28- ÇANAKKALE

Türkiye’nin Manevi Başkenti, Şehitler Diyarı, Barışın KentiÇANAKKALE

TarihçeTARİH ÖNCESİ DÖNEMLERDEÇANAKKALEAsya ile Avrupa kıtaları arasında birköprü konumundaki Çanakkale, insanlığınyerleşik hayata geçtiği dönemden,tarihi çağların başlangıcınakadar, önemli kültürlere ev sahipliğiyapmıştır. Binyıllar boyunca farklıtoplumların egemenliğinde kalmışolması, mimarisinde ve günlük yaşamdaoluşturduğu çok renkli mirasınfarklı izlerini göstermektedir.Neolitik Dönem (Yeni Taş Çağı), KalkolitikDönem (Bakır Çağı), Tunç Çağı,Demir Çağı, Çanakkale’de Koloni Şehirleri,Lidya Hakimiyeti, Pers Hakimiyeti,Hellenistik Dönemlerine tanıklıketmiştir..Roma DönemiÇanakkale Bölgesi Bergama Kralı III.Attalos’un krallığını M.Ö.133 yılındabir vasiyetname ile Roma İmparatorluğu’nabırakması üzerine Roma eyaletsistemi içerisine alınmış ve Asiaeyaletine bağlanmıştır.Roma İmparatorluğunun 395 yılındaikiye ayrılmasından sonra Çanakkalebölgesi Doğu Roma İmparatorluğu’nunhakimiyeti altında yönetilmiştir.İmparator Justinian, Sestos’daboğazın geçişini kontrol altında tutmakiçin bir kale inşa ettirmiştir.Çanakkale’de Türk HakimiyetiBölgede Türklerin görünmesi DoğuRoma imparatorluğu dönemine rastlamaktadır.14. yüzyıl başlarında AnadoluSelçuklu Devleti yıkılınca Egekıyılarına kadar uzanmışlar ve Çanakkaleyöresine de yerleşmeye başlamışlardır.Türklerin bölgede askerigüç olarak tekrar görülmesi 1095’deÇaka beyin Nara Burnu önlerine kadarilerlemesi ile başlamıştır.1097’dehaçlıların İznik’i alması ile Anadoluiçlerine çekilen Anadolu Selçukluları,haçlıların çekilmesinden sonra üstüste akınlar düzenleyerek kaybettikleriyerleri geri alarak, Çanakkale yöresinekadar ilerlemişlerdir. Beyliklerdöneminde de Karesi Beyliği sınırlarınıÇanakkale’ye doğru genişletmiştir.Osmanlı İmparatorluğu DönemiÇanakkale boğazında Türk hakimiyetiOsmanlılar zamanında oluşmuştur.1345’te Karesi Beyliği topraklarınınbüyük bölümünü Osmanlılar kenditopraklarına kattılarsa da ÇanakkaleBoğazı üzerindeki hakimiyeti 1354yılında Süleyman Paşanın GeliboluKalesi’ni fethi ile gerçekleşmiştir.Ardından da 1356’da Gelibolu’dansonra Tekirdağ’a kadar Rumeli kıyılarıfethedilmiştir. I.Murad dönemindeAnadolu kıyılarının tamamı Osmanlıhakimiyetine geçmiş, fakat Boğaz’ıntamamen kontrolü Fatih Sultan Mehmed’inİstanbul’u fethinden sonra,Boğaz’ın en dar yerine 1462’de inşaettirdiği kalelerden sonra gerçekleşmiştir.Boğaz bundan sonra, hemİstanbul’un savunmasını üstlenmişhem de Karadeniz –Akdeniz geçişiile ilgili hakimiyet planlarının kilidiniteşkil ederek sürekli askeri öneminikorumuştur.92 idarecinin sesi / Ocak - Şubat - Mart 2015

DUR YOLCUDur yolcu, bilmeden gelip bastığın,Bu toprak, bir devrin battığı yerdir.Eğil de kulak ver, bu sessiz yığın,Bir vatan kalbinin attığı yerdir!.ÖZEL DOSYABu ıssız, gölgesiz yolun sonunda,Gördüğün bu tümsek Anadolu’ndaİstiklal uğrunda, namus yolunda,Can veren Mehmed’in yattığı yerdir!Bu tümsek, koparken büyük zelzele,Son vatan parçası geçerken ele,Mehmed’in düşmanı boğduğu sele,Mübarek kanını kattığı yerdir!...Düşün ki haşrolan kan, kemik, etinYaptığı bu tümsek, amansız, çetin,Bir harbin sonunda bütün milletin,Hürriyet zevkini tattığı yerdir!...NECMETTİN HALİL ONANwww.tid.web.tr93

