Rabindranath Tagore - Kadim Düşünceler

www.isaretatesi.com 

Rabindranath Tagore 

KADİM DÜŞÜNCELER 

Çeviren: Aytek Sever

RABİNDRANATH TAGORE 

Rabindranath Tagore (1861-1941), Kalküta’da doğdu. Brahman bir ailedendi; dedesi 

ve babası Brahma-Samaç adlı dinî ve sosyal reform hareketinin ileri gelen 

temsilcilerindendi. Genç yaşta çokyönlü bir eğitim alan Tagore, Doğu ve Batı 

edebiyat ve düşüncesinin çeşitli kaynaklarıyla tanıştı, hem entelektüel hem manevi 

anlamda yoğun ve derin bir havayı soluyarak yetişti. Başta şiir, tiyatro oyunu, 

roman, hikâye ve deneme olmak üzere edebiyatın hemen her türünde örnekler 

verdi; bir müzisyen olarak çok sayıda şiirini şarkı olarak besteledi; resimle uğraştı, 

sergiler açtı. Kendi şiirlerinden yaptığı İngilizce çeviriler sayesinde dünyada 

tanındı; saygın bir Hint-İngiliz şairi olarak kendine yer edindi; 1913’te Nobel 

Edebiyat Ödülü’nü kazandı. Dünyanın çeşitli bölgelerine geziler yapan Tagore 

geniş bir yelpazeden pek çok entelektüel ile tanıştı; aralarında W. B. Yeats, Ezra 

Pound, André Gide, Gabriela Mistral, Juan Ramón Jiménez, Anna Ahmatova, Pablo 

Neruda’nın da olduğu çok sayıda edebiyatçıyı etkiledi. Başlıca yapıtları arasında 

Gora (1910), Gitanjali (1912), Bahçıvan (1913), Sadhana (1913), Kabir’in Şarkıları (1915), 

Meyve Hasadı (1916), Yuva ve Dünya (1916), Firari (1921) sayılabilir. 

AYTEK SEVER 

Şair, çevirmen. 1981 yılında Bursa’da doğdu. Üniversite ve yüksek lisans öğrenimini 

Boğaziçi Üniversitesi ve ODTÜ’de tamamladı. Çeşitli alt kitaplardan oluşan 

Hiperbor, Siòn, Moto Perpetuo, Anka adlı şiir toplamlarının yanı sıra, R. W. Emerson 

(Yaşamın İdaresi), H. D. Thoreau (Doğa ve Yürüyüş Üzerine Seçme Denemeler), W. 

Whitman (Ben, Jack Engle; Çimen Yaprakları; Benliğimin Şarkısı), W. Kandinsky 

(Sesler), R. Tagore (Firari; Gitanjali; Meyve Hasadı), D. H. Lawrence (İnsanlar ve Öteki 

Yaratıklar), G. Stein (Nesneler) çevirileri vardır.



Çeviren: Aytek Sever

Kadim Düşünceler 


Özgün adı: 

Thought Relics (1921) 

Çeviren ve Yayına Hazırlayan: 

Aytek Sever 

Kapak Resmi: 

‘Ra-Tha’, yazarın ahşap mührü 


1. Baskı: 

© İşaret Ateşi, Haziran 2019 

E-kitap olarak www.isaretatesi.com sitesinde yayımlanmıştır. Her 

hakkı saklıdır. Eserin tamamı veya bölümleri hiçbir yolla basılamaz, 

kopyalanamaz, eser sahibinin izni olmadan başka bir mecra veya internet 

sitesi üzerinden yayımlanamaz. Alıntılar için lütfen kaynak gösteriniz. 


isaretatesi@gmail.com

İÇİNDEKİLER 

Yazar Hakkında Bilgi ……………………….. 9 

KADİM DÜŞÜNCELER ……………………. 18


YAZAR HAKKINDA BİLGİ 

Rabindranath Tagore (1861-1941). Hintli şair, mistik, düşünür, 

romancı, denemeci, oyun yazarı, müzisyen, ressam, eğitim 

reformcusu. Varlıklı ve nüfuzlu bir Brahman ailenin on 

dördüncü ve en küçük çocuğu olarak Kalküta’da dünyaya 

geldi. Dedesi Dvarkanath ve babası Debendranath Tagore, 

Ram Mohan Roy’un kurduğu, tüm inançlara, dinlere, 

milletlere, renklere, kastlara kapılarını açmış, Hinduizm, 

Hristiyanlık ve İslam’ın çeşitli yanlarını bir araya getiren 

önemli bir dinî ve sosyal reform hareketi olan Brahma-Samaç 

okulunun ileri gelenlerindendiler; Rabindranath Tagore da 

böyle bir etki altında yetişti. 

Özel bir öğrenim gördü; hem Doğu hem Batı kültürünü 

tanıdı; küçük yaşta Hindistan içinde geziler yapma fırsatı 

buldu; Hint düşünüşü, tarih, edebiyat, sanat, çağdaş bilim, 

Sanskritçe ve yabancı diller konularında donanım kazandı; 

Upanishadlar’ın mistik anlayışını benimsedi; Hint klasik 

şiirinin Kalidasa, Kabir, Vidyapati gibi şairlerini, Vaishnava 

şairlerini okudu; çok genç yaşta şiir yazmaya başladı. Küçük 

9


“Rabi” ilk şiirini yazdığında 8 yaşındaydı, ilk kitabı 

yayımlandığında ise 17 yaşında. Hukuk öğrenimi görmek 

üzere 1879’da Londra’ya gittiyse de yarım bırakarak bir yıl 

sonra ülkesine döndü. 1883’te Mrinalini Devi ile evlendi, eşiyle 

beş çocukları oldu. 

Bengalce, bazen de Sanskritçeleşmiş bir Bengal lehçesiyle 

yazan Tagore, 1890’da ailesinin sahip olduğu topraklarla 

ilgilenmek üzere Doğu Bengal’e (bugünkü Bangladeş) giderek 

bir süre orada kaldı. Bu dönemde yerel köy kültüründen 

beslendi, kendisinde önemli etki bırakacak olan Baul 

şarkıcılarını tanıdı. 1891-1900 yılları arasında üretken bir 

dönem yaşadı, toplamda yedi cilt tutan şiirler ve pek çok kısa 

hikâye yazdı, dergiler çıkardı. 

1901’de Batı Bengal’e dönerek Santiniketan’da, ailesinin 

sahip olduğu topraklarda Patha Bhavana adını verdiği 

deneysel okulu kurdu; burada bahçeler ve ağaç korulukları 

arasındaki doğal ortamda Upanishadlar’a dayalı, Doğu’nun ve 

Batı’nın bilgisini kaynaştırmaya çalışan yenilikçi bir eğitim 

anlayışını yerleştirmeye çalıştı. Bu okul, daha sonra 1918 

yılında genişletilerek Vişva-Bharati adıyla özgün bir üniversite 

halini aldı. “Vişva-Bharati, zengin akıl mirası tüm insanlığın 

hizmetinde olan Hindistan’ı temsil etmektedir; Vişva-Bharati, 

Hindistan’ın kendi kültürünün en iyi ürünlerini başkalarına 

sunma sorumluluğunu ve onlardan en iyi ürünlerini kabul 

etme hakkını tanımaktadır,” diye söz etmekteydi Tagore, 

okulundan. 

10


Rabindranath Tagore, ellili yaşlarına gelene kadar 

yalnızca Hindistan içinde, hatta ağırlıklı olarak Hindistan’ın 

Bengalce konuşulan bölgelerinde tanınıyor, Hindistan dışında 

ise hiç bilinmiyordu. Ancak 1912 yılında yaptığı İngiltere 

seyahati onun için çok şeyi değiştirdi. O güne dek hep 

Bengalce yazmış olan Tagore, yolculuğu sırasında şiirlerinden 

İngilizce’ye çeviriler yapmaya başladı. Çevrilmiş şiirler, 

İngiltere’ye vardığında önce ressam arkadaşı William 

Rothenstein’e, onun aracılığıyla da William Butler Yeats ve 

Ezra Pound’a ulaştı. Bir yıl sonra, önsözünü Yeats’in yazdığı 

Gitanjali yayımlandı. Tagore’un şiiri kısa sürede önce 

Londra’da, ardından da tüm dünyada büyük ses getirdi ve 

çeşitli edebiyat çevrelerinde etki yarattı: Daha evvel hiç kimse 

İngiliz dilinde bu tonda bir söyleyiş duymamıştı. Kısa süre 

sonra Tagore, bu onura layık görülen ilk Asyalı olarak 1913 yılı 

Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görüldü. 

Tagore, kısa sürede elde ettiği ünle, Avrupa’da pek çok 

önemli kişiyle temas kurdu, çeşitli çevrelere fikirlerini aktarma 

şansı buldu, dünyanın çeşitli yerlerinde konferanslar verdi. 

Hem yeni şiirler, kısa hikâyeler, tiyatro oyunları, roman ve 

denemeler yazarak, hem de yazdıklarından İngilizce’ye 

çeviriler yaparak yaratıcı dehasını ortaya koyduğu bu üretken 

döneminde, bir yandan da beş kıtada otuzdan fazla ülkeyi 

ziyaret etti. ABD’de, Japonya’da, Çin’de, Güneydoğu Asya’da, 

çeşitli Latin Amerika ülkelerinde, İtalya, Danimarka, İsviçre, 

Almanya, Çekoslovakya gibi Avrupa ülkelerinde, SSCB, İran, 

Irak ve Seylan’da bulundu. Henri Bergson, Albert Einstein, 

Robert Frost, Thomas Mann, Bernard Shaw, H. G. Wells, 

11


Romain Rolland, Saint-John Perse gibi önde gelen isimlerle 

tanıştı. 

Yaptığı tüm bu geziler ve kurduğu dostluklar aracılığıyla 

Tagore, Doğu ve Batı’nın birliği ülküsünü yaymaya çabaladı; 

Santiniketan’daki okulu için dünyanın çeşitli yerlerinden 

destek topladı; uluslararası işbirliği ve dostluğu 

güçlendirmeye çalıştı; Avrupa emperyalizmini eleştirdi; 

milliyetçiliğin tehlikelerine işaret etti. Onun yücelttiği, ruhani 

değerler ve Doğu ve Batı adına çokseslilik, karşılıklı anlayış, 

hoşgörü ve “bilinç birliği” üzerine kurulu yeni bir “dünya 

kültürü” fikriydi. 

Kendi ülkesi içinde de, kendi tarzından ödün 

vermeyerek, siyasi anlamda etkin bir rol üstlenen Tagore, 

Mohandas Gandhi’nin yakın bir dostu ve destekçisiydi. 

Hindistan’ın tam bağımsızlığını sonuna dek savunuyordu. 

Bununla beraber siyasete hiçbir zaman doğrudan dâhil olmadı, 

ağırlıklı olarak reformcu fikirleriyle ve zaman zaman coşkulu 

özgürlük şarkılarıyla etkisini hissettirdi. Ailesinin sahip 

olduğu geniş arazileri de yönetmiş olmanın tecrübesiyle insan 

hakları, eğitim, kültür, tarımsal ve sosyal reformlar konularına 

eğildi. Gandhi ile sosyal konularda, özellikle toplumda 

yerleşik olan kast bilinci ve dışlanmış alt tabakanın gördüğü 

muameleye karşı çıkış hususunda görüş birliği içindeydi. 

Ancak siyaseten Gandhi ile anlaşamadığı noktalar da oldu; 

Tagore özellikle milliyetçilik ve militarizmin tehlikelerine 

dikkat çekiyor, bununla ilintili olarak zaman zaman 

Gandhi’nin kimi yöntemlerini eleştirmekten geri durmuyordu. 

12


Hindistan’daki emperyalist İngiliz uygulamalarının ülke 

içindeki tüm olumsuzlukların temel nedeni değil, ülkenin 

içinde bulunduğu sosyal sayrılık durumunun bir sonucu 

olduğu düşüncesiyle, Hindistan için tam anlamıyla bir 

dirilişin, köylerin gerçekleştirilecek bir tarım ve eğitim reformu 

sayesinde kabuğunu kırması ve “bilginin canlanması” yoluyla 

mümkün olacağını savundu. Bu yönde, Vişva-Bharati’nin yanı 

sıra Şriniketan adını verdiği bir enstitü de kurarak çaba 

harcadı; bu projeleri için dünyanın çeşitli bölgelerindeki 

akademisyenlerden, bağışçılardan, çeşitli siyasi aktörlerden 

destek gördü. Tagore, Hindistan adına tam bir bağımsızlık için 

izlenmesi gereken yolun ve kullanılacak yöntemlerin, bütünsel 

bir kültürel uyanış vizyonu çerçevesinde ortaya konup 

uygulanması gerektiğini düşünüyordu. Hindistan içinde kendi 

fikirlerine yeterli ideolojik destek bulmakta zorlandığı ve 

Hindu-Müslüman ayrımına doğru giden tehlikeli tırmanışı 

sezdiği zaman ise kenara çekilmeyi tercih etti. 

Tagore, 1930’lu yıllara doğru, yani yetmişli yaşlarına 

gelmişken, resimle de uğraşmaya başladı; kendine özgü bir 

tarz geliştirdi. Resimleri Paris, Birmingham, Berlin, Moskova 

ve Avrupa’nın çeşitli kentlerinde sergilendi. Bu arada, 

yaşamının son dönemine girerken, çeşitli edebî türlerde bolca 

eser vermeye devam etti. 

Hayli trajik bir şekilde, yaşarken kendisinden evvel 

eşinin, çocuklarının ve tüm aile fertlerinin ölümüne ve 

Bengal’in düşüşüne tanık olan Tagore’un, seksen yaşına 

yaklaşırken sağlığı kötüleşti. Ancak uzun süren hastalık 

13


dönemleri ve kronik ağrılarla mücadele ettiği bu dönemde 

üretkenliğinde bir gerileme olmadı, en derinlikli ve aydınlık 

şiirlerinden bazılarını bu dönemde yazdı. Yaşamı üzerine 

yazdığı ikinci otobiyografiyi tamamladıktan birkaç ay sonra ve 

son şiirini dikte ettirdikten dakikalar sonra 7 Ağustos 1941’de 

bu dünyaya veda ederek sonsuzluğa göçtü. 

Yaşamı süresince sayısız yapıt ortaya koyan Tagore, 

öncelikle bir şairdi. Şiirlerini Bengalce yazdı; bununla beraber 

çok iyi hâkim olduğu İngilizce’ye kendi şiirlerinin büyüleyici 

çevirilerini yaptığı için bir Hint-İngiliz şairi olarak da kabul 

edilir. 

Yapıtlarının devasa hacmi, daha ilk bakışta bu ölümsüz 

edebiyat ve düşünce insanı hakkında çok şey anlatmaktadır. 

Şaşılacak bir üretkenlikle ortaya koyduğu ciltler dolusu şiir, 

kısa hikâye, roman, kısa ve uzun tiyatro oyunları, gezi 

günlükleri, iki otobiyografi çalışması, felsefe, din, eğitim ve 

sosyal konulardaki denemeleri ve Santiniketan okulu 

öğrencileri için yazdığı ders kitapları bugün bile hâlâ eksiksiz 

olarak bir araya toplanmamıştır. Tüm bunların yanı sıra, 

Tagore, bir şair olduğu kadar bir müzisyendir de: Onun pek 

çok şiiri, aslen müziğinden ayrılmaması gereken şarkı 

sözleridir; bu anlamda o, “Rabindrasancit” üslubunda üç bine 

yakın şarkı bestelemiştir. Bunlar bugün Bengal bölgesinde tüm 

evlerde söylenen halk türkülerine dönüşmüştür. Dahası, 

Hindistan ve Bangladeş ulusal marşları da aslında Tagore’un 

şarkılarıdır. 

