Barış Tunç İsa Demir Okay Bensoy Cihad Özsöz - Sosyoloji Notları ...

Recommendations

Info

MICHEL FOUCAULT’NUN DÜŞÜNCESİNDE İKTİDAR Barış Tunç � GİRİŞ Foucault, yaşadığı döneme her anlamıyla damga vurmuş bir düşün adamıdır. Teorisinin görkemi kadar içinde bulunduğu ve bizzat örgütlediği eylemliliklerle adından sıkça söz ettiren Foucault, iktidarın hazzetmediği bir düşünür olmuştur. Foucault da tam anlamıyla iktidardan uzak durmak istiyordu. Çünkü iktidarın yanında yer alan, nimetlerinden faydalanan kişi bir süre sonra eleştirel vasfını yitirecektir, yitirmese de bu nimetlerden faydalanamayacaktır. Bunun ayırdında olan Foucault, iktidara karşı, iktidardakilerin kendi tarihlerini yazmaya çalışmalarına inat ezilen, yok sayılan, ötekileştirilenlerin sesine kulak vermiş ve onların tarihini yazmaya çalışmıştır. Bunu yapmaya çalışırken oluşturduğu bütünlükçü teoride iktidarın ne olduğunu tarihsel süreç bağlamında ele alarak analiz etmiştir. Ayrıca tavır ve konum itibariyle (doğası gereği) sesi kesilenlerin yanında olması gereken entelektüelin niteliklerini ortaya koyarken zaman içerisinde değişime tabi olan entelektüel tipinin analizini de yapmıştır. Süreç içerisinde değişim gösteren entelektüelin devinim kazanmasında bizzat pratik anlamda rol oynayan Foucault, entelektüele yüklenen anlamlara yeni bir boyut kazandırmıştır. İktidara daha farklı bir perspektiften bakarak, çoğu çağdaşından farklı bir okuma yapan Foucault, klasik � Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Yüksek Lisans Öğrencisi 3 Sosyoloji Notları anlamda iktidarın cisimleşmiş hali olan devletle çok fazla ilgilenmemiş, spesifik anlamda birçok iktidarın varlığını vurgulamış ve bu iktidarların kimsenin tekelinde olmadığını belirtmiştir. Ayrıca iktidarın her yerdeliğini vurgulayan Foucault, direnişinde her yerde olacağını söylemiştir. Ancak bu direnişin nasıl verileceği yönündeki sorulara doyurucu cevaplar vermemesinden kaynaklı eleştirilmiştir. Ancak Foucault, kendisinden istenilen toplumsal anlamdaki peygamberlik rolünü oynamamış, oynamaya kalkıştığı anlarda da eleştirildiğini belirtmiştir. Her ne kadar eleştirilse de (özellikle psikiyatrlar tarafından) yaptığı tespit ve analizler oldukça geçerli olmakla beraber sessiz yığınların iktidar karşısında bir nevi soluk almalarına yardımcı olmuştur. Bu anlamda herhangi bir kalıba, herhangi bir ideolojiye sığdırılmaya çalışılmadan anlaşılmaya çalışılan Foucault, olanca büyüklüğüyle tekrar tekrar keşfedilmeyi beklemektedir. İKTİDAR VE UYUM Foucault‟ nun, iktidar üzerine analizi yalnızca belirli alanlarla sınırlı kalmamış, iktidarın her yerdeliğinden ve bir kişiye bağlı olmamasından bahsederek birçok düşünürün iktidar analizinden farklılaşmıştır. İktidar analizlerinin çoğunun kilitlendiği alan devlet olmuş ve analizler bu doğrultuda yapılmıştır. Ancak Foucault iktidarın cisimleşmiş şekli olan devletin yanı sıra devleti aşan iktidar değil iktidar örüntülerinden bahsetmiştir.
Ayrıca iktidarın tarihsel süreç içerisinde gösterdiği değişimi anlatan Foucault, iktidarın daha amorf bir hal aldığını ve yalnızca şiddet mekanizması üzerinden yürümediğini belirtir. İktidarın daha incelikli teknikler aracılığıyla egemenliği altında tuttuğu toplumdan bahseden Foucault‟ya göre verilen mücadelenin şekli de değişime uğramıştır. İktidar bir ilişki, bir eylem biçimidir. Ama bu, doğrudan doğruya başkaları üzerinde değil, başkalarının şimdiki ya da gelecekteki eylemleri üzerinde bir eylemdir. Bir ilişkinin iktidar ilişkisi olabilmesi için her iki tarafın da sonuna kadar eylemde bulunabilecek durumda olması ve bu ilişkide tüm bir tepki, cevap alanının var olması gerekir. Dolayısıyla iktidar bir eylemler kümesinin bir başka eylemler kümesi üstünde etkili olduğu bir bütünsel yapıdır. İktidar, davranışları ve davranışlarının mümkün sonuçlarına yönlenmektedir. Bu yüzden Foucault iktidarı, bireylerin ya da grupların (delilerin, hastaların, suçluların, çocukların, vb.) davranışlarının yönlendirilme biçimi, yani bir “yönetim” sorunu olarak tanımlıyor (Keskin, 2005; 21). Bizimki gibi bir toplumda sayısız iktidar ilişkisi toplumsal kitleye nüfuz eder, onu belirler, oluşturur; iktidar ilişkileri gerçek söylemin bir birikmesi, bir