ÇanakkaleSavaşları94 idarecinin sesi / Ocak - Şubat - Mart 2015

Gelibolu Tarihi AlanıGelibolu Yarımadasının uç kısmında, Morto Koyu gerisinde yükselen Hisarlık Tepe üzerindedir. ÇanakkaleSavaşlarında şehit olanların hatırasına inşa edilmiştir.Temeli 19 Nisan 1954 tarihinde atılmış ve 21 Ağustos1960 tarihinde ziyarete açılmıştır. Ana kaidenin ayaklarındaki rölyefler 2002 yılında tamamlanmış, 2004 yılındatören alanı ve sembolik şehitlikte değişiklikler yapılmıştır. 2005 yılında restorasyondan geçen anıt,2007 yılında bulunduğu alana yeni şehitlik inşa edilmesiyle son şeklini almıştır.ÖZEL DOSYAYüksekliği 41.70 cm olan abide, 625 metre karelik bir alanda dört ayak üzerinde yükselmektedir. Uzaktanbakıldığında Mehmetçiğin “M” harfi şeklinde gözükmektedir. Abidenin tavanına mozaikten bir Türk Bayrağıişlenmiştir. Abidenin girişinin sol tarafında ise 1992 yılında yaptırılan sembolik şehitlik, yurdumuzun herköşesinden Çanakkale’ye koşarak en kıymetli varlıkları olan canlarını veren şehitlerimiz için yaptırılmıştır.Şehitliğin giriş kapısının hemen sağda Mustafa Kemal’in 1934 yılında yabancı askerlere hitaben yazdığı vezamanın İçişleri Bakanı Şükrü Kaya tarafından Anzak Günü’nde okunan sözleri yer almaktadır:“Uzak diyarlardan evlatlarını harbe gönderen analar! Gözyaşlarınızı dindiriniz. Evlatlarınız bizim bağrımızdadır.Huzur içindedirler ve huzur içinde rahat uyuyacaklardır. Onlar, bu toprakta canlarını verdikten sonra artıkbizim evlatlarımız olmuşlardır.”www.tid.web.tr95

Kilitbahir Kalesi veSarı Kule MüzesiKilitbahir yerleşim alanına doğrudevam ettiğimizde, sağda DeğirmenBurnu Tabyası, sol taraftakiiskelenin yanında Yüzbaşı TahirBey Anıtı’nı görürüz. Sağ taraftakitepelere doğru baktığımızda,55 metre yüksekliğindeki “MehmetçikSilueti”ni görürüz. Sağ taraftaki“Kaşıkçı Dede” mezarınınyanından ilerleyerek, Kilitbahir Kalesikapısından geçmiş oluruz. Aynıdönemde yapılmış olan ÇimenlikKalesi 1200 m. karşısındadır. Kanunidöneminde gözetleme amaçlıolarak yapılan “Sarı Kule”de, savaşeserleri sergilenmektedir.Namazgah TabyasıSarı Kule’nin güneydoğusunda bu bölgenin en büyük tabyası görülmektedir. Abdülaziztarafından yaptırılan tabyada yirmi altı bonet ve aralarında irili ufaklı onaltı topyatağından oluşmaktadır. Deniz savaşları ile ilgili belgesel film oynatılmakta, denizsavaşında batırılan gemilerin maketleri ile kazı sırasında çevrede bulunan savaşmalzemeleri sergilenmektedir.96 idarecinin sesi / Ocak - Şubat - Mart 2015

Seyit Onbaşı-RumeliMecidiye Şehitliği veMecidiye TabyalarıYolun sağ tarafında ilerlediğimizde, Rumeli MecidiyeŞehitliği ve Tabyaları karşımıza çıkar. 18Mart günü yapılan müthiş bombalama sonucuhayatını kaybeden şehitlerimiz, hemen sol taraftakiMecidiye Şehitliği’ne gömülmüşlerdir.Güneye doğru uzanan ikinci tabyada, Seyit Onbaşıve Niğdeli Ali’nin gayretleriyle 276 kilogramlıkmermiyi taşıdığı heykeli görürüz.Havuzlar ŞehitliğiSeyit Onbaşı heykelinden yaklaşık iki kilometre sonraçeşmelerden akan suların toplandığı Havuzlar Bölgesi’negeliriz. Bu havuzlardan biri günümüze ulaşmıştır.12 Haziran 1915 günü Kerevizdere Muharebeleri’ndeşehit olan, iki subay ve sekiz askerin kemikleri, 1961 yılındabir dernek tarafından buraya gömülerek, altı metreyüksekliğinde bir anıt şehitlik düzenlemesi yapılmıştır.ÖZEL DOSYASoğanlıdere ŞehitliğiKıyı boyunca 2 kilometre daha gittiğimizde, sol taraftaKaranfil Burnu’nu, sağ taraftaki yükselti üzerindede Baykuş Bataryası’nı görürüz. SoğanlıdereVadisi’ne girdiğimizde 7. Tümen Hastahanesi’ndetedavi edilirken şehit olan 600 askerimiz için yaptırılanSoğanlıdere Şehitliği’ni görürüz.www.tid.web.tr97

İlk Şehitler AnıtıFransız Mezarlığı’nınbatısındaki “Kanlı Dere”üzerinden geçtiğimizde, sağtarafımızda Skew BridgeCemetery, yaklaşık birkilometre kuzeyinde deRedoup Cemetery görülür.Geriye dönüp güneye doğruilerlediğimizde SeddülbahirKöyü’ne geliriz. Burada HaticeTurhan Valide Sultan’ınyaptırdığı kaleyi görürüz .Bukale 3 Kasım 1914 tarihindebombalandığında kalenincephaneliğinin havaya uçmasısonunda verdiğimiz seksenaltışehidin yattığı yeri görürüz.Şahindere ŞehitliğiSoğanlıdere Vadisi’nden tırmanarak, sağ tarafımızdaki Behramlı köyüyakınından geçip Şahindere Şehitliği’ne ulaşırız. 1969 vatan evladı içinyapılan bu şehitlikte, gerçek, kefensiz gömü yerleri mevcuttur.98 idarecinin sesi / Ocak - Şubat - Mart 2015