14


Hint edebiyatını modern çağda yeniden canlandıran isim, 

hatta bazen, gelmiş geçmiş en büyük Hint şairi olarak 

nitelendirilen Tagore, ülkesinin ve muazzam Hint kültür 

mirasının büyük bir temsilcisi olduğu gibi aynı zamanda 

eksiksiz bir “dünya vatandaşı”, bir dünya aydınıdır. Kendinde 

hem Doğu hem de Batı bilincinin rengini taşıyan, Doğu ve Batı 

düşüncesini “insan olma bilinci” olarak kendisinde 

sentezleyen, eski çağların bilgisiyle modern çağların bilgisi 

arasında bilinç köprüleri kuran bir “yeniden doğuş” insanıdır. 

Tagore’un etkilediği, bazıları Tagore çevirileri de yapmış 

olan edebiyatçılar arasında W. B. Yeats, Romain Rolland, Ezra 

Pound, André Gide, Gabriela Mistral, Victoria Ocampo, José 

Ortega y Gasset, Juan Ramón Jiménez, Zenobia Camprubi, 

Yasunari Kawabata, Anna Ahmatova, Octavio Paz, Pablo 

Neruda, Boris Pasternak’ın adı sayılabilir. 

Tagore’un yapıtlarının başlıcaları: Manasi (1890), Altın 

Kayık (Sonar Tari, 1894), Gitanjali (1910), Şarkılar Çelengi 

(Gitimalya, 1914), Turnaların Uçuşu (Balaka, 1916) adlı şiir 

kitapları; Valmiki’nin Dehası (Valmiki Pratibha, 1881), Adak 

(Visarjan, 1890), Karanlık Sarayın Kralı (Raja, 1910), Postane (Dak 

Ghar, 1912), Yerli Yerinde (Achalayatan, 1912), Çağlayan 

(Muktadhara, 1922), Kızıl Zakkumlar (Raktakaravi, 1926) adlı 

oyunlar; Harap Yuva (Nastanirh, 1901), Gora (1910), Yuva ve 

Dünya (Ghare Baire, 1916), Aykırılar (Yogayog, 1929) adlı 

romanlar; Anılarım (1912) ve Çocukluk Günlerim (1940) adlı 

otobiyografiler. Tagore’un İngilizce’ye bizzat çevirdiği, çoğu 

derleme niteliğindeki yapıtları ise şunlardır: Gitanjali (1912), 

15


Bahçıvan (The Gardener, 1913), Yeni Ay (The Crescent Moon, 

1913), Sadhana (1913), Chitra (1914), Kabir’in Şarkıları (Songs of 

Kabir, 1915), Avare Kuşlar (Stray Birds, 1916), Meyve Hasadı 

(Fruit-Gathering, 1916), Aç Taşlar (The Hungry Stones, 1916), 

Firari (The Fugitive, 1921), Yaratıcı Birlik (Creative Unity, 1922). 

Aytek Sever 

16


17



18


19


I. 

Dün gece rüyamda, yine annem ölmeden önceki çocuk 

olduğumu gördüm. Ganj kıyısındaki bahçeli bir evin bir 

odasında oturuyordu annem. Dikkatsizce, varlığına 

aldırmadan odasının önünden geçip gidecektim ki, birdenbire 

tarifsiz bir özlemle, onun orada olduğuna dair zihnimde bir 

ışık çaktı. Hemen durdum, geri döndüm ve yere eğilerek 

başımı ayaklarına değdirdim. Elimi tuttu, yüzüme baktı ve 

“Demek geldin!” dedi. 

Bu muazzam dünyada Anne’nin oturduğu odanın 

önünden dikkatsizce geçer gideriz. Yemek istediğimizde, 

kilerinin kapısı açıktır; uyuyacağımız zaman, yatağımız 

hazırdır. Ama hep eksiktir onun dokunuşu, sesi. Etrafta 

gezinir, gene de asla onun kişisel varlığının yakınına 

gelemeyiz; yoktur elimizi tutarak bizi “Demek geldin!” diye 

selamlayacak biri. 

20


II. 

Gençken gözlerimin bozuk olduğunu bilmiyordum. Tesadüfen 

günün birinde gözüme gözlük takınca, birdenbire her şeye 

yakınlaştığımı farkettim. Bir saniye öncesine göre, bana 

verilmiş olan dünyanın iki mislini elde etmiştim. 

Ruhen dünyanın varlığına yakınlaşmak mümkündür. 

Dünyada hakiki bir yuvaya dönüş gibidir bu. Ölçülebilenin 

ötesinde, dünyayı elde etmektir bu – bir müzik aletine yalnızca 

sahip olmak değil, onunla müzik yapmaktır. 

21


III. 

Manevi hayat, bilincin özgürleşmesidir. O sayede her yerde 

ruhun doğrudan karşılığını buluruz. Manevi hayata 

erişmediğimiz sürece, etrafımızdaki bir türlü aşamadığımız 

kalıcı mesafe yüzünden insanları kişisel çıkar, önyargı ve sınıf 

penceresinden görürüz. Perde kalkınca ise, artık sırf dünyanın 

geçici biçimlerini görmeyip, onun ebedî varlığına, tarifsiz 

güzelliğe yaklaşırız. 

Kimileri manevi hakikatin delilini dış dünyada arar. Bu 

arayış sırasında insan bazen hayaletlere, doğanın birtakım 

duyularüstü fenomenlerine rastlar, fakat nasıl ki sözlükteki 

yeni kelimeler kendi başlarına bize edebiyatı vermezse, bunlar 

da bizi manevi hakikate vardırmaz. 

22


IV. 

Bugün aşramımızın * bayram günüdür ve bizler vaktimizi, bu 

yerin kalbinde, güzelliğin ta kendisi olan hakikati bulmaya 

ayırmalıyız. Lambalarımızı bunun için yaktık. Sabahleyin ışıl 

ışıl doğdu güneş; akşamleyin yıldızlar parıldadı. Ama bunlar 

bize yetmedi. Kendi küçücük lambalarımız yanmadığı sürece 

göğün ışıklı dünyası nafiledir; ve bizler hazırlıklarımızı 

yapmadıkça, büyük bolluğu içinde dünyanın tüm hazırlıkları 

parmağın dokunuşunu bekleyen bir lavta misali öylece 

beklemektedir. 

* 

Aşram: Hint bilgelerinin meditasyon amaçlı olarak müritleriyle inziya çekildikleri 

dergâh. (ç.n.) 

23


V. 

Doğal dünya adına kaygılanmam gerekmez. Güneş benim 

çekidüzen vermemi beklemez. 

Fakat güne başlar başlamaz, tüm düşüncem şu küçücük 

dünyamla meşguldür. Bunun önemi, onun bana verilmiş, bana 

ait olan dünyam olduğu gerçeğinden kaynaklanır. O büyüktür, 

çünkü onu benimle olan ilişkisine layık kılmak elimdedir; 

büyüktür, çünkü onun sayesinde tüm dünyanın Tanrısına 

konukseverliğimi sunabilirim. 

24


VI. 

Gündelik dünyamızda fakirlik içinde yaşar, kaynakları idareli 

kullanırız; gücümüz tükenir ve yaşama sevincinin dilencileri 

olarak Tanrımıza gideriz. Kutsal günlerde ise zenginliğimizi 

sergiler, Tanrıya âdeta Ona denk olduğumuzu ifade ederiz; 

bolca harcamaktan çekinmeyiz. Kendi sevincimizi Ona 

armağan sunduğumuz gündür bu. Zira yoksunluklarımız 

yerine sungularımızla gittiğimiz zaman Onunla sahiden 

buluşmuş oluruz. 

25


VII. 

Yaşamın en yüce fırsatı, Tanrımıza konukseverlik 

sunabilmemizdir. Onun dünyasında yaşar ve Onu unuturuz, 

zira tek taraflı olan kör bir kabulleniş kendi hakikatini asla 

bulamaz. Yağmur alsa da karşılığında meyve veremeyen bir 

çöldür bu, ve aldığının bir anlamı yoktur. Bize Tanrının 

dünyası verilmiştir ve kendi dünyamızı Tanrıya sunduğumuz 

zaman bu armağan yerini bulur. 

26


VIII. 

Koskoca bir dünyayı, farkına bile varmadan mesai 

alışkanlıklarımın parmaklıkları ardına attığımda, içimde 

vazgeçilmez olduğuma dair bir inanç geliştirmiştim. Doğanın 

insandan iş temin etmesinin çeşitli yolları arasında en 

verimlilerinden biri, işte bu gururdur. Para için çalışanlar, 

ancak ücretleri nispetinde, belli bir noktaya kadar çalışır, 

bunun ötesinde çalışmayı bir kayıp sayarlar. Fakat gururun 

çalışmaya sevkettiği kimseler durup dinlenmezler, fazla 

mesaiyi bile kayıp olarak görmezler. 

Vazgeçilmez olduğuma dair inancımla öylesine 

meşguldüm ki, neredeyse gözümü kırpmaya cesaret 

edemiyordum. Doktorum sürekli beni uyarıyor, “Dur artık, 

kendine yüklenme” diyordu. Bense, “Durursam işler nasıl 

yürür?” diyordum. Sonra sağlığım birdenbire bozuldu; 

tekerleği kırılan arabam penceremin önünde öylece kaldı. 

Oradan uçsuz bucaksız mekâna baktım. İleride, zamanın zafer 

arabasının ışıl ışıl dönen sayısız tekerleğinin gördüm – ne toz 

kalkıyordu, ne gürültü vardı, ne de yolda herhangi bir tekerlek 

izi. Bir anda kendime geldim. İşlerin bensiz de sürebildiğini 

açıkça gördüm. Falanca biri eksik diye bu tekerlekler duracak 

ya da bir milim olsun sürüklenecek gibi görünmüyordu. 

27


Fakat bunu böylece hemen kabul etmek kolay mı! 

Sözlerimle kabul etsem bile zihnim onaylamayı reddediyor. 

Madem benimle veya bensiz her şey sahiden aynı kalacak, o 

halde gururum evrende bir an olsun kendine nasıl yer 

bulabildi? Neyin üzerine tutunup kök salabildi? Demek ki, 

zaman ve mekân nasıl bir bollukla dolup taşarsa taşsın, beni 

dışarıda bırakmak gene de imkânsızdı. Vazgeçilmez olduğum, 

benim ben olmamdan bellidir. 

28


IX. 

Bencillik, varoluş karşılığında ödenen bedeldir. Bu bedeli 

kendi içimde kavrayabildiğim sürece, var kalmanın tüm ıstırap 

ve azabına sarsılmaz bir şekilde katlanabilirim. Buddhistler bu 

yüzden bencilliği yoketmenin varoluşu kökünden kesmek 

olduğunu savunurlar; zira benliğin gururu olmasa varolmaya 

değmeyecektir. 

Her halükârda, bu bedel şu ya da bu kaynaktan 

türemiştir; yani, benim varolmam bir şeyler adına fark yaratır 

ve bunun ne ölçüde böyle olduğunu, ödenen bedel belirler. 

Her zerresiyle tüm evren benim varlığıma dair istemi 

pekiştirir. Ve benliğimin gururu bu istemin ihtişamını yansıtır. 

Bu ihtişam marifetiyle şu sonsuz küçüklükteki “Ben” 

evrendeki herhangi bir şeyden ne boyut ne de değer olarak 

aşağı kalırım. 

29


X. 

İnsan, içindeki istemi iki farklı şekilde değerlendirmiştir. 

Kimileri onu Yaratıcı Gücün dürtüsü olarak, kimileri ise 

Yaratıcı Sevginin coşkulu bir ifadesi olarak görür. Ve insan, 

kendi varlığını Gücün veya Sevginin bir yansıması olarak 

gördüğü ölçüde yaşamının gayesi olarak önüne farklı hedefler 

koyar. 

Varlığımızın Güçten elde ettiği değer ile Sevgiden elde 

ettiği değer, nitelik olarak birbirinden hayli farklıdır. 

Gururumuzun Güç alanında bizi yönlendirdiği doğrultu ile 

Sevgi alanında yönlendirdiği doğrultu birbirinin zıttıdır. 

30


XI. 

Güç ölçülebilir. Hacmi, ağırlığı, ivmesi matematiğin 

kapsamına alınabilir. Bu yüzden gücü elinde bulunduranların 

çabası, üstün olmak, yığın halinde çoğalmak yönündedir. 

Sayıları katlayıp durur onlar – insanların, akçelerin, araç 

gereçlerin sayısını. Başarı peşinde koşarlarken başkalarının 

zenginliğini, haklarını, yaşamlarını kurban ederler; zira Güç 

tapıncının özü budur; dünya kurban kanıyla kıpkızıl akar. 

Maddeciliğin ayırt edici özelliği onun dışsal ifadesinin 

ölçülebilirliğidir, bu da doğrudan doğruya onun sınırlarının 

sonu oluşuna tekabül eder. İster topluma ister suça dair olsun, 

insanlık tarihinde patlak veren tüm anlaşmazlıklar büyük 

ölçüde bu sınırlar üzerine olmuştur. Biri sınırlarını genişletmek 

istediğinde kaçınılmaz şekilde başkalarınınkini ihlâl etmek 

zorundadır. Öyleyse, Gücün gururu miktarın gururu demek 

olduğundan, en güçlü teleskobu bile Güce doğru çevirsek, kan 

denizinin ötesindeki barış sahilini göstermekte başarısız olur. 

Fakat bu güç etkenlerinin ve unsurlarının miktarını 

hesaplamaya giriştiğimizde onların sürekli artan bir dizi 

olmadığını görürüz. Birikim ilkesini kovalarken birdenbire 

yolu kapatan kısıtlama ilkesine rastlar, kalakalırız. Sadece ileri 

yönlü hareket olmayıp duraksamalar da olduğunu keşfederiz. 

31


Tarihte pek çok defa, Güç körlüğünün, bu ritim kuralını ihlâl 

etmeye çalışıp intihar ettiğini görürüz. İnsanlık Babil 

Kulesi’nin yıkılış hikâyesini bu yüzden hâlâ hatırlamaktadır. 

Böylece, dışsal ifadesi büyüklük olan Güç ilkesinin nihai 

ya da en üstün Hakikat olmadığını anlarız. Evrenin ritmine 

ayak uydurmak için onun kendini duraklatması gerekir. 

Kısıtlılık, İyinin giriş kapısıdır. İyinin değeri boyutla, 

büyüklükle ölçülmez. Onu kendi içinde tanımış olan kişi, 

perişanlıktan utanç duymaz. Tacını tozlara yuvarlar ve açık 

yola doğru adımını atar. 

32


XII. 

Güç ilkesinden Güzellik ilkesine vardığımızda, birdenbire 

anlarız ki, onca zaman yanlış tapınakta tütsü yakmışızdır; 

kurbanlarının kanıyla semiren Güç, şişkinlikten helak 

olacaktır; ordularımızı ve silahlarımızı çoğaltarak, savaş 

gemilerimizi arttırıp çeşitlendirerek ve ganimetlerimizi yığarak 

ne kadar uğraşırsak uğraşalım, hakiki olmayan bir şeyi hakiki 

kılmak için aritmetik yeterli olmayacaktır; ve sonunda, gitgide 

çoğalan şeylerin ağırlığı altında ezilerek ölmemiz 

kaçınılmazdır. 

Bilge Yacnavalkya, inzivaya çekilmeden evvel yaşam 

boyu biriktirdiklerinin sayımını yaparak karısı Maitreyi’ye iyi 

bir geçimlik bırakmaya niyetlendiğinde, Maitreyi, “Bunlar ki 

ölümsüz ruha ait değiller, ne yapayım onları ben?” diye isyan 

eder. 

Arttırıp durmak neye yarar? Sesi yükseltmeye devam 

ettikçe ancak bir çığlık elde ederiz. Müziği elde etmenin yolu, 

sesi dizginlemekten, ona kusursuzluk ritminin melodisini 

kazandırmaktan geçer. 

İnsan her şeyi sahiplendikçe dev gibi olur; feragat ettikçe 

ahengi bulur. Bu ahenktedir huzur – asla ama asla dışsal 

33


örgütlenmenin ve güçler arası ittifakın sonucu olmayan huzur: 

kaynağını hakikatten, açgözlülüğün törpülenmesinden, 

sevginin bağışlayıcılığından alan huzur. 

