Ebeveynlik ve Okul Öncesi Dönemde Çocuğun Sosyal Gelişimi ...

Olumlu sosyal gelişime katkıda bulunan en önemli ebeveyn davranışlarının başındaaçıklayıcı akıl yürütme gelmektedir. Açıklayıcı akıl yürütmede, anne-baba çocuğuna olumsuzdavranışının başkaları için doğurduğu sonuçları anlatarak, istenmeyen bu davranışıdeğiştirmeyi amaçlar 4 . Burada hedeflenen sadece istenmeyen davranışın o an içinbırakılması değil, o davranışın neden yapılmaması gerektiğinin çocuk tarafından anlaşılmasıve benimsenmesidir. Bu yöntemde, çocuğun başkalarının bakış açısını almasını sağlamayayönelik (“Sen Ali’nin oyununu bozduğunda sence o ne hissetti?”) veya davranışınınsonuçlarına yönelik (“Bu davranışın beni çok hayal kırıklığına uğrattı.”) değişik açıklamalarkullanmak mümkündür. Anne-babaların genel olarak çocuklarına sıcak ve duyarlıdavrandıkları ailelerde bu açıklamalar çocuk tarafından daha çok benimsenmekte vedolayısıyla daha da belirgin etki sağlamaktadır. Bilişsel gelişimin henüz başlarında olduğuiçin yapılan açıklamaları anlamayacağı düşünülen 1-2 yaşındaki çocuklara bile davranışınınsonuçlarının belirgin ve güçlü şekilde söylenmesi, sadece yapmayı bırakmasını söylemektençok daha etkilidir.Çocukta istenilmeyen davranışın olumsuz sonuçlarının değil de, istenilen davranışınolumlu sonuçlarının ön plana çıkarılması da etkili bir başka yoldur. Örneğin, yardım edersekarşısındaki kişinin sevineceği söylenen çocuklar, yardım etmezse karşısındakinin üzüleceğisöylenen çocuklardan daha çok yardım etmektedir 9 . Ev ortamında yardımlaşma, paylaşma,işbirliği ve olumlu davranışlara dair değerler gibi konularla ilgili çok konuşulması daçocukların daha çok olumlu sosyal davranış göstermeleriyle bağlantılıdır.Çocuklar, sosyal davranışları bir başkasını model alarak ve taklit ederek deöğrenebilirler. Model alınan kişi, çocuk tarafından etkili ve güçlü olarak algılanıyorsa veyasevilen biriyse, davranışlarının taklit edilme olasılığı daha yüksektir. Sonraki yıllarda5