Sargı Yeri (Zığındere) Şehitliği“Son Ok Anıtı”nın yanından ZığındereVadisi’ne ineriz. Buradaki en büyükaçık hava hastanelerimizden biriolan sargı yeri, düşman uçaklarındanatılan el bombaları ve gemilerdenatılan mermilerle şehit edilen çoksayıda doktor askerimizin anısınadüzenlenmiştir.Nuri Yamut AnıtıSargı Yeri Şehitliği’nden güney-batıyadoğru gittiğimizde Nuri YamutAnıtı ile karşılaşırız. Zığındere Muharebelerindeölen yaklaşık onbin vatanevladının anısına, 1943 yılında,Nuri Yamut Paşa tarafından yaptırılmıştır.100 idarecinin sesi / Ocak - Şubat - Mart 2015

57. Piyade Alayı ŞehitliğiKuzey yönüne doğru ilerlediğimizdeMustafa Kemal’in 25Nisan 1915 günü “Ben size taarruzemretmiyorum, ölmeyiemrediyorum” komutu ile taarruzeden ve tamamına yakınışehit düşen 57. Alay’ımızınaskerleri yatmaktadır.ÖZEL DOSYAConkbayırıMustafa Kemal ZaferAnıtıMustafa Kemal’in hücum emrini verdiğiConkbayırı’nda, elinde kırbacı veboynunda dürbünüyle görkemli bir heykelibulunmaktadır.www.tid.web.tr101

Mehmetçiğe Saygı Anıtı102 idarecinin sesi / Ocak - Şubat - Mart 2015

ÖZEL DOSYAAnzak Törenleri Kutlama AlanıArıburun Yarları’nın tam alt bölümünde Anzak TörenAlanı bulunmaktadır. Bu alanda her yıl 25 Nisan günüsabahı “Şafak Törenleri” düzenlenmektedir.Kireçtepe Jandarma ŞehitliğiKuzeye doğru yolumuza devam ettiğimizde ulaştığımızKireçtepe’de, Gelibolu Jandarma Komutanı Kadri Beyve jandarma erlerinin gerçek mezarları bulunmaktadır.Bigalı Köyü ve Atatürk’ün Müze EviKireçtepe’den geriye dönerek, Büyük Anafartalar KöyüSembolik Şehitliği’ne uğrarız. Kocadere Şehitliği’ndenBigalı Köyü’ne ulaşırız. Mustafa Kemal’in 19.TümenKomutanı olarak, yaklaşık, bir hafta kaldığı ev “AtatürkMüze Evi” olarak ziyarete açıktır.www.tid.web.tr103

Avrupa ile Asya kıtalarını birbirinden ayıran ve kendiadıyla anılan boğazın kıyısında kurulan kent, Türkiye’ninkuzeybatısında, Trakya’da Gelibolu yarımadası,Anadolu’da Biga yarımadası toprakları üzerinde yer almaktadır.60.2 kilometre kıyı uzunluğuna sahip, Anadolu’nunen batı noktası olan Bababurnu ile Türkiye’nin en batı noktasıGökçeada’daki İnce Burun, sınırları içindedir. Çanakkale’ninAnadolu toprakları, antik dönemde Troas olarak adlandırılanBiga Yarımadası’nı kapsamaktaydı. Kazdağı 1767 metre ile enyüksek dağı’dır.Çanakkale’nin merkez ilçe dışında 11 ilçesi: Ayvacık, Bayramiç,Biga, Bozcaada, Çan, Eceabat, Ezine, Gelibolu, Gökçeada, Lapsekive Yenice’dir. Merkez İlçe’den sonra en büyük ilçesi Biga,en küçük ilçesi ise hiç köyü olmayan Bozcaada’dır.Asya ile Avrupa kıtaları arasında bir köprü konumundaki Çanakkale,insanlığın yerleşik hayata geçtiği dönemden, tarihiçağların başlangıcına kadar, önemli kültürlere ev sahipliğiyapmıştır. Binyıllar boyunca farklı toplumların egemenliğindekalmış olması, mimarisinde ve günlük yaşamda oluşturduğuçok renkli mirasın farklı izlerini göstermektedir.Sebze, meyve, tahıl ve bitkisel ürünler arasında salçalık biber,domates, bakla, şeftali, golden ve Grannysmith elma, şaraplıküzüm, yulaf üretim oranlarının yüzdesiyle Türkiye genelindeüst sırada bulunmaktadır. İlçelerine göre dağılımına baktığımızdaAyvacık zeytin ve zeytinyağı, Bayramiç elma, Bozcaadabağcılık, Ezine hayvansal ürünler ve zeytin, Gelibolu su ürünleri,Gökçeada organik tarım, Lapseki şeftali ve kiraz, Yeniceise kırmızı biber üretiminde öne çıkmaktadır.Türkiye toplam şeftali üretiminin % 16’sı, salçalık biber üretiminin% 16’sı, çeltik üretiminin % 11’i, , kanola üretiminin% 8’i, zeytin üretiminin % 7,3’ü, domates üretiminin % 5,7’si,elma üretiminin % 4,5’i ve bakla üretiminin % 3’ü ilimizde gerçekleştirilmektedir.İlimizde bağcılığa göz attığımız zaman 3500 yıllık bir geçmişinizleri karşımıza çıkmaktadır. Bozcaada Çavuşu, Gelibolu Çavuşu,Karasakız, Kınalı, Mandagözü, Ağustos Üzümü gibi pekçok yöresel üzüm çeşitleri bulunmaktadır. Belli başlı bağcılıkbölgelerimiz Kazdağı, Bozcaada, Gelibolu yarımadası, Lapsekiyöresi ve Gökçeada’dır.Zeytinyağı üretiminin hemen ardından kentin önemli sanayiürünleri arasında yer alan inşaat demiri, seramik, karo fayansve vitrifiye ürünleri, dondurulmuş ve kurutulmuş gıda, suürünleri, süt ürünleri, un, yem, çimento, çinko ve kurşun gibimaden cevherleri ihraç edilen ürünler arasında başı çekmektedir.104 idarecinin sesi / Ocak - Şubat - Mart 2015

