Rabindranath Tagore - Firari

Rabindranath Tagore 

FİRARİ 

Çeviren: Aytek Sever

RABİNDRANATH TAGORE 

Rabindranath Tagore (1861-1941), Kalküta’da doğdu. Brahman bir ailedendi; dedesi 

ve babası Brahma-Samaç adlı dinî ve sosyal reform hareketinin ileri gelen 

temsilcilerindendi. Genç yaşta çokyönlü bir eğitim alan Tagore, Doğu ve Batı 

edebiyat ve düşüncesinin çeşitli kaynaklarıyla tanıştı, hem entelektüel hem manevi 

anlamda yoğun ve derin bir havayı soluyarak yetişti. Başta şiir, tiyatro oyunu, 

roman, hikâye ve deneme olmak üzere edebiyatın hemen her türünde örnekler 

verdi; bir müzisyen olarak çok sayıda şiirini şarkı olarak besteledi; resimle uğraştı, 

sergiler açtı. Kendi şiirlerinden yaptığı İngilizce çeviriler sayesinde dünyada 

tanındı; saygın bir Hint-İngiliz şairi olarak kendine yer edindi; 1913’te Nobel 

Edebiyat Ödülü’nü kazandı. Dünyanın çeşitli bölgelerine geziler yapan Tagore 

geniş bir yelpazeden pek çok entelektüel ile tanıştı; aralarında W. B. Yeats, Ezra 

Pound, André Gide, Gabriela Mistral, Juan Ramón Jiménez, Anna Ahmatova, Pablo 

Neruda’nın da olduğu çok sayıda edebiyatçıyı etkiledi. Başlıca yapıtları arasında 

Gora (1910), Gitanjali (1912), Bahçıvan (1913), Sadhana (1913), Kabir’in Şarkıları (1915), 

Meyve Hasadı (1916), Yuva ve Dünya (1916), Firari (1921) sayılabilir. 

AYTEK SEVER 

Şair, çevirmen. 1981 yılında Bursa’da doğdu. Üniversite ve yüksek lisans öğrenimini 

Boğaziçi Üniversitesi ve ODTÜ’de tamamladı. E-kitap halinde yayımlayacağı, çeşitli 

alt kitaplardan oluşan Hiperbor, Siòn, Moto Perpetuo, Anka adlı şiir toplamlarının yanı 

sıra, yayımlanmış veya e-kitap halinde yayımlanacak olan Emerson (Yaşamın 

İdaresi), Thoreau (Doğa ve Yürüyüş Üzerine Seçme Denemeler), Whitman (Ben, Jack 

Engle; Benliğimin Şarkısı), Kandinsky (Sesler), Tagore (Firari; Gitanjali; Meyve Hasadı), 

D. H. Lawrence (İnsanlar ve Öteki Yaratıklar) çevirileri vardır.


FİRARİ 

Çeviren: Aytek Sever

Firari 


Özgün adı: 

The Fugitive (1921) 

Çeviren ve Yayına Hazırlayan: 

Aytek Sever 

Kapak Resmi: 

‘Rabindranath Tagore’ 

Sir William Rothenstein, 1912 

1. Baskı: 

Kırmızı Yayınları, 2009 

Yeniden Hazırlanmış 2. Baskı: 

© İşaret Ateşi, Ocak 2018 

E-kitap olarak www.isaretatesi.com sitesinde yayımlanmıştır. Her 

hakkı saklıdır. Eserin tamamı veya bölümleri hiçbir yolla basılamaz, 

kopyalanamaz, eser sahibinin izni olmadan başka bir mecra veya internet 

sitesi üzerinden yayımlanamaz. Alıntılar için lütfen kaynak gösteriniz. 

www.isaretatesi.com 

isaretatesi@gmail.com

İÇİNDEKİLER 

Yazar Hakkında Bilgi ………………………. 9 

Firari – I ……………………………………… 17 

Kaça ile Devayani ……………………… 45 

Vaishnava Şarkıları …………………..... 58 

Firari – II …………………………………….. 63 

Ama ile Vinayaka ……………………… 95 

Annenin Duası …………………………. 108 

Baul Şarkıları …………………………… 119 

Firari – III ……………………………………. 125 

Somaka ile Ritvik ………………………. 159 

Karna ile Kunti …………………………. 171 

Hindu Jnanadas Şarkıları ……………… 189


YAZAR HAKKINDA BİLGİ 

Rabindranath Tagore (1861-1941). Hintli şair, mistik, düşünür, 

romancı, denemeci, oyun yazarı, müzisyen, ressam, eğitim 

reformcusu. Varlıklı ve nüfuzlu bir Brahman ailenin on 

dördüncü ve en küçük çocuğu olarak Kalküta’da dünyaya 

geldi. Dedesi Dvarkanath ve babası Debendranath Tagore, 

Ram Mohan Roy’un kurduğu, tüm inançlara, dinlere, 

milletlere, renklere, kastlara kapılarını açmış, Hinduizm, 

Hristiyanlık ve İslam’ın çeşitli yanlarını bir araya getiren 

önemli bir dinî ve sosyal reform hareketi olan Brahma-Samaç 

okulunun ileri gelenlerindendiler; Rabindranath Tagore da 

böyle bir etki altında yetişti. 

Özel bir öğrenim gördü; hem Doğu hem Batı kültürünü 

tanıdı; küçük yaşta Hindistan içinde geziler yapma fırsatı 

buldu; Hint düşünüşü, tarih, edebiyat, sanat, çağdaş bilim, 

Sanskritçe ve yabancı diller konularında donanım kazandı; 

Upanishadlar’ın mistik anlayışını benimsedi; Hint klasik 

şiirinin Kalidasa, Kabir, Vidyapati gibi şairlerini, Vaishnava 

şairlerini okudu; çok genç yaşta şiir yazmaya başladı. Küçük 

9


“Rabi” ilk şiirini yazdığında 8 yaşındaydı, ilk kitabı 

yayımlandığında ise 17 yaşında. Hukuk öğrenimi görmek 

üzere 1879’da Londra’ya gittiyse de yarım bırakarak bir yıl 

sonra ülkesine döndü. 1883’te Mrinalini Devi ile evlendi, eşiyle 

beş çocukları oldu. 

Bengalce, bazen de Sanskritçeleşmiş bir Bengal lehçesiyle 

yazan Tagore, 1890’da ailesinin sahip olduğu topraklarla 

ilgilenmek üzere Doğu Bengal’e (bugünkü Bangladeş) giderek 

bir süre orada kaldı. Bu dönemde yerel köy kültüründen 

beslendi, kendisinde önemli etki bırakacak olan Baul 

şarkıcılarını tanıdı. 1891-1900 yılları arasında üretken bir 

dönem yaşadı, toplamda yedi cilt tutan şiirler ve pek çok kısa 

hikâye yazdı, dergiler çıkardı. 

1901’de Batı Bengal’e dönerek Santiniketan’da, ailesinin 

sahip olduğu topraklarda Patha Bhavana adını verdiği 

deneysel okulu kurdu; burada bahçeler ve ağaç korulukları 

arasındaki doğal ortamda Upanishadlar’a dayalı, Doğu’nun ve 

Batı’nın bilgisini kaynaştırmaya çalışan yenilikçi bir eğitim 

anlayışını yerleştirmeye çalıştı. Bu okul, daha sonra 1918 

yılında genişletilerek Vişva-Bharati adıyla özgün bir üniversite 

halini aldı. “Vişva-Bharati, zengin akıl mirası tüm insanlığın 

hizmetinde olan Hindistan’ı temsil etmektedir; Vişva-Bharati, 

Hindistan’ın kendi kültürünün en iyi ürünlerini başkalarına 

sunma sorumluluğunu ve onlardan en iyi ürünlerini kabul 

etme hakkını tanımaktadır,” diye söz etmekteydi Tagore, 

okulundan. 

10


Rabindranath Tagore, ellili yaşlarına gelene kadar 

yalnızca Hindistan içinde, hatta ağırlıklı olarak Hindistan’ın 

Bengalce konuşulan bölgelerinde tanınıyor, Hindistan dışında 

ise hiç bilinmiyordu. Ancak 1912 yılında yaptığı İngiltere 

seyahati onun için çok şeyi değiştirdi. O güne dek hep 

Bengalce yazmış olan Tagore, yolculuğu sırasında şiirlerinden 

İngilizce’ye çeviriler yapmaya başladı. Çevrilmiş şiirler, 

İngiltere’ye vardığında önce ressam arkadaşı William 

Rothenstein’a, onun aracılığıyla da William Butler Yeats ve 

Ezra Pound’a ulaştı. Bir yıl sonra, önsözünü Yeats’in yazdığı 

Gitanjali yayımlandı. Tagore’un şiiri kısa sürede önce 

Londra’da, ardından da tüm dünyada büyük ses getirdi ve 

çeşitli edebiyat çevrelerinde etki yarattı: Daha evvel hiç kimse 

İngiliz dilinde bu tonda bir söyleyiş duymamıştı. Kısa süre 

sonra Tagore, bu onura layık görülen ilk Asyalı olarak 1913 yılı 

Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görüldü. 

Tagore, kısa sürede elde ettiği ünle, Avrupa’da pek çok 

önemli kişiyle temas kurdu, çeşitli çevrelere fikirlerini aktarma 

şansı buldu, dünyanın çeşitli yerlerinde konferanslar verdi. 

Hem yeni şiirler, kısa hikâyeler, tiyatro oyunları, roman ve 

denemeler yazarak, hem de yazdıklarından İngilizce’ye 

çeviriler yaparak yaratıcı dehasını ortaya koyduğu bu üretken 

döneminde, bir yandan da beş kıtada otuzdan fazla ülkeyi 

ziyaret etti. ABD’de, Japonya’da, Çin’de, Güneydoğu Asya’da, 

çeşitli Latin Amerika ülkelerinde, İtalya, Danimarka, İsviçre, 

Almanya, Çekoslovakya gibi Avrupa ülkelerinde, SSCB, İran, 

Irak ve Seylan’da bulundu. Henri Bergson, Albert Einstein, 

Robert Frost, Thomas Mann, Bernard Shaw, H. G. Wells, 

11


Romain Rolland, Saint-John Perse gibi önde gelen isimlerle 

tanıştı. 

Yaptığı tüm bu geziler ve kurduğu dostluklar aracılığıyla 

Tagore, Doğu ve Batı’nın birliği ülküsünü yaymaya çabaladı; 

Santiniketan’daki okulu için dünyanın çeşitli yerlerinden 

destek topladı; uluslararası işbirliği ve dostluğu 

güçlendirmeye çalıştı; Avrupa emperyalizmini eleştirdi; 

milliyetçiliğin tehlikelerine işaret etti. Onun yücelttiği, ruhani 

değerler ve Doğu ve Batı adına çokseslilik, karşılıklı anlayış, 

hoşgörü ve “bilinç birliği” üzerine kurulu yeni bir “dünya 

kültürü” fikriydi. 

Kendi ülkesi içinde de, kendi tarzından ödün 

vermeyerek, siyasi anlamda etkin bir rol üstlenen Tagore, 

Mohandas Gandhi’nin yakın bir dostu ve destekçisiydi. 

Hindistan’ın tam bağımsızlığını sonuna dek savunuyordu. 

Bununla beraber siyasete hiçbir zaman doğrudan dâhil olmadı, 

ağırlıklı olarak reformcu fikirleriyle ve zaman zaman coşkulu 

özgürlük şarkılarıyla etkisini hissettirdi. Ailesinin sahip 

olduğu geniş arazileri de yönetmiş olmanın tecrübesiyle insan 

hakları, eğitim, kültür, tarımsal ve sosyal reformlar konularına 

eğildi. Gandhi ile sosyal konularda, özellikle toplumda 

yerleşik olan kast bilinci ve dışlanmış alt tabakanın gördüğü 

muameleye karşı çıkış hususunda görüş birliği içindeydi. 

Ancak siyaseten Gandhi ile anlaşamadığı noktalar da oldu; 

Tagore özellikle milliyetçilik ve militarizmin tehlikelerine 

dikkat çekiyor, bununla ilintili olarak zaman zaman 

Gandhi’nin kimi yöntemlerini eleştirmekten geri durmuyordu. 

12


Hindistan’daki emperyalist İngiliz uygulamalarının ülke 

içindeki tüm olumsuzlukların temel nedeni değil, ülkenin 

içinde bulunduğu sosyal sayrılık durumunun bir sonucu 

olduğu düşüncesiyle, Hindistan için tam anlamıyla bir 

dirilişin, köylerin gerçekleştirilecek bir tarım ve eğitim reformu 

sayesinde kabuğunu kırması ve “bilginin canlanması” yoluyla 

mümkün olacağını savundu. Bu yönde, Vişva-Bharati’nin yanı 

sıra Şriniketan adını verdiği bir enstitü de kurarak çaba 

harcadı; bu projeleri için dünyanın çeşitli bölgelerindeki 

akademisyenlerden, bağışçılardan, çeşitli siyasi aktörlerden 

destek gördü. Tagore, Hindistan adına tam bir bağımsızlık için 

izlenmesi gereken yolun ve kullanılacak yöntemlerin, bütünsel 

bir kültürel uyanış vizyonu çerçevesinde ortaya konup 

uygulanması gerektiğini düşünüyordu. Hindistan içinde kendi 

fikirlerine yeterli ideolojik destek bulmakta zorlandığı ve 

Hindu-Müslüman ayrımına doğru giden tehlikeli tırmanışı 

sezdiği zaman ise kenara çekilmeyi tercih etti. 

Tagore, 1930’lu yıllara doğru, yani yetmişli yaşlarına 

gelmişken, resimle de uğraşmaya başladı; kendine özgü bir 

tarz geliştirdi. Resimleri Paris, Birmingham, Berlin, Moskova 

ve Avrupa’nın çeşitli kentlerinde sergilendi. Bu arada, 

yaşamının son dönemine girerken, çeşitli edebî türlerde bolca 

eser vermeye devam etti. 

Hayli trajik bir şekilde, yaşarken kendisinden evvel 

eşinin, çocuklarının ve tüm aile fertlerinin ölümüne ve 

Bengal’in düşüşüne tanık olan Tagore’un, seksen yaşına 

yaklaşırken sağlığı kötüleşti. Ancak uzun süren hastalık 

13


dönemleri ve kronik ağrılarla mücadele ettiği bu dönemde 

üretkenliğinde bir gerileme olmadı, en derinlikli ve aydınlık 

şiirlerinden bazılarını bu dönemde yazdı. Yaşamı üzerine 

yazdığı ikinci otobiyografiyi tamamladıktan birkaç ay sonra ve 

son şiirini dikte ettirdikten dakikalar sonra 7 Ağustos 1941’de 

bu dünyaya veda ederek sonsuzluğa göçtü. 

Yaşamı süresince sayısız yapıt ortaya koyan Tagore, 

öncelikle bir şairdi. Şiirlerini Bengalce yazdı; bununla beraber 

çok iyi hâkim olduğu İngilizce’ye kendi şiirlerinin büyüleyici 

çevirilerini yaptığı için bir Hint-İngiliz şairi olarak da kabul 

edilir. 

Yapıtlarının devasa hacmi, daha ilk bakışta bu ölümsüz 

edebiyat ve düşünce insanı hakkında çok şey anlatmaktadır. 

Şaşılacak bir üretkenlikle ortaya koyduğu ciltler dolusu şiir, 

kısa hikâye, roman, kısa ve uzun tiyatro oyunları, gezi 

günlükleri, iki otobiyografi çalışması, felsefe, din, eğitim ve 

sosyal konulardaki denemeleri ve Santiniketan okulu 

öğrencileri için yazdığı ders kitapları bugün bile hâlâ eksiksiz 

olarak bir araya toplanmamıştır. Tüm bunların yanı sıra, 

Tagore, bir şair olduğu kadar bir müzisyendir de: Onun pek 

çok şiiri, aslen müziğinden ayrılmaması gereken şarkı 

sözleridir; bu anlamda o, “Rabindrasancit” üslubunda üç bine 

yakın şarkı bestelemiştir. Bunlar bugün Bengal bölgesinde tüm 

evlerde söylenen halk türkülerine dönüşmüştür. Dahası, 

Hindistan ve Bangladeş ulusal marşları da aslında Tagore’un 

şarkılarıdır. 

14


Hint edebiyatını modern çağda yeniden canlandıran isim, 

hatta bazen, gelmiş geçmiş en büyük Hint şairi olarak 

nitelendirilen Tagore, ülkesinin ve muazzam Hint kültür 

mirasının büyük bir temsilcisi olduğu gibi aynı zamanda 

eksiksiz bir “dünya vatandaşı”, bir dünya aydınıdır. Kendinde 

hem Doğu hem de Batı bilincinin rengini taşıyan, Doğu ve Batı 

düşüncesini “insan olma bilinci” olarak kendisinde 

sentezleyen, eski çağların bilgisiyle modern çağların bilgisi 

arasında bilinç köprüleri kuran bir “yeniden doğuş” insanıdır. 

Tagore’un etkilediği, bazıları Tagore çevirileri de yapmış 

olan edebiyatçılar arasında W. B. Yeats, Romain Rolland, Ezra 

Pound, André Gide, Gabriela Mistral, Victoria Ocampo, José 

Ortega y Gasset, Juan Ramón Jiménez, Zenobia Camprubi, 

Yasunari Kawabata, Anna Ahmatova, Octavio Paz, Pablo 

Neruda, Boris Pasternak’ın adı sayılabilir. 

Tagore’un yapıtlarının başlıcaları: Manasi (1890), Altın 

Kayık (Sonar Tari-1894), Gitanjali (1910), Şarkılar Çelengi 

(Gitimalya-1914), Turnaların Uçuşu (Balaka-1916) adlı şiir 

kitapları; Valmiki’nin Dehası (Valmiki Pratibha-1881), Adak 

(Visarjan-1890), Karanlık Sarayın Kralı (Raja-1910), Postane (Dak 

Ghar-1912), Yerli Yerinde (Achalayatan-1912), Çağlayan 

(Muktadhara-1922), Kızıl Zakkumlar (Raktakaravi-1926) adlı 

oyunlar; Harap Yuva (Nastanirh-1901), Gora (1910), Yuva ve 

Dünya (Ghare Baire-1916), Aykırılar (Yogayog-1929) adlı 

romanlar; Anılarım (1912) ve Çocukluk Günlerim (1940) adlı 

otobiyografiler. Tagore’un İngilizce’ye bizzat çevirdiği, çoğu 

derleme niteliğindeki yapıtları ise şunlardır: Gitanjali (1912), 

15


Bahçıvan (The Gardener-1913), Yeni Ay (The Crescent Moon-1913), 

Sadhana (1913), Chitra (1914), Kabir’in Şarkıları (Songs of Kabir- 

1915), Avare Kuşlar (Stray Birds-1916), Meyve Hasadı (Fruit- 

Gathering-1916), Aç Taşlar (The Hungry Stones-1916), Firari (The 

Fugitive-1921), Yaratıcı Birlik (Creative Unity-1922). 

Aytek Sever 

16


FİRARİ – I 

17


18


I. 

Gölge gibi kayıp gidiyorsun Ebedî Firari, senin bu 

cisimsiz hücumun etraftaki durgun mekândan bir ışık girdabı 

koparıyor. 

Ölçülemez yalnızlığının ötesinden seni çağıran Sevgili’ye 

mi kaptırdın gönlünü? 

Saçlarının karmakarışık örgülerinin fırtınalı bir kargaşaya 

sürüklenmesi ve bir kolye parçalanırmış gibi yoluna alev alev 

inciler saçılması için yegâne neden, telaşındaki sancı dolu 

aciliyet mi? 

Senin geçip gidiveren adımların, bu dünyanın tozunu 

öperek tatlandırıyor, fazlalıkları bir kenara itiyor; dansla 

hareket eden uzuvlarının kopardığı fırtına, ölümün kutsal 

sağanağını yaşamın üzerine silkeliyor ve onun gelişimini 

tazeliyor. 

Apansız bir bitkinlikle bir an duraklasaydın, âlem o an 

kat kat yığılır, kendi yolunu tıkardı ve en ufak bir toz zerresi 

bile dayanılmaz bir baskıyla, göğü sonsuzluğunun bir 

ucundan öbür ucuna delip geçerdi. 

19


Düşüncelerim, bileklerinde ışık halhallarının sallandığı 

bu görünmez ayakların ritmiyle hız kazanıyor. 

Onlar benim nabzımda yankılanıyor; kanımda kadim 

denizin mezmuru kabarıyor. 

O gürültülü sel, yaşamımı âlemden âleme, biçimden 

biçime yuvarlıyor; varlığımı sonsuz bir lütuflar sağanağı 

halinde, ıstıraplarla, şarkılarla etrafa saçıyor. 

Sular kabarıyor, rüzgâr esiyor ve ey kalbim, sudaki kayık 

sendeki istek gibi dans ediyor! 

Yükünü kıyıda bırak ve keşfedilmemiş karanlığın 

üzerinden sınırsız ışığa doğru yelken aç… 

20


II. 

Buraya kadar birlikte geldik dostum ve şimdi sana elveda 

demek üzere bu dörtyol ağzında duruyorum. 

Senin önünde uzanan yol geniş ve düzdür, benim 

aldığım çağrı ise bilinmeyene özgü yollardan gelir. 

Rüzgârı ve bulutu takip edeceğim, tepelerin ardında 

şafağın söktüğü yere kadar yıldızları takip edeceğim – ve 

sevgilileri takip edeceğim, onlar ki yürürler ve tek kelimelik bir 

şarkının ilmeğiyle günlerinden bir çelenk örerler: 

“Seviyorum.” 

21


III. 

Hava kararıyordu o kadına sorduğumda: “Hangi garip 

diyara geldim ben böyle?” 

O, yalnızca yere baktı ve uzaklaştığı sırada testisinin 

boğumunda su lıkırdadı. 

Ağaçlar hayal meyal sarkıyor nehrin üzerinde; toprak 

bugünden çok geçmişe ait sanki. 

Su uyuyor, bambular durgun ve kasvetli; yolun 

aşağısında bir bilezik şıkırdıyor testiye çarptıkça. 

Yeter kürek çektiğin, bağla tekneyi bir ağaca – zira bu 

diyarın manzarasını sevdim. 

Akşam yıldızı tapınağın kubbesinin ardına iniyor; 

mermer basamakların yansıması karanlık suda hayalet gibi 

geziniyor. 

Gecikmiş yolcular oflayıp pofluyor, pencerelerin ışığı 

aradaki ağaçlar ve otlar yüzünden karanlığa kıymık kıymık 

dağılıyor. Hâlâ o bilezik şıkırdıyor testiye çarptıkça; uzaklaşan 

adımlar sararmış yapraklarla kaplı yolu hışırdatıyor. 

Gece derinleşiyor; sarayın kuleleri hortlak gibi beliriyor; 

şehirden bitkin bir homurtu duyuluyor. 

22


Kürek çektiğin yeter, bağla tekneyi bir ağaca. 

Bırakın huzuru arayayım bu garip diyarda – bu loş diyar 

ki uzanıyor yıldızların altında; karanlık şıkırdıyor bilezik 

testiye çarptıkça. 

23


IV. 

Ah, bir sırla doluydum, yağmurunu bırakmamış yaz 

bulutları misali – sessizlikle sarıp sarmalanmış bir sır, kendime 

saklayıp alıp başımı gidebileceğim bir sır. 

Ah, fısıldaşabileceğim biri vardı, durgun suların güneşte 

sararan ağaçlar altında şıpırdadığı yerde. 

Sanki bir ayak sesinin beklentisiyle susmuş gece; ve sen 

neden ağladığımı soruyorsun bana. 

Gözyaşlarım için bir sebep söyleyemem, zira bu henüz 

benden gizlenen bir sırdır. 

24


V. 

Ey, ürkek yolcu! Bir kez olsun dikkatsiz davran ve 

büsbütün kaybet yolunu; hepten uyanık da olsan, sabah sisinin 

ayartıp ağına düşürdüğü yoğun günışığı gibi ol. 