34


XIII. 

Soru şudur: “Varlığım hangi Hakikatte kemale erebilir – Güçte 

mi, Sevgide mi?” Eğer Gücü bu hakikat olarak kabul edersek, 

çatışmayı da daimi ve kaçınılmaz olarak anlamamız gerekir. 

Birçok Avrupalı yazara göre Barış ve Sevginin Dini, içerisine 

sığındığımız, ama doğa kanunlarının pek az itibar ettiği acınası 

bir zırhtır; ürkek din vaizlerinin haksızlık olarak kınadığı her 

ne ise, insanı başarıya götürecek olan güvenli yol tam da odur. 

Öteki ekol de bunu tamamen reddetmez. Temel dayanağı 

kabul eder, ama şöyle der: “Haksızlıkla zenginleşir onlar, 

çıkarlarını onda bulur, rakiplerini onunla alt ederler – ama 

kökten çürürler.” 

35


XIV. 

Hava hâlâ karanlık. Güneş doğmak üzere. Şenlik panayırına 

gelen pazarcılar kış gecesini yakılan ateşlerin başında şarkı 

söyleyerek geçirdiler. Şimdi dağılmaya hazırlanıyorlar. Kuş 

seslerinin aksine, onların gürültüsü sabahın sükûnetini 

bozuyor. 

Zira insan hep bir yol ayrımındadır. Çalgısının tellerini 

doğanınkinden daha derin ve karmaşık bir müziğe göre akort 

etmesi gerekir. Muhakeme eden bir aklı, kendi yolunu arayan 

bir iradesi vardır onun. Bunlar henüz çevreleriyle tam bir 

uyum yakalayamamıştır. Ahenksizliğin nahoşluğuyla patlak 

vermeye meyillidirler. 

Fakat geleceğin büyük umudu tam da bu nahoşlukta 

yatar. Zira ahenksizlikler, kabul etmek zorunda olduğumuz 

gerçekler değil, nahoş gerçeklerdir. Bu bile onların olması 

gereken şey olmadıklarını her an teyit eder; noksandırlar – ve 

ıstırap verici oldukları için umut verici. 

36


XV. 

Bir şiirin başıboş bir dizesi gibiyiz – daima başka bir dizeyle 

kafiyeli olduğumuzu, onu bulmamız gerektiğini, yoksa 

tamlığa ulaşamayacağımızı hissederiz. Erişilmemiş olana dair 

bu arayış, insanın içinden en iyi yaratımları çıkaran yüce 

dürtüdür. İnsan, varlığının temelinde yatan bir ayrılığın 

derinden derine farkında gibidir; onu aşarak birliğe ulaşmaya 

can atar; ve her nasılsa bilir ki, kendisini nihai bir sevgiye 

yönlendirebilecek olan gene sevgidir. 

37


XVI. 

Dünyayla derin biçimde kişisel bir ilişkim vardır. Bu, ne salt 

bilgiye ne de alışkanlığa dayanır. Somut gerçeklerle tüm 

ilişkilerimizin sonsuz bir aracısı olarak Yasa, yani Satyam; 

hakikatle tüm ilişkimizin sonsuz bir aracısı olarak Akıl, yani 

gnānam; tüm kişisel ilişkilerimizin aracısı olarak Sevgi, yani 

ānandam vardır. 

Bizler, taş parçaları misali somut birer gerçek değil, birer 

bireyiz. Ve bu yüzden koşulların akışı içinde sürüklenmekle 

yetinemeyiz. Varlığımızı kendisiyle uyumlu kılmamız gereken 

merkezî bir sevgi idealimiz vardır; yaşamımızda Sonsuz Birey 

ile kusursuz ilişki demek olan bir hakikati ortaya koymamız 

lazım gelir. 

38


XVII. 

Dün gece kılıç gibi keskin bir kuzey rüzgârı eserken, sokak 

satıcıları dallar ve yapraklardan bir tür barınak çatmışlardı. 

Tüm dayanıksızlığına rağmen, o an için onların en önemli 

ihtiyacını o karşıladı. Fakat bu sabah, onların şafaktan önce 

sığırlarına seslendiklerini ve gıcırtılı kağnılarını ağaçların 

altından yürüttüklerini duyuyoruz. Şu an onların barınaklarını 

terk etmeleri elzemdir. 

“İstiyorum” talebini dengeleyen, “İstemiyorum”un 

ağırlığıdır. Aksi takdirde, kımıldatılamaz ağırlığıyla canavar 

istek tüm varlığı ezerdi. Şu an için hiçbir şeyin uzun süre kalıcı 

olmayışına iç geçirebiliriz, ama bu sayede hiçbir şeyin 

yerinden kımıldamayışının felaketiyle kalıcı bir umutsuzluğa 

düşmekten kurtuluruz. Her şey kalır ve geçer – bu iki karşıt 

akım arasında kendi yuvamızı ve özgürlüğümüzü buluruz. 

39


XVIII. 

Arabaya koşulmuş at, arabanın sadece bir parçasıdır; arabayı 

bağımsızca süren kişi ise arabanın efendisidir. Bizler canla 

başla çalışmaya, ama zihnen bağımsız kalmaya mecburuz. Zira 

eylemlerimiz her şeyden öte özgürlüğümüzü yansıtmalıdır; 

yoksa çaresizce dönüp duran tekerleklere benzeriz. Yapmak ve 

yapmamak, elde etmek ve vazgeçmek arasında bir uyum 

yakalamalıyız. 

Günlük dualarımızın akışı benliğimizi yüce Benliğe taşır, 

kendimizden tamamen vazgeçerek elde ettiğimiz tatminin 

gerçekliğini duymamızı sağlar, bu sayede bilincimiz engin bir 

huzur âlemine genişler – ve orada, bir nevi tarafsızlık demek 

olan iç özgürlüklerinden dolayı tüm devinimler güzelliktir, 

tüm ilişkiler hakikat. 

40


XIX. 

İrademiz sevgiyle bir olunca yetkinliğe erer; zira yalnızca 

sevgidir gerçek özgürlük. O, kısıtlılığın hiçe sayılmasında 

yatmaz. Tutsaklığı kendiliğinden kabullenir, çünkü tutsaklık 

onu zincire vurmaz, aksine onun gerçekliğini tartar. Kölelikten 

kurtuluş, hizmet etmeyi bırakmaktan geçer, fakat özgürlüğün 

ta kendisi de hizmet etmekte yatar. 

Bengalli bir taşra ozanı şöyle der: “Aşkta gaye ne hazdır 

ne acı, sadece hazdır. Özgür aşk birbirine bağlar, ayrım bunu 

bozar, zira birleştirendir aşk.” 

41


XX. 

Sevgi basit bir dürtü değildir, onun hakikati içermesi gerekir, 

ki o da yasadır. İç zenginliğinden dolayı hakikat tarafından 

sınırlanmayı kabul eder sevgi. Çocuk, beden dengesini 

düzeltmek için gönüllü olarak kendini kısıtlar, çünkü 

hareketlerinin özgürlüğünden gerçek bir haz duyar; sevgi ise 

kendi gerçekliğini ortaya koyma yolunda hiçbir bedeli fazla 

görmez. Şiir, ifade biçimi olarak düzyazıya göre çok daha 

katıdır çünkü kökeninde ve gayesinde neşenin özgürlüğü 

vardır. Tanrı sevgimiz de kendi sorumlulukları hususunda 

pürdikkattir. Doğruluğunda katıdır o; akıl ile müttefik 

olmalıdır. Mademki uğraştığı şey muazzam değerdedir, 

akçelerinin geçerliliği konusunda dikkatli olmak zorundadır. 

O yüzden, ruhumuz ölümsüzlük armağanı için haykırdığında, 

ilk duası, “Hayalî olandan Hakiki olana götür beni” 

şeklindedir. 

42


XXI. 

Baba, kendi âleminde çalışıp durmakta, Sevgili ise kalbimizde, 

karanlığın derinlerinde uyumaktadır. O, yalnızca sevgimiz 

onu uyandırdığında uyanacaktır. Sevgimizin bilincinde 

olmadığımızı söylemek kulağa çelişkili gelebilir, zira dünyanın 

bizi güneşin etrafında dolaştırdığının da bilincinde değilizdir. 

Gerçek şudur ki, tabiatımızın tüm parçaları tamamen 

aydınlanmış değildir ve çoğu zaman kendimize dair doğrudan 

bilgimiz yalnızca yüzeydedir – zihnimizin yaşamın geçici 

ihtiyaç ve telaşlarıyla meşgul olduğu yerde. 

43


XXII. 

Aşkla uyanmak bir hoşluk dünyasına uyanmak değil, yaşamın 

ölüm üzerinden sonsuzluğa ve sevincin ıstırap üzerinden 

layığına eriştiği destansı bir çabalar dünyasına uyanmaktır. 

Hakikatin en olumlu onaylanışı aşkla olduğuna göre, bizi 

ondan yoksun bırakmakla tehdit eden her şeye rağmen aşkın 

kendini gerçekleştirmesi gerekir. Fakirlik en ufak kayıptan bile 

korkar, zenginlik ise cesurca harcar. Aşk ruhun zenginliğidir 

ve o yüzden kendisini azami cesaret ve metanetle ortaya 

koyar. Ve kaynağını kendinden aldığı için, insanlardan övgü 

dilemez; ona dışarıdan hiçbir ceza erişemez. 

44


XXIII. 

İçinde yaşadığımız şeyler dünyası, sevginin dünyasıyla 

iletişimini kaybettiğinde dengesini kaybeder. O zaman 

ruhumuz muazzam derecede ucuz olan nesneler için bedel 

ödemek zorunda kalır. Ve bu, ancak, şeylere ait hapishane 

duvarları bizi kendilerinde nihai olmakla tehdit ettiğinde 

gerçekleşebilir. Bundan feci kavgalar, kıskançlıklar, baskılar, 

ve kısıtlı olan alan ve fırsatlar için mücadele doğar. Olanın 

fenalığını acı bir şekilde anlayarak, sakatlanmış gerçekliğin dar 

sınırları içinde her türlü ayar ölçüsüne başvururuz. Bu da 

başarısızlıkla sonuçlanır. Bize yalnızca ruhun yuvasının 

sevginin krallığında olduğunu yaşamıyla kanıtlayan kimse 

yardımcı olur; ve manevi özgürlüğümüze kavuştuğumuzda, 

şeyler sahte bedellerin tiranlığından kurtulur. 

45


XXIV. 

Kendimizi sahip olduğumuz şeylerin pençesinden 

kurtarmamız zordur. Zira onların çekim gücü, benliğimizin 

merkezine doğrudur. Kusursuz sevginin gücü ise karşı yönde 

etki eder. Ve işte bu yüzden, sevgi bizi şeylerin ağırlığından 

bağımsız kılar. Dolayısıyla sevinçli günlerimiz, sarfiyat 

günlerimizdir. Özgür olmak için ihtiyaç duyduğumuz, dış 

dünyada baskının hafifliği değil, dünyanın ağırlığını hem 

kolayca hem de sevinçle taşıyabilecek bir güce sahip olan 

sevgidir. 

46


XXV. 

Sırf iç dünyamızdaki özgürlüğün yolunu kapattığımızdan 

dolayı, dış dünya taleplerinde amansız hale gelmiştir. Şeylerin 

varolduğu ama anlamlarının engellenmiş olduğu bir âlemde 

yaşamaya devam etmek, köleliktir. Sırf körlüğümüz 

yüzünden, varlığımızın hakikatinin dayandığı bir şeyi gözden 

kaçırır, sonra da varoluşa kötü deriz. Bir kuş tek kanatla göğe 

yükselmeye çalışırsa, rüzgâr onu yere çalarak cezalandırır. 

Tüm yarım yamalak hakikatler kötüdür. Istırap verir onlar, 

çünkü bizzat sunamadıkları bir şeyi ima ederler. Bize, ölüm 

değil hastalık acı çektirir, çünkü hastalık durmadan sağlığı 

hatırlatır ama onu bizden esirger. Ve yarım bir dünyada hayat 

kötüdür, çünkü alenen noksan olduğu halde tamlık 

iddiasındadır o – bize kadehi sunar, ama yaşamın yudumunu 

değil. 

47


XXVI. 

Yaşam tiyatrosuna gelip, sahneye budalaca sırtımızı dönerek 

otururuz. Yaldızlı sütunlara ve süslemelere bakar, gelip giden 

kalabalığı seyrederiz; ve sonunda ışıklar söndüğünde, 

kendimize hayretler içinde, bütün bunların anlamı neydi diye 

sorarız. Oysa sahneye dikkatimizi verseydik, ruhun ebedî aşk 

dramasına tanık olur, böylece onun bir sonu olmayıp 

duraklamaları olduğuna ve dünyanın tüm o şaşaalı 

hazırlıklarının fevkalâde bir şeyler hezeyanından ibaret 

olmadığına ikna olurduk. 

48


XXVII. 

Doğayı zihnimizde insan doğasından ayırdığımızda, onu 

dışarıdan eleştirir, merhamet ve adaletten yoksun olmakla 

suçlarız. Bırakalım da mumun geri kalanının ışıksızlığına 

hınçlanarak yansın fitil, ama hakikat şu ki, o, yanışıyla tüm 

mumu temsil eder. Engeller ifadenin zorunlu yoldaşlarıdır ve 

bizler dilin olumlayıcı öğesinin onun kısıtlayıcılığında 

olmadığını biliriz. Yalnızca engelin olduğu taraftan bakılırsa, 

Doğa ahlâk fikrine düşman gibi görünür. Fakat bu mutlak 

şekilde doğru olsaydı, ahlâki yaşam asla varolamazdı. İster 

ahlâki ister maddi olsun, yaşam, tamamlanmış bir olgu değil, 

aralıksız bir süreçtir ve hareketin devamı iki karşıt güce, direnç 

ve ifade güçlerine bağlıdır. Bunları iki zıt ilke olarak ayırmak 

bize yarar sağlamaz, zira hakikat karşıtlıkta değil, devamlı 

uzlaşımda yatar. 

49


XXVIII. 

Bir şiirin doğru anlaşılması için gerekli olan iyi beğeni, 

kaynağını, imgelem ışığında görülen birlik tasavvurundan alır. 

Yaşamı onaylayışımızda inanç da benzeri bir rol oynar. O, 

aslında yalnızca parçaları gördüğümüz halde bütünün 

görüntüsünü içgüdüsel olarak yakalamamızı sağlayan manevi 

bir görüş organıdır. Şüpheciler bu görüntüye sanrı diye burun 

kıvırabilir, verileri onu yanlışlayacak bir tarzda seçip 

düzenleyebilir; gene de inanç, birleştiren, inşa eden, sağaltan 

ve tamlık idealine götüren iç hakikati dolaysız olarak 

kavrayışından şüphe duymaz. İnanç, bütün her şeyi saran 

Evet’in sesine karşılık benliğimizde kendiliğinden bir yanıttır 

ve o yüzden de insan yaşamının tüm yaratıcı güçlerinin en 

büyüğüdür. Hakikatin salt edilgin bir onaylanışı değildir o; 

yaratılıştaki hakikatin ritmine sahip dinginlikle, toplumdaki 

bütünlüğün ritmine sahip iyilikle ve tindeki yetkinliğin ritmine 

sahip sevgi birliğiyle uyum yakalamak adına daima etkin bir 

çabadır. Böyle bir ritimde sayısız kesinti olduğu gerçeği, inanç 

meziyetine sahip biri için, o ritmin hakiki olmadığının delili 

olamaz – nasıl ki kulak tırmalayan ses ve gürültülerin 

yaygınlığı bir müzisyen için müziğin gerçekliğini 

yanlışlamazsa. Bu, onu yalnızca, kopuklukların üstesinden 

gelmek ve hakikatle uyum yakalamak adına üstün bir çaba 

sarfetmeye davet eder. 

