marketing europe & anatolia Sayı: 010

Kısa Kısa
Türkiye’deki Muhafazakarlık...
BBDO reklam ajansı,
2012 yılı boyunca Türk
kültürünü ve kültürün belirlediği
davranışları incelediği
araştırma dizisinin
“Muhafazakarlık” başlıklı
araştırması 13 ilde toplumun
farklı kesimlerinden
gelen 250 katılımcı ile
derinlemesine görüşmeler
gerçekleştirilerek yapılan
“Türkiye’deki Muhafazakarlık”
araştırma
sonuçları açıklandı.
Türkiye’de Muhafazakar Olmak : Ne diyoruz, ne yapıyoruz?
Son dönemde kamuoyunun en hararetli konusu muhafazakarlık
tartışması, ya da popüler söylemiyle Türkiye’nin
daha dindar olup olmadığı. Türkiye’de kendisini “dindar”
olarak tanımlayanların oranı 2000 yılından bu yana değişmedi
ve Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığında hayli yüksek
olan %81 oranını koruyor. Benzer bir şekilde Ipsos KMG
tarafından iki yılda bir gerçekleştirilen Türkiye’yi Anlama
Kılavuzu araştırmasının 2012 sonuçlarına göre Türkiye’de
dini inancının hayatına yön verdiğini söyleyenlerin oranı
2007 ile 2011 arasında %72’den %66’ya gerilemiş durumda.
Bu ve buna benzer araştırma sonuçları da eklendiğinde,
Türkiye gittikçe daha İslami bir rejime mi geçecek tartışması
gündeme oturuyor.
Gündelik gözlemlerin ve vurgulanan eğilimlerin tersine,
dindarlığın önemli göstergesi olan dini pratiklerin uygulanmasında
ise negatif bir değişim gözleniyor. 2003’ten
2007’ye, %31,6 olan düzenli namaz kılma oranı %29,3’e;
düzenli oruç tutma oranı ise %65’ten %50’ye gerilemiş
durumda. Ancak kılınan namaz, tutulan oruç gibi somut
sayılarda gözlenen bu eğilim, kişilere düşünceleri sorulduğunda
bambaşka bir tablo çiziyor. Katılımcılar, yükselen
oranlarda (2003’te %21,5; 2007’de %24,8) muhafazakar
olduklarını söylüyorlar. Yani Türk toplumu, sorulduğunda
kendini dindar ve muhafazakar olarak tanımlarken, dini
pratiklerin uygulaması konusunda gittikçe daha az takipçi
oluyor. Tezat teşkil eden bu tutum, bizlere muhafazakarlık
tartışmasının, din ve dini uygulamalardan çok kişilerin düşünce
yapısı ve toplumun kendini nasıl gördüğü ya da görmesi
gerektiği ile ilgili bir konu olduğunu düşündürtüyor.
Kelimenin kökü bize muhafazakarlığın fiziksel bir uğraşıdan
ya da bireysel bir baskıdan çok kişilerin belleğini, hatıralarını
yönetmek isteyen bir ideoloji olduğuna işaret etmekte.