Yanlış yolu tuttuysan eğer, sonunda seni bekleyen Yitik 

Kalpler Bahçesi’nden sakınma; orada, perişan kızıl çiçekler 

saçılmıştır çimenlere, teskin olmaz sular kabarır çalkantılı 

denizde. 

Nicedir bekçilik ettin yorgun senelerden topladığın 

ganimetin başında. Bırak, dağılıp gitsin hepsi; her şeyini 

kaybetmenin ıssız zaferi kalsın sana. 

25


VI. 

İki küçük çıplak ayak geçip gidiyor, âdeta şu benzetmeyi 

cisme büründürüyor: “Çiçekler ayak izleridir yazın.” 

O ayaklar kendi serüvenlerinin kaydını bırakıyorlar 

toprağa böylece, hafif bir esintiyle silinmek üzere. 

Ey küçük narin ayaklar, gelin, avare dolaşın gönlümde! 

Dolaşın ve şarkıların ebedî izini bırakın hayal âlemimin yolu 

üzerinde! 

26


VII. 

Ben senin için gece gibiyim, küçük çiçek. 

Ben sana sadece huzuru verebilirim, karanlıkta gizlenmiş 

uyanık bir sessizlik verebilirim. 

Sabah olup gözlerini açtığında, seni arılarla vızıldayan, 

kuş ezgileriyle dolu bir dünyaya bırakacağım. 

Sana son armağanım, gençliğinin derinine damlayan bir 

gözyaşı olacak; o senin hem tebessümünü daha hoş kılacak, 

hem de günün acımasız cümbüşünde bakışını buğulandıracak. 

27


VIII. 

Penceremin önünde bu aç gözlerle bekleyip sırrım için 

yalvarma bana. O, tutkunun al al damarlarla göründüğü, 

ıstırapla parlayan küçücük bir taştır yalnızca. 

Önümde toprağa saçmak için ne hediye getirdin böyle 

kucak dolusu? 

Getirdiğini kabul edersem, her şeyimi yitirmekle bile 

karşılığını ödeyemeyeceğim bir borca girerim diye 

korkuyorum. 

Penceremin önünde tüm gençliğinle ve çiçeklerinle 

durma böyle, fukara yaşamımla mahcup oluyorum. 

28


IX. 

Kalidasa’nın 1 hükümdarın şairi olduğu zamanlar kraliyet 

şehri Ucayin’de yaşamış olsaydım, muhakkak bir Malva kızı 

tanır, tüm düşüncemi onun adının ezgisiyle donatırdım. O, 

göz ucuyla bana nazar eder, sırf yanımda oyalanmasına 

bahane olsun diye örtüsünü yasemin dalına taktırırdı. 

Bu dediklerim, geçmişte bir zaman hakikaten oldu, ama o 

geçmişin izleri zamanın ölü yaprakları altında kayıp şimdi. 

Bugün âlimler, bir saklanıp bir görünen bu tarihi 

tartışıyorlar. 

Uçup giderek kaybolan çağlar üzerine hayallere dalıp 

kendimi helâk etmeyeceğim – ama eyvah ki, o çağlar giderken 

Malva kızlarını da peşlerine taktılar! 

Merak ediyorum, o kızlar Kalidasa’nın dizeleriyle 

çınlayan o günleri ellerindeki çiçek sepetlerinde acaba hangi 

cennete taşıdılar? 

1 

Kalidasa: Sanskritçenin en önemli şair ve oyun yazarlarından biridir; Orta 

Hindistan’ın Malva bölgesinde kutsal Hindu şehirlerinden biri olan 

Ucayin’de uzun süre yaşamış, Kral Vikramaditya’nın sarayında 

bulunmuştur. Her biri Hint Edebiyatı’nın klasikleri arasında sayılan 

eserlerinden ötürü “Hint Shakespeare”i olarak nitelendirilir. (ç.n.) 

29


Bu sabah, tanışabilmek için pek geç bir zamanda 

doğduğum Malva kızlarından ayrı olmak yüreğimi 

kederlendiriyor. 

Ne var ki, nisan ayı gene onların saçlarına taktığı çiçekleri 

taşıyor; bir zamanlar onların eteklerini savurmuş güney 

rüzgârı gene fısıldarmışçasına esiyor güllerin üzerinde. 

Kalidasa artık şarkılarını söylemese de, neşe hakikaten 

baharın her yerinde. Ve beni Şairler Cenneti’nden seyrediyorsa 

eğer, şairin imrenmek için pek çok sebebi var! 

30


X. 

Onun gönlü için tasalanma, ey gönlüm; bırak, karanlıkta 

kalsın öyle. 

Ya onun güzelliği suretten ibaretse, gülümsemesi sadece 

görünüşteyse? En iyisi, ben onun bakışlarının basit anlamını 

sorgusuzca alayım, onunla mutlu olayım. 

Beni sardığı kollar bir sanrılar ağından ibaretse bile 

umurumda değil, çünkü ağın kendisi de bereketli ve 

nadidedir, insan aldatmacalara gülüp geçebilir. 

Onun gönlü için tasalanma, ey gönlüm! Sözler inanılası 

değilse bile bestenin doğruluğuyla hoşnut ol; aşağıda ne 

gizlenirse gizlensin, harelenen aldatıcı yüzeyde nilüfer misali 

dans eden zarafetin tadını çıkar… 

31


XI. 

Sen ne anasın ne kız evlâtsın Urvaşi, 2 ne de gelinsin. 

Kadınsın sen, cennetin ruhunu büyüleyip baştan çıkarmak 

üzere, kadın. 

Sürülerin geri döndüğü ağılların üzerine çökerken 

yorgun ayaklı Akşam, sen lambaları hazır etmezsin; masum 

bir gelinin ürkek kalbiyle, titrek bir gülümsemeyle ve 

karanlıktaki saatlerin mahremiyetinden kıvanç duyarak, zifaf 

yatağına doğru gitmezsin. 

Sen şafak misali örtüsüzsün Urvaşi, utançsızsın. 

Kim tahayyül edebilir, seni yaratmış olan görkemin 

sancılı taşkınlığını? 

2 

Urvaşi: Hint mitolojisinde bir “apsara”, yani gökle toprak arasında aracı 

olan bir su perisi. Hikâyesi şöyledir: Evrenin en eski çağlarında ikiz bilgeler 

Nara ve Narayana çetin bir çileye girip meditasyona dalmışlar. Bunu 

kendisi ve tahtı için bir tehdit olarak gören İndra, sarayının dansçıları olan 

apsaraları yollayarak bilgelerin dikkatini dağıtmaya çalışmış. Apsaralar 

yüzünden dikkati dağılan bilgeler, öfkelenerek kızların bacaklarına 

vurmuşlar ve bir anda güzeller güzeli Urvaşi belirivermiş. Bilgeler, çileleri 

tamamlandığında İndra’yla uzlaşmışlar ve bir barış hediyesi olarak ona, 

sarayında bir dansçı olması için Urvaşi’yi sunmuşlar. Ayrıca, İndra için, 

bkz. dipnot 9. (ç.n.) 

32


Kadim baharın ilk gününde çalkantılı okyanustan 

yükselmiştin, sağ elinde yaşamın, sol elinde zehrin kadehini 

taşıyordun. Büyülü bir yılan misali lüle lüle olmuş canavar 

deniz, binbir başını senin ayaklarına yuvarlıyordu. 

Lekesiz parlaklığın suyun köpüklerinden belirdi; bir 

yasemin gibi beyaz ve çıplaktın. 

Acaba hiç küçük, utangaç veya körpe oldun mu Urvaşi – 

ey ebedî gençlik? 

Uyudun mu derin mavi gecenin beşiğinde; mercanların, 

deniz kabuklarının ve düşsel biçimlere bürünmüş oynak 

yaratıkların üzerinde cevherlerin garip ışıklarının oynaştığı 

yerde – gün ağarıp da senin dehşetengiz çiçeklenişini açığa 

vurana dek? 

Sen tüm çağlarda erkeklerin taptığı kadınsın Urvaşi, ey 

sonsuz harika! 

Bir bakışınla, âlemin kalbi naif bir sızı içinde çarpıyor; 

münzevi geliyor, kalender yaşamının semeresini senin 

ayaklarına sunuyor; ozanların şarkıları varlığının ıtırı etrafında 

toplanıp vızıldaşıyor. Ayakların, savruk bir zevkle oradan 

oraya gezinirken, yaldızlı zillerin çıngırtısıyla kof rüzgârı bile 

kalbinden yaralıyor. 

Sen tanrılar önünde dans edip uzaya tuhaf ritimli 

yörüngeler savurduğun zaman Urvaşi, bir titreme alıyor 

yeryüzünü; yapraklar, otlar ve güz tarlaları kabarıp 

dalgalanıyor; deniz, ahenkli bir dalgalar cümbüşüne gark 

oluyor; senin koynunda zıplayan kolye sonunda kopup 

33


dağılıyor, yıldızlar boncuk misali göğe saçılıyor – ve kan, 

erkeğin yüreğinde hop ediyor. 

Sen cennetin uykusunun kırıldığı ansın Urvaşi, havayı 

gerilimle ürpertiyorsun. Âlem gözyaşlarıyla yıkıyor kollarını, 

bacaklarını; onun kalbinin kanıyla kıpkırmızı kesilmiş senin 

ayakların; isteğin dalgalarda sallanan lotus çiçeği üzerinde 

sağlamışsın dengeni; Tanrı’nın gürültülü tasavvurunun harıl 

harıl işlediği sınırsız aklın ortasında durmaksızın dans 

ediyorsun. 

34


XII. 

Sen, bir akarsu gibi çabuk ve çevik, gülüyor, dans 

ediyorsun; ve sen geçip giderken adımların da şarkı söylüyor. 

Ben, suyun kıyısı gibi kaba ve dimdik, sessiz ve kaskatı 

duruyorum karşında, kapkaranlık bakıyorum sana. 

Büyük, çılgın bir fırtına gibi hareketleniyorum aniden, 

benliğimi parçalayıp tutku girdaplarıyla saçmak istiyorum. 

Sen, şimşek gibi keskin ve ipince, çalkantılı karanlıkların 

yüreğini delip geçiyorsun, capcanlı bir kahkaha çizgisiyle 

kayboluyorsun. 

35


XIII. 

Benden aşkımı istemiş, oysa beni sevmemiştin. 

Ondan beridir, yaşamım sen kurtulmaya çabaladıkça 

sıkılaşıp düğümlenen bir zincir gibi dolanmış etrafına. 

Çaresizliğim senin ölümcül yoldaşın olmuş; en sönük 

mutluluklarına bile göz açtırmaz, yakalar seni, kederlerin inine 

çeker. 

Sen benim özgürlüğümü yerle bir ettin, ama kendi 

mahpushaneni de yarattın bu viraneden. 

36


XIV. 

İyi ki yüzündeki o değişmez acıma ifadesiyle 

beklemeyeceksin beni. 

Gözümdeki yaşların nedeni, gecenin büyüsüdür – benim 

kendi kederli ezgisinden ürkmüş veda sözlerimdir. Ama sabah 

olup gün doğacak, ıslak gözlerim kuruyacak, sızlanmak için 

bir neden kalmayacak. 

Kim demiş unutmak zor diye? 

Yaşamın çekirdeğinde ölümün merhameti işler; budala 

bir inatla kaskatı olmuş yaşam, nefes alır böylece. 

Fırtınalı deniz nihayet ninniye dalar sallanan beşiğinde; 

orman yangını uyuyakalır külden yatağı üzerinde. 

Sen ve ben ayrılacağız; ortaya çıkan gediği, güneşte gülen 

capcanlı otlar ve çiçekler gizleyecek. 

37


XV. 

Onca gün arasında, bahçemi gezmek için bugünü 

seçtiniz. 

Fakat dün gece fırtına geçmişti güllerimin üzerinden; 

kopan yapraklar çimenlere saçılmış. 

Bilmiyorum nedir sizi buraya getiren. Bahçemin çalıdan 

çitleri yere yatmış ve oluk oluk su geziniyor patikalarda; 

baharın müsrif zenginliği dağılmış, dünün kokusu ve ezgisi 

bugün perperişan. 

Gene de bekleyin biraz, geriye kalmış birkaç çiçek 

bulayım size – hoş, eteğinizi dolduracak kadarını 

bulabileceğimden şüpheliyim ya… 

Vakit az, zira bulutlar toplanıyor yeniden – ve bakın işte, 

yağmur başladı bile! 

38


XVI. 

Bir an için dalıp gitmişim, kendime geldim. 

Ama kaldır gözlerini; yağmurunu yitirmiş, uzak, solgun 

bir bulut misali, gölgeler kalmış mı gözlerinde eski günlerden, 

göreyim. 

Bir an için sabret dalıp gitmişsem. 

Güller dalında gonca henüz; daha bilmiyorlar ki biz bu 

yaz hep ihmal ediyoruz çiçek toplamayı. 

Sabah yıldızı hep aynı sessizlikle titreşiyor; erken 

saatlerin ışığı, pencereni taçlandıran dalların ağına düşmüş. 

Tıpkı eski günlerdeki gibi. 

O günler geride kaldı, dalıp gitmişim bir an. 

Hatırlamıyorum, yüreğimi apaçık ettiğimde benden yüz 

çevirerek hiç utandırmış mıydın beni. 

Bir tek, dudağının titreyişine sürgün edilmiş sözcükleri 

hatırlıyorum; günbatımında yuvasını arayan bir kuşun 

kanatları misali, kara gözlerinden süzülüp giden tutkulu 

gölgeleri hatırlıyorum. 

39


Unutmuşum senin hatırlamadığını, şimdi kendime 

geliyorum. 

40


XVII. 

Yağmur şakır şakır yağıyor. Nehir coşuyor ve yılan gibi 

tıslıyor. Sular yalayıp yutmaya başlıyor adayı; giderek eksilen 

sahilde, ayaklarımın dibinde deste deste mısırımla bir başıma 

bekliyorum. 

Karşı kıyının karaltıları arasından bir tekne geçiyor; 

dümeninde bir kadın. 

Sesleniyorum: “Açgözlü suların kuşattığı bu adaya bir 

uğrayın, mahsûlüm sizin olsun!” 

Kadın geliyor, son tanesine kadar tüm mahsûlümü alıyor. 

Beni de almasını istiyorum. 

Fakat, “Hayır” diyor: Tekne armağanımla tamamen 

dolmuş, bana yer kalmamış. 

41


XVIII. 

El ediyor bana Akşam; ve karanlığı aşmak üzere sular 

yükselmeden önceki son tekneyle ayrılan yolcuların peşinden 

gitmeye can atıyorum. 

Bazısı evine, bazısı uzak bir sahile gidiyor; ama hepsi 

yolculuğu göze almış. 

Bense bir başıma kalıveriyorum iskelede; evimi terk 

etmiş, gemiyi kaçırmışım: Yaz geçmiş, elimde mahsûlümden 

bir şey kalmamış kışa. 

Başarısızlıkları toplayıp onları karanlığa gözyaşlarıyla 

ekecek, yeni günle beraber onlara meyve verdirecek Sevgiyi 

bekliyorum ben. 

42


XIX. 

Nehrin bu tarafında bir iskele yok; kızlar da gelmiyor 

buraya testilerini doldurmaya. Suyun kıyısını bodur çalılar 

kaplamış; gürültücü bir salik 3 sürüsünün yuvalandığı dik su 

yamacının çatık kaşları altında balıkçı teknelerinin 

sığınabileceği bir yer yok. 

Kimseciklerin uğramadığı çimenlere oturmuşsun, vakit 

geçmek bilmiyor. Söylesene, ağzı açık kalmışçasına çatlak 

çatlak olan bu kupkuru kıyıda ne yapıyorsun? 

Kadın yüzüme bakıyor ve şöyle diyor: “Hiç ama hiçbir 

şey.” 

Nehrin bu kıyısı ıssız; sığırlar da inmiyor suya. Köyden 

birkaç başıboş keçi gün boyu otluyor seyrek çimenlerde; 

kökünden sökülüp çamurun üzerine eğilmiş kuru bir pepal 

ağacından 4 etrafı gözlüyor şahin. 

3 

Salik Kuşu: Bengal bölgesinde sık rastlanan, güzel ötüşlü bir kuş çeşidi. 

(ç.n.) 

4 

Pepal Ağacı: Bo ağacı olarak da bilinen kutsal incir ağacı; Siddharta 

Gautama’nın, altında oturarak aydınlanmaya vardığı ağaç. (ç.n.) 

43


Orada, şimol’ün 5 daracık gölgesinde bir başına oturup 

duruyorsun, vakit geçmek bilmiyor. 

Söyle bana, kimi bekliyorsun? 

Kadın yüzüme bakıyor ve cevap veriyor: “Hiç ama hiç 

kimseyi.” 

5 

Şimol Ağacı: Hindistan bölgesine özgü, nadir rastlanan tropik bir ağaç 

türü. (ç.n.) 

44


XX. 

KAÇA İLE DEVAYANİ 6 

Genç Kaça, Asuralar’a 7 hocalık eden bir bilgeden ölümsüzlüğün 

sırrını öğrenmek için cennetten gelmişti. Bilgenin kızı Devayani ona 

âşık oldu. 

6 

Kaça ile Devayani: Epik Hint destanı Mahabharata’da anlatılan bir 

hikâyenin kahramanları. Hikâyede Vrihaspati, oğlu Kaça’yı, ölülere can 

vermenin sırrını öğrenmek üzere bilge Şukraçarya’ya yollar. Amaç, 

Asuralar’a karşı Devalar’a yardım etmektir (Bkz. altta “Asuralar/Devalar”). 

Şukraçarya genci eğitmeye başlar; bu arada kızı Devayani gence âşık olur. 

Asuralar Kaça’yı öldürmeye çalışırlar, ancak her seferinde Şukraçarya onu 

canlandırır. Sonunda Asuralar onu öldürüp küllerini şarapla Şukraçarya’ya 

sunarlar. Şukraçarya şarabı içer ve Kaça’yı diriltmek istediğinde onun 

karnında olduğunu farkeder. Böylece, sanatının sırrını Kaça’ya öğretmek 

zorunda kalır. Kaça, Şukraçarya’nın karnını yararak ortaya çıkar, ustasını 

diriltir. Eğitimini tamamlayan Kaça ayrılacakken Devayani onunla 

evlenmek istediğini söyler; fakat Kaça artık onun kardeşi sayılacağını 

söyleyerek teklifi reddeder. Kız Kaça’yı lanetler ve öğrendiği büyüyü 

kullanamayacağını ilan eder. Buna karşılık Kaça, büyüyü başkalarına 

öğretmesine bir engel olmadığını söyler ve oradan ayrılır. (ç.n.) 

7 

Asuralar/Devalar: Hint mitolojisinde Asuralar, güçlü olmanın peşinde bir 

grup tanrıdır. Eski kutsal metinlerde evlilik gibi bir takım ahlâki ve sosyal 

olguları yöneten iyi tanrılarken, sonraki metinlerde şeytanileşmişlerdir. 

Gökteki ikinci dereceden önemli iyi tanrılar olan Devalar’ın karşıtlarıdırlar. 

45


-KAÇA- 

Artık ayrılmamın zamanı geldi Devayani; nicedir Büyük 

Usta’nın yanındaydım, ama bugün eğitimin tamamlandığı 

gündür. Nazikçe müsaade et, geldiğim Tanrılar diyarına geri 

döneyim. 

-DEVAYANİ- 

Dilediğin üzere, Tanrılar’ın imrendiği o eşsiz bilgiyi elde 

ettin – peki ama arzulayabileceğin başka bir şey kalmadı mı? 

-KAÇA- 

Kalmadı, Devayani. 

-DEVAYANİ- 

Kalmadı mı? Kalbinde derinlere in ve bak; karşılık 

bulamamaktan korkan ürkek bir istek saklanıyor olmasın 

orada? 

-KAÇA- 

Benim için erincin güneşi yükseldi ve yıldızlar onun 

ışığında eridi. Yaşam bahşeden bilgiye hâkim oldum. 

Asuralar Batı mitolojisindeki Titanlar’ın Hint’teki karşılığıdır. Tagore, 

yaptığı İngilizce çeviride bunlara “Tanrılar” ve “Titanlar” demiş, fakat biz 

çevirimizde “Titanlar” yerine “Asuralar” ifadesini kullandık. (ç.n.) 

46


-DEVAYANİ- 

Yaratılanların en mutlusu sen olmalısın o halde. Ah! İlk 

defa şu an, biz elimizden geleni sana sunmuş olsak da, yabancı 

bir diyarda geçirdiğin bu günlerin senin için bir eziyet 

olduğunu hissediyorum. 

ver. 

-KAÇA- 

Böyle hırçın olma lütfen! Tebessüm et ve gitmeme izin 

-DEVAYANİ- 

Tebessüm! Ama sevgili dostum, burası senin doğduğun 

Cennet değil. Susuzluğun çiçekteki kurtçuk misali kalbin 

çekirdeğini kemirdiği, şaşkın arzunun arzulanan şeyin 

etrafında takılıp kaldığı, belleğin yitirilen neşenin ardından 

durmaksızın vahlandığı bu dünyada tebessümler öyle bol 

değil. 

-KAÇA- 

Devayani, ne yaptım da gücendirdim seni? 

-DEVAYANİ- 

Seni bunca sene şarkılara ve gölgelere boğan bu 

ormandan ayrılmak senin için bu kadar basit mi? Sen bir 

başına, dudaklarında bir gülümsemeyle bizden ayrılırken, 

ışıltılı gölgelerde rüzgâr nasıl hayıflanıyor, havada kuru 

yapraklar yitirilmiş umudun hayaletleri misali nasıl fırıl fırıl 

dönüyor, hissetmiyor musun? 

47


-KAÇA- 

Bu orman benim için ikinci bir ana oldu, yeniden 

doğdum burada. Ona duyduğum sevgim asla yok olmayacak. 

-DEVAYANİ- 

Sen sürüleri otlamaya götürdüğün zaman, ileride banyan 

ağacı 8 senin yorgun bacakların için konuksever bir gölge hazır 

tutardı öğle sıcağına karşı. 

-KAÇA- 

Selam olsun sana, ey Ormanın Efendisi! Senin korunağın 

altında başka öğrenciler vızıldayan arılar ve hışırdayan 

yapraklar eşliğinde öğrendiklerinin şarkısını söyledikleri 

zaman, beni hatırla. 

-DEVAYANİ- 

Ve çağıldayan sularıyla şarkı söyleyen bir aşk ırmağı olan 

Venumati Nehri’ni de unutma. 

-KAÇA- 

Hep hatırlayacağım, sürgün yıllarımın o sevgili yoldaşını; 

çalışkan bir köylü kızı misali, yüzünde bir gülücükle hizmet 

eden, ara sıra basit bir şarkı tutturan Venumati’yi. 

8 

Banyan Ağacı: Birçok kök üzerinde tutunarak ayakta kalan, etkileyici 

görünüme sahip bir ağaçtır; Hindular için sonsuz yaşamı simgeler. (ç.n.) 

48


-DEVAYANİ- 

Ama sevgili dostum, asıl anman gereken bir başka 

yoldaşın var, sana sıla özlemini unutturmak için boş yere 

çırpınmış olan. 

-KAÇA- 

O kızın düşüncesi yaşamımın bir parçası oldu. 

-DEVAYANİ- 

Buraya geldiğin ilk günü hatırlıyorum, bir çocuktan biraz 

daha büyüktün. Orada duruyordun, bahçe çitinin yanında, 

gözlerinin içi gülüyordu. 

-KAÇA- 

Ben de çiçekler devşirirken görmüştüm seni – ışıltıyla 

yıkanmış tan yeri misali beyazlara bürünmüş... “Sana yardım 

etme şerefini bahşet bana!” demiştim. 