Türkiye’nin Manevi Başkenti,Şehitler Diyarı, Barışın KentiÖZEL DOSYAÇANAKKALEwww.tid.web.tr105

Arkeoloji Müzesi (Merkez)Çanakkale’de Müzecilik faaliyetleri Atatürk’ün zamanındabaşlamıştır. 1936’da Zafer Meydanındatarihi mermer ve taş eserler toplanması ile başlanılmış,1965 yılında ise yine aynı meydan dabulunan kilisenin ek binasında Müze Müdürlüğükurulmuştur. 19. yy. sonlarında Çanakkale’nin birçokantik kentinde kazı yaparak bulduğu eserlerinçoğunu yurt dışına çıkaran, çok az bir bölümü Türkiye’dekalan Frank CALVERT’in koleksiyonunun birbölümünün Çanakkale Müzesine devir edilmesi,Ayrıca Troia’da 1932-1938 yılları arasında üçüncüdönem kazılarını yapan Carl BLEGEN’in Troia eserlerindenbir kısmının Çanakkale’ye getirilmesiyleMüzenin koleksiyonu oluşmaya başlar.1959 yılında Dardanos Tümülüs’ünde ortaya çıkarılanzengin buluntular Çanakkale tarihinin Troia’dansonra en önemli keşiflerinden biri olur. DardanosTümülüs’ünde ve Bozcaada’ da, Tenedos antik kentininnekropolünde ortaya çıkan önemli buluntularsonucu bu günkü müze binası planlanmıştır. Yenimüze 1984 yılında yapımı tamamlanarak hizmeteaçılır. Zafer Meydanındaki Müzenin eserleri deyeni müzeye taşınır.Çanakkale Müzesinde; Çanakkale de bulunan antikkentlerden ve çevresinden gelen eserler kronolojiksıra gözetilerek sergilenmektedir. Müzede 12.747arkeolojik eser, 15.237 sikke ve 2.714 adet etnoğrafikeser koruma altındadır.Deniz MüzesiÇanakkale Deniz Müzesi; Çanakkale il merkezinde 1915Deniz ve Kara Savaşları’nın anlatımına yönelik bir bilgilendirmekompleksinin bulunmaması nedeniyle bu ihtiyacıkarşılamaya yönelik çalışmalar sonucunda 18 Mart 1915Deniz Zaferinin 67. yıl kutlama programı kapsamında kurulmuştur.Çimenlik Kalesi’nde mevcut top koleksiyonuna ilave olarak,gönüllülerden oluşturulan bir ekip tarafından savaş alanlarındayüzey taraması yapılmış; komutanlık arşivleri ve envanterleritaranmış, özel kişi ve kuruluşlardan bağışlananmalzemelerin bir araya getirilmesiyle de bu koleksiyon zenginleştirilmiştir.Çimenlik parkı içinde bulunan 1927 tarihli bina müze binasınadönüştürülmüş; 1954 tarihli binanın birinci katı boşaltılarak,Müze İdari Binası olarak düzenlenmiştir. 18 Mart1915 Deniz Zaferi’nin kahramanı olan Nusrat Mayın Gemisi’ninİstanbul Tersane Komutanlığınca 1/1 ölçekli tıpkıyapımının park içinde özel olarak hazırlanan platformunayerleştirilmesi ile müzenin mekansal yapılaşması tamamlanmıştır.Bu çalışmalar neticesinde 18 Mart 1982’de ÇanakkaleBoğaz Komutanlığı Müzesi ismi ile açılışı yapılmıştır.106 idarecinin sesi / Ocak - Şubat - Mart 2015

Aynalı ÇarşıTıflı Camii’ne Zafer Meydanı’ndan girip diğerkapıdan çıkıldığında Aynalı Çarşı’nınönüne ulaşılır. Ünlü Çanakkale türküsündendolayı Çanakkale’ye gelenlerin ziyaret etmekistedikleri mekanların başında AynalıÇarşı gelmektedir.ÖZEL DOSYAGünümüze erişebilmiş orijinal kapısı ve kitabesiyledikkat çeken bu çarşının, türküdeadı geçen Aynalı Çarşı olduğu düşünülmektedir.Ancak kitabesinde Aynalı Çarşı adıgeçmemektedir. Çarşının kırmızı taştan yapılmışkapısı kemerli olup, kemerin kilit taşı,kabartma çiçek desenleriyle süslenmiştir.Kemerin üstünde yer alan kitabe çarşı hakkındabilgi veren en önemli belgedir. Osmanlıca,İbranice ve Fransızca olmak üzere üç dildedir. Osmanlıca kitabede günümüz Türkçesiyle şöyle yazmaktadır:“Adaletliliği ile tanınan Sultan Gazi ikinci Abdülhamid efendimiz hazretlerinin lütuf ve sahip çıkmalarıyla kendinebağlı musevi uyruğundan İlyo Halyo kullarının çabalarıyla yaptırılmış ve gönülde yer tutan çarşıdır. Yıl Hicri Muharrem1307 (Kasım Aralık 1889)”.Yakın zamana kadar harap durumda olan çarşının restorasyonu 2007 yılında tamamlanarak, Çanakkale’ye özgü hediyelikeşya satan dükkanların yer aldığı, turistlerin ilgisini çeken önemli bir alışveriş merkezi olarak kente kazandırılmıştır.Bayramiç Hadımoğlu KonağıBayramiç’teki Hadımoğlu Konağı 18. yüzyıla ait nadir Türk evlerinden biridir. Konağın kitabesinden anlaşıldığınagöre 1795-96 tarihlerinde yapılmıştır. Kitabede sadece Maşallah 1211 yazısı vardır. Ne yapan, ne de yaptıran belirtilmiştir.Bu dönemde Bayramiç’te en önemli yönetici, Hadımoğlu sülalesinden Hadımzade Osman Bey’dir.Camii Kebir Mahallesinde iki sokağın kesiştiği köşedeki konağın, kuzeybatıda iki katlı kemerli girişinden avlusuna girilmektedir.İki katlı konak bahçenin güneyindedir. Konağın her iki katı da aynı plandadır. Ortada bir salon ve salonuniki ucunda bulunan odalardan meydana gelmektedir. Üst örtüsü ahşap ve kiremit kaplıdır.www.tid.web.tr107