50


XXIX. 

Şafak söküyor, tıpkı bir tomurcuğun kabuğunu kırarak 

çiçeklenişi gibi. Ama bu olgu yalnızca olayların dış dünyasına 

ait olsaydı, biz ona nasıl dâhil olabilirdik? Bilincimizin 

göğünde bir gündoğumudur o, yaşamımızda yeni bir yaratılış, 

taze bir çiçekleniştir. 

Gözünü aç ve gör. Hisset bu dünyayı – tıpkı canlı bir 

kavalın, içinden geçen müziğin nefesini hissedebileceği gibi. 

Yaratıcı neşenin, bilincinin derinliğiyle buluştuğunu hisset. 

Sabahın şu aydınlığını, o her nerede seninle birse, varlığının 

tüm ihtişamıyla karşıla. Ama ondan yüz çevirerek oturursan 

eğer, olayların ve yaratıcı bilincin birbiriyle buluştuğu yekpare 

yaratılış âleminde seni her şeyden ayıran bir duvar örersin. 

51


XXX. 

Bilincimizi benliğimizde tecrit eden şeydir karanlık. Tüm 

dünyayla olan birliğimizin büyük gerçekliğini gizler o, şüphe 

ve çatışma doğurur. Karanlıkta el yordamıyla gezinirken, 

rastladığımız nesnelere sıkıca tutunuruz ve onların tüm 

varlığımız olduğuna inanırız. Aydınlıkla beraber elimizi 

gevşetir, nesnelerin yalnızca bağlı olduğumuz bütünün 

parçaları olduğunu keşfederiz. Özgürlüktür bu – benliğin 

tecridinden özgürlük; sahiplik duygumuzu körükleyen 

nesnelerin tecridinden özgürlük. İşte bu özgürlüktür Tanrımız, 

zira ışıktır O; bütünle kusursuz bir ilişki demek olan hakikati o 

ışıkta buluruz. 

52


XXXI. 

Korku, karanlıkta sınırsız boyutlara bürünür, çünkü bütündeki 

dayanağını yitirmiş benliğin gölgesidir – ve o benlik ki, 

şüphecidir, inançsızdır, yadsımaya ağırlık verir, kopuk 

gerçeklikleri ürkütücü çarpıtmalarla abartır. Işıkta ise şeylerin 

uyumunu buluruz ve dünyanın muazzam olduğunu, 

dolayısıyla bizim de öyle olduğumuzu hissederiz; ve biliriz ki, 

hakikatin giderek daha kapsamlı kavranışıyla, çelişkiler 

ortadan kalkacaktır, zira varoluş uyumun ta kendisidir. 

53


XXXII. 

Doğada yasanın varlığını gerçeklikte buluruz, neşenin 

varlığını ise güzellikte. Gerçeği bilmek bizim için elzemdir, 

ama neşenin varlığını göz ardı etmekte serbestizdir. Sabahın 

aydınlık olduğunu unutmak yaşamımız adına bize güven 

aşılamaz, oysa sabahın güzel olduğunu rahatlıkla unutabilir, 

gene de yaşar gideriz. 

Gerçeklik âleminde kısıtlı, güzellik âleminde özgürüzdür. 

Tanrıya, Onun hükmettiği her yerde bağlılığımızı sunmamız 

gerekir, fakat sevgi gösterdiği yerde Ona gülebiliriz. O kendini 

her nerede sınırlarsa bizi de sınırlar; sonsuz olduğu yerde bizi 

özgür kılar. Güzelliğin muazzam gücü ılımlılığında yatar. En 

zavallı olanımıza bile fırsat tanır o, sessizce bekler. Ya her 

şeyimizle onun oluruz ya da hiç olamayız – o yüzden o asla 

talep etmez. Reddedildiğinde uysalca sineye çeker, ama kendi 

sonsuzluğuyla baş başadır. 

54


XXXIII. 

Bir arkadaşımın ani ölümüyle, bir kez daha dünyadaki en 

tatsız gerçek olan ölümle karşı karşıya kaldım. 

Ahlâkçı bize ölüm tefekkürüyle dünyayı sahte olarak 

görmemizi salık verir. Ama dünyayı hor görmek suretiyle 

ondan el etek çekmeyi kolaylaştırmak ne doğrudur ne de 

gözüpekçe. Zira şeyler değerini kaybettiğinde onlardan 

vazgeçmek, bir vazgeçiş değildir aslında. 

Aksine, dünya o denli gerçektir ki, ölümün tekerleği 

onun üzerinde iz bırakamaz. Asıl sahtelik, benliğimizin kalıcı 

bir çıkar peşinde bu dünyanın en ufak bir zerresine el 

koyabileceğine inanmakta yatar. Ölüm dünyayla değil, 

yalnızca bizim kendimizle ilgilenir. Ve dünya tek bir zerresini 

bile yitirmez; yalnızca kendimiz zarar görürüz. 

55


XXXIV. 

Durgun bir yaşam fikrine sahip insanlar vardır, yetkinliği değil 

kalıcılığı arzuladıklarından ötürü yaşamın ölümden sonra 

devam etmesini dilerler, alışkın oldukları şeylerin baki 

kalacağını hayal etmekten keyif alırlar. Zihinlerinde 

kendilerini sabit bir çevreyle ve biriktirdikleri şeylerle 

tamamen özdeşleştirirler, onlardan ayrılmayı ölüm addederler. 

Unuturlar ki, yaşamak öteye doğru yaşamaktır, daima 

kendinden boy atmaktır. Meyve, olgun olmadığı, daha öte bir 

yaşam yolculuğuna hazır olmadığı sürece sapına sıkıca 

tutunur – ve kabuğu özüne tutunur, özü de çekirdeğine. 

Henüz dıştaki kabuk ve içteki çekirdek farklılaşmamıştır ve 

meyve, yaşamını sırf direngenliğinin gücüyle ispatlar. Ama 

çekirdek olgunlaşınca etrafına tutunuşu zayıflar, meyvenin 

özü tatlılığa, aromaya ve bağımsızlığa kavuşur ve kendini 

ihtiyaç duyan herkese armağan eder. Kuşlar gagalar onu ve 

canı yanmaz; fırtına koparıp yere atar onu, tahrip olmaz. 

Ölümsüzlüğünü kendinden vazgeçerek ispatlar. 

56


XXXV. 

Hint kutsal metinlerinde dünya bir yumurtaya benzetilir. Bu 

eğer doğruysa, yumurtanın içinde daha özgür bir varoluş 

uğruna kabuğunu kırmakla tatmin bulacak canlı bir varlık 

olması gerekir. 

Dünyamız bir yandan bize besin ve barınak sunar, diğer 

yandan etrafımızı kuşatır. Sahip olduğumuz duyarlılığın ve 

düşünce açıklığının sınırlılığı, bilincimizin içinde tutsak 

olduğu dünya yumurtasının kabuğunu oluşturur. Onun 

sınırlarını bir milim olsun genişletebilseydik, görünmez 

ışınların bir kısmı algı alanımıza girebilseydi ve böylece 

yaratılışın dans ritimlerinin birkaçı daha duyularımıza ilave 

olan tellerde karşılık bulabilseydi, o zaman dünyamızın tüm 

görünümü değişirdi. 

Ölümsüzlüğümüzün anlamı, duyarlılığımızın ve 

tasavvurumuzun sınırlarından daha geniş bir özgürlüğe 

çıkmaktır. Tutsaklığımızın mevcut aşamasında, o özgürlük 

âleminin nasıl olduğunu hayal edebilir miyiz? Kabuğun 

içindeki gerçeklere dair tüm verilerden, bir civciv, doğacağı 

dünyanın fikrini oluşturabilir mi? 

57


XXXVI. 

Yumurtadaki yaşamın en hâkim olgusu olan edilginlik, iptidai 

kanatlarla gizliden gizliye çelişir. Benzer şekilde, mevcut 

durumumuzun tutsaklığında yaşamımızın büyük kısmı 

koşullara edilgin biçimde tâbi olsa da, nihai gibi görünen 

engellere karşılık içimizde özgürlük arzusu çırpınır durur. Bu, 

bizim tamamen havalanma durumunda önemi anlaşılacak 

manevi kanatlarımızdır. Eğer ölümsüzlük yalnızca 

kabuğumuzun sonsuz kalıcılığı anlamına gelseydi, bu güçsüz 

kanatlarımızın şeytani bir güç tarafından sonsuz bir 

engellenmişlikle lanetlendiğini kabullenmemiz gerekirdi. Oysa 

bizler bunu kabullenemeyiz. İnsan daima, halihazırdaki 

durumdan, nihai gibi görünenden kurtulmaktan söz etmiştir. 

İnsandaki yaşamın ruhu hep sürekliliği arar – ölümsüzlüğün 

ruhu ise özgürleşmeyi. 

58


XXXVII. 

Meyvenin içindeki tohumun yaşamı, onun bir ağaç olarak boy 

atarkenki yaşamından tamamen farklıdır. Her yandan 

benliğimizin ortamıyla, duyularımızın kısıtlı alanıyla 

sınırlanan yaşam da özgürleşmiş bir ruhun yaşamından öyle 

köklü bir biçimde farklıdır ki, benliğin kabuğu içine 

hapsolmuşken öteki türlüsünü hayal etmek bile olanaksızdır. 

Ve bizler bu yüzden, sonsuz yaşam arzumuzda, alışkanlığımız 

ve rahatımızın sonsuzluğu için dua eder, ölümsüzlüğün 

yolunun, yaşamın sınırsız hakikatini kovalamak adına kalıcı 

biçimlerin tekrar tekrar aşılmasında yattığını unuturuz. 

Yaşamın gerçek anlamının, aşinası olduğumuz bazı biçimlerin 

kalıcılığında yattığını düşünenler, âdeta, paranın anlamının 

yalnızca onu harcayarak, sembolü hakikate dönüştürerek 

bulunabileceğini anlama gücüne sahip olmayan cimrilere 

benzerler. 

59


XXXVIII. 

Tüm arzularımız, aslında irademizi sınırlı bir deneyim 

aralığına odaklar. Deneyimimizin genişleyebileceğini hayal 

etmeyi başaramıyorsak, arzularımız haset biçimde inatçı ve 

kavgacı bir hal alır. Çocukken, belirli bir yemekten veya 

oyundan aldığımız hazzı sınırsızca sürdürmeyi dilemiş, 

tamamen farklı ilgilere sahip bir olgunluk döneminin değerine 

inanmayı reddetmişizdir. Ölümden sonraki yaşama dair 

görüşlerini mevcut yaşama ait isteklerin temeli üzerine kuran 

kimseler, aslında Sonsuz yaşama inançları olmadığını ortaya 

koyarlar. Sahip oldukları şeylere tutunurlar, çünkü mevcut 

olana duydukları sevginin, doğrudan doğruya, o sevginin 

kendi gelişimleri boyunca sabit kalacağına, gelişimlerini 

sekteye uğratmayıp tam aksine ateşleyeceğine dair bir işaret 

olduğuna bir türlü inanamazlar. 

60


XXXIX. 

Uykunun dünyası temeldir – ana rahminin dünyasıdır o. 

Çimenler ve ağaçlar o dünyada yaşarlar ve kendi 

dinginliklerinin güzelliğini bulurlar. Bilincimiz kendisini o 

dünyanın kucaklayışından kurtarmış, bağımsızlığını ilan 

etmiştir. Bu, devinimini yinelemek için durmadan kaynağına 

dönmesi gereken fıskiyenin özgürlüğüdür. Durgun suyun tüm 

genişliği ve derinliği, kendi devinimini bu küçücük fıskiyenin 

deviniminde bulur. Benzer şekilde, evren de kendini bizim 

bilincimizde kavrar. O halde bu bilinç, hakiki olabilmek için 

yüce olmak zorundadır. Bilincimiz dünyanın müziği, dansı, 

şiiridir. Esas uykunun bağrında dinlenir, onun memesinde 

ölümsüzlükle beslenir. 

61


XL. 

İnsanın doğasında, geçici ve kalıcı olan arasında hayvanlarda 

olmayan bir ayrım vardır, zira hayvanlar yaşamın yüzeyinde 

yaşarlar ve o sayede, şeylere gerçekte sahip olmadıkları 

kalıcılık niteliğini atfetmeye kalkışma tehlikesinden de 

kaçınmış olurlar. İnsan sırf iç dünyasında muazzam nispette 

bir muhafaza gücüne sahip olduğundan ötürü, arzularını 

hayal gücünün iksirine bulayarak hırsla ateşlemeye çalışır. Bu 

arzular dışsal nitelik sergiler ve hayvanlar için, görevlerini 

yerine getirdiklerinde sahneden çekilirler. Ama biz, iç 

yaşamımızda onları istiflemeye çalıştığımızda üzerlerine hatalı 

bir şekilde sonsuzluk mührü vururuz. Böylece ölümsüzlük 

diyarımız her gün ölümün maiyetince istila edilir; ve maaşları 

ödenip salıverilmesi gereken hizmetkârlar mabedimizde baş 

köşeye yerleşir. 

62


XLI. 

Zenginlik, gücün simgesidir. Kusursuz olmak adına hareket 

etmeli, akmalıdır. Zira güç etkindir; harekettir o. Fakat salt 

hareket yüzeyseldir. Gelişime, sürekli kazanıma karşılık 

gelmelidir. Bu, sırf hareket etmeyip kalıcı da olan bir 

kazanımdır. 

Hareket ve sükûnun en üstün uyumu, özünde sevgi olan 

manevi hayattadır. Tanrı Sevgisi, hatta sevginin her türlü 

biçimi, amacına ulaşıp gene de durmamaya karşılık gelir. Güç, 

hedefine ulaşınca durur ve istifleyişine odaklanır. Sevgi ise 

hedefine ulaşınca sonsuzluğa erer, o yüzden de varını yoğunu 

harcamaktan çekinmez. 

63


XLII. 

Doğamız itibarıyla sosyal olduğumuzdan ötürü, 

enerjilerimizin bir kısmını sosyalliğin akışını korumaya 

kullanmamız gerekir. Ama bunun alanı ve etkisi yüzeydedir. 

Toplumsallığın harelenmeleri insan sevgisinin derin 

akımlarıyla bir değildir. Güçlü sosyal içgüdülere sahip insanlar 

ille de insansever değillerdir. 

Müsrif insanlar genellikle hakiki cömertlikten 

yoksundurlar. Çoğu durumda veremez, yalnızca sarfederler. 

Ve tıpkı onlar gibi, sosyal insanlar da kendilerini sarfeder ama 

veremezler. Bu ölçüsüz sarfiyat bir boşluk ortaya çıkarır ve biz 

onu, zamanın üzerini örtmeyi amaçlayan eylemlerin 

yığıntısıyla doldururuz. 

64


XLIII. 

Ama bizler, sonsuzun tahtının yer aldığı yalnızlığımızı heba 

etmeyi göze alamayız. Eğer yalnız başına yaşama özgürlüğünü 

asla talep etmiyorsak, eğer toplumsal görevlerimiz birer 

ruhumuz olduğunu unutmak adına birbirimize yardım etmeye 

karşılık geliyorsa, gerçekten birbirimiz için yaşayamayız. Sırf 

birbirimize eşlik etmek için çabalayarak kendimizi 

tüketmemiz, içimizdeki aylaklık atmosferinin bolluğunun bir 

ürünü olan en iyi yanımızın dünyasına ihanet etmektir. 

Topluluk, solduğu havayı zehirler, dönüp duran bir 

oyalamalar kalabalığıyla bireyi içeri hapseder. 

65


XLIV. 

Ülkemizde birinin avlusunu tarıma açması en büyük felaket 

olarak görülür. Çünkü insan, mekân denilen muazzam 

zenginliği avluda kendisinin kılar. Mekân dışarıda nadir bir 

meta değildir, ama kişi onu, içeriye alarak kendine ait 

kılmadığı sürece elde edemez. Avludaki mekân, evin parçası 

olur. Burada güneş ışığı, insanın ışığı olarak tecelli eder ve 

insanın bebeği burada ellerini çırparak aya seslenir. Yani avlu 

olduğu gibi bırakılmayıp ürün yetiştirmek için kullanılırsa, dış 

Evren’in gelip insanın evreni olarak yerini alacağı yuva 

ortadan kalkar. 