-DEVAYANİ- 

Şaşırtmıştın beni; kim olduğunu sormuştum, Tanrı 

İndra ’ nın 9 sarayında ilâhi bir bilge olan Vrihaspati’nin oğlu 

olduğunu ve babamdan ölülere hayat veren gizli büyüyü 

öğrenmeyi dilediğini söylemiştin uysalca. 

9 

İndra: Hava olaylarının ve savaşın tanrısıdır. Hint mitolojisinde cenneti 

muhafaza eden ve ateş, su, güneş gibi unsurları oluşturan Devalar’ın 

lideridir; şeytani Asuralar’a karşı olan savaşı idare eder. Ulu bilgeleri, 

büyük kralları ve savaşçıları göksel sarayında ağırlar. (ç.n.) 

49


-KAÇA- 

Tanrıların rakibi Asuralar’ın öğretmeni olan Büyük Usta 

beni öğrencisi olarak kabul etmez diye korkuyordum. 

-DEVAYANİ- 

Ama gayeni ona açıkladığımda beni geri çevirmedi, zira 

kızını pek sever o. 

-KAÇA- 

Hınç dolu Asuralar defalarca öldürdü beni ve sen her 

seferinde babanı beni hayata döndürmeye razı ettin. Şükran 

borcumu asla ödeyemem. 

-DEVAYANİ- 

Şükran borcu mu! Unut hepsini, sanma ki acı duyacağım 

bundan! Sadece iyilikler mi kalacak hatırında? Bırak, silinip 

gitsin hepsi! Eğer günün derslerinin sonunda, akşam 

yalnızlığında bir garip haz ürpertisi titrettiyse yüreğini, işte 

onu hatırla – şükran borcunu değil! Eğer yanından biri geçip 

gittiğinde, okuduğun satırlara bir parça şarkı takıldıysa, bir 

elbisenin etekleri savrulduğunda fikrin kanat çırptıysa, 

Cennet’teki avare vakitlerinde onu hatırla. Ne yani, sadece 

iyilikler, öyle mi? Güzellik değil, aşk değil... 

-KAÇA- 

Bazı şeyler kelimelerin gücünü aşar. 

50


-DEVAYANİ- 

Evet, biliyorum. Aşkım kalbinin en derininde 

yankılanmıştı bir zaman; budur bana şimdi senin çekincene 

meydan okuma cesaretini veren. Asla bırakma beni! Burada 

kal! Şöhret mutluluk getirmez. Benden kaçıp gidemezsin 

sevgili dostum, zira senin sırrın bana ait artık! 

-KAÇA- 

Hayır Devayani, hayır. 

-DEVAYANİ- 

Nasıl “hayır”? Yalan söyleme sakın! Yüce bir sezgisi 

vardır aşkın. Bir günden diğerine, başını şöyle bir 

kaldırdığında, bir kısa bakışında, ellerinin kıpırdayışında senin 

sevgin dile geliyordu, denizin dalgalarla dile gelmesi gibi. An 

olur, sesim kalbini ürpertir, dizlerini titretirdi – hiç mi fark 

etmedim? Tanıyorum seni; bu yüzden sonsuza dek 

tutsağımsın benim. Senin tanrılarının efendisi bile koparamaz 

bu bağı. 

-KAÇA- 

Bunun için mi onca sene evimden ve çocukluğumdan 

uzak, çalışıp çabaladım? 

-DEVAYANİ- 

Neden olmasın? Tek değerli olan bilgi midir? Aşk 

değersiz midir? Bir an için yüreğinin sesini dinle. Bir kadının 

kalbinin bir erkeğin güç adına, bilgi adına, itibar adına 

51


katlanmak zorunda kalabileceği her türlü zahmete değer 

olduğunu kabul etme cesaretini göster. 

-KAÇA- 

Ölümsüz yaşamın bilgisini getireceğime dair kutsal bir 

ant içtim Tanrılar huzurunda. 

-DEVAYANİ- 

Gerçekten de gözün kitaplarda mıydı hep? Çalışmalarını 

bölüp gelmedin mi bana, bağlılığını çiçeklerle anlatmak için? 

Nice akşam, tarhları sulamama yardım etmeye bir fırsat 

bulursun diye hazırda beklemedin mi? Neydi seni benim 

yanımda çimenlere oturarak, yıldızların meclisinden devşirip 

getirdiğin şarkıları söylemeye iten – aşkın kederli bir 

sessizlikle boynunu bükmesi misali, nehrin üzerine karanlık 

çökerken? Yoksa cennette yaptığın zalim bir planın parçası 

mıydı bunlar? Belki de babamın gönlüne girebilmek içindi 

hepsi? Ve istediğini elde etmişken, ayrılık vakti kapıdaki 

şaşkın hizmetçiye üç beş akçe bırakır gibi, basit bir şükran mı 

sunacaktın böyle? 

-KAÇA- 

Gerçeği bilmek sana ne kazandıracak, ey gururlu kadın? 

Gizlice kalbimde taşıdığım tutkulu bir adanmışlıkla sana 

hizmet ederek hata ettiysem eğer, bu kadar ceza kâfidir. 

Sevgim gerçek miydi değil miydi, bunu sorgulamanın zamanı 

değil; yaşamımın vazifesi beni bekliyor. Bundan böyle kalbim 

boşluğa üstün gelmek için umutsuzca çırpınan kızıl bir alev 

52


içerecek hep; gene de Cennet’e geri dönmek zorundayım – 

benim için artık Cennet olamayacak o Cennet’e. Mutluluğa sıra 

gelmeden evvel, şimdi çok çalışmakla elde ettiğim yepyeni bir 

tanrısallığı borçluyum Tanrılara. Affet beni Devayani ve bil ki, 

ıstırabım sana elimde olmadan verdiğim bu acıyla 

katmerleniyor. 

-DEVAYANİ- 

Affetmek mi? Yıldırım gibi hiddetli ve alev alev olana 

dek kızdırdın yüreğimi! Sen vazifene ve utkuna geri dön, bana 

ne kalacak? Çivili bir yataktır hafıza; gizli bir utanç kemirip 

duracak hayatımın köklerini. Geçip giden bir yolcu gibi 

uğradın, güneşli saatlerde bahçemin gölgesinde konakladın, 

tüm çiçekleri koparıp bir kolye örerek vakit geçirdin. Şimdi 

ayrılıyorsun ve kolyenin ipini koparıp çiçekleri toprağa 

düşürüyorsun! Lanet olsun elde ettiğin o müthiş bilgiye! 

Sırtında bir yük olsun o bilgi senin; başkalarına dağıtıp 

paylaşsan da, senin için ışığı yanmasın. Aşk eksik olduğundan, 

yaşamın o bilgiye hep yabancı kalsın – nasıl ki Bakire Gece’nin 

eşsiz karanlığına hep yabancıysa soğuk yıldızlar! 

53


XXI. 

-I- 

“Nedir bu sonu gelmeyen hazırlıklar?” diye sordum 

Akıl’a, “Biri mi gelecek?” 

Akıl yanıt verdi: “Malzemeler toplamak ve kuleler inşa 

etmekle fazlasıyla meşgulüm; senin sorularınla uğraşacak 

vaktim yok.” 

Uysalca işime geri döndüm. 

Toplanan malzemeler bir yığın haline geldiği ve sarayının 

yedi kanadı da tamamlandığı zaman, Akıl’a sordum: “Yetmedi 

mi?” 

Akıl, “İçine alabilecek kadar yeterli değil–” diye 

mırıldanırken durdu. 

“Neyi içine alabilecek kadar?” dedim. 

Akıl duymazlıktan geldi. 

Bilmediğinden ve durmaksızın çalışmakla sorumu 

bastırmaya çalıştığından şüpheleniyordum. 

Bir terane tutturmuştu: “Daha fazlasına sahip 

olmalıyım.” 

54


“Neden olmalısın?” 

“Çünkü öylesi daha büyük?” 

“Nedir büyük olan?” 

Akıl sessiz kaldı. Yanıt için bastırdım. Hor görerek ve 

öfkelenerek çıkıştı: “Neden var olmayan şeyler üzerine sorular 

sorup duruyorsun? Yolunun üzerinde duran muazzam şeylere 

dikkatini versene: Mücadele ve kavga; ordu ve silahlar; 

tuğlalar ve harç; ve sayısız miktarda çalışmaya hazır işçi…” 

“Herhalde Akıl çok bilge olmalı,” diye düşündüm. 

-II- 

Günler geçti. Akıl’ın, sarayına yeni kanatlar, topraklarına 

yeni topraklar eklendi. 

Yağmur mevsimi sona erdi. Kara bulutlar beyazlara 

karışarak seyreldi; yağmurla yıkanmış gökte güneşli saatler, 

görünmeyen bir çiçeğin üzerinde uçuşan kelebekler misali 

vızır vızır uçuştu. Hayrete düşmüştüm ve karşılaştığım 

herkese soruyordum: “Nedir rüzgârın bu ezgisi?” 

Yolun kenarında pejmürde kılıklı, kaba saba tavırları olan 

bir serseri yürüyordu; şöyle seslendi: “Dinleyin, Geliş’in 

ezgisidir bu!” 

Buna hemen nasıl ikna oldum bilmiyorum, kelimeler 

fışkırıverdi ağzımdan: “Artık fazla beklemeyiz.” 

“Ha geldi ha gelir,” dedi çılgın adam. 

55


Vazife başındaki Akıl’ın kapısını çaldım ve cesurca, 

“Bütün işleri durdur!” dedim. 

Akıl sordu: “Bir haber mi aldın?” 

“Evet” dedim, “Geliş’in haberini.” Ama daha fazla 

açıklayamadım. 

Akıl başını iki yana salladı: “Hani? Ne bayraklar var 

ortada, ne de bir tören alayı!” 

-III- 

Gece sona eriyordu, gökte yıldızlar solmuştu. Bir anda, 

günışığının mihenk taşı her şeyi altın kıldı. Bir bağırış yayıldı 

ağızdan ağıza: “Müjde!” 

Başımı salladım ve sordum: “Geliyor mu?” 

Dört bir yandan kopup geliyordu yanıt: “Evet.” 

Akıl tedirgin oldu ve şöyle dedi: “Binamın kubbesi henüz 

bitmedi, hiçbir şey yerli yerinde değil.” 

Semadan bir ses duyuldu: “Yerle bir et binanı!” 

“Ama neden?” diye sordu Akıl. 

“Çünkü bugün Geliş günüdür ve senin binan yolun tam 

üzerinde duruyor.” 

-IV- 

Heybetli bina yerle bir olmuş, her şey yıkılıp dağılmış. 

56


Akıl etrafına bakınıyor: Görülecek ne var? 

Sadece sabah yıldızı ve çiyle yıkanmış zambak. 

Peki, başka? Annesinin kollarından kurtulup, ışığa doğru 

gülerek koşan bir çocuk. 

“Gün Geliş günüdür diye söyledikleri bunun için 

miydi?” 

“Evet, havada müzik, gökte ışık var denmesinin sebebi 

buydu.” 

“Bunun için mi dünyaları talep ettiler?” 

“Evet” yanıtı geldi. “Ey Akıl, inşa ettiğin surlarla mahpus 

oluyordun sen. Çalışkanlıklarıyla köleleştirdiler senin işçilerin 

kendilerini; ama bütün dünya ve sonsuz evren çocuk içindir, 

Yeni Hayat içindir.” 

“Bu çocuğun sana getirdiği nedir?” 

“Tüm dünya için ümit ve neşe.” 

Akıl bana sordu: “Şair, anlıyor musun?” 

“İşimi bir kenara bıraktım,” dedim, “ve anlamak için tüm 

vaktimi ayırdım.” 

57


XXII. 

VAİSHNAVA ŞARKILARI 10 

-I- 

Ah Sakhi, 11 kederim sınır tanımıyor. 

Yağmur bulutlarıyla yüklü olarak geliyor Ağustos; evim 

bomboş. 

Fırtınalı gök homurdanıyor; yağmur suları toprağı 

boğmuş; sevgilim uzakta; hüzün yüreğimi parçalıyor. 

Tavuskuşları dans ediyor, 12 bulutlar gürlüyor, kurbağalar 

kıkırdıyor. 

10 

Vaishnava: Vaishnavizm’in takipçilerine verilen ad. Vaishnavizm, başlıca 

Hindu geleneklerinden biridir; temel ilkesi Vishnu tapıncıdır. Hint’in üç 

büyük tanrısını karşılayan Trimurti’de, Vishnu kâinatı muhafaza etmekten, 

Brahma yaratmaktan, Şiva ise yok etmekten sorumludur. (ç.n.) 

11 

Sakhi: Bir kadının diğer bir kadına dostane hitap şekli. (ç.n.) 

12 

Tavuskuşları, pek çok kültürde ve dinî gelenekte olduğu gibi, 

Hindistan’da da simgesel bir yere sahiptir. Güzelliği, dengeleyici bir 

güzelliktir; koruyucudur, belaları savar. Tasvirlerde çeşitli mitolojik Hint 

kahramanlarının yanında resmedilir. (ç.n.) 

58


Gece, şimşeğin ince lekeler bıraktığı karanlıkla hıncahınç 

dolu. 

Vidyapati 13 soruyor: “Ey Bakire, efendin olmadan nasıl 

geçecek bu günler ve geceler? 

-II- 

Ne talihliydim bu sabah ki sevgilimi görerek uyandım. 

Yekpare neşeydi gökyüzü; yaşamım ve gençliğim kemâle 

erdi. 

Bugün evim hakikaten evim, bedenim de bedenimdir. 

Talih yoldaşım oldu, şüpheyi kovdum kendimden. 

Ey kuşlar, en güzel nağmelerinizi şakıyın; en ferah ışığını 

düşürsün dolunay! 

Oklarını dört bir yana gönder, ey Aşk Tanrısı! 

Onun dokunuşuyla bedenimin altın kesileceği ânı 

bekliyorum. 

Vidyapati söylüyor: “Nasıl da engindir senin keremin; ne 

kutludur sevişin…” 

13 

Vidyapati: On beşinci yüzyılda yaşamış Hint şairi. Eski bir Hint şiir 

geleneğini devam ettirerek şiirlerinde manevi aşkı Tanrı Krişna ve Tanrıça 

Rada arasındaki tensel sevi üzerinden anlatmıştır. (ç.n.) 

59


-III- 

Sevdiğimin ayak bastığı tozlara karıştığını hissediyorum 

bedenimin. 

Onun yıkandığı gölün sularıyla bir olduğumu 

duyuyorum. 

Ah Sakhi, onunla karşılaştığımda aşkımın ölümün 

sınırını zorladığını hissediyorum. 

Yüreğim ışık içinde eriyor, onun yüzünü seyrettiği ayna 

ile buluşuyor. 

O yelpazesini salladığı zaman, havayla beraber ben de 

öpüyorum onu; ve göğün onu sardığı gibi, her nereye giderse 

içimde taşıyorum ben de onu. 

Govindadas 14 söylüyor: “Sen altın süslemelersin, ey zarif 

bakire; o da süslerin sardığı zümrüt.” 

-IV- 

Seni göz kapaklarımın içinde saklayacağım sevgilim; 

suretini bir mücevher gibi neşeme nakşedeceğim ve boynuma 

asıp taşıyacağım onu. 

Tüm çocukluğum, gençliğim, hayatım, düşlerim boyunca 

hep kalbimdeydin sen. 

14 

Govindadas: On altıncı yüzyılda yaşamış Batı Bengal doğumlu bir 

Vaishnava şairidir. Vidyapati’nin öğrencisiydi. Onun gibi aşk şiirleri 

yazmış, Krişna ve Rada’nın öyküsünü anlatmıştır. (ç.n.) 

60


Benliğim senin meskenindir, uyurken ve uyandığımda. 

Benim bir kadın olduğumu bil, arzuyla dolu olduğum 

zamanlar bana tahammül et. 

Çünkü düşünceler üşüşmüştür bana; tek emin olduğum, 

bu dünyada nasibimin senin sevgin olduğudur. Seni bir an için 

kaybetsem, ölüveririm. 

Çandidas 15 söylüyor: “Hayatta ve ölümde senin olan o 

kadına karşı hassas ol.” 

-V- 

“Meyve satıyorum, meyve satıyorum,” diye bağırıyordu 

kapının önündeki kadın. 

Evden çıktı çocuk. 

“Bana biraz meyve ver,” dedi, para niyetine kadının 

sepetine avcunda tuttuğu pirinci bıraktı. 

Meyveci kadın çocuğun yüzüne baktı ve gözleri şefkatle 

doldu. 

“Kimdir seni kollarına alıp emziren ve senin güzelim 

sesinden ‘Anne’ sözcüğünü işiten talihli kişi?” diye haykırdı. 

“Meyveyi o çocuğa sun,” der şair, “ve onunla beraber 

yaşamını da.” 

15 

Çandidas: Bengal şairi. On dördüncü yüzyılda yaşamış olan Baru 

Çandidas, Krişna’yı öven lirik şiirler yazmıştır. (ç.n.) 

61


62


FİRARİ – II 

63


64


I. 

Bu bereketli dünyada binbir çeşitsin sen, ey Rengârenk 

İhtişamın Kadını! 

Işıklar saçılıyor yoluna; temasın çiçeklerin içine işliyor; 

sürüklenen eteğin bir dans kasırgası koparıyor burçlarda; ve 

senin perde perde müziğin sayısız dünyalarda yankısını 

buluyor işaretlerle, renklerle. 

Ruhun kavranılmaz sükûnetinde bir başına sen varsın, ey 

Sessizlik ve Yalnızlık Kadını! Işıkla ürpermiş bir suret, aşk 

kökü üzerinde çiçek açan biricik lotussun sen! 

65


II. 

Karşı pencerenin paslı parmaklıklarının ardında, esmer, 

dupduru çehresiyle bir kız oturuyor; yazın sular azalınca 

nehrin sığlığında karaya oturmuş bir tekneyi andırıyor. 

Günün mesaisinden sonra evime dönerken gözlerim o 

kıza takılıp kalıyor. 

Issız karanlık sularını ayışığının çevrelediği bir göl gibi 

görünüyor o bana. 

Onun özgürlük adına bir penceresi var yalnızca: Orada 

buluşuyor günışığı onun dalgın düşünceleriyle; onun yitik 

yıldızlara benzeyen kara gözleri, o pencereden geri dönüyor 

göklere. 

66


III. 

Hatırlıyorum o günü. 

Ağır sağanak yağmur düzensiz aralıklarla diner gibi 

olduğunda, boralar tekrar ayıltıyor onu anlık uykusundan. 

Çalgımı alıyorum elime. Rastgele geziniyorum tellerde, 

bir müddet sonra müzik kendiliğinden fırtınanın çılgın 

temposuna ayak uyduruyor. 

O kadının endamıdır gördüğüm; işinden kaytarıyor, 

gelip kapımda duruyor, ama tereddüt edip geri dönüyor. 

Sonra yeniden geliyor, dışarıda duvara yaslanarak dikiliyor, 

nihayet usulca odama girip oturuyor. Başını önüne eğip 

sessizce nakışını işliyor, ama hemen sonra işini bırakıp 

pencereye gidiyor, yağmurun içinden bulanık ağaç sırasına 

göz gezdiriyor. 

Hepsi bu kadar: Yağmurlu bir öğle; karaltılarla, şarkıyla 

ve suskuyla dolu tek bir saat. 

67


IV. 

attı. 

Arabaya binerken başını çevirip kaçamak bir veda bakışı 

Bu, onun son hediyesiydi bana. Acaba zamanın zalim 

çarklarından koruyabilecek miyim onu? 

Akşam, günbatımının son titrek alevini silip götüreceği 

gibi, bu ışıltılı ıstırabı da mı alıp götürecek? 

Yoksa yağmur mu yıkayıp götürecek onu, kırık kalpli 

çiçeklerden dağılan kıymetli tozlar misali? 

Kralın zaferini ve zenginin servetini ölüme terk et. Peki 

ama tutkulu bir anda savrulan o firari bakışın anısını 

saklamasın mı gözyaşı? 

“Ver, ben saklayayım,” diyor şarkım: “Ben kralın zaferine 

veya zenginin servetine elimi sürmem; lâkin bu ufak tefek 

şeyler sonsuza dek benimdir.” 

68


V. 

Bana bırakıyorsun kendini, geceleyin açan bir çiçek 

misali; nasıl ki gür sürgünler veren tomurcuklardan duyulursa 

baharın ayak sesleri, senin varlığın da üzerinden süzülen çiy 

damlasından, karanlığa yayılan kokundan anlaşılıyor. 

Gelgit dalgaları gibi hücum ediyorsun zihnime; kabaran 

şarkılar arasında kayboluyorum. 

Nasıl ki yaklaşan şafağı hissederse gece, kalbim biliyordu 

senin geleceğini. İşte, bulutlar alev alev; işte, bir ilham tufanı 

dolduruyor göğümü… 

69


VI. 

Gidecektim; gene de ses çıkarmıyordu kadın. Ama en 

ufak bir kıpırtısından hissediyordum, özlem dolu kollarının 

“Ah, hayır, henüz değil!” deyivereceğini. 

Pek çok defa, onun yalvaran ellerinin dokununca dile 

geldiğini duydum, ki konuştuğunun farkında bile değildi o 

eller. 

Bir de kekelediğini hatırlıyorum bu kolların; eğer 

kekelemeseler, boynuma gençlik çelengi gibi sarılırdılar. 

Durgun saatlerin güvenli yuvasında o küçük jestlerinin 

anısı duyulur; bana oyunbaz bir afacanlıkla gelip, o kadının 

gizlediklerini eleverirler. 

70


VII. 

Şarkılarım arılar gibidir; senin kokundan bir iz, seni 

hatırlatacak bir zerre bulabilmek için havayı tararlar; senin 

utangaçlığının etrafında, içte gizli hazneye can atarak 

vızıldarlar. 

Güneşin sabahki canlılığı azaldığında, öğleyin havaya bir 

ağırlık çöktüğünde ve orman sessizleştiğinde, yuvaya döner 

benim şarkılarım, takatsiz kanatları altın tozlarına bulanmış 

olarak. 

71


VIII. 

Biz seninle henüz tanışmamışken sen bana bir yerlerde 

görünmüş olmalısın, ilkyaz çiçek çiçek olmadan önce beliren 

bir nisan alâmeti misali. 

Senin o görünüşün, bana, her şeyin sâl çiçeklerinin 16 

kokusuna bulandığı bir çağda, nehrin seher pırıltıları kumsala 

kenar süsü olduğunda ve yaz ikindisinin muğlâk sesleri 

birbirine karıştığında gelmiş olmalı – evet, hatta, başka 

zamanlar da isimsiz nice pırıltıda bana gülüp benden 

kaçmamış mıydı? 

16 

Sâl Ağacı: Güney Asya’ya özgü bir ağaç. Hindu törenlerinde tütsü olarak 

yakılır; Buddhistler için de kutsaldır. (ç.n.) 

72


IX. 

Eğer biz yeniden doğar ve başka bir dünyanın 

aydınlığında yürürken seninle gene karşılaşırsak, öylece 

donup kalırım. 

Kara gözlerin sabah yıldızı olur benim için o an; onların, 

önceki bir hayattan hatırlayamadığım bir göğe ait olduğuna 

inanırım. 

Anlarım ki, büyüsünü yalnızca kendinden almamıştır 

yüzün; gözlerimin eski bir buluşmadaki tutkulu ışıltısını 

yakalamış, aşkımdan kaynağı belirsiz bir muamma toplamıştır. 

73


X. 

Çalgını yere bırak sevgilim, kolların beni kucaklamak için 

serbest kalsın. 

Dokun bana; kendinden taşmış kalbim böylece 

bedenimin sınırına dönsün. 

Başını eğip benden yüz çevirme; bir öpücük bahşet; 

nicedir goncada hapsolmuş hoş bir rayiha gibi öpücüğün. 

Nafile sözcüklere boğmayalım bu ânı; bırakalım 

kalplerimiz bir susku deryasına kapılsın, tüm düşüncemiz 

sahilsiz bir sevince sürüklensin. 

74


XI. 