Yalı CamiiKent müzesinin karşısında yer alan Yalı Camiikare planlı, kırma çatılıdır. Kuzey kapısınınüzerindeki mevcut mermer onarım kitabesindenanlaşıldığına göre Tavil Ahmet Paşatarafından yaptırılan ilk caminin yanmasıüzerine 1854 yılında Miralay Halil Bey’in gayretleriyleyenilenmiştir. Çok sayıda lahdin yeraldığı küçük bir haziresi de bulunmaktadır.Biga Ulu camiManisa Sancak Beyi Şehzade Mehmed’in (FatihSultan Mehmed) Biga’da bir gece misafirkalıp, kasabanın camisi ve hamamı bulunmadığınıöğrenince yapılmasını istediği, şimdikiUlu Cami ile önceleri Belediye Hamamı denilenhamamın yapıldığı rivayet edilmektedir.Caminin ön tarafında, ince işçilikli mezar taşlarıile ilgi çeken birçok mezar bulunmaktadır.Adatepe Zeytinyağı MüzesiKüçükkuyu’nun Çanakkale girişinde yeralan müze 2001 yilında eski bir sabunhanedenmüzeye dönüştürülmüş güzel bir mekandır.Bahçesinde ise zeytinden üretilmişpek çok ürün satılmaktadır.Müze haftanınyedi günü 08.30-18.30 saatleri arasındaaçık olup giriş ücretsizdir.108 idarecinin sesi / Ocak - Şubat - Mart 2015

ÖZEL DOSYAMıhlı Çayı, Mıhlı Şelalesi ve KöprüsüAyvacık’a bağlı Küçükkuyu’dadır. Mıhlı Çayı’nın bulunduğubölgede, su yolları ve taşları aynen muhafazaedilerek restore edilmiş eski bir değirmene Roma dönemindenkalma kemerli bir köprü eşlik etmektedir.Değirmenin bir kaç km. ilerisinde bir gölet ve bu göleteakan harika Mıhlı Şelalesi bulunmaktadır.Ayvacık Yeşilyurt KöyüAyvacık ilçesine 21 km uzaklıkta, Kazdağları’nın eteklerindedir.Yakındaki Nusratlı’dan çıkarılan taşlarla yapılmışevleri doğayla uyum içerisindedirAyvacık Antik LimanAssos henüz bozulmamış doğal çevresi, denizi, otel, pansiyon ve Kadırga Koyu’ndaki uzun ve temizsahilleri ve köyü ile hemen her yaştaki ziyaretçinin isteklerine cevap verebilecek nadir bir ören yeridir.www.tid.web.tr109

ASSOSAssos, Çanakkale’nin 87 km. güneyinde, Ayvacık ilçesiBehramkale Köyü sınırlarında bulunan antik bir limankentidir. Aynı zamanda bir öğretim merkezi olarak bilinenAssos’ta, İlk çağ’ın ünlü filozofu Aristoteles bir felsefe okulukurmuş zooloji, biyoloji ve botanik konularında da önemliaraştırmalar yapmıştır.110 idarecinin sesi / Ocak - Şubat - Mart 2015

Doğu ve Batı olmak üzere iki girişi olan antik kent, eski birvolkan konisi üzerine kurulmuş olup, güneye doğru uzananteraslar üzerindeki yapı topluluklarından oluşur. Kentin etrafınıçeviren 4 km.lik surların önemli bir bölümü bugünhala ayaktadır. Akropol’de yer alan Athena Tapınağı, ArkaikÇağ’da inşa edilmiş Anadolu’nun en eski Dor tapınaklarındanbiridir. Denize yönelik muhteşem manzarasının yanındabu tapınak, mimari anlamda hem Dor/ Yunan hem İon /Anadolu özelliklerini yansıtması bakımından Ege’nin iki yakasınınkültürel bir sentezini oluşturur.ÖZEL DOSYAAkropoldeki bu tarihi kalıntılar arasında Athena Tapınağı,Edremit Körfezi’nin gün batımında büründüğü muhteşemmanzaranın izlenebileceği en uygun mekandır. Buradan denizedoğru inildikçe agora (çarşı), gymnasium (düşünsel vebedensel eğitim merkezi) tiyatro, bouleuterion (kent meclisibinası) ve nekropol (antik mezarlık) sıralanmaktadır. Antikdönemde tragedya ve komedya gibi oyunların oynandığı4000 seyirci kapasiteli tiyatronun büyük bölümü korunmuşdurumdadır.Akropolün hemen kuzey köşesinde Osmanlı Sultanı I.Murat’ın14. yüzyılda yaptırdığı tek kubbeli cami bulunmaktadır.Behramkale köyü sınırlarındaki Osmanlı döneminden kalmaköprü tümüyle ayakta olup halen kullanılmaktadır.www.tid.web.tr111