Nitekim, sadece müslüman/islamcıların değil laik/
seküler, Türkçü/milliyetçi ve sol/sosyalist grupların da vurguladıkları,
belledikleri ve herkese de belletmek istedikleri
idealize edilmiş bir geçmiş hayali var. (Ipsos’un 2012 tarihli
araştırmasına göre en güçlü eğilimlerimiz arasında geçmişe
özlem %71 ile ilk sıralarda yer alıyor). Zaten bu hatırlatma
dürtüsü muhafazakârlığı salt bir dünya görüşü olmaktan
ayrıştıran asıl nokta. Muhafazakar düşünce o “ideal”
geçmişi hatırlamak ve tebliğ etmenin yanı sıra, herkesin
hatırladığı eşsiz versiyon haline getirmek istiyor. Çoğu
zaman da yaratılan ideal tasavvura uymayan versiyonlar
şiddetle reddediliyor. İslami muhafazakârların, padişahları
içki içerken gösteriyor diye; milliyetçi muhafazakarların,
Türklüğünden aldığı güç ile değil de teknik üstünlük ve savaş
hilesi ile galip geliniyor diye bir TV dizisine gösterdikleri
tepki, muhafazakar düşüncenin alternatif tasavvurlara
karşı ne derece tahammülsüz olduğunu gösteriyor. Üstelik
bu sadece İslamcı ve milliyetçi muhafazakarlık için geçerli
değil; cumhuriyetin ilk döneminde yaşanan her şeyi olumlayan,
cumhuriyetçi muhafazakarlık ve SSCB döneminde
çekilen acıları gösteren film ve kitapları lanetleyen sosyalist
muhafazakarlık tavır yaklaşım olarak ayrışmıyor ve
farklı tasavvurları aynı dayatmacı, ezberletici tavırla bizlere
belletmeye çalışıyor. Özetle Türkiye’de muhafazakarlık,
belli bir kampa özgü olmaktan ziyade toplumun neyi nasıl
hatırlayacağını yönetmek isteyen, kendi geçmiş tasavvurunu
topluma belletmeye çalışan bir söylemdir.
Muhafazakarlığımızın Kökünde Aile Var
Türk toplumu için aile korunması gereken ve güven duyulan
yegane kurum olarak öne çıkmakta. Nitekim sayısal
araştırmalar da bulguyu sürekli olarak yinelemekte; 2011
verilerine göre Türkiye, kişilerarası güvenin en düşük olduğu
ülke (Türkiye’de %15 olan bu oran İskandinav ülkelerinde
%70’lere varıyor) ama kimseye güvenmediğini
söyleyen Türk toplumunun neredeyse her ferdi (%93) ailesine
tamamen güveniyor. Diğer toplumsal kurumlar bu
denkleme katıldığında ailenin önemi daha da artmaktadır.
Araştırmalara göre Türk toplumu sırasıyla millet (%10),
devlet (%19), din (%22) ve ailenin (%46) korunması gerektiğini
düşünüyor. Muhafazakarlaştığı, gittikçe daha dindar
hale geldiği söylenen bir toplumun, korunması gereken
unsurlarda aileyi, dinin önüne, üstelikte oransal olarak iki
kat önüne alması oldukça şaşırtıcıdır. Gerçekten de Türk
toplumu için en kutsal olan kurum ailedir; din, millet ve
devlet ancak aileden sonra gelir. Türk toplumu için sosyal
dayanışma ağları ve örgütlenmeler kriz anlarında güvenilemeyecek
kadar zayıf; “devlet”, “millet” ve hatta ”din” gibi
soyut kavramlar “aile” gibi kanlı canlı ve somut bir gerçeğe
kıyasla uzak kalıyor. Bu nedenle, 20 yıldır istikrarlı bir
şekilde evlilik kurumuna, aile olmaya inancımızı koruyor,
Avrupa’da çoktan kabul edilmeye başlanan kadının evlenmeden
çocuk sahibi olmasına şiddetle karşı çıkıyoruz
(Avrupa’da bu durumu onaylayanların oranı %47 iken ülkemizde
sadece %7). Bir katılımcımız bu konuya olan şiddetli
reddini şu kelimelerle anlatmaktadır:
“Sonuçta aile kavramı diye bir şey var değil mi? Herkes
böyle yaparsa aile diye bir şey kalmaz. Yani toplumu bozacak
şeyler yapmayacaksın, bence toplum açısından da
insan açısından da. (…)
Aileye olan vurgumuz öyle güçlü ki onu dışarıdan gelebilecek
her türlü müdahaleden koruyoruz. Ne de olsa kol
kırılır, yen içinde kalır. Ailenin sınırları içinde olan sadece
aileyi ilgilendirir ve dış dünyada gerçekleşenler aileyi etkilemedikçe
önemsizdir.destekliyoruz.
marketing europe & anatolia / 11