Senin aşkın yüceltti beni; ben ki, alelâde gelgitlerle 

oradan oraya sürüklenen, dünya nimetinin kararsız 

dalgalarında sallanan onca insandan biriyim yalnızca. 

Sen bana bir taht verdin; tüm zamanlardan şairler gelip 

bana armağanlar bırakır, adları ölümsüz âşıklar bir çağdan 

diğerine beni selamlar. 

Pazarda yanımdan ite kaka geçiyor insanlar, fark 

etmiyorlar – bedenim ne denli kıymetlenmiş okşayışınla; 

öpücüğünü ne hoş taşıyorum içimde, nasıl ki güneş tanrısal 

dokunuşun ateşini taşırsa kendinde ve ışık yayarsa daima… 

75


XII. 

Huysuzlanıp oyuncaklarına burun kıvıran bir çocuk 

misali, kalbim bugün hangi mısrayı seçsem itiraz ediyor, 

“Hayır, bu değil,” diyor. 

Gene de kelimeler belirsizliğin sancısıyla üşüşüyorlar 

zihnime, yağmurlarını bıraktıracak rastgele bir rüzgâr 

beklentisiyle yamaçlarda gezinen avare bulutlar misali. 

Ey ruhum, bu beyhude çabaları bırak; zira sükûtun 

müziği karanlıkta kendiliğinden olgunlaşacak. 

Bugün yaşamım, çile doldurulan bir manastır sanki; 

ilkyaz korkuyor kıpırdamaya, hatta fısıldamaya bile. 

Ah sevgilim, senin taçkapıdan geçeceğin vakit gelmedi 

henüz; yolun aşağısında şıkırdayan halhallarının düşüncesi 

bile yetiyor bahçedeki yankıları susturmaya. 

Bil ki yarının şarkıları tomurcuktur bugün; seni geçip 

giderken görseler gerilip patlar olgunlaşmamış kalpleri. 

76


XIII. 

Bunca kaygı nereden geliyor sevgilim? 

Bırak, kalbim değsin kalbine ve öpüp alsın sancıyı 

suskunluğundan. 

Bize derinlerinden bu kısacık saati gönderdi gece; kapalı 

kapılar ardında bu yegâne lambanın ışığında, sevgi dünyayı 

yeni baştan yaratsın diye. 

Müzik için sadece bir kaval var elimizde; bir sen bir ben, 

sırayla çalsın dudaklarımız. Taç niyetine, bir çelenk takayım 

alnına, sonra bağlayayım onu saçıma. 

Göğsümdeki örtüyü yırtıp yatağımızı yapayım yerde; bir 

öpüş, sevinçli bir uyku kaplasın sınırsız küçücük dünyamızı. 

77


XIV. 

Neyim varsa sana verdim, beni ucu ucuna örtecek 

kadarını kendime sakladım. 

Bana kalan öyle eksik ki, sen ona içten içe gülüyorsun ve 

ben mahcup oluyorum. 

Onu da ansızın bahar rüzgârı uçuruyor; nasıl ki dalgalar 

köpüğü sallarsa, kalbimin çırpınışı da onu sallıyor. 

Ah sevgilim, eğer mesafeliliğin perdesini koymuşsam 

aramıza, kederlenmeyesin. 

Benim bu cılız çekincemi nazlandığıma yormayasın; 

aksine, esrarlı bir zarafetle sana doğru eğiliyor, ipince bir sap 

üzerinde, sana teslim oluşumun çiçeği. 

78


XV. 

Bugün bu giysiyi kuşandım, çünkü bedenim şarkı 

söylemek istiyor. 

Kendimi aşka bir kere teslim etmiş olmam yetmez, 

bundan her gün yeni armağanlar çıkarmalıyım. Yeni bir 

giysiye bürününce, taptaze bir adağa dönüşmez miyim? 

Kalbim, akşam göğü misali, sonsuz bir heves duyar 

renklere; o yüzden değiştirip dururum örtümü; yeşildir o, kâh 

serin taze çimenler misali, kâh kış pirinci misali. 

Bugün giysim yağmurla bezenmiş gökmaviye boyalı. 

Uzuvlarıma uçsuz bucaksızlığın ve denizaşırı tepelerin rengini 

taşıyor o; kıvrımlarında rüzgârla uçuşan yaz bulutlarının 

sevincini taşıyor. 

79


XVI. 

Aşkın kelimelerini kendi rengiyle yazabileceğimi 

düşünmüştüm; oysa yüreğin en derinlerinde yatar o, 

gözyaşları silik kalır. 

Kelimeler renksiz olsaydı, ah dostum, gene de anlar 

mıydın? 

Aşkın kelimelerini kendi ezgisiyle söyleyebileceğimi 

düşünmüştüm; oysa yalnızca kalbimde duyuluyor o, gözlerim 

sessiz kalıyor. 

Ezgisiz olsalardı, ah dostum, gene de anlar mıydın? 

80


XVII. 

Geceydi şarkımı bulduğumda, ama sen yanımda yoktun 

o sırada. 

Tüm gün aradığım sözler şarkımda buluştu o anda; hava 

karardıktan hemen sonra yıldızların kalbi ışıkla çarpınca, nabzı 

müzikle attı onların da. Ama sen yanımda yoktun o sırada. 

Şarkıyı bu sabah sana söylemeyi umuyordum. Ama ne 

kadar çabalasam da, müziği yakalayıp sözleri kaçırıyorum – 

şimdi ki sen buradasın. 

81


XVIII. 

Gece derinleşiyor ve lambada ölgün bir alev kırpışıyor. 

Fark etmemişim ki, nehirden testisini bugünlük son defa 

dolduran bir köylü kızı misali, kulübesinin kapısını kapatmış 

Akşam. 

Seninle konuşuyordum sevgilim, hayal meyal 

farkındaydım sesimin – söylesene, anlamlı bir şey miydi 

söylediğim, hayatın sınırlarının ötesinden bir mesaj getirdi mi 

sana? 

Şimdi ki susmuşum, gecenin nabzının sessizliğin dipsiz 

kuyusuna huşuyla bakan düşüncelerle attığını duyuyorum. 

82


XIX. 

Seninle ilk karşılaştığımızda kalbim müzikle çınlamıştı: 

“Ebediyen uzak olan o kadın, yakındır bundan böyle.” 

Ama o müzik susmuş artık; çünkü sevgilimin sadece 

yakın olduğuna inanmış, onun gene de pek uzak olduğunu 

unutmuştum. 

İki ruh arasındaki uçsuz bucaksızlığı müzik doldurur. 

Gündelik alışkanlıkların sisi boğmuş bunu nicedir. 

Ürkek yaz gecelerinde, meltem büyük bir mırıltı 

koparınca sessizlikten, yatağımda oturuyorum ve 

yanıbaşımdaki kadının muazzam kaybının yasını tutuyorum. 

Kendime soruyorum: “O kadına sonsuzluğun ahengini taşıyan 

sözler fısıldamak mümkün olur mu bir daha?” 

Ey şarkım, uyan bu gaflet uykusundan! Kanıksanmışlığın 

perdesini yırt ve ilk karşılaşmamızın sonsuz şaşkınlığına, 

sevgilime doğru kanat çırp! 

83


XX. 

Âşıklar sana geliyorlar Kraliçem, gururla ayaklarına 

seriyorlar servetlerini. Benim sungumsa, boşa çıkmış 

umutlardan ibaret. 

Gölgeler zaptetmiş dünyamın kalbini; bendeki en iyinin 

ışığı sönmüş. 

Zenginler benim sefaletime gülerken, senden 

başarısızlıklarıma gözyaşlarını ödünç vermeni, böylece onları 

değerli kılmanı diliyorum. 

Sana, ses vermeyen bir çalgı getiriyorum. 

Kalbimde yüksek perdeden bir notaya erişmek için 

gerildim, tel koptu. 

Üstatlar kopuk tele gülerken, senden çalgımı eline 

almanı, onun kofluğunu şarkılarınla doldurmanı diliyorum. 

84


XXI. 

Baba cenaze ayininden döndü. 

Yedi yaşındaki oğlu penceredeydi; gözlerini kocaman 

açmıştı, boynunda altın bir nazarlık vardı, aklının ermediği 

şeylerle meşguldü zihni. 

Babası onu kollarına aldığında sordu çocuk: “Anne 

nerede?” 

“Cennette,” dedi babası, göğü göstererek. 

Gece olduğunda baba yatağında kıvranıyor, kederden 

harap oluyordu. 

Lambanın solgun ışığı kapının dibinden odayı 

aydınlatıyor, duvarda bir kertenkele pervane böceklerini 

kovalıyordu. 

Çocuk uykusundan uyandı, elleriyle yataktaki boşluğu 

yokladı, kalktı, evin damına çıktı. 

Başını göğe kaldırdı ve uzun süre ses çıkarmadan 

seyretti. Şaşkın zihninden gece göğüne tek bir soru yayıldı: 

“Cennet nerededir?” 

85


Yanıt alamadı: Yıldızlar âdeta bihaber karanlığın yanan 

gözyaşlarıydı. 

86


XXII. 

Gecenin sonuna doğruydu, alıp başını gitti kadın. 

Aklım, “Her şey boş,” diyerek beni teselli etmeye çalıştı. 

Öfkelendim ve şöyle dedim: “Üzerinde onun adının 

yazılı olduğu şu açılmamış mektup ve kırmızı ipek 

kenarlıklarını o kadının elleriyle diktiği, palmiye yaprağından 

şu yelpaze – onlar da mı gerçek değil?” 

Günün sonunda dostum gelip bana şöyle dedi: “İyi olan 

her şey gerçektir ve asla yitip gitmez.” 

“Nedenmiş?” dedim hiddetle, “İyi değildi de ondan mı 

şimdi dünya için yitiktir o kadın?” 

Hırçınlaşıp annesine zarar veren bir çocuk misali, içimde 

ve etrafımda bütün sığınakları yerle bir etmek istedim ve 

haykırdım: “Hain dünya!” 

Birdenbire bir ses yankılandı: “Nankör!” 

Başımı pencereden uzattım ve yıldızlar saçılı geceden bir 

serzeniş duydum: “Bana hayat veren hakikate olan inancını, 

benden kalan boşlukta heba ettin sen!” 

87


XXIII. 

Nehir, kül rengi; hava, uçuşan kumlarla darmaduman. 

Bu kasvet dolu huzursuzluk sabahında kuşlar sessiz, 

yuvaları rüzgârda sallanıyor. Bir başıma oturmuşum, kendime 

soruyorum: “Nerede o kadın?” 

Birbirimize nasıl da yakın, yan yana oturduğumuz o 

günler uçup gitti; şakalaşır ve gülüşürdük; buluşmalarımızda 

aşkın yüceliğinin bizde uyandırdığı huşu duygusu dile 

gelmeden kalırdı. 

Ben küçülürdüm onun yanında ve o anlattıkça anlatır, 

nice ânı havadan sudan konuşmalarla harcardı. 

Bugün boş yere istiyorum onun gene yanımda olmasını, 

yaklaşan fırtınanın kasvetinde, ruhun ıssızlığında yerini 

almasını. 

88


XXIV. 

O kadının beni çağırdığı isim, aşkımızın on yedi senesini, 

çiçek açan bir yasemin misali kaplamıştı. Onun sesi sayesinde, 

ışığın yapraklar arasında kırpışması, yağmurlu gecedeki çimen 

kokusu ve nice aylak günün son saatindeki buruk sessizlik 

birbirine karışırdı. 

Sadece Tanrının bir eseri değildi o isme yanıt veren 

erkek; çabucak geçen on yedi sene boyunca kadın erkeği 

kendisi için yeniden yarattı. 

Başka seneler de olacaktı; ama birdenbire, erkek ile 

kadının o aylak günleri kadının sesiyle söylenen ismin içinde 

toplanmaz oldu; başıboş kaldılar, dağıldılar. 

Soruyorlar bana: “Bizi kim bir araya toplayacak?” 

Yanıt veremiyor, sessizce oturuyorum; onlar ise dağılıp 

gidiyor ve “Bir çoban istiyoruz!” diye bağrışıyorlar. 

Aradıkları kimdir? 

Bilmiyorlar. Sahipsiz akşam bulutları misali, izsiz 

karanlıkta sürükleniyorlar, kayboluyorlar, unutuluyorlar. 

89


XXV. 

Hissediyorum, çabucak geçen aşk günlerimiz, senin o 

kısacık ömründe kaybolup gitmemiş. 

Usul usul her şeyi çalan tozdan, onları nasıl, nerede 

sakladın acaba? 

Ölüp giderken ölümsüz bir yankı bırakan eski bir 

akşamdan, senin mırıldandığın şarkıyı duyuyorum 

yalnızlığımda. Güz öğlesinin sıcacık sessizliğine gizlenmiş, 

senin bıkkın anlarının iççekişlerini buluyorum. 

Geçmişin arı kovanından gelerek kalbime üşüşüyor 

arzuların; kıpırtısızca duruyorum, vızıltılarına kulak 

veriyorum. 

90


XXVI. 

Karanlık denizde yıkandın. Bir kez daha giydin 

gelinliğini; bir kez daha ölümün kemerinden geçerek geri 

dönüyorsun; ruhumda bir kez daha tekrarlanıyor düğünümüz. 

Ne saz çalınıyor, ne de davullar; ne kalabalık toplanmış, 

ne de kapıya bir çelenk asılı. 

Senin söylenmemiş sözlerin lambalarla aydınlanmamış 

bir ayinde benimkilerle buluşuyor. 

91


XXVII. 

Otlarla örtülü bir patikada yürüyordum, aniden 

arkamdan birinin seslendiğini duydum: “Beni tanıdın mı?” 

Arkama döndüm, kadının yüzüne baktım. “Adını 

hatırlamıyorum,” dedim. 

“Ben senin gençliğinin o ilk gönül sızısıyım,” dedi. 

Gözleri, çiy taneleriyle hâlâ kaplı bir sabah gibi 

bakıyordu. 

Bir müddet sustum, sonra şöyle dedim: “Gözyaşlarının o 

ağır yükünü üzerinden atmışsın sanki…” 

Gülümsedi, hiçbir şey söylemedi. Anlayabiliyordum ki, 

onun gözyaşları zamanla gülüşlerin dilini öğrenmişti. 

“Bana bir defasında,” diye fısıldadı, “sonsuza dek bu 

kederle yaşayacağını söylemiştin hani.” 

Yüzüm kızardı, “Evet, lâkin seneler geçti ve ben 

unuttum,” dedim. 

Sonra elini avuçlarımın arasına aldım ve şöyle dedim: 

“Ama sen değişmişsin.” 

92


“Bir zamanlar keder olan, şimdi huzurdur artık,” diye 

yanıtladı. 

93


XXVIII. 

Yaşamımız, geçilmemiş denizde yelken açar; o denizin 

dalgalarıdır ki ezelî bir saklambaç oyunuyla birbirini kovalar. 

Değişimin çalkantılı denizidir o, bir köpük sürüsüdür 

besler, bir bulur bir kaybeder onları, göğün sükûnetine karşı 

bir yaygaradır koparır. 

Ey Aşk! Işığın ve karanlığın savaş dansının bu sonsuz 

döngüsünün ortasında, senindir o yeşil ada; ormanın ürkek 

gölgelerini öper güneş, sessizliğe kur yapar kuş şakımaları 

orada! 

94


XXIX. 

AMA İLE VİNAYAKA 

Savaş alanında gece: Ama babası Vinayaka ile karşılaşır. 

-AMA- 

Baba! 

-VİNAYAKA- 

Utanmaz sürtük, hâlâ “Baba” mı diyorsun bana! Sen ki 

müslüman bir adamla evlenmekten çekinmedin! 

-AMA- 

Kocamı haince öldürmüş de olsanız, gene de babamsınız; 

ve siz Tanrı’nın lanetine uğramayın diye, bir dulun 

gözyaşlarını dökmekten sakınıyorum ben. Mademki yılların 

ayrılığından sonra burada, bu savaş meydanında karşılaştık, 

izin verin, önünüzde eğileyim ve vedalaşalım. 

-VİNAYAKA- 

Nereye gideceksin Ama? Senin kâfir yuvanı kurduğun 

ağacı kökünden kestiler. Nereye sığınacaksın? 

95


-AMA- 

Oğlum var. 

-VİNAYAKA- 

Onu bırak! Bedeli kanla ödenmiş bir günahın meyvesiydi 

o; hâlâ dönüp şefkatle bakma ona! Nereye gideceğini düşün. 

-AMA- 

Bir babanın sevgisinden daha geniş açmış kollarını bana 

ölüm! 

-VİNAYAKA- 

Hakikaten de, denizin çamurlu nehirleri yuttuğu gibi 

günahları yutar ölüm. Ama senin ölümün bu gece, burada 

olmayacak. Utandırdığın sülalenden ve komşularından uzakta, 

ücra bir Ulu Şiva 17 tapınağı bul kendine, günde üç defa Kutsal 

Ganj’da yıkan ve Tanrı’nın adını zikrederken, akşam ayininin 

son çanına kulak ver – ki böylece belki Ölüm, ıslak gözlerle 

uykuya dalan çocuğunu seyreden bir baba misali yukarıdan 

merhametle bakmaya başlar sana. Bırak, seni nazikçe kendi 

büyük sessizliğine taşısın o, nasıl ki Ganj düşen bir çiçeği 

sularında taşıyıp götürür ve deniz için lâyık bir adak olabilene 

dek yıkayıp lekelerinden arındırırsa. 

17 

Şiva: Hint’in üç büyük tanrısından biri. Vishnu, Brahma ve Şiva’dan 

oluşan Trimurti’de Brahma yaratıcı, Vishnu koruyucu, Şiva ise yıkıcı 

güçtür. Ancak Şiva’daki yıkıcılık, yapıcı anlamda bir yıkıcılıktır; örneğin 

Vedalar’da, Şiva’nın, hakikati örten büyülü güç olan “Maya”yı yok edişi, 

böylece hakikati görünür kılışından söz edilir. (ç.n.) 

96


-AMA- 

Peki ya oğlum? 

-VİNAYAKA- 

Söylüyorum sana, artık onu anma. Kendini yeniden 

babanın kollarına bırak evlâdım – ikinci annen olan Unutuş’un 

rahminden doğmuş körpe bir bebek gibi. 

-AMA- 

Dünya benim için bir gölge olmuş artık. Söylediğin 

sözleri duyuyorum duymasına, ama kalbim duymuyor. Bırak 

beni Baba, yalnız başıma bırak! Sevginle kendine bağlamaya 

çalışma beni, zira o bağlar kocamın kanıyla kıpkırmızı… 

-VİNAYAKA- 

Yazık! Kopup düşen hiçbir çiçek dalına geri dönmüyor. 

Törelere uygun bir şekilde Civaci ile nişanlanmışken seni zorla 

kaçırıp götüren birine nasıl “kocam” diyebiliyorsun? O geceyi 

asla unutamıyorum. Düğünün yapılacağı salondaydık, 

heyecanımızın yerini endişeli bir bekleyiş almıştı; damat 

ortalarda yoktu, eşref saati geçiyordu. Derken uzakta 

fenerlerin parlak ışığı belirdi, düğün şarkıları dalga dalga 

geliyordu. Coşkuyla haykırdık, deniz kabuğundan borular 

üfledi kadınlar. Bir tahtırevan alayı giriş yaptı avluya. Fakat 

biz “Civaci nerede?” diye sorarken, silahlı adamlar fırtına gibi 

atılıverdi tahtırevanlardan ve yakalayıp götürdüler seni, biz 

daha ne olduğunu anlayamadan. Ardından Civaci çıkageldi; 

97


yolunun kesildiğini ve Bicapur Sarayı’ndan 18 Müslüman bir 

soylu tarafından alıkonulduğunu söyledi. O gece Civaci ve ben 

düğün için yakılmış ateşe elimizi değdirerek, bu zorbaya kanlı 

bir ölüm için ant içtik. Uzun bekleyişimizden sonra, bu gece 

kutsal yeminimiz yerine gelmiş bulunuyor ve bu uğurda can 

veren Civaci’nin ruhu, şimdi hakkıyla seni gelini olarak 

görmek istiyor. 

-AMA- 

Baba, töremize leke sürmüş olabilirim, ama gene de 

alnım ak; kendisine bir de çocuk verdiğim adamı sevdim ben. 

Sizden iki gizli mesaj aldığım geceyi hatırlıyorum; biri 

sendendi, diğeri annemden; seninki şöyle diyordu: “Sana 

bıçağı gönderiyorum, öldür o adamı!” Anneminki ise: “Sana 

zehri yolluyorum; iç ve yaşamına son ver!” Onurum gerçekten 

lekelenmiş olsaydı eğer, sizin bu çifte teklifinize uyardım. 

Oysa ben, yalnızca aşk izin verince teslim ettim bedenimi. Aşk! 

Kudretli Aşk! Arınmış aşk! Kanımızın Müslüman kanına olan 

irsî tepkisine üstün geldi. 

[AMA’nın annesi RAMA gelir.] 

-AMA- 

Anacığım, seni bir daha görmeyi ummuyordum. 

Müsaade et, ayaklarının tozunu sileyim. 

18 

Bicapur: Hindistan’ın Gucerat eyaletinde, uzun süre Müslüman 

idaresinde kalmış tarihî bir şehir. (ç.n.) 

98


-RAMA- 

Dokunma bana arınmamış ellerle! 

-AMA- 

Sen ne denli arınmışsan, ben de öyleyim. 

-RAMA- 

İffetini kime teslim ettin? 

-AMA- 

Kocama. 

-RAMA- 

Kocana? Bir Müslüman erkek bir Brahman 19 

kocası, öyle mi? 

kadının 

-AMA- 

Hor görülmeyi hak etmiyorum; gururla söyleyebilirim ki, 

kocamı Müslüman olduğu için asla hakîr görmedim. Eğer 

Cennet senin kocana adanmışlığını mükâfatlandıracaksa, aynı 

Cennet, senin kocasına iyi bir eş olmuş kızını da bekliyor. 

19 

Brahman: Hint kast sisteminde toplum geleneksel olarak sınıflara 

ayrılmıştır. Her bir sınıf kendi içerisinde kapalıdır; hangi kastın üyesi 

olunduğu doğuştan belirlenir. Rahipler, eğitmenler, kutsal metin 

yorumcuları ve âlimlerden oluşan Brahman sınıfı kast sisteminin en yüksek 

sınıfıdır. Maneviyatı, dini temsil ederler; başlıca dinî kaynakları 

Vedalar’dır. (ç.n.) 

99


-RAMA- 

Gerçekten iyi bir eş misin? 

-AMA- 

Evet. 

-RAMA- 

Gözünü kırpmadan ölüme gidebilir misin? 

-AMA- 

Gidebilirim. 

-RAMA- 

O halde cenaze ateşi yakılsın senin için! Bak, işte orada 

kocanın cansız bedeni yatıyor. 

-AMA- 

Civaci mi? 

-RAMA- 

Evet, Civaci. O senin evlenmek için sözlendiğin adamdı. 

Evlilik Tanrısı’nın aldatılmış ateşi gazaba geldi, ölümün aç 

ateşiyle parladı; yarım kalmış olan düğün şimdi 

tamamlanmalı. 

-VİNAYAKA- 

Dinleme onu, çocuğum. Oğluna, kederle kararmış 

yuvana geri dön. Ben görevimi en zalim sona varana dek 

100


yerine getirdim ve senin yapabileceğin bir şey kalmadı. Sevgili 

karım, yerinmen faydasızdır. Ağacımızdan şiddetle koparılan 

dal ölmüş olsaydı eğer, onu ateşe atardım. Ama o yeni bir 

toprağa canlı kökler salmış ve çiçekler, meyveler veriyor. Bırak 

onu, gitsin, hayıflanma; sevdiği insanların arasına dönsün, 

onların âdetleriyle yaşasın. Gel sevgili karıcığım; artık bizim 

için vakit, tüm dünyevî bağlarımızı koparma ve yaşamımızın 

geri kalanını huzurlu bir hac tapınağında inzivada geçirme 

vaktidir. 