66


XLV. 

Gerçekten zengin bir adamla fakir bir adam arasındaki fark, 

zengin adamın evinde geniş açık alanlar olmasına gücünün 

yetmesidir. Zengin bir adamın, evine tıka basa doldurduğu 

mobilyalar değerli olabilir, fakat avlusunun ve bahçesinin 

genişliği sonsuz derecede daha büyük bir değere tekabül eder. 

Tüccarın iş yeri mallarıyla hıncahınç doludur; onun orada boş 

alan tutmasına imkân yoktur, dolayısıyla da cimridir ve isterse 

milyoner olsun, orada yoksuldur. Ama aynı tüccar, evinde, 

odasının eni, boyu ve yüksekliği –ve elbette bahçesinin 

genişliği– sayesinde salt yararı hiçe sayar ve mekânı yüceltir. 

Tüccar işte burada zengindir. 

Sadece boş alan değil, boş zaman da üstün değere 

sahiptir. Zengin adam, servetiyle aylaklığı satın alabilir. 

Gerçekten de, gereksinimin kendisini çalışıp didinmeye 

mecbur bırakmayacağı şekilde, geniş zaman aralıklarını 

nadasa bırakabilmesi, onun zenginliğinin bir ölçütüdür. 

Açık, geniş bir alanın her şeyden değerli olduğu bir yer 

daha vardır ki, o da zihnin kendisidir. Kaçınılmaz olarak 

düşünülmesi gereken düşünceler insana azaptır. Yoksul ve 

düşkün olanların düşünceleri, zihinlerine, yıkık bir tapınağa 

tutunan sarmaşık gibi tutunur. 

67


Istırap, zihnin tüm açıklıklarını kapatır. Sağlık, bedensel 

bilincin tıpkı açık bir arazi gibi kendi haline bırakıldığı durum 

olarak tanımlanabilir. Farz edin ki ayağın serçe parmağında 

küçücük bir gut emaresi olsun, tüm bilinç en uç köşelerine 

kadar acıyla dolar. 

Nasıl ki insan boş alanlar olmadan ihtişamlı bir yaşam 

süremezse, zihin de serbest bir aylaklık olmadan ihtişamlı bir 

biçimde düşünemez – yoksa gerçeklik onun için bayağı hale 

gelir. Ve tıpkı loş ışık gibi, bayağı gerçeklik de görüşü çarpıtır, 

korkuyu tetikler ve insanla insan arasındaki kaynaşma alanını 

daraltır. 

68


XLVI. 

Toplumda yerimizi bize biçilen törel bir değere göre buluruz, 

tıpkı mağaza vitrinlerine fiyatına göre dizilen oyuncaklar gibi. 

O yüzden, satılık olmadığımızı, sosyal insanın yetkin insan 

olmadığını unuturuz. 

Ganj’da gün boyu avlanırken şarkı söyleyen bir balıkçı 

tanıyorum; sandalcım onu bana, cezbeye tutulmuş biri olarak 

huşuyla göstermişti. Pazar fiyatlarındaki dalgalanma o 

balıkçıya erişemez, zira o, dünyanın hükümdarlarının elde 

edemediği şeyi, ruhun sonsuz değerini bulmuştur. Tarihte 

bugün bile dış değerleriyle tanınan insanlar olmuştur, fakat bu 

ün onların değerinin yegâne kanıtı değildir. Zira ölümsüzlük, 

dış göstergelerde yatmaz; ve karanlık ışınlar, onları göremesek 

de ışındırlar. Yaşamlarıyla ruhun özgürlüğünün destanını 

terennüm eden ama tarihte asla bilinmeyecek nicelerini 

düşündüğümde, gözümün önüne o balıkçının sureti gelir. 

69


XLVII. 

Arzumuz toplumun arzusuyla örtüştüğünde işimiz kolaydır. 

Çoğu insan, para kazanmanın peşindedir – para sırf yararlı 

olduğundan değil, ama daha ziyade başkaları da onu 

arzuladığından. Vahşilerin kelle avına duyduğu heves, 

toplulukta yaygın olduğu takdirde karşı konulmaz hale gelir. 

Çoğunluğun arzusuna uyduğumuzda, hakikati çoğunluğun 

taleplerine feda etmeye razı oluruz. 

Kuşkular üzerimize çullanıp, gücümüz manevi hayata 

dair arzumuzda bizi yüz üstü bıraktığında, bunun nedeni 

genellikle, o arzumuzun etraftaki kalabalığın arzusu 

olmamasıdır. Şu durumda en yüce olana duyduğumuz özlem 

öylesine hakiki olmalıdır ki, kalabalığın arzusunun amansız 

baskısına rağmen ayakta kalabilmelidir. Yığınların toplu 

düşmanlığıyla karşı karşıya kaldığımız anlarda, sonsuzluğun 

tüm desteğine ihtiyacımız vardır. 

70


XLVIII. 

Düşüncelerimiz insan zihninin kuşatıcı ortamı içinde havadaki 

kuşlar gibi doğal bir biçimde hareket eder. Zihnin bu göğü 

durmadan karşıt rüzgâr akımlarıyla, şüphe ve inkârlarla, 

laubalilik ve kibirle altüst olur, meşgul dünyanın tozu 

dumanıyla bulanır. Manevi kanatlarımız hızın 

kendiliğindenliğine ve kusursuz hareketin zarafetine ihtiyaç 

duyarlar; ama her yandan, sürekli, gürültülü boraların 

darbesine maruz kalırlarsa, bu bizi sınırlılıklarımıza fazlasıyla 

duyarlı hale getirir ve sonuçta Sonsuz ile bütünleşmemiz için 

gereken teslimiyet zorlaşır. Gene de vazife yerine getirilmeli, 

yaşamın en yüce ereği için en zorlu yola çıkılmalıdır. Büyük 

rehberler, ruhun Tanrıyla buluşması için gereken bu sınırsız 

yalnızlığı, daima kalabalıklar arasından ve kalabalıklar adına 

elde etmişlerdir. Onların yaşamlarında kendi sınırsız 

gücümüzün kanıtını buluruz ve elde ettiğimiz inanç, zorluklar 

karşısında arzumuzu özgürleştirir. 

71


XLIX. 

Yerin suyunun bir kısmı buharlaşır ve göğe yükselir. O duru 

irtifalarda kavuştuğu devinim ve müzikle sağanak yağmur 

olur, yerin suyuna geri döner, onu tamamlayıp tazeler. Benzer 

şekilde, insanlığın aklının bir kısmı dünyadan yükselip göğe 

doğru uçar; ama göğe yükselen bu akıl ancak yere mahkûm 

akla karışmak üzere geri dönünce tamlığa kavuşur. Dinin 

tazelenişidir bu; insanın ideallerinin yer ile gök arasındaki 

döngüsüdür. 

72


L. 

Çamur yağmurları, kan yağmurları vardır; bu tür ürkütücü 

fenomenlerin anlatıldığını duyarız. Bunlar, atmosferin saflığı 

bulandığında ve hava tozla yüklü olduğunda meydana gelir. 

O zaman, arındırıcı sağanaklar halinde göğün şarkısı değil, 

daha ziyade yerin kendi günahları kendi üzerine yağar. Ve o 

zaman, dinin kendisi çamurlu hale gelir; insanların ortak 

egoizmi dinî adlara bürünür; menfaatçi serüvenlerimizde ve 

nefret kampanyamızda Tanrının bize rehberlik ettiğini öne 

sürerek böbürleniriz. 

73


LI. 

Bugün dünyanın günah yüklü tozunun üzerine gökten pis bir 

yağmur şakır şakır yağıyor. Yukarının saf sularının arındırıcı 

banyosu için olan uzun bekleyişimiz defalarca kez boşa çıktı; 

çamur, zihinlerimizi de kirletiyor ve kan izleri beliriyor. Silerek 

temizlemeye daha ne kadar devam edebiliriz? Kanla 

lekelenmiş dünyadan yükselen huzur duasının ahenksiz 

seslerini arındırmaya semanın mutlak sessizliği bile yetmiyor. 

Huzur mu? Huzuru sahiden kim dileyebilir? Yalnızca 

vazgeçmeye hazır olanlar. 

Atha dheerā amrtatvam viditvā 

Druvam adhruvēshviha na prārthayantē. 

Ebedî hakikatten emin olan dingin zihinli kimseler 

sonsuzu asla anlık şeylerde aramazlar. 

74


LII. 

En yüce insanlarımız, beklentilerinde insanlığa muazzam bir 

saygı göstermişlerdir. Bizden arzulananlardan dolayı 

kendimize inanır hale geliriz. Pratik kimseler, işlerini insanın 

sınırlarına dair öngörülerini temel alarak düzenlerler. 

İnsandaki sonsuzluğa olan inancı temel alan, tarihin büyük 

yaratımları, bu nedenle pratik kimselerin sağduyusundan 

kaynağını almaz. Buddha, insanlara, “Sevgiye dair 

düşüncelerinizi sınırların ötesine yayın” dediğinde; İsa, 

“Düşmanınızı sevin” dediğinde, sözleri sıradan dünyaya ait 

ideallerin ortalama standardının ötesine geçmiştir. Fakat onlar 

bize daima, gerçek hayatımızın sıradan dünyanın hayatı 

olmadığını ve içimizde tükenmez bir kaynaklar hazinesine 

sahip olduğumuzu hatırlatırlar. Umutsuz olmaya hakkımız 

yoktur, zira insanlığın en yüce umudu yüce kimselerin yüce 

sözleriyle dile getirilmiştir. 

75


LIII. 

İnsanın insan olarak tanınmakta başarısız olmayacak şekilde 

davranması, yalnızca kendi çıkarı için değil, asıl başkalarına 

olan sorumlulukları gereği önemli bir vazifedir. Kendini 

alçaltan kimse sırf kendi değerini değil, tüm insanlığın 

değerini düşürür. Büyük insanları gördüğü yerde insan 

kendini de büyük olarak bilir – ve bu büyüklüğün görüntüsü 

ne denli hakiki olursa büyük olmak da o denli kolay olur. 

76


LIV. 

Tüyleri yeni çıkmış kuşlara, gökteki uçuş inanılmaz 

görünebilir. Onlar, anlaşılır nedenlerle, kendi olanaklarının en 

üst sınırını yuvalarının kısıtlı standartlarıyla ölçebilirler. Fakat 

bu arada, besinlerinin bu yuvaların içinde yetişmediğini, uçsuz 

bucaksız maviliğin ötesinden getirildiğini farkederler. Sessizce 

konuşan bir ses, onlara, olduklarından fazlasını sakladıklarını, 

yükselen kanatların bildirisine ve özgürlüğün kıvançlı 

şarkılarına gülmemeleri gerektiğini söyler. 

77


LV. 

Istıraptan korktuğumuz ölçüde, kendi gerçeğimizden 

gizlenmek için türlü türlü saklanma yerleri inşa ederiz. 

Zenginliğimiz ve saygınlığımız bizi öz benliğimizle temastan 

yeterince uzak tutan barikatlardır. Böylece, kim 

olduğumuzdan çok neye sahip olduğumuza aşina oluruz. 

Istırabımız, korumalarımız arasından bize ulaşmaya çalışır, 

yapay dayanaklarımızı elimizden alır ve bizi çıplak 

yalnızlığımızla yüz yüze bırakır. 

Daha derindeki benliğimizin bu şekilde çırılçıplak kalışı 

sadece kendimizi araştırmamız ve en içteki kaynaklarımızı 

keşfedişimiz için değil, arınmamız için de gereklidir. Zira 

zenginlik ve rahatın güvenli örtüsünün altında, günbegün 

birikerek ıstırabın sert ovalayışlarıyla temizlenmeyi bekleyen 

kir ve ölü madde vardır. 

78


LVI. 

Yaşlılar ihtiyatlıdır ama bilge değil. Bilgelik bir zihin 

tazeliğidir ki, insan onun sayesinde hakikatin birtakım 

düsturların tabutları içine yığılmış olmayıp hür ve canlı 

olduğunu anlar. Büyük ıstıraplar bizi bilgeliğe sevkeder, 

çünkü onlar zihnimizin kendi alışkın ortamından kurtularak 

hakikatin kollarına çırılçıplak kavuşmasını sağlayan doğum 

sancılarıdır. Bilgelik bilgiyle ve duyguyla yetkinleşmiş çocuk 

karakteri taşır. 

79


LVII. 

Sabah, kuşların ezgilerine; yaşamın şafağı ise çocuğun 

müziğine sahiptir. Her evden, güzelliğin saf notalarıyla 

yaşamın bu nakaratı yükselir. Tazelik, kirinin sürtünüşüyle 

insanın dünyasından sürekli süpürülüp atılır, ihtiyarlığın 

nasırlı dokunuşuyla katılaşıp kararır; gene de insanlığın 

günlük yenilenişi, sonu gelmez yeniden doğuşlarla engelsizce 

akıp gider. Sonsuzluk insanın kapısında her çocukla çağrısını 

yineler ve sabahın bildirisi, ezgisini sapasağlam korur. 

Yaşamın, etrafımdaki çocuk bağırışları ve şarkılarından 

aldığım uyanış çağrısı, bugün yüreğimde karşılık buluyor ve 

onlarda yaratılışın hakiki sesini bulduğunu hissediyorum – 

çocuğun ruhunu yüreğinde sarıp sarmalanmış şekilde 

saklayan yaratılışın. 

80


LVIII. 

Sabahın ışığı ve çocukların sevincinden meydana gelen şu 

senfoni saf neşeyi anlatmaz bana. Zira yüreğimde onun 

pırıltısını bir hüzün gölgesiyle zayıflatan başka bir ezgiye 

karışır. Erişilmemiş ahengin, gerçekleşmemiş umudun 

haykırışıdır o. İdeal tamlığın basit notaları yaşamın kusur ve 

kopukluklarla inişli çıkışlı olan karmaşıklıklarına şiddetle 

çarpar ve düşüncelerimizi bir ıstırap hıçkırığı kaplar. Zira 

ıstırap kendi müziğini neşenin cennetten getirdiği notalarda 

bulur, nasıl ki çakıl taşları kendi müziklerini kahkahalar atan 

nehrin akışında bulurlarsa. 

81


LIX. 

Varoluş, ölümsüzlük çeşmesinin devinimidir. Siz ihtiyarlar, 

ruhunuzu onun suyuyla yıkayın ve bu sabah açan çiçekle, 

çehresinde yaratılışın ilk tebessümünü taptaze taşıyan ışıkla 

aynı yaşta olduğunuzu hissedin. Özgürlüktür bu – şu an 

ruhumuzu bulanık ihtiyarlığın suretiyle maskeleyen ve 

ölümsüzlüğün çocukları olduğumuz gerçeğini bizden gizleyen 

sisten özgürlük. Eğer yaşlılık ve ölüm gerçek olsaydı, çocuk 

insanın yüreğine böyle bir neşe getirebilir miydi? Ölümsüz 

yaşamın gerçekliğinin, sonsuz gelişimin ve daima yenilenen 

yetkinlik umudunun doğrudan idrak edilişinden 

kaynaklanmaz mı bu neşe? 

82


LX. 

Acıyı dindirmek ve sebeplerini ortadan kaldırmaya çalışmak 

yakışır insana. Bununla beraber, ıstırabımızın büyük kısmının 

da, canlı doğamızın tamamen uyumlu ve zihnimizin 

bütünüyle alışkın olmadığı yeni bir varoluş düzlemine dâhil 

oluşumuzun başlangıcına atfedilmesi gerektiğini bilmeliyiz. 

