Barış Tunç İsa Demir Okay Bensoy Cihad Özsöz - Sosyoloji Notları ...
Barış Tunç İsa Demir Okay Bensoy Cihad Özsöz - Sosyoloji Notları ...
Barış Tunç İsa Demir Okay Bensoy Cihad Özsöz - Sosyoloji Notları ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
sistemin tarihsel gerekliliğini teslim etmiĢtir. 4<br />
Marx'ın mürĢit tutumu, teorisinin<br />
hâlesi sayılırsa, Sosyolog Marx'ı izlemek,<br />
bilimsel çalıĢmalarına daha fazla eğilmeyi<br />
gerektirir. Marx'ta Alman ekolünün de verdiği<br />
bir açılımla felsefi düĢünme arka planı<br />
sağlamdı. Bu tavır, Hegelci diyalektiği<br />
reddinde de bir miktar izlenebileceği gibi,<br />
pozitif bilimleri metafiziğe tercih etmedi.<br />
Sosyal veriler ve maddi yaĢam süreçleri<br />
odağıydı. Sosyal veri Marx'ta geniĢ bir<br />
tarihsel perspektife oturdu. Tarihin ekonomik<br />
yorumu, insanların bilinçli ya da bilinçsiz<br />
tamamen ya da kısmen ekonomik sebeplerle<br />
hareket ettiklerini göstermez. Tersine,<br />
ekonomik olmayan sebeplerinin, rollerinin<br />
açıklanması sosyal gerçekliğin insanların<br />
bilinçlerinde yer almasını sağlayan dolaĢımın<br />
araĢtırılması teorinin önemli parçalarındandır.<br />
Marx, yalnızca kültürel verilerin geliĢim ve<br />
düĢüĢlerini açıklamaya yarayan ekonomik<br />
süreçleri açıkladı: Üretim biçimleri sosyal<br />
yapının ortaya çıkıĢını sağlamaktaysa bu<br />
hareketler uygarlığı meydana getirirdi. Ona<br />
göre, üretim biçimleri, kendi sosyal Ģartlarını<br />
ve yaĢam düzeylerini yaratırlardı. 5<br />
Schumpeter, tarihsel maddeciliğin temel<br />
argümanlarını sıraladıktan sonra örnekler<br />
üzerinden üretim biçimindeki bir değiĢimin<br />
sosyal Ģartları, yapıyı kendiliğinden<br />
değiĢtirmeyebileceğini anlatır. Bu<br />
otomatizasyon, her ne kadar Marksizmin<br />
Ģematik algısında 'kabul edilebilir' bir üstyapı<br />
değiĢkeni uyumsuzluğu olsa da, esasında bu<br />
tip sosyal verilerin fazlalığı altyapının<br />
sanıldığı kadar belirleyici olmayabileceğini<br />
gösterir. Schumpeter'in düz okumasından<br />
kaynaklanan bu Marksizm tespiti, ona göre<br />
üretim ve sosyal kurumlar arasında sanıldığı<br />
kadar kesin, çizgisel bir iliĢki olmadığını<br />
gösterebilir. Ġlerleyen sayfalarda proletarya ile<br />
burjuvaziyi karĢı karĢıya bırakmak adına<br />
Marx'ın üretim iliĢkilerinin, kültürü ve siyasi<br />
tarihi belirleyeceği savıyla sınıflariçi bir<br />
kültürün de kamplaĢmıĢ temelini atacağını,<br />
bunun sosyal sınıfları dar anlamda ele<br />
almaktan ve analitik bakıĢındaki zorunlu<br />
4 age., s. 21.<br />
5 age., s. 27.<br />
17<br />
<strong>Sosyoloji</strong> <strong>Notları</strong><br />
indirgemeciliğe saplanmaktan<br />
kaynaklandığını belirtir. Schumpeter'de Marx,<br />
kendi analizinin tuzaklarından dolayı kendi<br />
kendisinden kurtulamayan, temel ekonomi<br />
bilgisini Quesnay ve Ricardo'dan alan bir<br />
figür olarak gösterilir.<br />
Ricardo'dan temellendirdiği değer<br />
teorisi, mükemmel rekabet ve denge<br />
koĢuluyla, her malın değerinin bu malın<br />
içindeki emek miktarına bağlı olduğunu<br />
anlatır. ĠĢ miktarı, iĢ saati birimiyle ölçülür ve<br />
farklı nitelikteki iĢler zaman ortak paydasıyla<br />
tektip haline dönüĢtürülmeye çalıĢılır. Emeğin<br />
ekonomik değerin temeli olmadığı savına<br />
karĢılık, emeğin ürünün temeli olduğunu<br />
varsayan emek-değer teorisi ciddi bir cevap<br />
bulma sorunu yaĢayabilir, zira bu teori emeğin<br />
homojen ve tek üretim faktörü olması<br />
üzerinden kurgulanmıĢtır. 6 Ara sınıfların<br />
oluĢumu Schumpeter'e göre bu teoride ya pek<br />
incelenmemiĢ ya da proleterleĢme okumasını<br />
sekteye uğratacak bir gerçekle<br />
karĢılaĢıldığında görmezden gelinmiĢtir.<br />
Örneğin, üstün zekalılık, iĢ üretme<br />
kapasitelerindeki fark, tasarruf yoluyla<br />
kapitalistleĢme süreçlerine fazla eğilmediğini<br />
söylediği Marx'ın bu konuda can sıkıcı bir<br />
gerçeği bilerek ıskaladığını anlatır. Halbuki<br />
zeka ve enerji, sanayi üretimindeki iĢ<br />
pozisyonlarında baĢarıyı %90 civarında<br />
etkileyebilen, burjuvazinin doğal bir<br />
eğilimidir. 7 Yine Marx'ın görece az yer<br />
verdiği sermaye birikim biçimlerinden<br />
tasarrufu Schumpeter, klasiklerin kiĢisel<br />
tasarrufu sermaye birikiminden ayırmayan<br />
yanlıĢlarını gösterdiği için önemser, ancak<br />
Marx'ın teorisini de abartılı bulur.<br />
Schumpeter, sermaye birikimiyle tasarruf<br />
arasına konan Marx'taki ayrımı kabul eder<br />
ancak feodal dönemin sonundaki sermaye<br />
birikim süreçlerinde gözlemlenen giriĢimcinin<br />
el emeği, kiĢisel tasarrufu ve doğal zekasını<br />
da öne çıkarır. 8 Marksist teoriye göre; toplam<br />
sermayenin sabit bölümü, özellikle kapitalist<br />
sistemin karakteri gereği, geliĢen üretim<br />
yüzünden çoğalıyorsa sermaye veriminin<br />
6 age., ss. 48-53.<br />
7 age., s. 62.<br />
8 age., s. 37.
Change language