-RAMA- 

Buna hazırım, ama önce, yaşamımızın toprağından 

sürgün vermiş tüm günah ve ayıbı ayaklarımızın altına alıp 

çiğnememiz gerekir. Bir kızın adı kötüye çıkarsa, anasının da 

onuru lekelenir. Bu kara leke, bu gece, yanan hararetli cenaze 

ateşini beslemeli; kızımın küllerinden sadık bir gelinin kutlu 

anısı yükselmeli. 

-AMA- 

Anacığım, eğer beni kocam olmayan biriyle ölümde zorla 

birleştirirsen, Ölümün Ebedî Efendisi’nin kutsallığına 

saygısızlık ederek lanetlenirsin. 

-RAMA- 

Askerler, ateşi yakın, kadının çevresini sarın! 

-AMA- 

Baba! 

101


-VİNAYAKA- 

Korkma! Vah çocuğum, demek bir gün seni annenden 

koruması için babandan yardım istemeyecekmişsin… 

-AMA- 

Baba! 

-VİNAYAKA- 

Gel bana, canım yavrum! İnsan eseri bu kanunlar nasıl da 

beyhudeler, âdeta semavî buyruğun kayasına çarpıp zerre 

zerre püskürüyorlar. Oğlunu bana getir ve beraber yaşayalım 

kızım. Bir babanın sevgisi, Tanrı’nın rahmeti gibidir; 

yargılamak nedir bilmez, yağar da yağar tükenmeyen bir 

kaynaktan. 

-RAMA- 

Nereye gidecekmişsin? Gel buraya! Askerler, efendiniz 

Civaci’ye olan bağlılığınızı yerine getirin! Bu son kutsal 

görevinizi tamamlayın! 

-AMA- 

Baba! 

-VİNAYAKA- 

Askerler, bırakın onu! Benim kızım o. 

-ASKERLER- 

O bizim efendimizin dul kalmış karısıdır. 

102


-VİNAYAKA- 

Onun kocası bir Müslümandı, ama kendi yolunda inançlı 

biriydi. 

-RAMA- 

Askerler, bu ihtiyar adama müsaade etmeyin! 

-AMA- 

Sana boyun eğmeyeceğim Anne! Askerler, size boyun 

eğmeyeceğim! Zira ölümün ve aşkın içinden ben 

özgürlüğümle geçer, özgürlüğümle çıkarım! 

103


XXX. 

Ressam, panayırda resimlerini satıyordu. Yanında 

hizmetkârlarıyla Vezirin Oğlu göründü. Vezir bu ressamın 

babasını yıllar önceki bir olayda oyuna getirmiş, adamcağız 

onun kahrıyla ölüp gitmişti. 

Vezirin Oğlu resimlerin önünde bir müddet durdu, birini 

kendisi için beğendi. Ama ressam resmin üzerine bir bez 

fırlattı ve onu satmayacağını söyledi. 

Böylece Vezirin Oğlu hayata küstü, öyle ki sonunda Vezir 

gidip resim için yüksek bir bedel teklif etmek zorunda kaldı. 

Ama Ressam resmi satmayarak dükkânının duvarında asılı 

tuttu. Resmin karşısında asık bir suratla oturuyor, kendi 

kendine, “İşte benim intikamım…” diyordu. 

Ressam’ın Tanrı’ya tapınışı, her sabah bir tanrı tasviri 

yapmaktan ibaret olmuştu. 

Ve bu resimlerin artık, eskiden yaptıklarına göre 

günbegün farklılaştığını hissediyordu. 

Bu durum onun rahatını kaçırdı; uzun bir müddet buna 

boş yere bir açıklama aradı, ta ki bir gün işini yaparken 

104


dehşetle ayağa fırlayana dek: Çizdiği Tanrı’nın gözleri tıpatıp 

Vezir’in gözleriydi, dudakları da Vezir’in dudaklarıydı! 

Çileden çıkarak resmi parçaladı: “Nasıl olur? İntikamın 

ters tepti!” 

105


XXXI. 

Kumandan, sessiz ve öfkeli Kral’ın huzuruna geldi, selam 

durarak şöyle dedi: “Köye cezası verildi; erkekleri perişan 

ettik, kadınlar ise yüksek sesle ağlamaya bile korkarak 

karanlık evlerinde bir köşede sızlanıyorlar.” 

Başrahip ayağa kalktı ve Kral’ı takdis ederek, “Tanrı’nın 

rahmeti her zaman sizinledir,” diye haykırdı. 

Bunu duyan soytarı bir kahkaha patlattı ve bütün meclis 

irkildi. Kral hiddetle kaşlarını çattı. 

“Tahtın şerefi,” diye söz aldı Vezir, “Kralımızın mahareti 

ve Kadiri Mutlak Tanrı’nın inayeti sayesinde yüceldi.” 

Daha da gür sesli bir kahkaha attı Soytarı. Kral 

homurdandı: “Yakışıksız bir cümbüş bu!” 

“Sizin üzerinize nice ihsanlar yağdırmış Tanrı,” dedi 

Soytarı, “bana da bu kahkahayı bahşetmiş.” 

“Bu kahkaha, yaşamına mâlolacak,” diye buyurdu Kral, 

kılıcını kavradı sağ eliyle. 

Ama Soytarı ayağa kalktı ve gene kahkaha attı, ta ki 

Kral’ın elinden son nefesini verene dek. 

106


Derin bir dehşetin gölgesi kapladı meclisi: Kahkahanın, 

Tanrı sükûtunun derinliğinde yankılandığı duyuluyordu. 

107


XXXII. 

ANNENİN DUASI 

Kör Kaurava 20 Kralı Dritaraştra’nın 21 ve Kraliçe Gandhari’nin 22 oğlu 

Prens Duryodhana, 23 kuzenleri olan Pandavalar’la, krallık toprakları 

üzerine kumar oynadı ve oyunu hileyle kazandı. 

20 

Kauravalar/Pandavalar: Epik Hint destanı Mahabharata’da anlatılan 

hikâyenin tarafları. Pandavalar ve Kauravalar aslında aynı atadan 

gelmektedir, ancak aralarında taht kavgası başlar. Kauravalar dendiğinde 

Kral Dritaraştra ve Kraliçe Gandhari’nin çocukları anlaşılır. Beş 

kardeştirler, her birinin ayrı bir mahareti vardır. (ç.n.) 

21 

Dritaraştra: Hastinapura’nın kör kralı, Kauravalar’ın babası. Veliahtını 

belirlerken elinde olmadan oğlu Duryodhana ve Pandavalar’ın en büyüğü 

Yudistra arasında çekişmeye sebep olur. Krallığın toprakları üzerine zar ile 

kumar oynanır, hileli bir zarla Kauravalar kazanır, Pandavalar sürgüne 

gider. Ancak olaylar bu kadarla kalmaz, sonunda büyük Kurukşetra Savaşı 

kopar. (ç.n.) 

22 

Gandhari: Kral Dritaraştra’nın karısı, Kauravalar’ın annesi. Kocası kör 

olduğu için, ona olan bağlılığını göstererek kendi gözlerini bağlar ve 

kendini görme zevkinden mahrum eder. Kauravalar Mahabharata’da hain 

ve zalim olarak resmedilmişse de, anneleri Gandhari’de ahlâki değerler ağır 

basar; oğullarına sürekli âdetlere bağlı kalmalarını ve Pandavalar’la barış 

yapmalarını söyleyen bir kraliçedir. (ç.n.) 

23 

Duryodhana: Kral Dritaraştra ve Kraliçe Gandhari’nin oğlu, 

Kauravalar’ın en büyüğü. Yudistra ile taht mücadelesine girer. 

Duryodhana inatçı, sinsi, hırslı, acımasız, kibirli ve düzenbazdır; 

Pandavalar’ı safdışı bırakmak için türlü planlar yapar. (ç.n.) 

108


-DRİTARAŞTRA- 

İstediğini elde ettin. 

-DURYODHANA- 

Başardım! 


Mutlu musun? 

-DURYODHANA- 

Zafer benim. 


Tekrar soruyorum, krallığın tümünü ele geçirmekle 

mutlu mu oldun? 

-DURYODHANA- 

Efendimiz, bir kşatriya 24 mutluluğun değil zaferin 

peşinden koşar; fokurdayan hasetten damıttığı o yakıcı şarabın 

peşinden. Önceleri, kuzenlerimizin dostane hâkimiyeti altında, 

ayın bağrında öylece duran alelâde lekeler misali sakin bir 

yaşam sürerken, sefil bir mutluluğumuz vardı. O zamanlar 

24 

Kşatriya: Kast sisteminde krallar ve savaşçılardan oluşan askerî ve 

hükümdar sınıf. Kraldan köy reisine, komutandan ere kadar uzanan 

hiyerarşideki herkes kşatriya’dır. Yönetmek kşatriya’lar için bir vazifedir, 

bu bakımdan onlar Brahmanlar’ın sağ kollarıdırlar. Adalet, onur, cesaret ve 

sadakati herşeyin üzerinde tutmaları beklenir. (ç.n.) 

109


Pandavalar dünyanın tüm zenginliğini sömürürken, lütfedip 

bize de pay ayırıyorlardı. Madem şimdi mağlubiyete ve 

sürgüne razılar, ben mutludan da öte, zafer sarhoşuyum. 


Seni alçak! Pandavalar’ın ve Kauravalar’ın aynı atadan 

geldiğini unutuyorsun. 

-DURYODHANA- 

Bu gerçeği unutmak o denli zor olduğundandır ki 

eşitsizliğimiz hep kemirip durdu yüreğimi. Geceyarısı dolunay 

asla kıskanmaz öğle güneşini. Ama bu iki kürenin aynı ufku 

paylaşma mücadelesi sonsuza dek de süremez. Şükür ki, 

mücadele sona erdi ve biz muzaffer yalnızlığımızı kazandık. 


Ah şu bayağı haset! 

-DURYODHANA- 

Haset hiç de bayağı değildir – büyüklüğün özünde vardır 

o. Çimenler kalabalık bir kardeşlik içinde büyüyebilirler, ama 

dev ağaçlar öyle değil. Yıldızlar kümeler halinde yaşarlar, 

güneş ve ay ise ihtişamlarıyla bir başınadır. Pandavalar’ın 

solgun ayı ormanın karaltıları ardında batıyor, Kauravalar’ın 

yeni yükselen güneşiyse bayram ediyor. 


Fakat doğruluk kaybetti. 

110


-DURYODHANA- 

Hükümdarların doğruları pek başkadır halkın gözünde 

doğru olanlardan. Halk yoldaşlıkla serpilip gelişir; bir kral 

içinse, denkler düşmandır. Önde ise engel, geride ise tehdittir 

denk. Bir kralın hükmünde kardeşlerin veya arkadaşların yeri 

yoktur; tek bir sarsılmaz esas vardır, o da galip gelmektir. 


Kumarda hile ile kazanılmış olanı galibiyet olarak 

adlandırmayı reddediyorum ben. 

-DURYODHANA- 

Bir adam bir kaplan ile eşit koşullarda, dişle, tırnakla 

çarpışmayı reddetmekten utanç duymaz. Bizim silahlarımız 

başarıya uygundur, intihara değil. Baba, ben sonuçla iftihar 

ediyor ve araçlardan pişmanlık duymayı hor görüyorum. 


Peki ya adalet? 

-DURYODHANA- 

Adaleti düşleyenler sadece ahmaklardır; başarı onların 

olmaz. Yönetmek için doğanlar ise tereddütle topallamayan, 

merhametsiz bir güce bel bağlarlar. 


Senin bu başarın gürültülü ve öfkeli bir kınama tufanı 

yağdıracak üzerine. 

111


-DURYODHANA- 

İnsanların Duryodhana’nın Kral olduğunu ve iftiraları 

ayağının altında ezecek bir kudreti olduğunu öğrenmeleri 

şaşılacak kadar kısa zaman alacak. 


İftira dilden dile dolaşırken ölüp gider. Onu kalplere 

yürütmeyesin, orada güçlenir. 

-DURYODHANA- 

Dile gelmeyen kötülemeler bir kralın saygınlığına leke 

süremez. Eğer sevgi ise bizden esirgenen, bunu umursamam 

bile; ama küstahlığa tahammül edemem. Sevmek kişinin 

iradesine bağlıdır ve en fukaralar bile böyle bir cömertliğin 

tadını çıkarabilir. Bırakalım onu evcil kedilerine, sadık 

köpeklerine ve bizim iyi kuzenlerimiz Pandavalar’a 

harcasınlar. İmrenmem onlara. Benim tahtım için istediğim 

vergi, korkudur. Baba, senin oğullarını kötüleyenlere kulak 

vermen gevşeklik değil mi? Ama hâlâ sofu dostlarının 

oğulların aleyhinde keskin ithamlarla cümbüş yapmalarına 

izin verme niyetindeysen, o halde krallığımızı kuzenlerimizin 

sürgünüyle değiş tokuş edelim ve çorak taşraya geri dönelim, 

değil mi ki sürüsüne berekettir orada sevgili dostlar! 


Dostlarımın sofuca uyarıları benim oğullarıma olan 

sevgimi azaltabilseydi, kurtulurduk belki de. Ama benim 

ellerim de battı senin namertliğinin batağına ve doğruluk 

112


hissim köreldi. Sizin uğrunuza hanedanımızın kadim ormanını 

ihmalkârca ateşe verdim – böyle dehşetlidir benim sevgim. 

Göğüs göğüse tutunmuşuz biz, bir göktaşı çifti gibi şuursuzca 

yol alıyoruz mahvoluşa doğru. Şu durumda sevgimden şüphe 

duyma ve bana sıkı sıkı tutun – ta ki yıkımın eşiğine varana 

dek. Zafer davullarını gümbürdet, bayrağını göğe kaldır. İblis 

bayram ederken bu çılgın hengâmede, kardeşler ve arkadaşlar 

dağılıp gidecekler, sonunda lanetlenmiş bir baba, lanetlenmiş 

bir oğul ve Tanrı’nın gazabından başka bir şey kalmayacak. 

[İçeri bir muhafız girer.] 

Efendimiz, Kraliçe Gandhari huzurunuza çıkmak için 

müsaade istiyor. 


Bekliyorum kendisini. 

-DURYODHANA- 

Müsaadenizle, ayrılıyorum. [Çıkar.] 


Uç git! Annenin varlığının ateşine dayanamayacaksın 

tabii. 

[Duryodhana’nın annesi Kraliçe Gandhari girer.] 

-GANDHARİ- 

Ayağınıza kadar geldim, bir ihsanda bulunmanızı 

dileyeceğim. 

113



Söyleyin lütfen, dileğiniz yerine gelecektir. 

-GANDHARİ- 

Onu reddetmemizin zamanı geldi. 


Kimi, Kraliçem? 

-GANDHARİ- 

Duryodhana’yı! 


Oğlumuz Duryodhana mı? 

-GANDHARİ- 

Evet! 


Bu ne fena bir ihsan dileği böyle, siz ki onun annesisiniz! 

-GANDHARİ- 

Kauravalar’ın cennetteki ataları bu yakarışımda bana 

katılıyorlar. 


İlâhi Adalet, yasalara karşı gelmiş olanı cezalandıracaktır. 

Bense babasıyım suçlunun. 

114


-GANDHARİ- 

Ben annesi değil miyim? Çırpınan bir yürekle üzerine 

titremedim mi sanki onun? Evet, dileğim hak tanımaz 

Duryodhana’yı reddetmenizdir. 


Bundan bize kalan ne olacak? 

-GANDHARİ- 

Tanrı’nın inayeti. 


Peki, bu bize ne getirecek? 

-GANDHARİ- 

Yeni buhranlardan kaçış yok. Bir yanda oğlumuzun 

varlığından duyacağımız mennuniyet ve yeni krallığın gururu, 

öbür yanda hatalı olanı bizzat yapmış veya yapılmasına göz 

yummuş olduğumuzu bilmenin vereceği utanç, bu ikisi çift 

taraflı bir diken misali bağrımızı yaracak. Pandavalar feragat 

ettikleri toprakları tekrar kabul etmeyecek kadar 

gururludurlar; o yüzden bizim için tek münasip olan, bu hak 

etmediğimiz mükâfatın azabını dindirmek adına başımıza 

başka bir dert sarmamızdır. 


Kraliçem, çoktan paramparça olmuş yüreğimi yeni 

acılara maruz bırakıyorsunuz. 

115


-GANDHARİ- 

Efendimiz, oğlumuza verilecek ceza ondan çok bize 

verilmiş olacak. Vereceği cezaya duyarsızlaşmış bir yargıç, 

hükme varma hakkını yitirir. Ve siz sırf ıstıraptan kaçınmak 

için oğlunuzu esirgerseniz eğer, geçmişte tarafınızca 

cezalandırılmış tüm suçlular Tanrı huzurunda ödeşme 

isteyeceklerdir – zira onların da babaları yok muydu? 


Bu kadarı yeter Kraliçem, size yalvarıyorum. Oğlumuz 

Tanrı tarafından terk edilmiş, onu ben de terk edemem. Onu 

kurtarmak benim elimde değil artık; bundan dolayı tek 

tesellim onun suçunu paylaşmak ve yazgısı olan nihai yıkıma 

giden yola onunla beraber adım atmak olabilir. Olan olmuş 

artık; bırakalım, olacak olan da olsun! [Çıkar.] 

-GANDHARİ- 

Sakin ol yüreğim; her şeyi Tanrı’nın takdirine bırak. Ağır 

ağır geçiyor unutuş gecesi; hesaplaşma sabahıdır gelen; 

gürüldeyen sesini duyuyorum onun savaş arabasının… Kadın! 

Eğilip yerlere kapan, yüzünü tozlara sür, yüreğini tekerleklerin 

altına atarak kurban et! Karanlıklar göğü kefene saracak; 

toprak sarsılacak; feryatlar göğü yırtacak; ve sonra o sessiz, 

zalim akıbet gelecek: O korkunç sükûnet, o büyük unutuş, 

düşmanlığın o dehşetli yok oluşu – ölümün alevlerinden 

yükselecek o en yüce kurtuluş… 

116


XXXIII. 

Kudurmuşçasına yırtıp lime lime ediyorlar, ibadet 

devirlerinde dünyanın en parlak umudunun hoşgelişi adına 

dokunmuş halıyı. 

Büyük aşk hazırlıkları bir paçavra yığını halinde 

duruyor; divane kalabalığa Tanrılarının gelecek olduğunu 

hatırlatan bir şey kalmamış harap sunakta. Çılgın bir feveranla 

yakıp küle döndürmüşler âdeta geleceklerini – ve onunla 

beraber, çiçek açma mevsimlerini. 

Hava bir haykırışla inliyor: “Zafer gaddarlarındır!” 

Çocuklar bezgin ve ihtiyar görünüyorlar; birbirlerine, zamanın 

dönüp durduğunu ama ilerlemediğini, erişeceğimiz bir şey 

olmadığı halde koşmaya kurulmuş olduğumuzu, yaratılışın bir 

körün elle yoklamalarından farksız olduğunu fısıldıyorlar. 

“Bırak şarkını mırıldanmayı,” dedim kendime. “Şarkı, 

gelecek olan içindir; sonu gelmeyen mücadele ise, olan şeyler 

için.” 

Kulağını yere dayayarak adımlara kulak kesilmiş biri gibi 

uzanan yol, bugün beklenen konuğa veya öbür uçtaki eve dair 

hiçbir işaret yakalayamıyor. 

117


“Tozlara at, çiğne beni,” dedi çalgım. 

Yolun kenarındaki toza baktım. Dikenler arasında ufacık 

bir çiçek vardı! Ve haykırdım: “Dünyanın umudu yaşıyor!” 

Yeryüzüne fısıldamak üzere eğildi ufukta gökyüzü; 

beklentinin sessizliği doldurdu havayı. Gördüm, işitilmez 

müziğin temposuna göre el çırptı palmiye yaprakları; ve 

gördüm, dolunay gölün pırıltılı sessizliğiyle bakışmaktaydı. 

“Hiçbir şeyden korkma!” dedi bana yol. Ve çalgım 

konuştu: “Bana şarkılarını ödünç ver!” 

118


XXXIV. 

BAUL ŞARKILARI 25 

-I- 

Ah sevgilim, bu aşk oyunuyla birleşme özlemi hem 

senindir hem benim. 

Dudakların gülümseyebilir, kavalın şarkı söyleyebilir, 

ama sadece aşkımın zevki sayesinde – ve bu yüzden benim 

gibi ısrarcısın sen de. 

-II- 

İşte, oturuyorum yolda; devam etmemi isteme benden. 

Aşkın bensiz de tam olabiliyorsa eğer, seni aramaktan 

vazgeçeyim. 

25 

Baul’lar: Doğu ve Batı Bengal’de yaşayan gezgin mistik ozanlar. “Baul”un 

kelime anlamı “ilâhi esinle kendinden geçerek aklını yitirmiş olan”dır. 

Baul’lar hem keşiş hem ozandırlar. Kendilerine has giyim kuşamları ve 

müzik aletleri vardır. Baul müziği, ilâhi aşkı sade ve gündelik ifadelerle 

serbest bir biçimde anlatır. Baul’lar, Tagore’u hem şiir hem müzik 

anlamında etkilemiştir. (ç.n.) 

119


Suretin için yalvarmayı reddediyorum, bana ihtiyaç 

duymuyorsan. 

Pazarın tozu ve öğlenin ışıltısı kör etmiş gözümü, öylece 

bekliyorum; içimde bir umut, sevdiceğim, belki yüreğin beni 

bulmaya yollar seni. 

-III- 

Senin nefesinle, capcanlı neşe ve hüzün ezgileri halinde 

akıyorum ben. 

Sabahları ve akşamları, yazın ve yağmur zamanı, müziğe 

ayak uyduruyorum. 

Tut ki her şeyime mâlolarak uçup gidiyor müzik, gene de 

kederlenmem, ezgiyi öyle aziz tutarım. 

-IV- 

Yüreğim O’nun çalıp durduğu bir kavaldır. Eğer bir gün 

başka ellere düşerse, O hemen fırlatsın onu uzaklara. 

Sevgilim bu kavalı öylesine aziz tutar… Eğer bugün 

yabancı bir nefes üflediyse ona ve garip sesler çıkardıysa, O 

hemen kırıp parçalasın onu, tozlara saçsın. 

-V- 

Aşkta gaye ne hazdır ne acı, sadece aşktır. 

120


Özgür aşk birbirine bağlar, ayrım bunu bozar; zira 

birleştirendir aşk. 

Ateşin ateşle tutuşması misali, aşkla alevlenir aşk – ilk 

alev nereden gelir peki? 

Senin benliğinde ıstırabın tahakkümü altında oynaşıp 

sıçrar o. 

Sonra, ne zaman ki alevlenir gizli ateş, o zaman bir olur iç 

ve dış, kül olur tüm engeller. 

Bırak, şiddetle parlasın ıstırap, yürekten fışkırsın, 

karanlığı kovalasın – neden korkacaksın? 

Şair şöyle diyor: “Bedelini ödemeden kim elde edebilir 

aşkı? Siz kendinizi vermesini bilmezseniz, dünya da hasis olur 

size karşı.” 

-VI- 

Gözler yalnızca tozu toprağı görür, ama yürekle hisseder, 

saf neşeyi bilir. 

Dört bir yanda türlü biçimde çiçeklenmiş sevinçler; fakat 

onlardan çelenk örecek ipliği nerede yüreğinin? 

Sahibimin kavalı her şeyin içinden yankılanır, beni tüm 

konaklarımdan dışarı sürer; ve dinlediğim sürece bilirim ki, 

attığım her adım Sahibimin evindedir. 

O, denizdir – ve o yüzdendir ki denize götüren ırmaktır, 

kıyıdaki iskeledir. 

121


-VII- 

Garip huyları vardır konuğumun. 

Hazırlıksız olduğum zaman gelir hep; ama onu nasıl 

reddedeyim? 

