PERDE DERGİSİ - OCAK - SUBAT 2021 ONLİNE DERGİ

+++
İşleme kültürümüz Anadolu’dan başlayıp
Osmanlıya uzanan nadide örnekler içerir.
Onunla iç içe yaşamak yetmez, sevmek gerek!
Onunla övünmek yetmez, bilgilenmek gerek!
Ona sahip olmak yetmez, korumak gerek!
Aslında işlemeler konusu işte böyle uzar gider.
Sıkıntı vermektense, en iyisi bilgi verelim:
+++
Genellikle bir zemin, (kumaş, deri, kadife)
üzerine sonradan iğne iplikle örülen şekillere
"işleme" diyoruz. Eğer işleme bir zemin üzerine
değil de, tığ ile elde işlenirse, buna "dantel" veya
"oya"; kumaş üzerine sonradan sökülmek üzere yardımcı bir kanava üstünden işleniyorsa, buna da
"kanaviçe" diyoruz.
Tabii, bu kadar kestirmeden özetlediğinizde, bu yazımızın konusu olan işlemenin kimliği ve özellikleri de
havada kalıyor. Oysa işleme, dokumanın keşi sonrası, dikiş dikmekle beraber başlayan bir el sanatıdır.
İşlemenin ilk örneklerine Orta Asya Türklerinde rastlanıyor ve bunların en çok da süs eşyası, elbise ve
döşeme dokularında kullanıldığı biliniyor.
Geçmiş dönemlerde başta Türkler olmak üzere, Asur, Sümer, İran ve Bizans soylu zenginlerinin elbiseleri
ile döşemelik kumaşları, gayet ustalıklı ve göz kamaştırıcı işlemeler ile süslenirdi. İşlemelerin ilk çağlardan
beri en çok bu bölgelerde toplanması ve kabul görmesi, dayanıklı renkli ipliklerin ve ipeğin, bu bölgelerde
bol bulunmasıydı. İşlemecilik sanatı, en çok Türkler arasında gelişmişti. Ancak konuyu bu noktaya
getirmeden önce, geçmişteki işleme sanatının gelişimine bir göz atmakta da fayda var.
+++
Ortaçağda Avrupa manastırlarında işleme atölyeleri vardı ve buralarda özellikle rahiplerin tören giysileri
ile tapınakların örtüleri işlenmekteydi. 11. ve 12. yüzyıllarda ipek zemin üzerine inci ve altın sırma
işlemeler moda oldu. İşlemelerde 13. yüzyılın Batı modasına gelindiğinde, bu kez göze çarpan bitki
motilerinin çokluğuydu. Ancak bu motilerin şekilleri ister bitki olsun, ister hayvan olsun, kaynakları
hep Orta Asya işlemeleriydi. 14. yüzyıldan itibaren de Batı'da manastırların dışında kentlerde de işleme
atölyeleri kurulmaya başlandı. Bu arada Rönesans, Batı işlemeciliğinde yeni bir çığıra yol açtı:
www.perdedergisi.com
January - February 2021
39