Hayvansallığın dar yetkinliğinden, insan, manevi hayatın 

kusurluluğuna; ilkel geçmişimizin güçleri ile geleceğimize ait 

güçler arasındaki iç savaşın huzurumuzu elimizden aldığı yere 

varmıştır. Olağan evresine varmamış insanlık, ıstırabın gözleri 

kör eden buğusuyla sarılmıştır. 

83


LXI. 

İnsanın büyüklüğü sabah güneşi gibidir, ufku bizim çok 

uzağımızdadır. İnsan, hakikaten de ötesindeki hayatın içinde 

yaşar; meçhul üstat uğruna çabalar, doğmamış olan için 

biriktirir, hayatının en iyi mahsûlünü henüz gelmemiş 

hasatçılara bırakır; daha gelmemiş zaman onun için şimdiki 

zamandan daha gerçektir. Gelecekte yatan her şey için bir 

kurban olarak kendini sunar; gelişimine yön veren itici güç, 

beklentidir. Tüm bunlar, insanın henüz doğmadığını; onun 

tarihinin, doğum sancılarının tarihi olduğunu gösterir. En yüce 

insanlarımız, yaşamlarıyla insanın gelecekteki doğumunun 

haberini getirir, zira onlar gelecek zamanlarda yaşar, onu bize 

hazırlarlar. Bize, ihtişamı ıstırabın yokluğunda yatan bir 

yaşamı değil, ıstırabın yaşamın kendi malzemesine 

dönüştürülerek yaratıcı kılındığı bir yaşamı bildirirler. 

Liflerinde güneşin sıcaklığını ve ışığını toplayan ve 

meyvelerinin güzelliğiyle kendinden taşan ağaca benzer o 

yaşam. İnsan, ıstırabın ateşini söndürerek, rahatına, uyku 

dönemine, durağan zamanın evresine ulaşabilir; fakat aynı 

ateşe hâkim olarak, bilgelik fenerini tutuşturur, sonsuz 

geleceği aydınlatır. 

84


LXII. 

Bazı ıstıraplar vardır, onları hak ediyor muyuz sorusunu 

aklımıza getirirler. Açıklamaların bize sunulmadığını 

samimiyetle kabullenmemiz gerekir. Mademki yakınmanın 

bize en ufak bir faydası yoktur, o halde en iyisi onların bize 

yüklediği sınavın hakkını verelim. Yaralanmış olduğumuz 

gerçeğini göz ardı edebiliriz; asıl önemli olan cesur olup 

olmadığımızdır. Zira bunların biri neden ve sonuçların olduğu 

dış dünyaya aittir, diğeri ruhun dünyasına. 

85


LXIII. 

Bilmemiz gerekir ki, hak ettiklerimizin ve ihtiyaç 

duyduklarımızın bize tamı tamına sağlanması, âdeta, 

düzgünlüğü ideal bir kusursuzluğa sahip olan ve o yüzden de 

doğanın akışkan güçlerinin muallakta kaldığı bir dünyada 

yolculuk etmeye benzer. Düşüncelerimizi ve enerjilerimizi 

akıcı biçimde etkin kılmak adına, ne kadar nahoş olurlarsa 

olsunlar, yaşamın coğrafyasında iniş çıkışlara ihtiyacımız 

vardır. Yaşam yolculuğumuz, bilinmeyen bir diyardaki bir 

yolculuktur; tepeler ve çukurlar ansızın karşımıza çıkar, 

onlarla uğraşmak zihnimizi etkin kılar. Onlar bize neyi hak 

ettiğimize göre gelmezler, neyi hak ettiğimiz onlarla olan 

münasebetimize göre belirlenir. 

86


LXIV. 

Geminin iç tarafı suyla dolu olduğu zaman, ancak ve ancak o 

zaman, dışarıdaki suların darbeleri tehdide dönüşür. İçteki su, 

görünüşte o kadar tehlikeli değildir, çalkantısı hayrete 

düşürecek derecede belirgin değildir – ölü ağırlığıyla 

mahveder. O yüzden tüm suçu dışarıdaki dalgalara atma 

dürtüsü ağır basar. Ama zamanla sağduyu belirmezse, 

pompalara yüklenen tüm ellere rağmen batmak kaçınılmaz 

olur. Oysa içteki sudan kurtulma görevi zaman zaman ne 

kadar umutsuz görünürse görünsün, her halükârda dışarıdaki 

denizlerin suyunu tahliye etmeye çalışmaktan daha 

mümkündür! 

Dışarıdan daima engeller ve karşıtlık söz konusu 

olacaktır, ama onlar ancak ve ancak içeriden de engeller ve 

karşıtlık varsa tehlikeye dönüşür. 

87


LXV. 

Belli bir mezhebe bağlı olduğumuz için Tanrımızın 

mülkiyetine sahip olduğumuza inandığımızda bu bize öyle 

tam bir rahatlık duygusu verir ki, Tanrı fikirleri kuramsal 

ayrıntılarda bizimkinden farklı olanlarla kavga etmek dışında 

Tanrıya ihtiyacımız kalmaz. 

İnancın gölgeler diyarında Tanrımızın yerini temin edip, 

gerçekliğin dünyasında tüm alanı kendimize ayırmak hakkını 

buluruz ve sonsuzluk mucizesini oradan dışarı sürer, onu 

evimizin mobilyaları gibi önemsizleştiririz. Bu ölçüsüz 

bayağılık, zihnimizde Tanrıya inandığımıza dair hiçbir şüphe 

olmayıp da yaşamımızla Onu yadsıyor oluşumuz sayesinde 

mümkün olur. 

88


LXVI. 

Mezhebinin inançlısı gururludur çünkü Tanrı üzerinde 

mülkiyet hakkı olduğuna emindir. Yürekten inançlı kimse ise 

ağırbaşlıdır çünkü Tanrının kendi yaşamı ve ruhu üzerinde 

sevgi hakkı olduğunun bilincindedir. Sahipliğimizin nesnesi 

bizden daha küçük olur; ve bağnaz mezhepçi, pek kabul 

etmese de, Tanrının bazı bireyler tarafından kendi yaptıkları 

bir kafeste güvence altında tutulabileceğine dair örtülü 

inancını pek çok sözüyle belli eder. Benzer şekilde, ilkel insan 

soyları da ayinlerinin ilâhları üzerinde büyülü bir etkisi 

olduğuna inanırlar. Mezhepçilik, dünyeviliğin din kisvesine 

bürünmüş sapkın bir biçimidir; maddi menfaate dayalı dünya 

tapıncından çok daha öte bir yürek darlığı doğurur. Zira 

katıksız çıkar arayışı, tıpkı güneşe ve havaya maruz kalan 

pislik gibi, kendi telafisini açıklığında bulur; fakat mezhepçilik 

kılıfı altında denetimsizce süren ve Tanrının küçültülmesine 

karşılık gelen kibir, kurtuluş ihtimalini yitirir, çünkü doğrudan 

doğruya saflığın kaynağını kirletir. 

89


LXVII. 

Tıpkı şiir gibi din de salt fikir değil, ifadedir. Tanrının kendini 

ifadesi, yaratılışın sonsuz çeşitliliğindedir; ve bizim Ebedî 

Varlığa olan yaklaşımımız da ifadesinde bireyselliğin sonu 

gelmez ve kesintisiz çeşitliliğini taşımalıdır. Canlı ruhun tüm 

doğal devinimini dışarıda bırakarak, kendi sınırlarını hasetle, 

fazla katı inançlar üzerine inşa eden mezhepler, teolojilerini 

yığarlar belki ama, dini öldürürler. 

90


LXVIII. 

Kendilerinin olan tek dini tüm zaman ve mekân için hâkim 

kılma girişimi, doğal olarak, mezhepçiliğe bağımlı olanlara 

mahsustur. Tanrının sevgisini dağıtmakta cömert olduğunun, 

ve Onun insanlarla iletişiminin tarihsel olarak tek bir yer ve 

zamanda durup kalıveren çıkmaz bir yola hapsolamayacağının 

söylenmesi onların gücüne gider. İnsanlık eğer günün birinde 

tek bir evrensel dinin tufanına uğrayacak olursa, mahlukatını 

manevi mahvoluştan kurtarmak adına Tanrı yeni bir Nuh’un 

Gemisi nasip etmek zorunda kalacaktır. 

91


LXIX. 

Din tamamen mezhebin mülkiyetinde olduğunda ve yavan 

ortalamanın seviyesine indirgendiğinde, doğru ve rahat olur, 

ama sanatın canlı ruhunu kaybeder. Zira sanat, evrenselin 

birey üzerinden ifadesidir; ve din, dış suretiyle, insan ruhunun 

sanatıdır. Yargılayabilen ama ikna gücüne sahip olmayan bir 

örgütlenmenin onay mührünü taşıyan resmî bir dinin dayattığı 

her türlü edep düsturunu ayaklar altına almak, âdeta bir gurur 

meselesi ve yüksek kültür göstergesi haline gelir. 

Benzer bir olgu da, edebiyatçıların iyi olma itibarına 

sahip her şeyden bilerek tiksinti uyandırmaya çalışmaları, ya 

da sanatçıların güzellik düşkünü olarak yaftalanmaktan 

korkmalarıdır. Onlar, güzellik ve iyilikte neyin münasip ve 

neyin hakiki olduğunun insanların zihninde birbirine karışmış 

olduğu gerçeğine karşı başkaldırmaktadırlar. Neyin münasip 

olduğunun takdir edilmesi ne zerre kadar kültür ne de doğal 

zihin duyarlılığı gerektirir; söz konusu değerlendirme, 

piyasadan halihazırdaki fiyatı alır, hakikate değerce ağır basar, 

buyurganlığıyla sefilleşir ve değerli şeylerin üzerine 

bayağılığın lekelerini bırakır. Eskiden beri, hakikati edebin 

zindanından kurtarmak şair ve sanatçıların görevi olmuş, fakat 

92


devrim zamanında bunlar hakikatin kendisini reddetmek 

suretiyle daha ileri gitme eğilimi göstermişlerdir. 

Ramayana destanımızda Prens Ramachandra, karısını 

onu kaçırmış olan devin zincirlerinden kurtardığı zaman, halk, 

onun kirlendiğinden şüphelendiğinden ötürü, reddedilmesi 

için gürültü koparır. Bunun gibi, sanatta da titiz kültür 

insanları, edebin hâkimiyetinde fazla uzun kalmasına göz 

yumulmuş olduğundan ötürü güzelliğin sürgün edilmesi için 

gürültü koparmaktadırlar. 

93


LXX. 

Girişimlerini doğanın dünyasında yürüten insanlar, onun 

güçlerine hâkim olmak suretiyle zenginleşir ve güçlenirler. 

Serüvenlerinde yollarına çıkan en önemli kazanç, ahlâki 

doğruluktur. Zira güç, bir bileşimdir ve tüm bileşimler, yetkin 

olabilmek için, bireylerin evrensel iyilik ilkesini benimsediği 

ahlâk yasasının yardımına ihtiyaç duyar. Ahlâki doğruluğa, en 

çok, insanlar hareket ettiklerinde, özellikle de birlikte hareket 

ettiklerinde ihtiyaç duyulur. 

Fakat, ister doğada olduğu gibi maddi, ister toplumda 

olduğu gibi ahlâki olsun, yasalar dışsaldır. Biçimseldir onlar; 

yetkinliğin daha derin gizeminden yoksundurlar – ki 

yaratılıştır o; doğadaki uyumun güzelliğinde, insandaki 

sevginin güzelliğindedir. Yasa, şeylerin durmaksızın 

dönüşmesine aracı olan sonlu mecradır, ama onun anlamı, 

sonsuz olan daha içteki bir merkezin etrafındaki döngüsünde 

yatar. Yaşamak üzere yasayı takip ederiz; ölümsüzlüğü 

bulmak üzere merkeze varırız. 

94


LXXI. 

Yasanın aralıksız akışını izleyerek ve sayısız güç alanlarını ve 

zenginlik açılımlarını keşfederek, sonsuz gayretten dem vurur, 

ama nihai kazançtan söz etmeyiz. Gücün hareket ederek 

çoğaldığını biliriz. Nihai bir amaca tosladığı takdirde ölümcül 

düşüşüne uğrar o. Dünyanın tüm halkları içinde pek acı 

şekilde en iyi biz biliriz ki, uluslar arayışlarından yorgun 

düşerek yerleşik hale geldikleri ve varlıklarını yığıp 

düzenlemeye başladıkları zaman; ve yeni fikirlere duydukları 

güvensizlik yüzünden, ahlâk kuralları töreler biçiminde 

katılaşarak yaşamın serüvenlerinin yolunda onlara rehberlik 

etmeye namüsait hale geldiği ve onları gelişimi durmuş 

geleneklere bağlı kıldığı zaman, işte o zaman, o uluslar, tarihin 

devingen güçleri tarafından yaşamın yüksek yolundan ağır 

ağır dışarıya itilirler. 

Fakat dış dünyadaki hareketin bu bitimsizliği, bize 

yalnızca, varılacak bir hedefimiz olmadığını, hedefimizin 

başka bir yerde olduğunu gösterir. Ruhun iç bölgesindedir o. 

Tekâmüle dayanan huzura duyduğumuz en derin özlem 

oradadır. Tanrımızla orada karşılaşırız. Odur dünyada daima 

hareket eden kuvvet. Odur ruhta daima sükûn içinde olan 

sevgi. Tanrı, doğada kendini bizden gizleyerek, bizi ileriye 

95


doğru çağırır; ruhta ise kendini teslim eder, bizi Kalbine toplar. 

O yüzden bizler, güç âleminde, çoğaldıkça çoğalmak suretiyle; 

sevgi âleminde ise, vazgeçmek suretiyle olgunlaşırız. Gene o 

yüzden, gurur, dünyevi hırslarımızda itici bir güç görevi görse 

de manevi arzularımızda engellerin en büyüğüdür. 

96


LXXII. 

Lirik bir şiirde, ölçü ve fikir birbirine kaynaşır. Bunlar ayrı ele 

alındıklarında iki karşıt güç olarak belirirler; ve doğal 

zıtlıklarının aşılamadığı, sonuç olarak da kötü şiirlerin 

üretildiği örnekler yaygındır. 

Bizler, önünde birbirini karşılıklı olarak engelleyen 

malzemelerin hazır bulunduğu sanatçılarız. Sürekli çatışır 

onlar, ta ki bütün halinde kusursuz olan bir yaratıma evrilene 

dek. Pek çok defa, kargaşadan kaçınıp barışı sağlamak adına, 

çekişen taraflardan birini feda ederiz. Bu, çatışmayı da 

imkânsız kılar, yaratımı da. Doğanın teskin olmayan tini 

ruhun dinginliğinden koparıldığında bizi şeylerden kuleler 

yığan çalışma çılgınlığına sürükler. Öte yandan, kendi 

gerçeklik dünyasından yoksun bırakılan manevi benlik, 

yalnızca soyutlamanın sürgününde yaşar, biçimlerin katı 

zorunluluklarınca denetlenemeyen abartıların zıvanadan 

çıktığı hayalî görüntüler yaratıp durur. 

97


LXXIII. 

İnsan yapımı dünya, insanın yaratıcı ruhunun bir ifadesinden 

ziyade gücün birtakım amaçları için mekanik bir araç 

olduğunda, katılaşır ve kendini daraltır, fazla kesin bir 

karaktere bürünerek yaşamın muazzam çağrışımlılığının 

yitirilmesi pahasına uzmanlaşmayı beraberinde getirir. İnsan, 

yaratıcı etkinliklerinde çevresiyle insancıl ilişkiler kurar, 

yaşamı ve sevgisiyle doğayı içgüdüye dönüştürür. Fakat 

faydacı enerjileriyle, doğa ile savaşır, onu kendi dünyasından 

sürgün eder, taş yürekli hırslarının çirkinliğiyle onu bozar, 

kirletir. İnsanın kendi eseri olan bu dünya, uyumsuz gıcırtıları 

ve mekanik hareketleriyle, ona, soyut bir sistemden ibaret 

olan, insana temas etmeyen, dolayısıyla da nihai gerçekliğe 

sahip olmayan bir evren düzenini ima edip durur, onu buna 

ikna eder. 