Lambayı yakıp gece boyu beklerim, ortalarda görünmez. 

Ne zaman ki ışık söner ve odam tamtakırdır, gelip yerini ister. 

Onu nasıl bekleteyim? 

Dostlarımla gülüp eğlenirim; sonra birden irkilirim: 

Hayret, yanımdan kederle geçmektedir! Anlarım ki eğlencem 

nafiledir. 

Nice defa yüreğim sızlarken onun gözlerinde bir 

gülümseme görmüş, kederimin gerçek olmadığını 

anlamışımdır. 

Gene de onu anlayamıyorum diye asla şikâyet etmem. 

-VIII- 

Ben kayığım, sen hem denizsin hem kayıkçı. 

Karaya asla varmasan da, batmama göz yumsan da, 

neden ahmak gibi korkayım? 

Kıyıya varmak daha büyük bir ödül müdür seninle 

kaybolup gitmekten? 

Söyledikleri gibi sen yalnızca limansan eğer, deniz nedir? 

122


Varsın kabarsın sular, dalgalarla çalkalanayım – itiraz 

etmem. 

ben. 

Her nerede, ne biçimde görünürsen, senin içinde yaşarım 

Dilersen esirge beni, dilersen öldür, yeter ki yad ellere 

terk etme. 

-IX- 

Ha gayret tomurcuk, ha gayret! Aç kalbini, ha gayret! 

Baharın ruhu seni teslim almış işte, artık tomurcuk olarak 

kalabilir misin? 

123


124


FİRARİ – III 

125


126


I. 

Gel, yeryüzünün pervasız sevdalısı, ey İlkbahar; ormanın 

yüreği dile gelmek için can atsın! 

Tedirgin rüzgârlar halinde gel, çiçeklerin tomurcuklara 

sığmayıp körpe yapraklarla fışkıracağı gölgeliklerden geç! 

Işıklı bir isyan gibi patlak ver ansızın; gecenin uyku 

orucundan, gölün dilsiz karanlığından, toprağın altındaki 

zindandan geç, mahpus tohumlara özgürlük müjdeleyerek gel! 

Şimşeğin kahkahası gibi, fırtınanın nidâsı gibi gel; 

birdenbire dal hummalı kentin içine, tıkanmış kelâmı azat et, 

şuursuz çabayı kurtar! Gel ve cılız kavgamızı takviye et: 

Ölüme üstün gel! 

127


II. 

Nice defa, mart ayında hardallar çiçek açtığı zaman bu 

manzarayı seyrettim – suyun bu tembel çizgisini, ötedeki 

kumsalın kurşuni rengini, nehir boyunda komşu tarlaların 

kardeşliğini köyün kalbine taşıyan kıvrımlı patikayı. 

Rüzgârın avare ıslığını ve geçip giden bir kayığın kürek 

seslerini dizelerime hapsetmek istedim. 

Hayran oldum muazzam dünyanın önümde nasıl da 

tevazuyla uzandığına: Ebedî Yabancı’yla olan buluşmamın 

nasıl da sevecen, aşina bir rahatlıkla kalbimi doldurduğuna… 

128


III. 

Bir yolcu teknesi, bir o yana bir bu yana, dar nehrin iki 

yakasındaki köyler arasında işler durur. 

Nehir ne geniştir ne derin, yol üzerinde yalnızca bir 

aralıktır o – nasıl ki şarkının bir yerinde sözler kesilir ama ezgi 

neşeyle akarsa, o da günlük yaşamın küçük serüvenlerini 

renklendirir. 

Zenginliğin kuleleri yükselir, yükselir, sonra harap 

oluverir; lâkin bu köyler geveze nehrin iki yakasından 

birbiriyle konuşur ve yolcu teknesi onlar arasında çağlardan 

çağlara, ekin zamanından hasat zamanına işler durur. 

129


IV. 

Akşamleyin sığırları ahırlara geri getirdikten sonra, 

köylüler, kulübelerin önündeki çimenlerde toplanıp, senin 

gizlice onlar arasında olduğunu kalplerinde hissetmek ve sana 

sevecenlikle taktıkları ismi şarkılarında tekrar etmek üzere 

oturuyorlar. 

Kralların taçları kayan yıldızlar misali parlayıp söner; 

senin isminse, isimsiz pek çok seveninin mütevazı 

kalplerinden köyün kulübeleri üzerinde dingin geceye 

yükselir. 

130


V. 

Bebeğin dünyasında, ağaçlar ona yaprak sallıyorlar; 

anlam çağının öncesinden kalma kadim bir dilde mısralar 

mırıldanıyorlar. Ay, ona kendi yaşıtıymış gibi görünüyor – 

gecenin biricik bebeğiymiş gibi. 

İhtiyarın dünyasında, çiçekler ödev biliyorlar yapmacık 

peri masallarıyla mahcup olmayı – ve kırık taş bebekler itiraf 

ediyorlar, kilden yapılmış olduklarını. 

131


VI. 

Ey dünyam, ben çocukken küçük komşu kızıydın sen, 

sevecen ve ürkek bir yabancıydın. 

Sonra yüreklendin ve çitin öteki tarafından benimle 

konuşmaya, bana oyuncaklar, çiçekler, deniz kabukları 

sunmaya başladın. 

Derken tatlı sözlerle işimden aldın beni; kâh 

alacakaranlığın diyarına, kâh öğle ıssızlığında bahçenin yosun 

kaplı köşesine cezbettin. 

Geçmiş zamanlara dair uzun hikâyeler anlattın bana: 

Ânın mahpusluğundan kurtulmak için o eski zamanlara özlem 

duydu şimdiki zaman. 

132


VII. 

Ulu Yeryüzü! Ne çok yanıp tutuştu benliğim senin 

üzerinden akmak için – ve göğün aşağıya göz kırpan mavisine 

yanıt olarak flamasını havaya kaldıran her bir yeşil çimenin 

mutluluğuna ortak olmak için! 

Dünyaya gelişimden çağlar önce sana ait olduğumu 

hissediyorum. Bu yüzdendir ki, güz güneşi olgun pirinç 

başakları üzerinde parladığı zaman, zihnimin her yerde 

olduğu bir geçmişi hatırlıyor, o uzak ve sisli geçmişten oyun 

arkadaşlarımın seslerini duyar gibi oluyorum. 

Akşamleyin sığırlar kır patikalarında toz kaldırarak 

ahırlarına döndüğünde ve köy kulübelerinin dumanları 

dolunaya doğru yükseldiğinde, varoluşun ilk sabahıyla ortaya 

çıkmış büyük bir ayrılığın kederini yaşıyorum. 

133


VIII. 

Yoğun bir günün ardından kafamın içi arı kovanı gibiydi; 

alacakaranlığın geceye döndüğünü fark edemedim. Işık aniden 

çözüldü karanlıkta, uzanıp bir parmak misali dokundu bana. 

Başımı kaldırdım, dolunayın bir çocuğunki gibi şaşkın 

bakan gözleriyle buluştu gözlerim. Öylece kalakaldım uzun 

müddet; o sırada penceremden gizlice bir aşk mektubu salındı 

sanki. 

O andan beridir mektuba bir yanıt verebilmek için yanıp 

tutuşuyorum – Gece’nin görünmeyen çiçekleri gibi hoş kokulu 

bir yanıt; onun isimsiz yıldızlara yazılmış buyruğu gibi yüce 

bir yanıt… 

134


IX. 

Bulutlar göğü kaplıyor, sabah aydınlığı yağmurlu 

gecenin dağınık perçemi gibi kalıyor. 

Küçük bir kız oturuyor pencerede; harap fırtınanın 

taçkapısındaki gökkuşağı misali sakin. 

O kız komşumdur benim – onun dünyaya gelişi, isyankâr 

kahkahası gibiydi bir ilâhın. Annesi öfkelenerek, iflâh olmaz 

diyor ona; babası gülümsüyor ve ona çılgının teki diyor. 

Devasa kayalardan seke seke giden boyun eğmez bir 

çağlayana benziyor o; dinmek bilmeyen rüzgârda hışırdayan, 

en tepedeki bambu yapraklarına benziyor. 

Pencerede duruyor ve gökleri seyrediyor. 

Kızkardeşi gelip, “Annemiz seni çağırıyor,” diyor; o, 

omuz silkiyor. 

Elinde oyuncak bir gemiyle erkek kardeşi geliyor, 

kolundan çekiştirip onunla oynamak istiyor; ama o, bir hışımla 

kolunu kurtarıyor. Oğlan ısrar edince, kız onun kıçına bir de 

tokat vuruyor. 

Rüzgârın ve suyun sesiydi, âlemin yaratılışının başında 

duyulan ulu ses. 

135


Doğanın bu kadim çığlığı, dilsiz bir çağrıydı doğmamış 

yaşama. Kızın kalbine ulaştı mânâ – ve işte, tek başına 

sürükleniyor o, zamanımızın çitinden dışarıya: Öylece duruyor 

orada, sonsuzluğa teslim olmuş! 

136


X. 

Yalıçapkını kıpırdamadan duruyor boş bir teknenin 

pruvasında; nehrin sığ kıyısına bir bufalo uzanmış, sakin ve 

huzurlu, yarı kapalı gözlerle serin çamurun tadını çıkarıyor. 

Köyün başıboş köpeğinin havlamalarından korkmayan 

inek, suyun kıyısında otluyor; peşinden bir salik sürüsü, 

güveler avlayarak zıp zıp geliyor. 

Oturduğum yer bir demirhindi korusudur; dilsiz 

yaşamın sesleri burada toplanıyor: Sığır böğürmeleri, serçe 

ötüşleri, yüksekteki çaylağın keskin çığlığı, çekirge cırıltıları, 

sudaki balığın şıpırtısı… 

Yaşamın bebek odasına kapı aralığından bakıyorum: 

Tabiat Ana, koynundaki bu canlı kıpırtıyla ilk defa ürperiyor. 

137


XI. 

Sessiz sakin köy yerinde güneşli bir geceyarısı gibi 

durgundu öğle. Tatil günlerimin sonu gelmişti. 

Dört yaşındaki küçük kızım beni gün boyu odadan odaya 

takip etmiş, yaptığım hazırlıkları endişeli bir sessizlikle 

izlemişti. Sonunda bitkin düştü, kapının eşiğinde garip bir 

suskuyla oturup kaldı. Kendi kendine, “Baba gitmesin,” diye 

homurdanıyordu. 

Uykusu ağır bastığı sırada yemek vakti gelmişti, ama 

annesi unutmuştu onu, çocuk mızmızlanamayacak kadar 

keyifsizdi. 

Nihayet veda etmek için ona kollarımı uzattığımda, hiç 

kıpırdamadı, sadece bana üzgün bakarak, “Baba, ne olur 

gitme!” dedi. 

Bu küçük çocuğun yalnızca şu birkaç kelimeyle 

zorunluluğun devasa dünyasına kafa tutması gözlerimi 

yaşarttı: “Baba, ne olur gitme!” 

138


XII. 

Tatilin tadını çıkar, canım oğlum; masmavi bir gök, 

çıplak bir tarla, yaşlı demirhindinin altında ambar ve yıkık bir 

tapınak var. 

Tatilim karışsın tatiline; gözlerinin dansında bir ışık, 

gürültülü bağrışlarında bir müzik bulayım. 

Sana gerçek bir tatil özgürlüğü getiriyor güz; bana ise 

çalışmanın imkânsızlığını – zira işte, odama dalıp duruyorsun 

sen! 

Evet, tatilim sınırsız bir özgürlüktür – sevginin beni rahat 

bırakmaması için. 

139


XIII. 

Akşam olmuştu; küçük kızım pencerenin altından 

arkadaşlarının seslendiğini duydu. 

Karanlık merdivenlerden aşağı, harmanisini elindeki 

lambaya siper ederek ürkekçe indi. 

Yıldızlı mart gecesinde terasta oturuyordum, aniden bir 

çığlık duyunca merdivenlere koştum. 

Karanlık sarmal merdivenlerde lambasının ışığı 

sönmüştü kızımın. “Kızım, neden bağırdın?” diye seslendim. 

Telaşla yanıt verdi aşağıdan: “Baba, kayboldum!” 

Terasa geri dönüp yıldızlı mart göğüne baktığımda, 

orada harmanisini birçok lambaya siper ederek yürüyen bir 

çocuk vardı âdeta. 

Bir an için lambalar sönecek olsa, çocuk kalakalır ve 

çığlığı göklerden göklere yankılanır: “Baba, kayboldum!” 

140


XIV. 

Sokak lambaları arasında donup kalmış gece, şehrin 

tozuna bulanmış altını. 

Rüküş bir kadın balkon parmaklıklarından eğiliyor: 

Pervanesini bekleyen canlı bir ateş… 

Aniden aşağıda, fayton altında kalan bir sokak 

çocuğunun etrafını sarıyor insanlar; balkondaki kadın, 

dünyanın en iç mabedinde oturan beyaz elbiseli Ulu Ana’nın 

elemiyle doluyor ve acıyla haykırarak yere düşüyor. 

141


XV. 

Kıraç fundalıktaki manzarayı hatırlıyorum: Çingene 

çadırlarının önünde bir kız, yalnız başına çimenlere oturmuş, 

ikindi gölgesinde saçlarını örüyor. 

Kızın küçük köpeği, sanki bu işin bir önemi 

yokmuşçasına onun meşgul ellerine atlayıp havlıyor. 

“Baş belası!” diye bağırarak boş yere çıkışıyor kız köpeğe; 

onun şapşallıklarından bıktığını söylüyor. 

Azarlayan parmağıyla köpeğin burnuna vuruyor, ama 

görünüşe göre bu onu daha da coşturuyor. 

Anlasın diye tehditkârca bakıyor köpeğe bir an – ama 

sonra saçlarını salıyor, aniden köpeği kollarına alıyor, kıkır 

kıkır gülerek onu bağrına basıyor. 

142


XVI. 

Adam uzun boylu ve cılız; sürekli tekrarlayan yüksek 

ateşle bir deri bir kemik kalmış; gövdesine tek bir damla özsu 

toplayamayan ölü bir ağaç sanki. 

Çaresizce ama sabırla, annesi küçük bir çocuk gibi taşıyor 

onu güneşe; yol kenarında sabah boyu oturuyor kısalan 

gölgeler arasında. 

Su almaya giden bir kadınla, sığırları kıra götüren küçük 

bir çobanla, uzak pazara giden yüklü bir arabayla adamın 

yanıbaşından geçip gidiyor dünya; ve anne, ölmekte olan 

oğlunun korkunç cansızlığına yaşamın en ufak bir kıpırtısı 

dokunur diye umuyor. 

143


XVII. 

Pazardan eve yorgun argın dönen bu perişan kılıklı 

ihtiyar birdenbire gençliğinin zirvesine dönebilseydi eğer, 

insanlar işlerini bırakıp coşkuyla koşarlardı ona. 

Zira o zaman adamı bir köylü olarak küçümsemeyi 

bırakırlar, onda yaşının tüm gizemini ve ruhunu bulurlardı. 

Hatta yoksulluğu ve ıstırabı bile ânın sığ 

aşağılamalarından sıyrılarak yücelir, sepetindeki öteberi 

dokunaklı bir asalete bürünürdü. 

144


XVIII. 

Adam sabah olunca, bir sıra deodar ağacıyla 26 

gölgelenmiş, tepeyi ısrarlı bir âşık misali saran yolda yürüyüşe 

çıktı. 

Köydeki evlerinden, yeni evlendiği karısından gelen ilk 

mektup vardı elinde; kadın ona tez zamanda gelmesi için 

yalvarıyordu. 

Yoktan bir elin dokunuşu geziniyordu adamın üzerinde; 

mektubun feryadını taşıyor gibiydi hava: “Sevdiğim, aşkım, 

gözyaşlarıyla dolup taşıyor göğüm!” 

Kendine şaşırdı adam, “Buna lâyık mıyım ben?” diye 

düşündü. 

Aniden güneş göründü kasvetli tepelerin çizgisi 

üzerinde; yabancı bir sahilden dört kız, peşlerinde havlayan 

bir köpekle hızlı adımlarla, bağrışa çağrışa geliyordu. 

Yaşça büyükçe olan iki tanesi, adamın haline 

güldüklerini gizlemek için yüzlerini çevirdi, küçük olanlarsa 

itişip kahkahayı bastılar ve hınzırca kaçıştılar. 

26 

Deodar: Himalaya sediri olarak da bilinir; iri, her dem yeşil kalan bir iğne 

yapraklıdır. (ç.n.) 

145


Adam durakladı, başını öne eğdi. Sonra birdenbire 

mektubu yokladı: Zarfı açtı, yeniden okudu. 

146


XIX. 

Tapınaktaki tasvirin bir araba üzerinde kutsal şehirde 

gezdirileceği gün gelip çatmıştı. 

“Gidelim ve şenliklere katılalım,” dedi Kraliçe, Kral’a. 

Bir tek adam hariç, saray halkından törene katılmayan 

kimse yoktu. Çalı çırpı toplayıp saray için süpürge imal eden 

bir adamdı bu. 

Sarayın başhizmetkârı ona acıyarak, “Bizimle 

gelebilirsin,” dedi. 

O ise başını eğerek, “Olmaz,” dedi. 

Kral ve beraberindekilerin geçiş yapacağı yolun 

kenarında yaşıyordu adam. Vezir, filinin üzerinde oradan 

geçerken durup seslendi: “Bizimle gel ve kutsal arabasının 

üzerinde Tanrı’yı gör!”. 

“Tanrı’yı Kralımızın usûlüyle görmeye çalışmak ne 

haddime?” dedi adam. 

Vezir sordu: “Kutsal arabasının üzerinde dolaşan Tanrı’yı 

görme şansını bir daha ne zaman bulacaksın?” 

147


“Tanrı’nın kendisi kapıma geldiği zaman,” diye yanıtladı 

adam. 

Vezir gür bir kahkaha attı ve “Seni şaşkın! Kral bile onu 

görmek için yollara düşmek zorundayken, kapına mı 

gelecekmiş Tanrı senin?” dedi. 

“Fukaranın Tanrı’dan başka ziyaretçisi mi var?” dedi 

adam. 

148


XX. 

Kış sona ererken günler uzuyordu; güneşin altında 

köpeğim, evcil geyiğimizle deli deli oynuyordu. 

Pazara giden insanlar bahçe çiti boyunda toplanıyor, 

dilleri onca farklı olan bu oyun arkadaşlarının çekişmesini 

seyrederek gülüşüyorlardı. 

Havada bahar havası vardı; alev gibi titriyordu körpe 

yapraklar. Bir parıltı oynaşıyordu geyiğin kara gözlerinde, 

birdenbire irkildiğinde, boynunu çevirip kıpırdayan gölgesine 

baktığında, rüzgârdaki bir fısıltıyı işitebilmek için kulak 

kabarttığında… 

Serseri rüzgârla sürüklenip geliyordu mânâ; hışırtılar ve 

pırıltı nisan göğünün dört bir yanını kaplamıştı. Dünyadaki ilk 

gençlik sızısının şarkısıydı bu – ilk goncanın çiçek açışının, 

aşkın bilinmeyenin peşine düşüp bilindik her şeyi geride 

bırakışının şarkısı. 

Ve bir gün öğleden sonra, gölgeler amlak ağaçları 27 

arasında ışığın kaçamak öpüşleriyle tatlılaşırken, ölüme 

sevdalı bir göktaşı misali kaçıp gitti geyik. 

27 

Amlak: Baharda erken çiçeklenen, süs bitkisi olarak kullanılan, hoş bir 

gölge sunan bir ağaç. (ç.n.) 

149


Hava karardı, evde lambalar yandı; yıldızlar belirdi, 

tarlaların üzerinde yayıldı gece; fakat geyik bir daha geri 

dönmedi. 

Köpeğim inleyerek bana geliyor, sorgulayan, acıklı 

gözlerle, âdeta “Anlamıyorum!” diyordu. 

Zaten kim anlıyor ki? 

150


XXI. 

Sokağımız öyle dolambaçlı bir sokak – sanki çağlar evvel 

amacının peşinde yola çıkmış, sağa sola savrularak sonsuza 

dek afallayıp kalmış. 

Yüksekte, binalar arasında, bir kurdele gibi, boşluktan 

koparılmış bir şerit asılı: Kasvetli kentten kızkardeşim, diyor 

ona sokak. 

Ve sokağımız öğleyin birkaç dakikalığına güneş 

gördüğünde bilgece bir şüpheyle kendine soruyor: “Acaba 

gerçek mi bu?” 

Haziranda yağmur bazen, resim kalemiyle taranmış gibi 

gölgeler düşürüyor sokağa. Toprak yol çamurla kayganlaşıyor, 

şemsiyeler çarpışıyor. Ani sağanaklar boşanıyor göğün 

fıskiyelerinden, ürkmüş kaldırımları yıkıyor. Kendi 

karamsarlığı içinde, sokak, bunu hoyrat bir yaratılış 

tasarımının cilvesi olarak alıyor. 

Eğile büküle sonunda yoldan çıkan bahar rüzgârı, sağa 

sola çarpıp bir berduş gibi sendeliyor, tozlu havayı kâğıt 

parçaları ve paçavrayla dolduruyor. “Bu ne maskaralık böyle? 

Tanrılar çıldırdı mı ne!” diye çileden çıkıyor sokak. 

151


Fakat her iki yandaki evlerin günlük atıkları –küle 

bulanmış balık pulları, sebze soyuntuları, çürük meyveler, fare 

ölüleri– nedense, “Bunlar ne böyle?” türünden bir şüphe 

uyandırmıyor. 

Tüm kaldırım taşlarını kanıksamış sokak. Ama bazen 

aradaki çatlaklardan başını uzatıyor bir tutam ot; bu kafasını 

karıştırıyor onun: Somut gerçekler böyle bir ihlâle nasıl izin 

veriyor? 

Sabahleyin evler güz güneşinin dokunuşuyla güzelliklere 

uyanıyor tiksinç rüyalardan, o zaman sokak kendi kendine 

fısıldıyor: “Bu binaların ötesinde bir yerde sınırsız bir mucize 

var…” 

Fakat saatler geçiyor, evlerde insanlar hareketleniyor; 

hizmetçi kız pazardan bir elinde erzak sepetiyle, öbür elini 

sallayarak dönüyor; hava mutfaklardan yayılan koku ve 

dumanla doluyor – ve bir kere daha anlaşılıyor ki, sokağımız 

için hakiki ve olağan olan, sokağın kendisinden ibarettir, 

evlerden ve çöp yığınlarından… 

152


XXII. 

Tüm zenginliğini yitirdiği halde yıkılıp gitmemiş bir 

konak bu; yol kenarında sırtına yamalı bir paçavra giymiş bir 

meczup gibi duruyor. 

Günbegün zalim çiziklerle yaralanıyor; yağmurlu aylar 

tuhaf imzalarını bırakıyor duvarın çıplak tuğlalarında. 

Yukarıdaki terk edilmiş odanın çifte kapılardan biri paslı 

menteşelerinden düşmüş; dul kalan diğer kapı düzensiz 

esintilerle gece gündüz bangırdıyor. 

Bir gece bu evden kadın feryatları yükselmişti. Ailenin 

küçük oğlunun ölümüne ağıt yakılıyordu; on sekiz yaşında bir 

oğlandı, gezici bir tiyatroda kadın kahramanı oynayarak 

geçimini sağlardı. 

Birkaç gün sonra ev sessizliğe büründü; kapıları kitleyip 

gittiler. 

Yalnızca, kuzey tarafında, yukarıdaki odada o harap kapı 

ne kopup istirahate kavuşuyor, ne kapanıp kalıyor; durmadan 

ileri geri sallanıyor rüzgârda, kendine eziyet eden bir ruh 

âdeta. 

153


Bir zaman sonra, çocuk sesleri yeniden yankılanıyor 

konakta. Güneşte kadın elbiseleri kuruyor balkon 

parmaklıklarında; bir kuş şakıyor örtülü bir kafeste; bir oğlan 

uçurtmasıyla oynuyor terasta. 