Zeus AltarıHomeros, İlyada Destanında Tanrılarınİda Dağında yaşadıklarından ve Troia(Truva) Savaşını buradan izleyip yönettiklerindensöz eder. Tanrılar TanrısıZeus’un da burada yaşadığı ve savaşıizleyip yönettiği yine bu destanda yeralır. Bölgede çalışma yapan araştırmacılarda bu yüksek, denize ve Edremitkörfezine hakim bir tepe üzerine inşaedilen mekanın baş tanrı Zeus’a ait olduğunudüşünmektedirler.Dede Tepe üzerinde bulunan Zeus Altarıolarak tanımlanan alan, kaya kütlesininişlenmesiyle oluşturulmuştur. Bukaya kütlesine kayaya oyuk basamaklardanoluşan merdiven ile çıkılmaktadır.Sunak nişleri, oturma platformlarıve içi oyularak oluşturulan sarnıç mekanıbulunmaktadır. Sunağın altındabulunan oda büyüklüğündeki, içindesu bulunan bu sarnıça Zeus Mağarasıdenmektedir. Antik sunağın hemenyanında Çanakkale Savaşları’na katılanErdem Dede’nin yatırı bulunmaktadır.Bu haliyle Zeus Altarı ve çevresi günümüzdede kutsal alan olma özelliğinidevam ettirmektedir.112 idarecinin sesi / Ocak - Şubat - Mart 2015

ÖZEL DOSYABabakale Osmanlı KöyüBu yerleşim geçmişi ve barındırdığı mimari yapılarıylailgi çekmektedir. Burası aynı zamanda AsyaKıtası’nın da en batı ucudur. Babakale Kalesi, ülkemizinen batı ucundaki Osmanlı kalesidir. OsmanlıDevleti’nin tarihinde inşa ettiği son kale olması bakımındanda özel bir yere sahiptir.Bu döneme ait Ulu Cami, çifte hamam ve çeşmeleriylebezeli olan köy kalenin etrafında gelişmiştir.Günümüzde Babakale, nefis balıkları ve geçmişi1700’lü yıllara dayanan el yapımı bıçaklarıyla, tarihive benzersiz doğasının kazandırdığı haklı ününeün katmıştır.www.tid.web.tr113

KAZDAĞLARIİda KazdağıAntik çağlarda “İda Dağı” olarak anılan Kazdağı, sık ormanları vemadenleriyle antik çağ insanının barınma ve ısınma gibi ihtiyaçlarınıkarşılamıştır. Kazdağı Milli Parkı’na girişler, doğal yaşamıngüvenliğini sürdürebilmek için, izne tabidir. Homeros’un İliada destanıyladünyada adını duyurmuş olan İda, eşsiz bir çeşitliliğe sahipbitki örtüsü, faunası ve kültür varlıkları ile bir dünya mirasıdır.Kebrene, Neandreia, Gargara, Antandros, Skamandros, Skepsisİda Dağı eteklerinde kurulmuş olan antik kentlerdir. Homeros’undestanlarındaki görkemli tasvirlerden çok etkilenen bir çok seyyahİda dağını ziyaret etmiş ve dağa tırmanmıştır.Mitolojiye göre Troia Savaşında hakemlik görevi üstlenen GökTanrı Zeus, savaşı İda Dağı’nın doruklarında tapınak ve sunağınında bulunduğu Gargaron zirvesinden izler.Dünya’nın İlk Güzellik Yarışmasıİda Dağı efsaneleri içerisinde en bilineni dünyanın ilk güzellik yarışmasınadair olanıdır. Yunanistan’daki Thetis’in düğün töreninedavet edilmeyen kavga tanrıçası Eris’in masaya fırlattığı ve üzerinde“en güzeline” yazan altın elmayı paylaşamayan tanrıçalarZeus’un hakemliğine başvururlar. Ancak Zeus, onları İda Dağı’ndakiçoban Paris’e yönlendirir. Çoban Paris’e Zeus’un buyruğunuileten Hermes, altın elmayı ona verir. Bu sırada tanrıçalar Paris’erüşvet teklif ederler. Athena akıl ve zeka, Hera güç vaat ederken,Afrodit dünyanın en güzel kadınının aşkını vaadeder. Paris aşkı seçerekTroia’nın sonunu hazırladığının farkında bile değildir.Troia Kralı Priamos’un oğlu ParisParis aslında Troia kralı Priamos’un oğludur. Annesi Hekabe onahamileyken gördüğü bir rüyada, karnından çıkan ateşler Troia’yıyakmaktadır. Kahinler bunu doğacak çocuğun Troia’nın mahvınaneden olacağı şeklinde yorumlarlar. Bunun üzerine doğan çocuk,bir saray görevlisine teslim edilir ve İda Dağı’nda yok edilmesiistenir. Görevli, bebeği, vahşi hayvanların parçalayacağı düşüncesiyledağa bırakır. Bir çoban tarafından bulunan ve büyütülenParis ise, aslında bir prens olduğundan habersiz yakışıklı bir delikanlıolur.İda ile ilgili Afrodite-Ankhises ve Ganymedes gibi başka mitolojikefsaneler de vardır.Sarıkız Efsanesinden etkilenen yöre halkı her yıl ağustos ayında Sarıkız’ıve babasını anmak için Sarıkız Tepe ve Baba Tepeye çıkarlar.114 idarecinin sesi / Ocak - Şubat - Mart 2015