98


LXXIV. 

İfademizin doğruluğuyla, doğrulukta boy atarız. Sanatın 

doğruluğu, yaratımın yan tutmayan neşesinde yatar; ve 

kendisine yabancı olan bir amaca zorlandığı takdirde bu 

doğruluk ölümcül biçimde yaralanır. Yokolup gitmiş tüm 

büyük medeniyetler kendi sonlarına insanlığın bir biçimde 

sürekli yanlış ifade edilişiyle varmış olmalıdırlar: Türdeşlere 

dayatılan kölelikle; zenginliğin yol açtığı dev ölçekli 

asalaklıkla, insanın maddi kaynaklara aşırı bel bağlamasıyla; 

şüpheciliğin alaycı ruhunun, hakikat yolunda bizi ayakta tutan 

araçlardan bizi mahrum bırakmasıyla. 

99


LXXV. 

Yaşam yolunda bilincin ışığının yardımıyla ilerleriz. Fakat bu 

ışığı her adımda harcama lüksümüz yoktur. Ekonomiye 

ihtiyacımız vardır ve onu bize alışkanlık sunar. Alışkanlık 

sayesinde, zihnimizi tümüyle aydınlık tutmamız gerekmeden 

düşünebiliriz ve yaşayabiliriz. Şenlik gecelerinde ışığın 

fazlalığının bedelini hesap etmeyiz, çünkü o bir kusuru 

gidermeye değil, içsel bolluk duygusunu ifade etmeye yarar. 

Tam da aynı nedenle, alışkanlık manevi hayatımızda 

yoksulluğun bir işareti olur; zira o hayat, zorunluluğun değil, 

ifadenin hayatıdır. Sevgimizde, bilincin hakiki olabilmek için 

en parlak haliyle kalması şarttır. Zira sevgi, belli bir amacın 

yerine getirilmesi değil, bilincin tümden aydınlanmasının ta 

kendisidir. 

100


LXXVI. 

İbadet edimimizin bir alışkanlığa doğru körelmesine izin 

verirsek, kendine ket vurur, hesaplı bir sevgi ekonomisine 

tekabül eden salt sofuluk olarak katılaşır. Zira ibadetin 

karşılığı, edimin kendisinde değil, bilincin kusursuz bir 

biçimde dışarıya akışındadır ve bu hususta alışkanlığın bir 

engele dönüşme eğilimi vardır. Eğer adanmışlığımızın bize 

özel bir avantaj bahşettiğini hayal etmeye başlarsak, onun 

dünyevileşmesinin ve böylece sofu alışkanlıkların şekillenip 

değer kazanmasının önü açılır. Zira mesele kârsa, en ucuz 

pazardan satın almak en akıllıcadır; ama gaye tümden 

vermekse, ekonomi kişinin kendini aldatmasıdır. 

101


LXXVII. 

Maddi ve manevi yaşam süreçlerinde ortak bir şey vardır. Her 

ikisinde de kendimizi unutmamız gerekir. Attığımız her 

adımda kendimizi hatırlamak zorunda olmamamız sayesinde 

etrafımızda olup bitenleri daha iyi kavrarız. Daha fazla 

kendimize dönük olduğumuzda, dünya bizim için daha az 

hale gelir. Fakat yararlılığa dayalı sıradan yaşamımızda 

unutkanlık çoğunlukla negatiftir ve alışkanlıkla edinilir. 

Manevi yaşamda ise öyle değildir; orada benlik unutulur 

çünkü sevgi vardır. Münferit bir sözcük de böyledir; ayrıyken 

anlamını yitirir, ama bütün bir şiirin parçasıyken anlamını 

daha güçlü şekilde geri kazanır. Manevi yaşamda, özel bireysel 

amacımızı unutur, yetkinliğin kendi içimizden bizi aşan 

ruhuyla dolup taşarız. Böylece ölümsüzlüğümüzü duyarız – 

yaşamın büyük anlamını. 

102


LXXVIII. 

Doğamız karmaşık olduğundan, insani şeyler hakkında 

genellemeler yapmak sakıncalıdır; ve alışkanlıkların tek 

etkisinin zihni köreltmek olduğunu söylemek gerçeğin eksik 

bir beyanıdır. Yararlı alışkanlıklar, akışın sürmesine yardımcı 

olan bir kanalı andırır. Suyun ileriye akmaya devam ettiği 

yerde açıktır, yalnızca sapma tehlikesinin olduğu yerde suyu 

muhafaza eder. Arının yaşamı, kendi alışkanlık kanalında bir 

açıklığa sahip değildir; dar bir mükemmellik çevresinde döner 

durur. İnsanın yaşamı, örgütlü alışkanlıklar demek olan 

kurumlara sahiptir. Bunlar yolu tıkama vazifesi gördüğünde, 

sonuç, biçimin hayret verici kesinliğini taşıyan arı kovanı gibi 

mükemmel olabilir belki, ama sınırsız gelişim olanakları 

taşıyan zihin için bu uygun olmayacaktır. 

103


LXXIX. 

Manevi yaşamımızın akışı için, inanış ve ayinler, sabitlik veya 

açıklıklarına göre destek de köstek de olabilecek kanallardır. 

Manevi bir fikre dair bir sembol, kuruluşunda katı biçimde 

ayrıntılı olursa, desteklemesi gereken fikrin yerini alır. Sanatta 

ve edebiyatta duygusal kaidelerimizin simgesi olan metaforlar 

imgelemimizi ateşler ama onu teslim almazlar. Zira onlar 

bizim ilgimiz üzerinde tekel kurmaz, başka metaforların 

sonsuz olasılığı için yolu açık bırakırlar. Sabit ifade 

alışkanlıklarına doğru yozlaştıkları takdirde sanatsal 

değerlerini yitirirler. Shelley’in “Tarla Kuşu” şiirinde kâğıda 

döktüğü imgeleri el üstünde tutarız, çünkü onlar zevkimizin 

sınırsızlığına dair yalnızca bazı imalardan ibarettir. Gelgelelim 

onların uygunluk ve güzelliğinden ötürü, tarla kuşunu 

düşündüğümüzde bu imgelerin nihai olması gerektiği ve 

başka imgelere izin verilemeyeceğine dair bir kanun 

geçirilseydi, o zaman Shelley’in şiiri bir anda sahteleşirdi; zira 

onun sahiciliği akıcılığında, mütevazılığında, yani son sözü 

söylemediğini üstü kapalı olarak itiraf edişinde yatar. 

104


LXXX. 

Bizim öteki büyük bedenimiz dünyadır; bu küçük bedenimiz 

daima onunla kusursuz bir bağ kurmayı arzular. Sırf belli bir 

fayda uğruna mıdır bu? Gözlerimiz karanlıkta bir tehlike veya 

engel bizi gafil avlamasın diye, ya da gerekli olan şeyleri 

bulamayız diye mi görmeye çabalar? Şüphesiz güçlü 

dürtülerdir bunlar, ama büyük hakikat gözlerimizin çizgiler, 

renkler ve devinimler dünyasıyla buluşmasının zevkinde 

yatar. Bu ışık, ses ve temas evreninden gözlerimize, 

kulaklarımıza, uzuvlarımıza kesintisiz bir çağrı vardır ve onun 

karşılığı, yalnızca bize değil büyük dünyaya ait bir tatmindir. 

Ve o yüzden kadim çağlardan bu yana, ışık, yaşamın 

körlüğünün kapalı kapılarını durmadan çalmıştır – ta ki ısrarlı 

çabaların ardından, yaşam, görüş pencerelerini açmış, ikisinin 

birliği mükemmelliğe ulaşmıştır. Bu, en yüce anlamı kendi 

sevincinde yatan bir evliliktir. 

105


LXXXI. 

Kendi düşünme ve duyma organlarına sahip aklî bir 

bedenimiz vardır. Bir de insanın büyük sosyal aklı vardır; aklî 

bedenimiz onunla uyumlu olmayı arar ve bunun yetkinleşmesi 

adına deneyler durmaksızın sürer. Bu arzunun kökeninde 

menfaat yatmaz. Birlik dürtüsüdür o, aklımızı küçücük 

evimizden ve muhitimizden dışarıdaki aşk buluşmasına 

sürükler. Tatmin bulmak için insanlığın büyük aklıyla 

birleşmelidir. Arının yaşamındaki birlik hakikatinin ürünü, arı 

kovanıdır; fakat gelişim özgürlüğünde sınır tanımayan 

edebiyat, sanat ve siyaset, ya da ahlâk kaideleri ve dinler, 

insanın İnsan ile olan evliliğinden doğar. 

106


LXXXII. 

Sorulur bazen: Madem yaşam yolculuğu sonsuzdur, o halde 

onun hedefi neresidir? Yanıt, her yerdir. Bizler bir saraydayız, 

sonu olmayan bir saray, ama oraya varmışız. Keşfederek ve 

ilişkimizi genişleterek, onu hep daha da kendimizin kılarız. 

Bebek, yetişkinin olgun aklının yaşadığı evrenle aynı evrene 

doğar. Fakat onun durumu, henüz alfabeyi öğrenmemişken 

kendini üniversite sınıfında buluveren bir okul çocuğunun 

durumuna benzemez. Bebeğin kendi yaşam sevinci vardır, 

çünkü dünya sadece bir yol değil, aynı zamanda bir evdir ve 

bebek aklen olgunlaştıkça o evin daha fazlasını elde edecektir. 

Yolumuzda kazanç en sondadır, ama dünyamızda kazanç her 

adımda gerçekleşir; zira dünyamız hem yol hem evdir; hem 

bizi ilerletir, hem de bize barınak sunar. 

107


LXXXIII. 

Dünyadaki yaşamımız bir şarkı dinlemeye benzer, keyfini 

çıkarmak için sonunun gelmesini beklemeyiz. İlk notasından 

itibaren oradadır şarkı. Bütünlüğü tüm parçalarına yayılmıştır 

ve o yüzden sabırsızca sonu aramayıp, gelişimi takip ederiz. 

Benzer şekilde, dünya hakikatte bir olduğundan parçaları bizi 

yormaz – gene de onun birliğini daha derinden anladığımız 

ölçüde sevincimiz de derinleşir. Şu an, çeşitli enerjilerimiz 

doğanın ve insanın dünyasında çeşit çeşit olanla beraber 

kullanıldığında, içimizdeki Bir her şeydeki Bire doğru büyür. 

Eğer çok ve tek, sonsuz hareket ve hedefe varış benliğimizde 

uyum halinde olmasalardı, varlığımız bize daima gramer 

öğrenip gene de hiçbir dil bilememek gibi gelirdi. 

108


LXXXIV. 

Doğa bizi cömert yevmiyelerle cezbeden bir sahibedir; öyle ki, 

fazladan bahşiş için fazla mesai yaparız. Fakat tüm bu rüşvet 

ve ayartmaların ortasında insan gene de kurtuluş için haykırır. 

Zira o, doğuştan köle olmadığını bilir ve arzularını kısıtsız 

biçimde kovalamanın özgürlük olduğu yanılsamasına 

inanmayı reddeder. İnsanın gerçek güveni, gelişiminde yatar, 

biriktirdiklerinde değil. Yüce bir içsel hakikatin bilinci, kişiyi 

bayağı anların oluşturduğu çevreden alarak ebediyetin 

bölgesine çıkarır. Kendi içindeki pozitif bir şey uğrunadır ki, 

insan, zenginliğini, itibarını, hatta yaşamını feda eder, âlimin 

mantık kitabını bir kenara atar, bilgeliğinde bir çocuk gibi sade 

olur. 

109


LXXXV. 

Aslında insan, kendi bütünlüğünün yetkinliği içinde yerini 

alacağı daha içteki bölgeye ulaşmak ister; şeylerin ve olayların 

zincirinde sonsuz bir diziyle halkaların art arda eklendiği 

yerde kalmak istemez. 

Fakat nasıl ki bedenimiz kendi tatmini adına muazzam 

dünya-bedeniyle uyum ararsa, içimizdeki Bir de yüce Bir ile 

bütünleşmeyi arar. İçimizdeki Bir kendini tanır, kendinden 

sevinç duyar ve etkinlikleriyle kendini ifade eder. Bu yüzden 

onun en yüce Bir ile olan bütünleşmesi, akılda, sevgide ve 

ibadette olmalıdır. Bu, bizim dinimiz, yani yüksek doğamızdır. 

Onun erekleri kesin bir şekilde gösterilip açıklanamaz; çünkü 

o, manevi dünyadaki hayata aittir; orada amaçlarımız, bizim 

muğlak bir şekilde kutsanmışlık olarak tanımlamaya 

çalıştığımız şeyde onay bulur – kendinde bir amaç olan bir 

yetkinlik durumunda. İnsan için bunu göz ardı ederek 

yaşamak kolaydır, ama aslında insan onu asla göz ardı 

etmemiştir. Şüpheyle yaklaşır ona, alaya alır, hatta onu 

zedeler, kavramakta başarısız olur, ama başarısızlıkları ve 

asilikleriyle, ya da umutsuz kaçış denemeleriyle bile, hep bu 

yüce hakikatin etrafında dönüp durur. 

110


LXXXVI. 

Bir taş blok sert, katı ve durağandır, sanatçının düşüncesine bir 

direnç sunar. Fakat heykeltıraş için onun engelleri bir 

avantajdır ve imgesini ondan oyup şekillendirir. Maddi 

varlığımız ruhumuz için bir engeldir; her yanıyla tutsaklığı 

andırır ve göründüğü kadarıyla ruhumuz için sonu gelmez bir 

aşağılamadır. Ve tam da o yüzden, ruhumuzun kendini ortaya 

koyması ve zincirlerinden süsler meydana getirmek suretiyle 

özgürlüğünü ilan etmesi için en iyi malzemedir. Dış 

koşullarımızın kısıtlılıkları aslında ruhumuza fırsatlar sunar; 

ve onlara meydan okuyabildiği nispette ruhumuz kendi 

hakikatini ortaya koyar. 

111


LXXXVII. 

Canlı bedenimizin maddi dünyayla ilişkilerinde çeşitli istekleri 

vardır. Bunlar, ihtiyaca göre, yemek, uyumak, ısınmak, 

serinlemek ve benzeri şeylerdir. Fakat bedenimizin bir de 

kalıcı isteği vardır ki, daha derindedir ve o yüzden de gizlidir. 

Bu, sağlık isteğidir. Bu istek, her an hastalıklarla savaşmak ve 

değişen koşullara göre sürekli ayarlamalar yapmakla 

meşguldür. Etkinliklerinin büyük kısmı bilincimizin ardında 

yürütülür. Kendi beden sağlığına dair sağduyusu olan kişi 

bunu bilir ve bilinç düzeyindeki bedensel istekler ile örtük 

olan bu tek istek arasında uyum yakalamaya çalışır. Ve 

arzularının taleplerini gönüllü olarak sağlığın bu daha yüksek 

talebi uğruna feda eder. 

Başka insanlarla ilişki içine girdiğimiz bir de sosyal 

bedenimiz vardır. Onun bariz istekleri, bencil dürtülerimizle 

bağlantılı olanlardır. Başkalarından daha fazlasını almayı ve 

borçlu olduğumuzdan daha azını ödemeyi dileriz. Fakat sosyal 

hayatımıza derin bir şekilde içkin olan bir isteğimiz daha 

vardır ki, o da toplumun sağlığı ile alakalıdır. Sosyal 

sağduyusu olan kişi bunu bilir ve kişisel tatmin, rahatlık ve 

özgürlükle ilgili tüm yaygaracı isteklerini, başkalarının 

iyiliğine yönelik bu gizli isteğin hükmü altına almaya çalışır. 

112


Benzer şekilde, ruhumuzun bariz isteği bireyselliğinin 

ayrımını ortaya koymaktır, ama özünde de kendisini Yüce 

Ruha sevgiyle teslim etme isteği vardır. 