Odaların birkaçına bir kiracı yerleşmiş. Az bir geliri ama 

bir sürü çocuğu var adamın. Bezgin anneleri çocukları 

dövüyor bazen, kıyameti koparıyorlar. 

Diğer kattaki başka bir kiracının ise gün boyu çalışıp 

didinen kırk yaşlarında bir hizmetçisi var, evin hanımıyla 

tartışıp duruyor; ayrılıp gitmekle tehdit ediyor hanımı, ama 

ayrılamıyor. 

Her gün ufak tefek onarımlar geçiriyor konak. Eksik 

pencere camlarının yerine kâğıt kapatılıyor; tırabzanın 

noksanları bambularla telafi ediliyor; kilidi bozuk olan giriş 

kapısını boş bir kasa kapalı tutuyor; duvarın yeni badanası 

altında eski lekeler belli belirsiz görünüyor. 

Zenginliğin ihtişamı, kendine en uygun abideyi terk 

edilmişliğin çıplaklığında bulmuştu. Fakat şimdi, imkânlar 

yetersizken, güvensiz düzeneklerle örtmeye çalışıyorlar bunu; 

konağın asaleti zedeleniyor. 

Ama kuzey tarafındaki o ıssız oda gözden kaçmış. Ve 

orada, o viran kapı hâlâ bangırdıyor rüzgârda – dövünüp 

duran Çaresizlik âdeta. 

154


XXIII. 

Ormanın derinliklerinde sımsıkı kapalı gözlerle çileye 

dalmıştı münzevi; cenneti hak etmek istiyordu. 

Ama bir kız vardı bahar dalları toplayan, ona eteğinde 

meyveler ve yapraktan çanaklarda nehir suyu getiren. 

Günler geçti, münzevinin çilesi ağırlaştı; getirilen 

meyveler tadılmadan, su dokunulmadan kaldı. Bahar dalları 

toplayan kız üzgündü. 

Cennetin Efendisine, Tanrılara öykünen bu adamın 

haberi ulaştı. Birçok defa, dengi olan Asuralar’la savaşarak, 

onları krallığından uzak tutmayı başarmış olan O, şimdi tüm 

gücü ıstırabından ibaret bir insanoğlundan korkuyordu. 

Lâkin ölümlülerin huyunu biliyordu; bu zavallıyı 

ayartarak yolundan saptıracak bir plan yaptı. 

Cennetten bir nefes erişip öptü bahar dalları toplayan 

kızın bacaklarını; ve ani bir güzellik sarhoşluğuyla gençliği 

ürperdi kızın; kurcalanmış bir arı kovanı misali vızıldadı 

düşünceleri. 

Münzevinin, çilesini tamamlamak üzere ormandan 

ayrılarak dağda bir mağaraya çekilme zamanı gelmişti. 

155


Yola koyulmak için gözlerini açtığında, kız beliriverdi 

karşısında – ahenkli bir ezginin tuhaflık kattığı, bilindik ama 

unutulmuş bir şiir misali… Oturduğu yerden kalktı münzevi; 

ormandan ayrılma vaktinin geldiğini söyledi. 

Kız, “Peki ama, neden sana hizmet etme şansımı elimden 

alıyorsun?” diye sordu, yaşlı gözlerle. 

Tekrar oturdu münzevi; düşüncelere daldı, kalakaldı. 

Kız pişmanlıktan uyuyamadı o gece. Gücünden 

iğreniyor, zaferinden utanç duyuyordu; gene de zihni 

çalkantılı bir hazzın dalgalarında yuvarlanıyordu. 

Sabahleyin geldi, münzeviyi selamladı, ayrılıp gideceğini 

söyleyerek hayırduası diledi. 

Münzevi sessizce baktı kızın yüzüne, “Yolun açık olsun, 

dilerim tüm duaların kabul olur,” dedi. 

Ve sonra, münzevi, çilesi tamamlanana dek yıllarca bir 

başına oturdu. 

Ölümlülerin Efendisi sonunda göklerden indi, ona 

cenneti hak ettiğini bildirdi. 

“Artık istediğim bu değil,” dedi münzevi. 

Tanrı, bundan daha yüce hangi mükâfatı isteyebileceğini 

sordu ona. 

Münzevi, “Bahar dalları toplayan kızı istiyorum,” dedi. 

156


XXIV. 

Dokumacı Kabir’in 28 Tanrı inayetine mazhar olduğu 

söylenirdi; insanlar şifa ve mucize için onun etrafına 

toplanırdı. Ancak Kabir’in rahatı kaçmıştı; zira alt sınıftan biri 

olması ona o güne dek, pek kıymetli saydığı şöhretsizliği 

bahşetmiş, o da onu şarkılarıyla ve Tanrının varlığıyla 

süslemişti. Her şeyin eskisi gibi olması için dua ediyordu. 

Bu paryanın ününü kıskanan rahipler, onu 

itibarsızlaştırmak için bir fahişeyi kullanmaya karar verdiler. 

Kabir, tezgâhında dokuduğu elbiseleri satmak üzere pazara 

geldiğinde, fahişelik yapan kadın aniden Kabir’in koluna 

yapıştı, “Beni aldattın!” diye bağırıp çağırdı; hatta onu evine 

kadar takip etti, “Beni yüzüstü bırakamazsın!” deyip durdu. 

Kabir, “Tanrı dualara kendi usûlüyle yanıt verir,” dedi kendi 

kendine. 

Çok geçmeden, korku dolu bir titremeye kapıldı kadın; 

dizlerinin üzerine çöktü, sızlanmaya başladı, “Beni 

28 

Kabir: On beşinci yüzyılda yaşamış mistik Hint şairi. Rubaiyi andıran 

“doha” tarzında yazdığı şiirlerini şarkı olarak söylemiştir. Asıl mesleği 

dokumacılıktır. Tagore’un, Kabir’den yaptığı çevirileri bir araya getirdiği 

“Kabir’in Şarkıları” (Songs of Kabir) adlı bir kitabı vardır. (ç.n.) 

157


günahımdan arındır!” dedi. Kabir ona, “Yaşamını Tanrı’nın 

ışığına aç!” dedi. 

O günden sonra Kabir, tezgâhında işini yapıp şarkı 

söyledi. Şarkıları, kadının kalbini lekelerden arındırıyor, 

karşılığında kadının tatlı sesinde bir de yuva buluyordu. 

Bir gün Kral’ın damarı tuttu, gelip huzurunda şarkı 

söylemesi için Kabir’i çağırttı. Dokumacı önce bunu reddetti; 

ancak mesajı getiren ulak, efendisinin emri yerine gelmeden 

onu bırakmazdı elbette. 

Nihayet Kabir kabul salonuna girdiğinde, Kral ve maiyeti 

gördükleri karşısında irkildiler. Zira Kabir tek başına değildi, 

peşisıra o kadın da geliyordu. Kâh gülenler kâh kaşlarını 

çatanlar oldu; Kral ise bu çulsuzun küstahlığı karşısında 

hiddetlendi. 

Kabir aşağılanmış bir halde geri döndü evine; kadın onun 

ayaklarına kapanarak ağladı: “Neden benim uğruma kendinizi 

rezil ettiniz, sahibim? İzin verin, sefil hayatıma geri döneyim!” 

Şöyle cevap verdi Kabir: “Tanrımı, hakaretler kuşanarak 

geldiğinde geri çevirmem ben.” 

158


XXV. 

SOMAKA İLE RİTVİK 

Kral Somaka’nın ruhu, semavî bir araba üzerinde Cennete doğru yol 

almakta, o esnada yol kenarında başka ruhların yanından 

geçmektedir. Aralarında Somaka’nın eski başrahibi olan Ritvik de 

vardır. 

-BİR SES- 

Nereye gidiyorsun, ey Kral? 

-SOMAKA- 

Kimin sesidir bu? Bu bulanık havada gözlerim boğuluyor 

âdeta, hiçbir şey göremiyorum. 

gel. 

-SES- 

Aşağı gel, ey Kral, aşağı! Cennete giden o arabadan in ve 

-SOMAKA- 

Kimsiniz siz? 

159


-SES- 

Ritvik’im ben; dünyevî hayatta eğitmeniniz ve 

başrahibinizdim. 

-SOMAKA- 

Dünyadaki tüm gözyaşı buhar olup bu muğlâk âlemi 

yaratmış sanki. Ustam, siz burada ne arıyorsunuz? 

-RUHLAR- 

Cennet yolunun yanıbaşında uzanıyor bu cehennem; 

buradan bakınca sönük sönük parlıyor uzakta ışıklar, yalnızca 

erişilmezliklerini anlatıyorlar. O saadet diyarının yolcularıyla 

dolu semavî arabanın gürültülü geçişini dinliyoruz gündüz 

gece; uykuyu gözlerimizden çalarak beyhude bir hasetle 

seyretmeye zorluyor bizleri bu. Pek aşağımızda, yeryüzünün 

ihtiyar ormanları hışırdıyor, denizler kadim yaratılış ilâhisini 

mırıldanıyor: Kâinat boşluğunda amaçsızca gezen bir hatıranın 

iniltisi gibi duyuyoruz bunları. 

-RİTVİK- 

Aşağı gel, ey Kral, aşağı! 

-RUHLAR- 

Biraz olsun kal bizimle. Dünyanın gözyaşları tutunuyor 

sana hâlâ – yeni devşirilmiş çiçekler üzerindeki şebnem misali. 

Kendinle beraber ormanın ve çayırın birbirine karışmış 

kokusunu getirdin sen; çocuklardan, kadınlardan, 

160


ahbaplardan bir anmalık getirdin; mevsimlerin tarifsiz 

müziğinden bir şeyler getirdin. 

-SOMAKA- 

Ustam, siz neden bu boğuk, cansız âlemde olmaya 

mahkûmsunuz? 

-RİTVİK- 

Kurban ateşine sunmuştum oğlunuzu; ruhumu 

karanlıklara salan günahım buydu. 

-RUHLAR- 

Bu hikâyeyi bize anlatın Kralım, yalvarıyoruz size; bir 

suçun itirafı bizim cansızlığımıza yaşam ateşini taşıyabilir 

hâlâ. 

-SOMAKA- 

Videha’nın 29 Kralı Somaka idi benim adım. Yıldan yıla 

pek çok tapınağa kurban sunmaktan usanmışken, yaşlılık 

çağımda bir oğul sahibi oldum ve ona olan sevgim, ani bir sel 

baskını misali, başka her şeye dair düşünceyi silip götürdü 

yaşamımdan. Lotusun kendi sapını örtmesi gibi, tümden örtüp 

gizledi o sevgi beni. İhmal edilmiş krallık vazifeleri tahtımın 

önünde yığıldıkça yığılıyordu. Gene bir gün, kabul 

salonumdayken, bebeğin viyaklamasını duydum annesinin 

dairesinden; hemen fırladım, tahtımı bomboş bıraktım. 

29 

Videha: Hint klasik metinlerinde adı sıkça geçen, Bilge Kral Canaka’nın 

krallığı. Videha’nın tüm kralları âlim ve filozof olarak kabul edilir. (ç.n.) 

161


-RİTVİK- 

Bu tam da benim günlük takdis için salona girdiğim âna 

denk gelmişti; gözü hiçbir şey görmeyen Kral, beni itip geçti; 

kanıma dokundu bu. Daha sonra mahcup bir yüzle geri 

döndüğünde, sordum ona: “Kralım, yüksek makam ve 

vazifenizi terk etmek pahasına sizi günün bu en yoğun 

saatinde kadınlar dairesine çeken ne gibi bir aciliyettir acaba – 

dost saraylardan elçiler gelmişken, mazlum adalet isterken, 

vezirleriniz sizinle hayati meseleleri görüşmek için beklerken? 

Bir Brahman’ın takdisini bile hiçe sayacak kadar önemli, ne 

gibi bir aciliyetiniz olabilir? 

-SOMAKA- 

İlkin hiddetli bir ateş parladı yüreğimde, ama hemen 

sonra, bir yılanın dikelmiş başını ezercesine bastırdım onu; 

uysalca cevap verdim: “Tek çocuk babası olduğumdan 

huzurum kalmadı. Lütfen bu defalık beni bağışlayın, bundan 

böyle babanın düşkünlüğünün Kralı asla teslim almayacağına 

dair size söz veriyorum.” 

-RİTVİK- 

Lâkin hınçla doluydu yüreğim ve şöyle dedim: “Tek 

çocuklu bir baba olmanın lanetinden kurtulmak istiyorsanız, 

size bir yol gösterebilirim. Ama bu öyle zor bir yol ki, sizin onu 

başarabileceğinizden şüpheliyim.” Kralın gururuna dokundu 

bu; ayağa fırlayarak haykırdı: “Bir Kşatriya ve bir Kral olarak 

kutsal olan her şey üzerine ant içerim ki, yapılmasını 

buyuracağınız şeyi ne denli zor olursa olsun hiç çekinmeden 

162


yapacağım.” “O halde dinleyin,” dedim. “Bir kurban ateşi 

yakın, oğlunuzu feda edin: Yükselecek olan duman, bir nesil 

getirecek size, bulutların yağmur getirdiği gibi.” Kral başını 

eğdi, susup kaldı; saray maiyeti dehşetle homurdandı; 

Brahmanlar ellerini kulaklarına kapatarak, “Söylemek de 

dinlemek de günahtır böyle sözleri,” diye bağrıştı. Kral şaşkın 

bir kederle bir süre ne diyeceğini bilemedi, sonra soğukkanlı 

bir şekilde, “Sözümde duracağım,” dedi. Günü geldi, ateş 

yakıldı, insanlar şehri boşalttı; sıra çocuğun getirilmesine 

geldiğinde, hizmetkârlar direndi, askerler silah bırakarak 

itaatsizlik etti. O zaman, bilgeliğiyle nefsin tüm zayıflıklarını 

ve aldatıcı duyguları kendinden pek aşağıda ve uzakta 

bırakmış olan ben, Ritvik, bizzat yolunu tuttum kadınlar 

dairesinin. Çocuğun etrafı kadınlar tarafından, bir ağacın 

tehditkâr dallarınca kuşatılmış bir çiçek misali sarılmıştı. 

Çocuk beni gördü, hevesli ellerini uzattı ve bana gelmeye 

çabaladı, zira onu hapseden sevgiden kurtulmak istiyordu. 

“Sana hakiki kurtuluşu vermeye geldim,” diye haykırarak, 

zorla çekip aldım onu baygınlık geçiren annesinin ve çaresizce 

feryat eden dadılarının elinden. Ateşin titreyen dilleri göğü 

yalıyor, Kral alevlerin başında dikiliyordu, kaskatı ve suskun, 

yıldırım çarpmış bir ağaç misali. Kollarımda parlak ateşin 

ilâhvâri görkeminden büyülenmişçesine agulayıp oynaşan 

bebek, alevlerin özgür ihtişamında âdeta bilinmeyen bir dadıyı 

arıyordu sabırsızca. 

-SOMAKA- 

Kes, yeter, yalvarıyorum! 

163


-RUHLAR- 

Ritvik, senin varlığın cehennem için bile kara bir leke! 

-ARABACI- 

Senin yerin burası değil, ey Kral! Cehennemin bile 

yüreğini sızlatan bu amelin itirafını dinlemek zorunda kalmayı 

hak etmiyorsun. 

-SOMAKA- 

Arabanız yoluna devam etsin! Ey Brahman, benim yerim 

bu cehennemde senin yanındır. Tanrılar günahımı unutabilir, 

ama ben evlâdımın yüzünde babasının ona ihanet ettiğini 

anladığı o feci anda beliren acı dolu şaşkınlığı nasıl unutayım? 

[Göçmüş Ruhların Yargıcı olan DHARMA 30 girer.] 

-DHARMA- 

Ey Kral, seni bekliyor Cennet. 

-SOMAKA- 

Hayır, beni değil. Kendi oğlumu öldürdüm ben. 

30 

Dharma: Tüm Hint inanış ve felsefelerinin ana kavramlarından biridir. 

“Doğadaki düzen ve kaide; ve bu düzen ve kaideden kaynağını alan doğal 

bir güç olarak insanın uymak zorunda olduğu din ve hukuk kuralları, 

ödevler” şeklinde tanımlanabilir. Dharma, ahlâki anlamda “doğru yaşam 

tarzı”dır, “tanrıların buyruğu”dur; felsefi anlamdaysa “varoluş ilkesi” 

anlamında, tekten tüme doğru katman katman ele alınabilir. Buddhizm’de 

dharma denince Buddha’nın öğretilerinin bütünü kastedilir. Hindu 

inanışlarında dharma kavramını yöneten tanrı da aynı adla anılır. (ç.n.) 

164


-DHARMA- 

Günahın, sana verdiği acının taşkınlığıyla sürüklenip 

gitti. 

-RİTVİK- 

Hayır, ey Kral, Cennete tek başına giderek burayı benim 

için katmerli bir cehennem yapma sakın; ateşlerle ve sana 

duyacağım nefretle yanıp kavrulurum! Kal burada! 

-SOMAKA- 

Kalacağım. 

-RUHLAR- 

Kal bizimle! Kal ki bu çaresiz, utanç verici cehennem 

ıstırabı bir ruhun ihtişamıyla taçlansın! 

165


XXVI. 

Yararlı bir işi yoktu adamın, yalnızca tuhaf tuhaf 

hevesleri vardı. 

Bu yüzden, ıvır zıvırı kusursuz yapmaya harcadığı bir 

ömrün sonunda kendini Cennette bulduğuna çok şaşırmıştı. 

Aslında kılavuz, bir hata sonucu onu yanlış Cennete 

koymuştu – sadece iyi ve meşgul ruhlar için olan Cennete. 

Bu Cennette anayolda amaçsızca gezinen kahramanımız, 

yalnızca işlerin akışını engelliyor. 

Yolun kenarına adım atıyor, ekili tohumların üzerine 

bastığı için uyarılıyor. Dürtüyorlar, irkiliyor; acele ettiriyorlar, 

ilerliyor. 

İşi başından aşkın bir kız, kuyudan su almaya geliyor. 

Ayakları, arp tellerinde hızla gezen parmaklar misali koşuyor 

kaldırımda. Telaştan, özensizce bir düğüm atıyor saçına; alnına 

düşen kâküller kara gözlerinin içine giriyor tel tel. 

“Testini ödünç verir misin bana?” diyor adam kıza. 

“Testimi mi?” diye soruyor kız, “Su almak için mi?” 

“Hayır, üzerini desenlerle süslemek için.” 

166


“Harcanacak vaktim yok,” diye tersliyor kız, hor görerek. 

Fakat meşgul birinin tamamen aylak biri karşısında şansı 

olamaz. 

Adam her gün karşılıyor kızı kuyunun başında, her gün 

yineliyor isteğini, nihayet kız pes ediyor. 

Testiyi alarak, esrarlı bir çizgiler ağıyla tuhaf renklere 

boyuyor. 

Kız testiyi evirip çevirip soruyor: “Bunun anlamı nedir?” 

“Hiçbir anlamı yok,” diye yanıtlıyor adam. 

Testiyi eve götürüyor kız. Kaldırıp değişik ışıklara 

tutuyor onu; esrarını çözmeye çalışıyor. Geceleyin yatağından 

kalkıyor, lambayı yakıyor, döndürerek, testiye her açıdan uzun 

uzun bakıyor. 

Bu ilk defadır ki, kız, anlamı olmayan bir şeyle karşı 

karşıya. 

Ertesi gün, adam gene kuyunun başında. 

Kız soruyor: “Ne istiyorsun?” 

“Senin için biraz daha iş yapmak.” 

“Ne işi?” diye soruyor kız. 

“Müsaade et, renkli şeritlerden bir kurdele öreyim 

saçlarına.” 

“Buna lüzum var mı?” diye soruyor kız. 

“Hiçbir lüzum yok,” diye yanıtlıyor adam. 

167


Toka yapılıyor ve ondan sonra kız bol bol saçlarıyla 

oynuyor. 

Bu arada, Cennette en verimli şekilde işleyen mesai 

aksamaya başlıyor. 

Cennetin kıdemlileri durumdan rahatsız olup toplantı 

yapıyorlar. 

Kılavuz, kabahatini itiraf ederek, yanlış adamı yanlış yere 

getirdiğini söylüyor. 

Ve o yanlış adam çağrılıyor. Onun renklerle alev alev 

olan sarığı, yanlışın büyüklüğünü kendiliğinden ortaya 

koyuyor. 

Kıdemlilerin başı, “Dünyaya geri dönmelisin,” diye 

buyuruyor. 

Adam, bir oh çekerek, “Ben hazırım,” diyor. 

Saçında kurdele olan kız söze karışıyor: “Ben de!” 

Bu ilk defadır ki, kıdemlilerin başı, hiçbir mantığı 

olmayan bir durumla karşılaşıyor. 

168


XXVII. 

Rivayet olunur ki, ormanda nehrin göle kavuştuğu yerde, 

kılık değiştirmiş periler yaşarmış; insanlar onların peri 

olduğunu uçup gittiklerinde anlarmış. 

Ormana bir prens gelmiş; nehrin göle kavuştuğu yere 

vardığında, suyun kıyısında oturan bir köylü kızı görmüş; 

suyu dalgalandırıp nilüferleri dans ettiriyormuş. 

Fısıldayarak sormuş kıza: “Söylesene, peri misin sen?” 

Kız bu soruya gülmüş; kahkahası yamaçlarda 

yankılanmış. 

Prens onun şelalenin gülen perisi olduğunu düşünmüş. 

Kral’a Prens’in bir periyle evlendiği haberi ulaşmış; 

hemen birkaç atlı yollayıp onları getirtmiş. 

Kraliçe gelini görmüş ve tiksintiyle yüz çevirmiş; Prens’in 

kızkardeşi öfkeden kıpkırmızı kesilmiş; hizmetçi kızlar, periler 

böyle mi giyinir diye sormuşlar. 

Prens fısıldayarak, “Sessiz olun; benim perim kılık 

değiştirerek geldi evimize,” demiş. 

169


O yıl bayram günü Kraliçe, oğluna, “Gelinimize söyle, 

peri görmeye gelen akrabalarımız karşısında bizi mahcup 

etmesin,” diye tembihlemiş. 

Ve Prens geline gidip, “Aşkımın hatırı için, yakınlarıma 

kendini göster,” demiş. 

Uzun süre sessiz kalmış kız; sonra başını sallayarak söz 

vermiş, o sırada yanaklarından yaşlar süzülmüş. 

Gökte dolunay parlarken, Prens, üzerinde düğün 

kıyafetiyle gelinin odasına girmiş. 

İçeride kimse yokmuş – yalnızca pencereden yatağa 

vuran bir ayışığı huzmesi… 

Akrabalar, Kral ve Kraliçe bir araya toplanmışlar, 

Prens’in kızkardeşi kapının yanında duruyormuş. 

Sormuşlar: “Peri gelin nerede?” 

Prens yanıtlamış: “Size kendini bildirmek için sonsuza 

dek kayboldu o.” 

170


XXVIII. 

KARNA 31 İLE KUNTİ 32 

Pandava Kraliçesi Kunti’nin evlenmeden önce bir bebeği olmuştu. 

Karna adını verdiği bu oğlanı, ayıbını gizlemek için, doğduğunda 

terk etti. Adiratha adlı bir arabacı, çocuğu buldu ve onu kendi oğlu 

gibi büyüttü. Yıllar geçti ve Karna, Kaurava ordusuna komutan 

oldu. 

31 

Karna: Mahabharata’daki başlıca karakterlerden biri; Pandavalar’ın yaşça 

büyük üçünün anası olan Kunti’nin küçükken terk ettiği oğlu. Kunti, bu 

çocuğu Tanrı Surya’dan, hamile kalmaksızın doğurur. Arabacı Adiratha 

onu sahiplenip yetiştirir. Çok yetenekli bir savaşçı olan Karna, ait olduğu 

kast sınıfı yüzünden zorluklarla karşılaşır. Onun maharetlerinden etkilenen 

Kaurava lideri Duryodhana onu kendi safına çeker; Kurukşetra Savaşı’nda 

kardeşlerine karşı Kauravalar’ın yanında yer alır. (ç.n.) 