Küçükçetmi Kaplıcaları (AfroditKaplıcası)Efsaneye göre “cüzzam hastalığına yakalanarakgüzelliği kaybolan Afrodit,Tanrı Zeus tarafından yanından uzaklaştırılır.Afrodit şifa aramak için, İda Dağı’ndagezerken bir kurdun suyun çıktığımağaraya girdiğini görür. Buradan çıkanşifalı sularda hergün yıkanan Afroditcüzzamdan kurtularak eski güzelliğineyeniden kavuşur.”ÖZEL DOSYAAyazmaBayramiç’e 23 kilometre uzaklıktakiAyazma Kazdağı eteklerinde bulunanbir doğa harikasıdır. Mesire yeri olarakdüzenlenmiş olan Ayazma’da küçük birşelale her mevsim önündeki gölete sutaşır. Her yıl Ağustos ayında mitolojiköykünün anısına Ayazma’da güzellik yarışmasıdüzenlenir.www.tid.web.tr115

Bozcaada KalesiBozcaada’ya feribotla ulaşırken tüm görkemiyle sizikarşılayan kalenin, Venedik, Ceneviz ve Bizanslılardöneminden beri kullanıldığı bilinmektedir. Ana kapısındakitamir kitabesinden, kalenin, II. Mahmuddöneminde 1816 yılında adeta yeniden yaptırıldığınıanlamaktayız. Kalenin iç bölümünde Bozcaada ile ilgilitarihi ve etnografik eserlerin görülebileceği bir sergimekanı bulunmaktadır.Bozcaada Kimisis Teodoku Rum Ortodoks KilisesiBozcaada’nın neredeyse her yerinden görülebilen birçan kulesi bulunan, Rum Ortodoks Cemaatine ait MeryemanaKilisesi Rum mahallesinin tam ortasında yeralmaktadır ve ibadete açıktır.Bozcaada AyazmaBozcaada her ne kadar deniz ve kıyı turizmi ile ünlenmişbir ada olmasa da sahip olduğu kıyılar, koylar veplajlar oldukça önemlidir. Adanın en çok bilinen plajıAyazma’dır. Uzun kumsalı ve masmavi denizi oldukçaetkileyicidir. Ayazmanın yanı sıra Habbele Koyu, MermerBurnu ve Akvaryum koyu da oldukça ünlüdür.Bozcada Bağ EvleriŞehir merkezinin dışında geniş bağların içinde yeralanbu taş yapılar, Bozcaadalıların yazın bağda çalışırkenkonakladıkları küçük ve basit yapılardır.116 idarecinin sesi / Ocak - Şubat - Mart 2015

ÖZEL DOSYAAleksandria Troas Antik KentiM.Ö. 4. yüzyılın sonlarında tek gözlü Antigonos tarafındanAntigoneia adıyla kurulmuştur. Kısa bir süre sonra M.Ö. 3.yüzyılın başlarında Makedon Lysimakhos tarafından AleksandriaTroas adıyla tekrar kurulmuştur. Şehir kurulurken,etrafında yeralan Gargara, Hamaksitos, Neandria, Kolonai,Larisa, Kebren ve Skepsis kentlerinin halkları buraya yerleştirilmiştir.Aleksandria Troas, kapsadığı şehir alanıyla Anadolu’nunen büyük kentlerinden biridir. Alexandria Troas’ınsimgesi olan Herodes Attikus Hamamının cephesi yaklaşık100 m. olup, Anadolu’da bugüne değin bilinen en büyükhamam yapısıdır.www.tid.web.tr117

Ezine Kestanbol KaplıcasıGeçmişten bugüne insanlığa şifa dağıtanKestanbol Kaplıcasının suyu 73derece olup, suyunun içerisinde kalsiyumve demir bulunmaktadır. Kestanbolyöresi, Jeolojik yapısı nedeniylesuyunda,havasında ve toprağında dayeterli düzeyde radyoaktivite içermektedir.Ezine ilçesine 18 kilometreuzaklıkta olan Kestanbol Kaplıcasındakonaklama ve yiyecek içecek tesisleribulunmaktadır.Gelibolu Mevlevihanesi17. yüzyılda kurulan mevlevihane çeşitlidönemlerde onarımlar görmüş, 1899-1900 yıllarında Sultan II. AbdülhamidDönemi‘nde yeniden inşa edilmiştir.1920’de Yunan işgalinde cephanelik olarakkullanılmış ve tahrip olmuştur. Restorasyonutamamlandıktan sonraki songörünümüyle eklektik bir üslubu yansıtır.Plan bakımından Galata Mevlevihane’sinebenzemektedir. Günümüzde hem engeniş araziye hem de en büyük Semahane’yesahip olan dünyanın en büyükMevlevihane’si olarak mevlevi törenlerineevsahipliği yapmaktadır.Gelibolu TürbeleriGelibolu, bünyesinde barındırdığı çok sayıda türbesebebiyle Türbeler Şehri ünvanını hak etmektedir.Bu türbelerin bir kısmının denizcilere ait olması daayrıca dikkate değerdir. Bazı türbeler anıtsal bireryapı iken, bazıları daha sadedir. Bu türbelerin en bilinenleri:Bolayır Gazi Süleyman Paşa Türbesi , Hallac-ıMansur Türbesi, Kaptan-ı Derya Saruca Paşa(?-1454) Anıt Mezarı, Sinan Paşa Türbesi, KalenderBaba (?-1384) Türbesi,Bayraklı Baba (?-1410) AnıtMezarı , Çilehane, Ece Bey Türbesi ve KarainebeyliKöyü, Kalafat Mehmet Paşa (?-1793) Mezarı,Kaptan-ıDerya Emir Ali Baba Anıt Mezarı, Kaptan-ı DeryaHüsamettin Paşa Mezarı, Kaptan-ı Derya GüzelceKasım Paşa Mezarı, Hüseyin Becce Gazi Mezarı,Alaettin Kalfa Türbesi, Hocahamza Türbesi, FransızMezarlığı, Namık Kemal’in Mezarı’dır.118 idarecinin sesi / Ocak - Şubat - Mart 2015