Sağlık isteği, bedenin geleceğini göz önünde bulundurur. 

Sosyal iyilik için olan istek de gelecek zamana doğru bakar. 

Yüzlerini sonsuza dönmüşlerdir. Ruhumuzun Yüce Ruhun 

sevgisiyle bir olma isteği zamanın ve mekânın tüm sınırlarını 

aşar. O yüzden bedenimizde, toplumda ve ruhumuzda yüzeye 

bakınca çok sayıda isteğin etkinliğini bulur, derine bakınca ise 

tüm o isteklere bütünlük veren, huzur, iyilik ve sevgiye 

yönlendiren tek isteği buluruz. Başka bir deyişle, bir yanda 

anlık arzular vardır, diğer yanda sonsuzluğa duyulan arzu. 

Ruhumuzun görevi bu ikisini birleştirmek ve yeryüzünün 

zemini üzerinde kendi cennetini kurmaktır. 

113


LXXXVIII. 

Genç bir arkadaşım bu sabah bana gelerek, doğum günü 

olduğunu ve on dokuz yaşına bastığını söyledi. Benim yaşım 

ile onun yaşı arasındaki fark fazla; gene de ona baktığımda 

gözüne çarpan, yaşamının tamamlanmamışlığı değil, 

gençliğinde bir şeylerin nasıl da tam olduğu. Gelişmekte olan 

bir şey ile tamamlanmak üzere olan bir şey işte bu noktada 

birbirinden ayrılır. Bir bina, bitmemiş haliyle bariz biçimde 

eksik olur. Ama yaşamın gelişiminde her aşamanın kendi 

mükemmelliği vardır; bu çiçek için de böyledir, meyve için de. 

114


LXXXIX. 

Çocukken Tanrı da benimle beraber çocuk olmuş, oyun 

arkadaşım olmuştu. Yoksa eksiklerim beni ezer; olmak ama 

tam olamamak her ânımı ıstıraba döndürürdü. Beni oyalayan 

şeyler ıvır zıvırdı ve toz toprakla, çalıp çırpıyla oynardım. 

Ama gene de uğraşlarım benim için değerliydi ve 

oyuncaklarıma atfettiğim önem, onları yetişkinin 

oyuncaklarıyla eşdeğer kılıyordu. Çocukluğun görkemi bana 

dünyanın hürmetini kazandırmıştı, çünkü orada cüzi surette 

sonsuzluk tecelli ediyordu. 

Gence kendisini her şeyiyle ortaya koyup hakir 

görülmeme hakkını veren de aynı sebeptir. Daima genç olan 

tanrısallık, onu kendi çelengiyle taçlandırmış, kulağına 

dünyanın tüm zenginliğinin haklı vârisinin o olduğunu 

söylemiştir. 

Sonsuzluk; çocukluğumuzun güzelliğinde, gençliğimizin 

gücünde ve yaşlılığımızın bilgeliğinde bizimledir – hem 

oynarken, hem kazanırken, hem de harcarken. 

115


XC. 

Şu akşam göğünün güzelliği, kendinde ürkütücülüğüyle 

muazzam olan güçler barındırır. Gene de bize dünyadaki tüm 

etkinliğin merkezinde bulunması gereken uyumu yansıtır – 

sessizliği müziğin ta kendisi olan bir uyumu. Uzağın ve 

yakının yüz yüze geldiği bu akşam dünyasının görüntüsünü 

yakalayabildiğimiz için, onda nelerin somut şekilde gerçek 

olduğunu görebiliriz: güzellik ve kavranılmaz sükûnet. Ölüm 

yoluyla yüce bir hayatın ölümsüzlüğü keşfedildiği zaman da 

aynı sükûnet görüntüsü bize tecelli eder. Buddha’nın derin 

ruhu da bu akşam göğü gibi zihnimizde belirir; ve tüm 

mücadelelerinin ve ıstıraplarının, insanlık adına olan tüm 

merhametli çabalarının arasından, güzellik olarak yansıyan 

kusursuz bir güveni ve iradenin dinginliğini görürüz. Daha 

sıradan insanlar için yaşamın alanı fazla dardır ve o yüzden, 

çelişkiler hakikatin tam bir görüntüsüne izin vermeyecek 

kadar abartılır. Ama emin olabiliriz ki, yaşamlarının akışında 

onlar da ölümün ötesine geçtiklerinde, bu çelişkiler uyumlu 

hale gelecektir; zira hakikat her yerdedir ve güzellik onun 

ifadesidir. 

116


XCI. 

Upanishadlar’da Tanrı, “Dingin Olan, İyi Olan, Bir Olan” 

şeklinde tanımlanmıştır. Onun dinginliği, Doğada açıkça 

gördüğümüz hakikatin dinginliğidir. Yeryüzü ve yıldızlar 

hareket eder, ağaçtaki her bir hücre çalışır ve hareket eder, 

çayırdaki her çimen meşguldür ve akşam yıldızının her zerresi 

kıpır kıpırdır, ama dinginlik tüm bu hareketin –yaratıcı olan 

bu hareketin– kalbindedir. İç dinginliği olmayan hareket 

yokeder. Dingin Olan Tanrı, yaşamında hakikate ermiş olana 

görünür – o hakikat ki daima etkindir ve gene de kendine 

egemen olmaktan doğan dinginliğin muazzamlığını taşır. 

Dinginlik; enerjinin yitimi ya da yaşamın sönümü değil, 

bunların mükemmelleşmesidir. 

Kendini hayatında ilk defa olarak bir fabrikada bulan 

cahil biri, hareketin afallatıcı karmaşasından ürkebilir; ama 

bilen kişi, merkezde kıpırtısızca yer alan amaç yoğunlaşması 

karşısında hayranlık duyar. Bu, tüm vehimleri ortadan kaldırır 

ve etkinliklerin kusursuz ilintisi güzellik olarak yansır. 

Hakikate ait olan dinginlik işte budur. 

117


XCII. 

Yaşam; içi ve dışı, amacı ve araçları, olanı ve olacak olanı 

birleştiren bir uyum akışıdır. Yığıp biriktirmez ama özümser o, 

inşa etmez ama yaratır; işleri ve kendisi asla ayrı tutulamaz. 

Çevremizdeki nesneler canlı olmadıklarında ve katı 

alışkanlıklara, yığılı mal ve mülke dönüştüklerinde, yaşamımız 

ve dünyamız birbirinden ayrılır, karşılıklı uyumsuzlukları 

ikisinin de yıkımıyla sonuçlanır. Yahut belli bir tutkunun 

dengesiz aşırılığı kendi dünyamızın yapılarında baskın 

geldiğinde, dünyamızın ağırlık dağılımı bozulur ve bu, 

yaşamımızın bütünlüğünü durmadan zedeler. Toplumdaki, 

idaredeki ve diğer örgütlenmelerdeki tüm büyük kötülüklerin 

kaynağı, canlı varlığın dıştaki yaşam alanına 

yabancılaşmasıdır. Ruhun zayıflayan akışının bu yüzden 

yarattığı gediği durmadan zenginlik yağdırarak kapatmaya 

çalışırız, oysa o, doldurma gücüne sahipse bile birleştirme 

gücüne sahip değildir. O nedenle, boşluk, şeylerin pırıltılı 

bataklık kumunun altında tehlikeli bir şekilde gizlenir ve onun 

artan ağırlığıyla, güvenli uykumuzun tam ortasında ani bir 

çökme yaşanır. 

118


XCIII. 

Hayvanların içinde yaşadığı duyular dünyası sınırlıdır. 

Aklımız, zihnimiz için kapıyı sonsuzun kalbine açmıştır. Fakat 

aklın sağladığı bu özgürlük, varoluşun ancak dış avlusundaki 

bir özgürlüktür. Bilgi nesneleri, biz bilenlere olan sonsuz 

uzaklıklarını korurlar. Zira bilgi birlik değildir. O yüzden, 

özgürlüğün daha ileriki dünyası, duyularla hissederek ya da 

akıl yoluyla bilerek değil ama kusursuz sevginin birliği 

yoluyla hakikate ulaştığımız yerde bizi bekler. Bu, tam olarak 

tahayyül edilmesi güç bir özgürleşmedir, yalnızca onun 

karakterine dair pırıltılar yakalarız. Bir resmin somut 

gerçekliğini onu gördüğümüz an algılarız; çizgileri ölçerek, 

renkleri inceleyerek ve kompozisyondaki uyum ilkelerini 

irdeleyerek onun hakkında bilgi sahibi oluruz. Ama o zaman 

bile resmi idrak etmiş olmayız; bunun için özümüzde onunla 

mahrem bir birlik kurmamız gerekir. 

119


XCIV. 

Botanik kitabındaki bir çiçek resmi bir bilgidir; bilmemizle 

beraber görevini tamamlar. Fakat saf sanatta kişisel bir iletişim 

söz konusudur ve dolayısıyla o, benliğimizin derininde ahenk 

bulmadığı sürece hedefine ulaşmaz. Varlığı, bize yalnızca 

dersler sunan bir başvuru kitabı olarak ele alabiliriz ve hayal 

kırıklığına uğramayız. Ama biliriz ki, varlığın görevi orada 

bitmez. Zira ondan aldığımız, başlı başına bir amaç olan haz, 

bize onun bir iletişim olduğunu hissettirir ve bunun nihai 

yanıtı bizim bilmemizin yanıtı değil, olmamızın yanıtıdır. 

120


XCV. 

Buddha, sırf insanlarla değil tüm yaratıklarla ilgili olarak 

Maitri’yi –uyum ilişkisini– vaaz ettiği zaman, zihninden geçen; 

dünyayı yalnızca bilinebilen ve kullanılabilen somut bir varlık 

olarak ele aldığımızda onunla ilişkimizi yanlış kurduğumuz 

gerçeği değil miydi? Dünyanın anlamının yalnızca sevgi 

yoluyla kavranabileceğini; ve onun ben tutsaklığından 

kurtulmuş ruhumuzdan yanıt bekleyen bir sevgi ifadesi 

olduğunu hissetmemiş miydi? Bu özgürleşme, negatif nitelikte 

olamaz, zira sevgi asla olumsuzlamaya götüremez. Kusursuz 

özgürlük, ilişkinin kusursuz uyumundadır, sadece tutsaklık 

bağlarının koparılmasında değil. Kendi başına özgürlük, 

içeriksiz olduğu gibi anlamsızdır da. Ruhun özgürleşmesi, 

varolan her şeyin merkezindeki hakikat ile olan ilişkisinin 

yetkinleşmesinde yatar – ve o hakikati tanımlamak 

olanaksızdır çünkü tüm tanımların sona erdiği yerdedir. 

121


XCVI. 

Hiçbir ateş sonsuza dek yanmaz. Yağ eksikliğinden, rüzgâr 

esintisinden ışık söner, hatta lambanın kendisi kırılıp 

parçalanır. Bir öfke ânında, karanlığın gücünün nihai ve 

gerçek olduğunu ya da lambayı yakarak ışığı kendimiz 

yarattığımızı söyleyebiliriz. Oysa gerçekte ışığın her sönüşü 

ışık kaynağının bitimsiz olduğunu kanıtlamak içindir ve 

insanın hakiki gücü bunu ancak tekrar tekrar kanıtlamasında 

yatar. 

122


XCVII. 

Dünya üzerinde gezinip her yana nüfuz eden bir ideal 

olduğuna inanıyorum – sırf hayal gücünün bir ürünü olmayan 

bir Cennetin ideali; her şeyin içinde olduğu ve kendisine doğru 

ilerlediği nihai bir gerçeklik. Bu Cennet görüntüsünün; güneş 

ışığında, yeryüzünün yeşilinde, akan ırmaklarda, baharın 

coşkusunda, bir kış sabahının dinginliğinde, insan çehresinin 

güzelliğinde ve insan sevgisinin zenginliğinde görülebildiğine 

inanıyorum. Yeryüzünün her köşesinde Cennetin ruhu 

uyanıktır ve ses verir. Biz farkında bile olmadan, bu ses, iç 

kulağımıza ulaşır, yaşam arpımızı akort eder, arzularımızı 

sonluluğun ötesine yollamamız için bizi zorlar – nasıl ki 

çiçekler kokularını, kuşlar şarkılarını göğe yollarlarsa. 

123


XCVIII. 

Enerjilerimizi kendimize nesneler ve zevkler temin etmek için 

kullanırız. Onların arka planında sonsuzluk yoktur. O yüzden, 

daha büyük kılmak suretiyle şeylere kalıcılık görüntüsü 

vermeye çalışırız. İnsan, zevkini ve gücünü uzatma kaygısıyla 

ilaveler yapmaya çabalar; ve bir gün hepsinin sona ereceği 

korkusuyla, durmaya korkarız. 

Fakat hakikat küçük olmaktan, sona ermekten korkmaz – 

tıpkı bir şiir gibi; sona erdiğinde gerçekten ölmüş olmaz. 

Bunun nedeni şiirin sonsuz dizeye sahip olması değil, 

kusursuzluk idealini taşımasıdır. Hakikatin durakları 

sonsuzun ritmine sahiptir; yitimleri, ölümsüzlük yolunda birer 

taç kapıdır. 

124


XCIX. 

Odamızdaki lambayı yakarız ve onunla dışarıdaki muazzam 

dünya arasında görünürde bir karşıtlık ortaya çıkar. 

Yeryüzündeki yaşamımız, bilincimizin içinde yoğunlaştığı bu 

küçücük odaya benzer. Ve dışarıda onun karşıtı olan ölümün 

uzandığına inanırız. Fakat varlığın bizim için geçerli olan 

bölünmez hakikatinden, sırf yaşamımız onu bir anlığına 

kararttı diye asla şüphe etmememiz gerekir. 

125


C. 

Dünyada gördüğümüz yaşam görüntüsü bir neşe 

görüntüsüdür. Neşe daima akıp giden renk, müzik ve 

danstadır. Hakiki olan ölüm olsaydı, neşenin ruhu varlığın 

kalbinden yitip giderdi. Gece yaktığımız lambanın küçük bir 

fitili ve azıcık yağı vardır. Ama onun küçücük alevi, muazzam 

karanlığın kalbinde olduğundan ötürü yanarken ürkeklik 

duymaz, zira onu canlı tutan ışığın hakikati sonsuzdur. 

126


CI. 

Dünya, müzikteki ses akışı gibi, güçlerin ve biçimlerin daimi 

bir akışıdır ve dolayısıyla dışarıdan geçicilik görüntüsü verir. 

Kayıpların kesintisiz bir akımı oluşuyla, dışarıdan ölümü 

temsil eder. Fakat kayıp, yalnızca vasıta için, müziğin içinden 

geçtiği enstruman içindir. Gelip geçici notalarla daima sürüp 

giden, melodinin birliğidir. Eğer münferit notalar uzatmalı bir 

bitimsizlik ilan edebilselerdi, müziğin ta kendisi olan hakiki 

sonsuzluklarını kaçırırlardı. Çölün değişmezlik niteliğine 

sahip olması, yaşamdan yoksun olmasından ileri gelir. 

Bereketli bir toprakta yaşam, ölümsüzlüğünü, durmadan 

ölümden geçişiyle ortaya koyar. 

127


CII. 

Bize düşen, içimizdeki Bir ve ebedî olan ruhu dışarı 

yansıtmaktır. Bu, onun ancak gelip geçici olan Çok’un içinden 

geçişiyle mümkündür – biçimlerin sürekli feda edilişi yoluyla 

ruhun sonsuzluğunun ortaya konuluşuyla. Benliğin toplayan 

ve içinde tutan kap olması, bize vazgeçebilme fırsatını verir. 

Sırf benliğe inanırsak, yığınaklarımıza telaşla tutunur, ıstıraba 

ve başarısızlığa uğrarız. Ruha inanırsak, bizzat yaşamın 

istikrarsızlığı ebedî anlamına kavuşur ve kaybetmeyi göze 

alabileceğimizi hissederiz. 

128


129


. 

130

Rabindranath Tagore - Kadim Düşünceler

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?