32 

Kunti: Mahabharata’da Pandava kardeşlerin ve Karna’nın anası. Ulu 

Bilge Durvasa, Kunti’ye gençliğinde bir “mantra” öğretir; bununla, dilediği 

zaman bir ilâh zuhur edecek ve Kunti ondan, hamile kalmaksızın çocuk 

sahibi olacaktır. Ancak Kunti, merakından dolayı mantrayı zamansızca 

kullanır ve Tanrı Surya belirir. Kunti büyüye inanarak Surya’dan geri 

gitmesini ister, ancak Surya bunu kabul etmez. Böylece Kunti’nin bir bebeği 

olur, ancak Kunti bunu gizlemek için bebeği bir sepete koyup nehre bırakır. 

Bebeği bulan Arabacı Adiratha onu kendi oğlu gibi büyütür. Kunti 

Mahabharata’da onurlu, ama acemice hatalar yapan bir kadındır; bir 

yandan Pandavalar’ın anasıdır, öbür yandan terk ettiği ilk oğlu Karna, 

düşman saflarında savaşmaktadır. (ç.n.) 

171


-KARNA- 

Ben, Arabacı Adiratha’nın oğlu Karna’yım; Kutsal 

Ganj’ın kıyısına oturmuş, günbatımına tapınıyorum. Söyleyin, 

siz kimsiniz? 

-KUNTİ- 

Ben o kadınım ki, sayemde, tapındığınız ışıkla 

tanışmıştınız. 

-KARNA- 

Nedendir bilmiyorum, ama sabah güneşinin öpücüğüyle 

doruktaki karların erimesi misali, bakışınızla kalbimin 

eridiğini hissediyorum. Sesinizle, sebebi belki de ilk anılarımın 

ötesinde saklı, kör bir keder uyanıyor içimde. Söyleyin bana, 

ey gizemli kadın, benim bu dünyaya gelişimi size bağlayan sır 

nedir? 

-KUNTİ- 

Biraz sabır, genç adam. Karanlığın göz kapakları günün 

meraklı gözlerine indiğinde, cevap vermiş olacağım. Öncelikle, 

bilin ki Kunti’yim ben. 

-KARNA- 

Kunti mi? Arcuna’nın anası! 

-KUNTİ- 

Evet, öyle, hasmınız Arcuna’nın anası. Lâkin bu yüzden 

nefret etmeyin benden. Hâlâ hatırlıyorum Hastina’da kılıç 

172


mahareti yarışlarının yapıldığı günü; tanınmamış bir genç olan 

siz, gözüpekçe, gecenin yıldızları arasından beliren ilk güneş 

ışını misali çıkmıştınız meydana. Ah! Bilir misiniz, mahzun bir 

kadın vardı o sırada kraliyet üyeleri arasında, sizin o çıplak ve 

zayıf bedeninizi kutsuyordu gözyaşlarıyla... Kim mi? 

Arcuna’nın anasıydı o kadın! Sonra, kılıç ustası Brahman öne 

çıkarak, “Alt tabakadan bir gencin Arcuna’ya meydan okuması 

uygun olmaz,” diye buyurmuştu. Günbatımında boğulan 

ışığın acısıyla şimşekler çakan bir fırtına bulutu misali sessizce 

duruyordunuz. Bir kadın vardı o sırada, sizin utanç ve 

öfkenizle kalbi alev alan, sessizce yanıp kavrulan… Arcuna’nın 

anasıydı o kadın! Övgüler onun olsun ki Duryodhana sizi 

hemen takdir etmiş, orada o an Anga Kralı olarak 

taçlandırmıştı; böylece Kauravalar’a bir destekçi 

kazandırmıştı. Böylesi bir talihin coşkusuyla Arabacı Adiratha 

kalabalıktan fırlamıştı ve siz, Pandavalarla yandaşlarının 

alaycı gülüşleri arasında ona koşup, tacınızı ayaklarına 

sunmuştunuz. Ama bir kadın vardı o sırada Pandavalar 

arasında, böylesi bir tevazunun asil gururu karşısında yüreği 

sevinçle parlayan… Evet, Arcuna’nın anasıydı o kadın! 

-KARNA- 

Peki, siz ki kralların anasısınız, nedir sizi bir başınıza 

buraya getiren? 

-KUNTİ- 

Sizden bir ihsanda bulunmanızı dileyeceğim. 

173


-KARNA- 

Emredin yeter ki, kudretimi ve bir kşatriya olarak 

onurumu ayaklarınıza sunayım. 

-KUNTİ- 

Sizi almaya geldim. 

-KARNA- 

Beni mi? Nereye? 

-KUNTİ- 

Sevgine susamış kollarıma, oğlum benim! 

-KARNA- 

Beş yiğit kralın anası, neler söylüyorsunuz siz? Nerede 

yer bulacaksınız bana, ben ki alt tabakadan gelen küçük bir 

kabile şefiyim yalnızca? 

-KUNTİ- 

Senin yerin tüm oğullarımın önünde. 

-KARNA- 

Böyle bir yerde olmaya ne hakkım var? 

-KUNTİ- 

Tanrı takdiri ana sevgisi hakkın var… 

174


-KARNA- 

Akşamın karanlığı yayılıyor yeryüzüne; sessizlik 

dinleniyor su üzerinde – ve sizin sesiniz beni bebekliğime, 

bilincin alacakaranlığında kaybolmuş ilkel bir dünyaya 

götürüyor. Belki bir düştür bu, belki unutulmuş gerçekliğin bir 

parçası, gene de yaklaşın yanıma, sağ elinizi koyun alnıma. 

Rivayet olunur ki, küçükken annem terk etmiş beni. Pek çok 

geceler uykumda geldi o bana; ama “Örtünü aç, yüzünü göster 

bana!” diye seslendiğimde kaybolup gitti her defasında. Aynı 

düş bu defa ben uyanıkken mi geldi bana yoksa? Bakın, öbür 

kıyıda lambaları yanıyor oğlunuzun çadırlarının; ve bakın, beri 

kıyıda, denizdeki bir fırtınanın büyüyle donakalmış dalgaları 

misali, Kauravalar’ın çadırları var. Peki, yarınki savaşın 

arefesinde, muharebe alanının korkunç sessizliğinde, ne diye 

çıkageliyor rakibim Arcuna’nın anası ve bana unutulmuş bir 

anadan mesaj getiriyor? İsmim ne diye onun dilinden böyle bir 

ezgiye bürünüyor ve düşmanlarıma karşı zayıflıyor kalbim? 

-KUNTİ- 

Madem öyle, geç kalma oğlum, gel benimle! 

-KARNA- 

Evet, geleceğim; ve hiç soru sormayacak, hiç şüphe 

etmeyeceğim. Ruhum çağrınıza yanıt veriyor; zira zafer ve 

şöhret adına olan mücadelem ve içimde kabarmış nefret, bir 

anda, seher dinginliğinde son bulan bir karabasan misali sahte 

görünüverdi bana. Peki, nereye götürmeyi düşünüyorsunuz 

beni? 

175


-KUNTİ- 

Nehrin öbür kıyısına, puslu kumsal boyunca ışıkların 

yandığı yere. 

-KARNA- 

Kayıp annemi sonsuza dek bulabilecek miyim orada? 

-KUNTİ- 

Ah, oğlum benim! 

-KARNA- 

O halde neden terk ettiniz beni – ata yurdundan 

koparılmış bir avare olmaya, yersiz yurtsuz bir sefalet 

akıntısında sürüklenmeye mahkûm ettiniz? Ne diye dipsiz bir 

uçurum yarattınız Arcuna ile aramda; kardeşliğin doğal 

çekimini ne diye düşmanlığın dehşet verici çekimine 

dönüştürdünüz? Susuyorsunuz elbette. Uçsuz bucaksız 

karanlığı kaplıyor utancınız, görünmez ürperişler yolluyor 

uzuvlarıma. Sorumu yanıtsız bırakıyorsunuz elbette! Asla 

açıklamayın bana oğlunuzu neden ana sevgisinden mahrum 

bıraktığınızı! Lâkin söyleyin, bunca zaman sonra ne diye beni 

kendi ellerinizle yıktığınız bir cennetin harabelerine 

çağırıyorsunuz? 

-KUNTİ- 

Bil ki bu serzenişlerinden çok daha ölümcül bir lanet, 

nereye gitsem bırakmıyor peşimi. Zira beş erkek evlât sarıyor 

çevremi, ama tüm çocuklarından mahrum bırakılmış bir kadın 

176


gibi eziliyor yüreğim. Yaşamımın tüm zevkleri, ilk göz ağrımı 

terk etmemle açılan yarıktan akıp gitti, heder oldu. Benim 

analıktan vazgeçtiğim o lanetli günde, sen daha bir kelime 

konuşamıyordum; bugünse senin vefasız annen yüce gönüllü 

sözler için yalvarıyor sana. İzin ver, bağışlayıcılığın yakıp 

tutuştursun onun yüreğini, böylece tüketsin onun günahını. 

-KARNA- 

Anne, gözyaşlarımı kabul et! 

-KUNTİ- 

Seni kollarıma geri kazanma umuduyla gelmedim; tek 

isteğim haklarını alman. Gel ve bir veliaht olarak payına 

düşeni al! 

-KARNA- 

Ben daha ziyade bir arabacının oğluyum ve soylu bir 

ailenin itibarında hiç gözüm yok. 

al! 

-KUNTİ- 

Nasıl diyorsan öyle olsun, ama gel ve hakkın olan krallığı 

-KARNA- 

Benden anne sevgisini esirgemiş olan siz, şimdi beni 

krallıkla mı cezbetmeye çalışıyorsunuz? Kökünden 

kopardığınız akrabalık bağı çoktan ölmüştür, tekrar 

büyüyemez. Benim ayıbımdır ki, kralların anasına böyle 

177


çabucak “anne” dedim ve Arabacı’nın evindeki hakiki 

annemden vazgeçtim! 

-KUNTİ- 

Ne kadar yücesin, oğlum! Tanrı’nın takdir ettiği ceza 

küçücük bir tohumdan dev bir hayata doğru nasıl da gizlice 

büyüyor! Annesinin sahip çıkmadığı o aciz bebek, olayların 

karanlık labirentinden yetişkin bir adam olarak kardeşlerini alt 

etmeye geliyor! 

-KARNA- 

Anne, endişelenme! Kesin bildiğim bir şey varsa o da 

zaferin Pandavalar’ın olacağıdır. Şimdi gece huzurlu ve sakin 

de olsa, umutsuz bir serüvenin ve şaşkın bir neticenin 

müziğiyle doludur yüreğim. Benden yenilgiye mahkûm 

olanları terk etmemi isteme. Bırak, Pandavalar elde etsin tahtı, 

zira elde etmeliler; ben, umutsuz ve perişan olanlarla 

kalacağım. Dünyaya geldiğim gece sen beni, çıplak ve isimsiz, 

sefaletin kollarına terk etmiştin: Şimdi bir kere daha, acıma hiç, 

yenilgiyi ve ölümü sakince kabullenmeye terk et! 

178


XXIX. 

Ne zaman ki yamaçta alev gibi parlayan bir palaya 

benzeyen nehir, akşamın alacakaranlığında kınına sokuldu, o 

an bir kuş sürüsü geçti yukarıdan, patırtılı kanat sesleriyle 

âdeta fırlatılmış bir ok gibi kaçıyorlardı yıldızlar arasından. 

Tüm hareketsiz şeylerin ortasında bir hız tutkusu 

uyandırdı bu; bağrında fırtına bulutlarının sancısını 

hissediyordu âdeta dağlar; kök salmış prangalarından 

kurtulmaya can atıyordu ağaçlar. 

Kuşların bu göçü, benim için durgunluk perdesinin 

yırtılması demek oldu; derin sessizlikten muazzam bir kanat 

çırpışı çıktı ortaya. 

Dağların ve ormanların zamanın içinden bilinmeyene 

doğru uçtuğunu gördüm, yıldızlar kanat çırptıkça karanlığın 

ateşle ürperdiğini gördüm. 

Denizleri aşan bir kuşun telaşını duydum benliğimde; 

yaşamın ve ölümün sınırlarının ötesine doğru bir yol açıyordu 

kendine; ve göçebe dünya haykırıyordu binbir sesiyle: “Burası 

değil, başka bir yer gerek bize, uzakların bağrında bir yer belki 

de...” 

179


XXX. 

Kalabalık hayranlıkla dinliyordu sahnedeki genç şarkıcı 

Kaşi’yi; sesiyle, maharet gösterisindeki bir kılıç misali, 

umutsuz açmazların arasına dalıyor, onları paramparça 

ediyor, kendinden geçiyordu. 

Dinleyiciler arasında ihtiyar Racah Pratap da oturuyordu; 

hayli bitkin ve hoşnutsuz görünüyordu; zira kendi yaşamı, bir 

nehrin güzelce süslediği bir yöre misali, her yanını Baraclal’ın 

şarkılarının sarıp beslediği bir yaşamdı. Yağmurlu akşamlar ve 

güz günlerinin durgun saatleri, onun kalbine Baraclal’ın 

sesiyle hitap ederdi; ve şenlik geceleri bu şarkılara göre 

lambalar kısılır, ziller çıngırdardı. 

Kaşi dinlenmek üzere ara verince Pratap gülümseyerek 

Baraclal’a göz kırptı ve ona, “Haydi Üstat, bu yeni icat şarkılar 

yerine hakiki müziği çal bize; öbürleri âdeta oyunbaz kedi 

eniklerinin felç olmuş fareleri avlamasına öykünüyor,” diye 

fısıldadı. 

Başında bembeyaz bir sarığı olan ihtiyar şarkıcı, 

dinleyicileri öne eğilerek selamladı, sahnede yerini aldı. İnce 

parmaklarıyla çalgısının tellerine dokundu, gözlerini kapadı, 

ürkekçe şarkısına başladı. Salon geniş, Baraclal’ın sesi cılızdı; 

180


Pratap gösterişli bir tavırla “Çok yaşa!” diye bağırdı, o sırada 

eğilip arkadaşının kulağına, “Biraz daha yüksek sesle, haydi 

dostum!” diye fısıldadı. 

Kalabalık huzursuzlandı; kimi esniyor, kimi uyukluyor, 

kimi sıcaktan şikâyet ediyordu. Salonun havası ilgisizliğin 

çoksesli homurtusuyla uğuldamaya başladı; ve nihayet şarkı, 

narin bir kayık misali boş yere çırpınıp, büsbütün curcunaya 

gömüldü. 

Yüreği incinen ihtiyar adam aniden bir pasajı unuttu, 

panayırda kayıp kılavuzunu arayan kör bir adam misali acıyla 

yokladı hafızasını. Gediği rastgele bir ezgiyle doldurmaya 

çalıştı; ama gedik daha da açıldı: İhtiyaca yanıt vermeyi 

reddetti çarpıtılmış notalar; birdenbire makam değişti ve ip 

koptu. Üstat Baraclal başını sazına yasladı ve ondan, unuttuğu 

müziğin yerine, bir bebeğin dünyaya saldığı ilk yaşam 

çığlığının koptuğu duyuldu. 

Pratap nazikçe onun omzuna dokundu ve şöyle dedi: 

“Gel gidelim, bizim meclisimiz burası değil. Biliyorum, 

dostum, sevgi olmayınca dul kalır hakikat – ve ne çokluğu ne 

de ânın kendisini mesken tutar güzellik.” 

181


XXXI. 

Dünyanın gençlik çağında, ey Himalaya, yeryüzünün 

yırtık bağrından fırladın sen; bir tepenin ardından diğeriyle, 

alev alev savurdun güneşe meydan okumanı. Sonra duruldun 

ve kendine, “Bu kadar yeter!” dedin; bulutların özgürlüğüne 

öfkelenmiş yanan yüreğin sınırlarını buldu, sonsuzluğa selam 

durdun. Tutkuna gem vurunca, güzellik artık senin göğsünde 

serbestçe oynayabilirdi; çiçeklerin ve kuşların neşesiyle, güven 

duygusu sardı seni. 

Sen, yalnızlığının ortasında büyük bir âlim gibi 

oturmuşsun, dizlerinde sayısız taştan sayfalarla açık duran 

kadim bir kitap taşıyorsun. Acaba nasıl bir hikâye yazılıdır 

orada, merak ediyorum: İlâhi münzevi Şiva ile ilâhi âşık 

Bhavani’nin 33 ebedî evlilik efsanesi mi, yoksa Kırılgan Olanın 

gücünü cezbetmeye çalışan Kudretin destanı mı? 

33 

Bhavani: Ana Tanrıça Şakti’nin vahşi, öfkeli, ama aynı zamanda 

merhametli yanını temsil eder. Bhavani kelimesi “hayat veren” anlamına 

gelir ve dişi unsurdaki hareketliliği, canlılığı, yaratıcılığı temsil eder. (ç.n.) 

182


XXXII. 

Hissediyorum, ey Dünya, bir gün sana veda ettiğimde 

kalbim rengini bırakmış olacak senin manzaralarına. 

Mevsimlerinin müziğine eklenecek ezgilerim; gölgelerin ve 

günışığının döngüleri arasında düşüncelerim soluk alıp 

verecek gizlice. 

Uzak günlerde, yaz gene gelecek âşıkların bahçesine. 

Lâkin onlar, ne çiçeklerine benim şarkılarımın güzellik 

kattığını bilecekler, ne de dünyaya olan sevgilerinin benim 

sevgimle derinleştiğini… 

183


XXXIII. 

Göğün derin dinginliğini yakalıyor gözlerim. 

Yapraklarını günışığıyla dolacak kadehler misali uzatan bir 

ağacın ürperişi geçiyor içimden. 

Güneşte çimenlerden yükselen ılık nefes misali, bir 

düşünce doğuyor zihnime – harelenen suyun şıpırtısına ve 

yorgun rüzgârın köy yollarındaki iççekişlerine karışan bir 

düşünce: Dünyanın bütün yaşamına eşlik etmiş yaşamım; ona 

kendi sevgisini ve kederini vermiş. 

184


XXXIV. 

Söylediğim şarkılara karşılık mükâfat beklemiyorum 

senden. Şarkılarım gece boyu sürsün bir tek – ta ki Şafak, bir 

çoban kızı misali, güneşin telaşıyla yıldızları toplayıp götürene 

dek. 

Ama senin de bana şarkı söylediğin anlar olmuştu – ve 

gururla söylüyorum, ey Şair, o zaman nasıl dinlediğimi ve 

kendimden geçtiğimi hep hatırlayacaksın sen! 

185


XXXV. 

Sabah çimenlerde çiy damlaları parlarken, sen geldin ve 

salıncağımı ittin; ama tebessümden gözyaşlarına kayarak, 

tanıyamadım seni. 

Sonra o muhteşem ışığıyla nisan öğleleri geldi ve seni 

takip etmem için el ettin bana. 

Fakat ne zaman ki yüzünü aradım, o an bir çiçekler 

alayıyla, güney rüzgârına şarkılarını savuran kadınlar, 

erkekler geçit yaptı aramızdan. 

Sana aldırmadan geçtim her gün yanından. 

Fakat zakkumların baygın kokusuyla dolu bazı günler, 

nazlanan palmiye yaprakları arasında ısrarlıyken rüzgâr, senin 

karşında durur ve merak ederdim, acaba hiç yabancı olmuş 

muydun bana… 

186


XXXVI. 

Hava kararıyor. Issız külrengi göğün köşesinde akşam 

yıldızı kararsızca titreşiyor. 

Geriye bakıyorum ve ardımda uzanan yolun sonsuza dek 

silindiğini hissediyorum. Yaşamımın izlediği bu yol, tek bir 

yolculuğa hizmet etti ve üzerinden tekrar geçilmeyecek. 

Buraya gelişimin upuzun hikâyesi orada sessizce yatıyor; 

tozda kıvrımlı bir hat, sabah doruklarından dipsiz gecenin 

eşiğine dek uzanıyor. 

Bir başıma oturmuş, merak ediyorum – acaba bu yol, 

akşamın ilâhi parmakları değince günün kayıp seslerini 

müziğe teslim etmeyi bekleyen bir çalgı mıdır… 

187


XXXVII. 

Aşkın en üstün cesaretini bahşet bana, duam budur: 

Söyleyebilmenin, yapabilmenin, senin buyurduğun acıya 

katlanabilmenin, terk edilmemek uğruna her şeyi terk 

edebilmenin cesaretini. Kuvvet ver bana tehlikeli arayışlarda; 

ıstırapla onurlandır beni; sana her gün kurban olabilen o zorlu 

duyguya yükselmeme yardım et. 

Aşktaki en üstün güveni bahşet bana, duam budur: 

Ölümde yaşama, yenilgide zafere ait olan güveni; en narin 

güzellikte saklı kudretin, incinmeyi reddetmeyen soylu 

ıstırabın güvenini bahşet. 

188


XXXVIII. 

HİNDU JNANADAS 34 ŞARKILARI 

-I- 

Şarkılarınız neredeydi, ah kuşum, geceyi yuvanızda 

geçirdiğiniz zaman? 

Oraya sığmamış mıydı tüm zevkleriniz? 

Ne oldu da şimdi göklere kaptırıyorsunuz gönlünüzü – 

öylesi uçsuz bucaksız göklere? 

-Yanıt- 

Sınırlar içinde dinlenirken hoşnuttum; fakat ne zaman ki 

enginlere yükseldim, o zaman şarkı söyleyebildiğimi keşfettim. 

-II- 

Gündüzle geldin, ey Ulak, altınlar giymiş olarak. 

34 

Jnanadas: Bengal edebiyatının başlıca şairlerindendir; on altıncı yüzyılda 

yaşamış, Vaishnava şiirine büyük katkı yapmıştır. Vidyapati ve 

Çandidas’ın izinde kendi sade üslubunu geliştirmiştir. Şiirleri dinî 

sınırlamaları aşan bir haz ve acı anlayışını yansıtır. (ç.n.) 

189


Günbatımından sonra kurşuni bir münzevi cübbesine 

büründü şarkın; ve gece oldu sonra. 

Siyahlar üzerine parlak harflerle yazılıydı getirdiğin 

mesaj. 

Peki, bunca görkemin ne gereği vardı, sırf beni cezbetmek 

için – ben ki bir hiçim? 

-Yanıt- 

Fevkalâdedir o şölen salonu ki, biricik konuk siz 

olacaksınız. 

O yüzden göklerden göklere yazılmış sizin mektubunuz; 

o yüzden daveti size tüm merasimiyle ulaştırıyor gururlu 

hizmetkârınız. 

-III- 

Gün boyu yürümüş, yorgun düşmüştüm. Başımı 

çevirdim, hâlâ çok uzak olan sarayına doğru baktım. 

Gece derinleşti, hasretle yandı bağrım; hangi kelimeyi 

mırıldansam, acıydı haykırdığım; susuzluktan kavruldu 

şarkılarım. Ah sevdalım, sevdiğim, tüm âlemde seçtiğim! 

Karanlıkta yitip gitmiş gibiyken zaman, âsânı bıraktın 

elinden, çalgını aldın, en yüksek perdeden çalmaya başladın. 

Ve yeniden şarkılara karıştı yüreğim, ah sevdalım, sevdiğim, 

tüm âlemde seçtiğim! 

190


Kimin kollarıdır beni saran? Neyi bırakmalıysam 

bırakayım, neyi taşımalıysam taşıyayım, yeter ki seninle 

yürüyeyim, ah sevdalım, sevdiğim, tüm âlemde seçtiğim! 

Ara sıra in tahtından, aşağıya gel, zevklerin ve kederlerin 

arasına karış! Türlü suretler ve sevinçler ardına, aşkımın ve 

kalbimin içine gizlen! Ve şarkılarını söyle orada, ah sevdalım, 

sevdiğim, tüm âlemde seçtiğim! 

191

Rabindranath Tagore - Firari

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?