GökçeadaGökçeada’nın sert kayalıkları ve denizinbinyıllardır süren aşındırması sonucundaoluşmuş büyük ve küçük bir çok koyu bulunmaktadır.Bunların en ünlüsü YıldızkoyTürkiye’nin ilk Sualtı Milli Parkı’dır. Laz koyu,Gizli Liman, Yuvalı koyu görülmesi gerekenyerlerdir.ÖZEL DOSYAAydıncık Sahili Rüzgar Sörfü ve Kite Sörfyapanların en gözde yerlerinden biridir.Neredeyse yılın her mevsiminde özelliklebalkanlardan gelen turistleri sörf yaparkengörebileceğiniz Aydıncık sahili yaklaşık 2 kmuzunluğunda ve temiz kum tabakasıyla örtülüdür.Kamp yapma ve çadır kurma olanağıbulunmaktadır.Kaşkaval Burnu (Peynir Kayalıkları) Üst üstesıralanmış peyniri kalıplarını andıran ilginçkaya oluşumları nedeniyle bu adla anılmaktadır.Doğa sporları severler için adada bulunmazfırsatlardan birisi de Dereköy yakınlarındakiMarmaros Şelalesi’dir. Bir adada rastlanabilecekender güzellikte doğa harikalarındanbirisidir ve dünyanın en zengin tatlı su kaynaklarınasahiptir.Tuzgölü, Gökçeada’nın güneyindeki Aydıncıksahilinde yeralmaktadır. Değişik minarellerdenoluşan Tuz Gölü’nün koyu renkliçamurunun romatizma, kireçlenme, sedefvb. rahatsızlıklara iyi geldiği söylenmektedir.www.tid.web.tr119

Gökçeada Rum KöyleriDereköy, Kale Köy, Tepeköy, Zeytinli, Eski Bademli olmak üzere adada 5 Rum köyü vardır. Kentsel sit alanı olan buköylerin mimari dokusu koruma altındadır.LapsekiMarmara Denizi’nin Çanakkale Boğazı ile birleştiği noktada, Anadoluyakasında yer almaktadır. Erken dönemlerde “Pityusa”, sonraları“Lampsakos” olarak adlandırılmıştır. Roma Dönemi’nin önemlişehirlerinden biri olarak karşımıza çıkar. Şimdiki Lapseki kentininaltında zaman içinde lahitler ve kitabeler bulunmuştur. M.Ö.V.yüzyıldaLampsakos’da yetişen tarihci Kharon, doğa bilimci Anaksagoras,Metrodoros ve Anaksimenes gibi önemli isimler Lampsakos’udönemin ünlü bilim ve felsefe merkezlerinden birisi yapmıştır.Lapseki ve Çardak iskeleleri, İstanbul’un fethine kadar, Osmanlıkuvvetlerinin Rumeli yakasına geçiş güzergahı olarak kullanılmıştır.Lapseki bölgesinde yaşamış olan antik çağ filozofları için yapılanLâpseki Bilim Anıtı, yine antik dönemde Lapseki’de basılan paralarınarkasındaki Pegasus (Kanatlı At) heykeli ve limandaki deniziniçinde dikilen Denizkızı Heykeli modern zamanların anıtları olarakgeçmişi geleceğe bağlamaktadır.120 idarecinin sesi / Ocak - Şubat - Mart 2015

KAZDAĞLARIYenice OrmanlarıÇanakkale’nin Yenice ilçesi özellikle sahip olduğu ormanlarile turizm açısından çok değerli kaynaklarasahiptir. Endemik Kazdağı Göknar’ı (Abies egui-trojani)ve nadir bulunan türler bakımından da dikkatçekicidir. Kazdağı Göknarı adını Troia Antik kentindenalmakta ve bu türe sadece Kazdağları’nda rastlanmaktadır.ÖZEL DOSYAYenice, trekking, termal turizm, doğa sporları, kuşgözlemciliği gibi alternatif ve ekoturizm olanaklarıbakımından bir cazibe merkezidir. Yenice’nin sahipolduğu 13 gölet muhteşem bir doğal görüntü sunmaktadır.Köylerinin tamamı, ziyaretçilerine yürüyüşyapmak, fotoğraf çekmek ve doğal yiyeceklere ulaşmaolanağı sunmaktadır.Issız Cuma CamiiSeyvan köyü sınırlarındaki Issız Cuma camii yöreninen erken tarihli camisidir. Adı gibi ıssız bir yerde konumlanmıştır.Çevresinde caminin dışında hiçbir mimariyapı yoktur.www.tid.web.tr121

122 idarecinin sesi / Ocak - Şubat - Mart 2015Çanakkale Saat Kulesi