakat böylebir olayın gerçekleşmemesi için önlemler alınabilir. Farklı cisimler farklı miktarlarda genleşirler. Ençok gazlar, sonra sıvılar,en az da katılar genleşir.1) Teknisyenler yazın yeni telefon hatlarıçektikleri zaman telleri gevşek şekildebırakırlar. Niçin?2) “Su ısıtıldığı zaman genleşir.”Bu size ne ifade eder?Biliyor muydunuz?Gazlar katılardan yaklaşık 3000 kat dahafazla genleşir.51

4 4.3 C- YoğunlukBatmak ve yüzmek şaşırtıcı olabilir. Hafif bir bakır madeni para, suya atıldığı zaman niçin batar?Çok ağır bir meşe ağacı kütüğü suda niçin yüzer?Batmak ya da yüzmek kütleye bağlı değildir. Cismin yoğunluğu ile ilgilidir. Bakırın yoğunluğunun,suyun yoğunluğundan büyük olmasından dolayı bakır para suda batar. Meşe ağacının yoğunluğu,suyun yoğunluğundan küçük olduğu için meşe kütüğü suda yüzer.Yoğunluk bu yolla tanımlanabilir:3Bir cismin yoğunluğu birim hacimdeki (1cm ) kütle miktarıdır.Yoğunluk birimi santimetre küpteki gramdır, g/cm 3şeklinde yazılır.3Demirin yoğunluğu 7.8 g /cm tür. Bunun anlamı, demirin her santimetre küpünün kütlesinin 7.8 gramolmasıdır.Bir cismin kütlesi ve hacmi biliniyorsa yoğunluğu hesaplanabilir.3Yoğunluk = kütle (gram) / hacim (cm )3Bir meşe ağacı kütüğünün hacmi 2000 cm ve kütlesi 1800 g ise3 3Meşe ağacının yoğunluğu = 1800 g / 2000 cm = 0.9 g/cm .Bir cismin yoğunluğu iki faktöre bağlıdır:- Atomların (veya moleküllerin) kütlesine- Bu atomların (veya moleküllerin) birbirlerine olan uzaklıklarına.Hava Tahta Benzin SuAluminyum Çelik Kurşun AltınAltın birbirine yakın ağır atomlardan oluştuğundanyoğunluğu yüksektir. Gaz molekülleri arasındabüyük boşluklar bulunduğundan gazlarınyoğunlukları çok düşüktür.1) Cismin yoğunluğu ne demektir?32) Suyun yoğunluğu 1 g/cm tür. Bu size ne ifadeeder?3) Bakırdan yapılmış bir madeni para suyaatıldığı zaman niçin batar?Biliyor muydunuz?Deniz suyu içme suyundan dahayoğundur. Bu yüzden denizde yüzmekgölde yüzmekten daha kolaydır.Lut denizinin yoğunluğu o kadarfazladır ki içinde oturur şekildeyüzebilirsiniz.Halk arasında çakıstes (yeşil zeytin)yapımında kullanılan tuzlu suyoğunluğu, taze yumurtayüzdürülerek belirlenir.52

4.4 A- ElementlerYapı TaşlarıBir parça ekmek, odun veya bir parça tırnak uzun süre ısıtılırsa geriye siyah bir katı kalır. Söz konusukatı karbondur ve en basit kimyasaldır. Element diye adlandırılır.Element, kendisinden daha basit maddelere ayrışamayan saf maddeye denir.Karbon bir elementtir; çünkü yalnızca karbon atomlarından oluşur.Elemente diğer bir örnek ise bakırdır. O da yalnızca bakır atomlarından oluşur. 100'ün üzerindefarklı element bulunmaktadır. Her biri kendine özgü atomlardan oluşur. Doğada yaklaşık 90 elementbulunur. Geriye kalanlar ise biliminsanları tarafından sentezlenmiştir.Her bir elementin bir sembolü vardır. 'H' hidrojenin sembolüdür. 'He' ise helyumun sembolüdür.Elementleri bir liste halinde sembolleri ile birlikte Elementlerin Periyodik Tablosunda bulabilirsiniz.Birkaç elementin fotoğrafını ve Periyodik Tabloyu aşağıda görebilirsiniz. (Bazı elementler fotoğraftagörülmezler. Oksijen, hidrojen ve azot elementleri görülmeyen üç gazdır.).......................................................................................................................................Biliyor muydunuz?1) a) Element b) Periyodik Tablo nedir?2) Karbon niçin bir elementtir?3) Resimde görülen elementlerden hangileria) kuyumculukta b) termometrelerde c) suTesisatcılığında kullanılır?Elmas ve kömür aynı elementinfarklı şekilleridir.Şimdiye kadar bulunan en büyükelmas yaklaşık 600 gramdır.Bunun anlamı milyonlarca atomdemektir. Fakat yalnızca karbonatomu içerirler.53

