Elbek ve diğ., / E. Ü. Su Ürünleri Dergisi 20(1-2): 173 - 183daimi ve geçici olmak üzere toplam 177personel çalıştığı, çalışanların %69’unundaimi işçilerden %31’inin ise geçiciişçilerden oluştuğu gözlenmektedir (Şekil1). Dalyan başına çalışan işçi sayısı iseortalama 15.56’dır. Geçici işçiler dalyanınyeni sezona hazırlanmasında ve üretimdöneminde çalıştırılmakta, bu dönem 6aylık bir çalışma periyodunukapsamaktadır. En fazla personel istihdameden, Köyceğiz Dalyanı olarakgörülmektedir. Aynı zam<strong>and</strong>a daly<strong>and</strong>açalışan işçi sayısı ile dalyan alanı arasındada kuvvetli ve pozitif yönde bir ilişkidebelirlenmiştir (r=0.87). Diğer bir söylemledalyan alanı büyüdükçe çalışan sayısıartmaktadır. Dalyanların tahsis süresinin 2ile 50 yıl arasında değiştiği belirlenmiştir.Bu yasal tahsis süresi devlet kurumlarıtarafından yeni kira sözleşmesi öncesindeve her dalyan için ayrı ayrıbelirlenmektedir.Dalyanlarda kuzuluk, paragat,uzatma ağları, tül ığrıp ve pinterle avcılıkyapılmaktadır. İncelenen dalyanlardatoplam üretim 504.89 ton’dur. Dalyanbaşına yaklaşık 51 ton üretimgerçekleşmekte olduğu saptanılmıştır(Şekil 2). En fazla hasat edilen türler;kefal, çipura ve levrektir (Tablo 4).Boğaziçi Dalyanı’nda, dalyan kanalındaağ kafeslerde çipura yetiştiriciliğiyapılmaktadır (Şekil 3).Şekil 2. Kuzuluklardan balık hasadı (projeekibi, 2001)Şekil 1. İncelenen dalyanlarda devamlı vegeçici olarak çalışan personelin oranıŞekil 3. Boğaziçi (Tuzla) Dalyanı Kanalı’ndaağ kafes yetiştiriciliği (Proje ekibi, 2000)Tablo 4. Dalyanlarda üretim durumuDalyanÜretimHasat Edilen TürlerHasat YöntemiAdıMiktarı (ton)Sakızburnu Kefal, Yılan, Levrek Kuzuluk 8.00HomaKefal, Çipura, Yılan, Lidaki, Levrek, Kuzuluk, Kargılı Ağlar,DilUzatma Ağları25.00Boğaziçi Kefal, Çipura, Lidaki, Levrek Ağ 32.00Akköy Kefal, Çipura, Yılan, Levrek, Dil Ağ, Kuzuluk, Pinter, Paragat 37.00GüllükKefal, Çipura, Yılan, Levrek, Dil,MırmırKuzuluk 54.00Ragıppaşa Kefal, Çipura, Levrek, Dil Kuzuluk, Ağ 59.00Cüzmene Kefal, Çipura, Dil, Mırmır Kuzuluk, Ağ 13.50Peso Kefal, Yılan, Levrek Kuzuluk, Ağ, Pinter 15.50KöyceğizKefal, Çipura, Yılan, Levrek, Mırmır,YengeçKuzuluk, Pinter 128.89Karina Kefal, Çipura, Lidaki Kuzuluk, Ağ 132.00Toplam Üretim 504.89178
Elbek ve diğ., / E. Ü. Su Ürünleri Dergisi 20(1-2): 173 - 183Dalyanlarda avlanan ve yetiştirilensu ürünlerinin kooperatif ya da aracılartarafından pazarlanması yapılmaktadır.Bu ürünler çoğunlukla yerel pazardadeğerlendirilmekte ve bir kısmı ise büyükmetropol kentler olan İzmir ve İstanbul’agönderilmektedir. Genellikle pazarlananürünler kefal, lidaki, yılan, levrek, dil,çipura balıkları ve havyardır. Kasalaraistiflenip buzlanan balık, pazarakamyonlarla taşınmaktadır. Dalyanlardanelde edilen balıkların tamamı yurtiçipiyasada pazarlanmaktadır. Şahısişletmeleri ürünlerinin büyük birbölümünü kendilerine ait satış yerlerindepazarlamakta, bir kısmını ise