dolaşımı, bir işleyişi, bir üretimi olmaksızın ne işleyebilir, ne yerleşebilir ne de ayırt edilebilir. Bu iktidar içerisinde, bu iktidardan yola çıkarak ve bu iktidar yoluyla işleyen belirli bir gerçeklik ekonomisi olmadan iktidar uygulaması olmaz. İktidar tarafından hakikat üretimine bağlı kılınırız ve ancak hakikat üretimi yoluyla iktidar uygulayabiliriz. Bu her toplum için geçerli, ama sanırım bizim toplumumuzda iktidar, hukuk ve gerçeklik arasındaki bu ilişki çok ayrı bir biçimde düzenleniyor (Foucault, 2003; 38). İktidar ve hakikatin beraber işlediğini belirten Foucault, iktidar ve hakikatin çatışmadığını söyler. Çünkü iktidar bizzat elinde bulundurduğu bilgilerle hakikat 4 Sosyoloji Notları üretiminde bulunarak hakikat rejimleri oluşturur. Ancak Foucault günümüze kadar oluşturula gelmiş iktidar mekanizmalarının tarihsel süreç içerisinde şekillendiğini belirtmiştir. Bu anlamda modern devlet iktidarını Hıristiyanlığın ilk dönemleriyle bağdaştıran Foucault yeni ve eski iktidar biçimlerini karşılaştırmıştır. Modern Batı devletinin kökeni Hıristiyan kurumlarında olan eski bir iktidar tekniğini yeni bir siyasi biçim altında benimsemiş olmasından kaynaklanmaktadır. Bu iktidar tekniğini pastoral iktidar şeklinde adlandırabiliriz. Bu iktidar nihai amacı bireyin öbür dünyadaki selametini emniyet altına almak olan bir iktidar biçimidir. Bu iktidar salt emir veren konumundaki bir iktidar biçimi değildir. Bunun yanında, sürünün yaşamı ve sefaleti uğruna kendini feda etmeye hazır olmak zorundadır. Sadece bütün topluluğu değil; ayrıca özel olarak toplumdaki her bireyi ömrünün sonuna kadar gözeten bir iktidar biçimidir. Bu iktidar biçimi yalnızca bedene değil ruhlara da nüfuz eder. Kendine adayıcıdır, bireyselleştiricidir. Bunun yanında modern devlet iktidarını oluşturan temellerin pastoral iktidarını yeni bir biçim olarak sunabiliriz. Bu yeni iktidar biçiminde amaç artık insanları öteki dünyadaki selametlerine götürmek değil; daha çok aynı selameti bu dünyada sağlamaktı. Eski iktidar biçiminde düzen aile gibi kurumlar tarafından uygulanıyordu. Günümüzün iktidarında ise bu işlevi polis görüyor. 2 Özellikle şekillendirilen ruhların denetiminin sağlanması çok kolay olmaktadır. Çünkü belirli bir prototip üzerinden sağlanan uyum kalıpları, belirli davranış kalıplarının kullanılmasını önceler. Bu da seslenilecek, yönetilecek bireylerin aynı potada eritilerek benzer kılınmasını sağlar. Benzer kılınan “insanlar”daki “lar” takısı düşürülerek insan genel adı altında toplanan kimseler “biz” olur. Ve ontolojik anlamda var, ancak bireysel farklılık bazında yok olurlar. Bu süreç eski çağlarda bu 2 Ayrıntılı bilgi için Bknz. Michel Foucault(2005), Özne ve İktidar, sf: 65-66-67.
Page 1 and 2: Barış Tunç İsa Demir Okay Benso
Page 3: Bu Sayıda 2 Sosyoloji Notları Oca
Page 7 and 8: eddederek yeni öznellik biçimleri
Page 9 and 10: andan itibaren onu lekeli biri hali
Page 11 and 12: DURKHEIM’IN “AHLAK EĞĠTĠMĠ
Page 13 and 14: otoritesine bu kurallara saygı duy
Page 15 and 16: değil; çocuğu bilinçli ve iradi
Page 17 and 18: JOSEPH A. SCHUMPETER: KAPİTALİZM
Page 19 and 20: oranı da azalacaktır. 9 Sabit ser
Page 21 and 22: sloganlardan uzaklaĢmıĢ bir kapi
Page 23 and 24: faaliyetlerine imza atacaktır. Bur
Page 25 and 26: Elitlere tanınan bu özerk karar a
Page 27 and 28: tasarımlarda kendi kamusunu „dü
Page 29 and 30: yatırımlara yönelemeyecektir. Bu
Page 31 and 32: Poulantzas’ın yanı sıra Carche
Page 33 and 34: hakkındaki kendi hissimizdir, kend
Page 35 and 36: değildir. Bu noktada sanatı siyas
Page 37 and 38: makinesine bağlılık her tür kut
Page 39 and 40: eğitiminin çağdaş sanat eğitim
Page 41 and 42: II. ‘İkinci Cins’e Giden Yol:
Page 43 and 44: olmak isteyen Amerikan kadını, ha
Page 45 and 46: “Öteki” Konumundaki Kadın Bea
Page 47 and 48: KAYNAKÇA Fromm, Eric (1996) Özgü
Page 49 and 50: etapta iktidarın, iktidar bakıĢ
Page 51 and 52: 353; ĠĢler 2007). Halkın yöneti
Page 53 and 54: tanımlarının önemli ve dikkate
Page 55 and 56:
modele iliĢkin çeĢitli çalıĢm
Page 57 and 58:
geliĢmesine katkıda bulunarak kar
show all

Barış Tunç İsa Demir Okay Bensoy Cihad Özsöz - Sosyoloji Notları ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?