4 4.4 B- Bileşikler1- Demir tozu ile kükürt (sülfür) yeni bir kimyasal oluşturmadan karışabilirler. Mıknatısla demiriayırabilirsiniz.2- Eğer demir ve kükürt karışımını ısıtırsanız karışımın içinde bir parıltı görülür. Bu anda yeni birkimyasal elde edilir. (Bu işlemi çeker ocakta yapmak en uygundur.)3- Yeni oluşan kimyasal demir sülfürdür. Kükürt içerir (fakat içerisinde sarı tozlar görülmez).Demir de içerir (fakat mıknatısla çekemezsiniz).Karışımlar, kimyasal reaksiyonlar, ve bileşiklerKarışımlar, iki ya da daha fazla saf maddenin kendi özelliklerini kaybetmeksizin rastgelemiktarlarda oluşturdukları fiziksel sistemlerdir.İçerisindeki cisimler genellikle kolayca ayrılabilirler. Demir ve kükürt tozları, atomlarını birbirinebağlamadan karışım yaparlar. Fakat karışımın ısıtılmasıyla bir kimyasal reaksiyon gerçekleşir.Böylece demir ve kükürt atomları birbirine bağlanır. Yeni bir kimyasal oluşur.İki ya da daha fazla elementin kendi özelliklerini kaybederek belirli oranlarda birleşmesindenoluşan saf maddelere bileşik denir.Demir sülfür bir bileşiktir; çünkü demir atomları kükürt atomlarına bağlanmıştır. Birçok kimyasal,bileşiktir.demirkükürtdemir kükürt karışımıkarışımısıdemir vekükürtreaksiyonaFotoğraflarda en çok bilinen iki bileşik gösterilmektedir.Bir bileşiğin ismi, içerisinde hangi elementlerden oluştuğunubelirtir. Örneğin bakır iyodür, bakır ve iyot içerir.1) Bileşik nedir?2) Demir ve kükürt ısıtıldığı zaman kimyasalreaksiyon gerçekleşir. Reaksiyonda neler olur?3) Atomları karışımdan ayırmak, bileşiktenAyırmaktan kolaydır. Niçin?SuBiliyor muydunuz?Bir milyonun üzerindekimyasal bileşik bilinmektedir.Bazı bileşikler beş veyadaha fazla elementin birbirinebağlanması sonucu oluşur.54

4.4 C- Kimyasal Reaksiyonlarda Enerji DeğişimiYapı TaşlarıBir parça ince bakır folyo klor gazı içerisine konursa, biralevin parladığı görülür, ısı ve ışık enerjisi de açığa çıkar. Bukimyasal reaksiyon sonucunda mavi yeşil bir katı oluşur. Sözkonusu katı bakır klorürdür. Bahsedilen kimyasal reaksiyonuaşağıdaki gibi yazabilirsiniz.bakır + klorbakır klorür + enerji(ısı ve ışık)Kimyasal denklem, kimyasal tepkimeyi kısaca anlatmayoludur. Başka bir deyişle kimyasal denklem, tepkimede yeralan maddelerin kelime, sembol ve formüllerlegösterilmesidir.Bakır klorürü, bakır ve klor atomlarına geri çevirmekistersek, elektrik enerjisi vermemiz gerekir.Elektrik enerjisinin yaptığı:bakır klorür + elektrik enerjibakır + klorBirçok element arasında gerçekleşen reaksiyonlarda enerjiaçığa çıkar.Bu tür reaksiyonlarda reaksiyonu başlatmak için enerjiyegereksinim var, fakat reaksiyon başladıktan sonra daha çokenerji açığa çıkar.Bileşikleri parçalamak için enerjiye gereksinim var.enerji birbirine bağlı atomları ayırmak için gereklidir.BuBiliyor muydunuz?1) Bileşikleri bileşenlerine ayırmak içinenerjiye niçin ihtiyaç vardır?2) Bir parça ince bakır folyo klor içerisinekonulduğu zaman reaksiyon oluştuğunu nasılAnlayabilirsiniz? (2 neden belirtiniz.)Alüminyum, kalsiyum, sodyumve magnezyum elementlerikendi bileşiklerinden elektrikenerjisi yardımı ile elde edilir.Bileşikleri, elektrik enerjisiyardımı ile bileşenlerineayırmaya elektroliz denir.55