büyükşehirlere götürmektedirler. Kamuişletmesinde olan dalyanlar dönersermaye aracılığıyla ürünleri balık halindeve kendi satış yerlerindepazarlamaktadırlar.Tartışma ve SonuçGeçmişten bugüne ve geleceğe yönelikbir değerlendirmede, doğal, kültürel,sosyal ve ekonomik yönleriyle erişilmezulusal varlıklar olan lagüner alanlarıngiderek yozlaştığı, karasallaştığı ve yokoldukları görülmektedir.Kuşkusuz geniş bir coğrafyada yeralan çeşitli lagüner alanların ya da göllerinkendine özgü sorunları bulunmasına karşın,bazıları bir bütün olarak elealındıklarında, benzerlik içeren vebirbirinden soyutlanamayacak nitelikteortak sorunları içerdiklerisaptanabilmektedir.Dalyanlar oldukça geniş yüzeyalanlara sahip, yetiştiricilik şartlarınabüyük or<strong>and</strong>a uygunluk gösteren, doğal suürünleri yetiştiricilik ve avlamabölgeleridir.Özellikle su ürünleri yetiştiricilikişletmelerinin gereksinim duyduğu balıklarvasının doğadan kontrollü temininde vekuluçkahane tesislerinin kurulabilmesiiçin optimum şartları sağlaması yönündenönemli bir kaynaktır. Modern dalyanlarbalık avlama sahasından öte geniş biryetiştiricilik alanıdır. Özellikle yem, sudeğişimi için gerekli enerji, alan, stoktemini gibi maliyet faktörlerinin düşükolması göz önüne alındığında, kontrollü,yarı kontrollü ve kontrolsüz tekniklerlebalık yetiştiriciliğinin yapılmasına olanaksağlarlar (Tolon, 1998).Bu araştırmada, 1997 yılındadalyanlar üzerinde yapılan TarımsalSanayi Projesi verilerine göre 29 olarakgörülen aktif Ege dalyanları sayısının2000 yılında 10’a düşmüş olduğu tespitedilmiştir. Kimi dalyan yöneticileriyüksek kira talep edilmesi, kimileri isevergiler ve kiralama işlemleri için birçokbelge istenmesi gibi nedenlerle dalyanişletmeciliğinden vazgeçildiğini ifadeetmişlerdir. Bu durum, bakımsızlık,yetersiz teknik yatırım ve gerekliiyileştirme çalışmalarının yapılmamasınaneden olmakta ve dalyanlar su ürünleriavlama ve yetiştiricilik alanı olmaözelliğini kaybetmektedirler. Bubağlamda dalyan işletmeciliği teşvikedilerek ve denetleme çalışmalarına dahafazla yer verilerek, dalyanlarda TarımBakanlığı ve dalyan yönetimlerininişbirliği ile ıslah ve bakım çalışmalarınınarttırılması aktif dalyan sayısınınartmasında önemli rol oynayabilecektir.Kimi dalyanlarda ise geliştirme veıslah amacıyla uygulamaya alınanprojeler, yetersiz yatırım, yanlış planlama,teknik eleman ve bilgi eksikliği nedeniyleetkin olarak uygulanamaz durumagelmiştir. Cüzmene Dalyanı’ndaki betonkuzuluk sistemleri, Tuzla (Boğaziçi)Dalyanı’ndaki larva üretim tesisi, KarinaDalyanı’ndaki işleme tesisi ve yaklaşıktüm dalyanlarda bulunan kışlatmahavuzları yüksek yatırım maliyetli ancakaktif olarak kullanılamayan sistemlerdir.Bu bağlamda ilgili projelerde çalışacakkişilerin yapılacak işlere göre formasyonalmış olmasına özen gösterilmesi ile busorunlar nispeten azalacaktır.Yapay dalyanların ve dalyangeliştirme projelerinin planlanmasında179