4 TEST 41- Aşağıdaki cümlelerde bulunan boşlukları uygun kelimelerle doldurunuz.a) Katılar ve sıvılar ısıtılınca ……………………..(genleşir/büzüşür)b) Fırınların içerisindeki raflar fırın sıcak iken daha …………..(zor/kolay) takılır.2-Katıların sıvıların ve gazların benzerlik ve farklılıklarını gösteren aşağıdaki tabloyu tamamlayınız.Tanecikler arasındaki boşluklarKatı Sıvı GazAkışkan olmalarıŞekilleriHacimleriSıkıştırılabilmeleri3-Çevrenizde bulunan beş katı nesnenin adlarını yazınız. Bu nesnelerin neden katı olduğunuaçıklayınız.34-İçerisinde su bulunan dereceli silindire 19 gramlık bir çakıl taşı atıldığında hacmi 25cm ten333cm e yükseliyor . Çakıl taşının yoğunluğu nedir.5- X, Y, Z maddelerinin hacimleri eşit olarak alındığında X maddesi 25gram olarak, Y maddesi 48gram olarak ve Z maddesi ise 36 gram olarak tartılıyor. Bu maddelerin yoğunluklarını küçüktenbüyüğe doğru sıralayınız.Katıların tanecikler arasındaki çekim kuvvetleri çok fazla olduğundan tanecikler birbirine çokyakındır; dolayısı ile katı tanecikleri yer değiştirmezler, bulundukları hacmi ve şekli korur.Sıvı taneciklerinin aralarındaki çekim kuvvetleri katılara oranla daha az olduğundan dolayıtanecikler haraket edebilir dolayısı ile sıvıların belli bir hacmi varken belirli bir şekilleri yoktur.Gazların tanecikler arasındaki çekim kuvvetleri yok denecek kadar az olduğundan dolayı gazlarserbestçe her tarafa haraket edebilir, tanecikler arasında büyük boşluklar vardır.6- Yukarıdaki bilgileri kullanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.a) Katıların yoğunluğu sizce sıvı ve gazlara göre nasıl olmalıdır?b)Katıların neden belirli bir şekli ve hacmi vardır?c)Sıvılar neden bulundukları kabın şeklini alırlar?d)Gazlar neden sıkıştırılabilirler?56

Çoklu Zeka EtkinlikleriYapı TaşlarıDergilerden ve gazetelerden yararlanarakmetallerin kullanım alanlarını gösteren birposter hazırlayınız. Örneğin bir araba resminiposterinize yapıştırarak işe başlayabilirsiniz.Canlıların en küçük yapı taşı olan hücre demilyonlarca atomdan oluşmuştur. Moleküller,atomlar, atom çekirdeği ,protonlarelektronlar ve nötronlarla konuşup görevlerihakkında bilgi aldığınızı anlatan bir hikayeyazınız._______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________Veya evinizde renkli oyun hamurundanyararlanarak birkaç elemente örnek atommodelleri hazırlayınız ayrıca değişik türdeatomları birleştirerek tuz veya su gibi birkaçtane bileşik modeli oluşturun.Aşağıdaki tabloyu defterinize çiziniz ve her birelement için tahmini sembolünü yazınız. Yazdığınızsembollerin doğruluğunu araştırınız.ElementKarbonOksijenFlorGermanyumİyotLityumHidrojenMagnezyumFosforPotasyumDemirElementintahminisembolüElementingerçek sembolüListede adı yazmayan elementleri detablonuza ekleyebilirsiniz. Elementlerin sembollerihangi mantığa göre yazılmıştır.Katı, sıvı, molekül, yoğunluk, basınç, gaz,çözen, hacim, bileşik, element.E M İ C A H S FTBHAN İ K L İ B V İELUKM O L E K Ü L EEÇNIL E U G Ğ O Y İELĞUD O O N E Z Ö ÇEMYESiz de ünitede geçen diğer kavramları kullanarakörnekteki gibi bir bulmaca hazırlayabilir misiniz?CASADİTAZDIIBTABLŞKM57

4Çoklu Zeka EtkinlikleriYapı TaşlarıBiraz da müzik sözü yazalım.Son zamanlarda popüler olan şarkılardanbirinin melodisinin üzerine, maddeünitesinde geçen kavram veya ilkelerikullanarak yeni sözler yazınız.Mesaj gönderelim.Aşağıdaki mors alfabesini kullanarak birarkadaşınıza internet üzerinden element ,bileşik yoğunluk gibi konu ile ilgili terimlerinaçıklamasını yapan bir mesaj gönderin.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________Portakalı batırınBir tas suda bir portakalı yüzdürün.Portakalı batırmaya çalışın batmayacaktır.Portakalın kabuğunu soyun ve suya geri koyunNe olacağını gözleyin . Gözlemlerinizsonucunda portakalın hangi durumda dahayoğun olduğunu açıklayan bir rapor yazın._____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________Şişeden termometre yapalımCam şişeyi soğuk su ile doldurun. Suya birkaçdamla gıda renklendiricisi ekledikten sonraşişeye taşana kadar su duldurun.Kamışın etrafına 10 cm'lik pipet üstte kalacakbiçimde oyun hamuru dolayın. Bunu yaparkenpipete hasar vermemeye dikkat edin.Oyun hamurunu şişenin ağzına geçirin.Kenarlardan hava sızmadığından emin olun .Bir miktar su pipetin içinde yükselecektir.Şişeyi bir tas sıcak suyuniçinde 5 dakika bekletipçıkartın . Pipetteki suyükselecek ve sonradüşecektir.Bu termometre ile klasiktermometre arasındabenzerlik ve farklılıklarıyazın.pipetiniçindeki sugenleşiyor.sıcak susu dışarıakabilir.58