GAPŞehir 6. Sayı
GAP Şehir Dergisi; 6. sayısıyla ve dopdolu içerikleriyle huzurlarınızda olmayı sürdürüyor GAP Şehir Dergisi; 6. sayısıyla ve dopdolu içerikleriyle huzurlarınızda olmayı sürdürüyor
KÜLTÜREvliya ÇelebiVE URFA EFSANELERİŞANLIURFA | Evliya Çelebi ve Urfa Efsaneleri“Bir şehrin kadim oluşunu ve kültürel zenginliğini efsanelerine bakarak görebilirsiniz.”Zira efsanesi olmayan şehir kadim olamaz. Kadim olmayan şehrin de efsanesi olmaz.06
Mehmet KURTOĞLUAraştırmacı YazarBir şehrin ne kadar çokefsanesi varsa o kadar çokanlam ve sıfatı vardır. Bubağlamda tarihin en eskişehirlerinden biri olan Urfa“Efsaneler Şehri” diye tanımlansayeridir. Zira “Efsaneler Şehri”yakıştırması hiç kuşkusuz Urfa'yayakışan en yerinde ve güzelsıfattır. Anadolu coğrafyasında ençok efsaneye sahip olan Urfa,Evliya Çelebi'nin de dikkatiniçekmiş olmalı ki,seyahatnamesinin birçok yerindeUrfa efsanelerine yer vermiştir.Seyahatnamesinde yalnızcaUrfa'yı anlattığı bölümlerde değil,başka şehirleri anlattığıbölümlerde de (yeri geldiğinde)Urfa efsanelerine göndermeyapmıştır.Efsanelere sığınan şehirler,bugünden ziyade geçmiştehakikatten çok hayalde yaşarlarUrfa'nın böylesine zengin birefsane kültürüne sahip olmasınınolumlu ve olumsuz 2 boyutuvardır. Folklorik olarakbüyüklüğünü gösteren efsaneler,hakikat olarak da gerçekliktenuzaklaştığının göstergesidir. Ziraefsanelerin çokluğu şehrin inançve duygusal zenginliği olduğugösterdiği gibi, zihinsel boyutuylada fakirliğini, gerçekliktenkoptuğunu gösterir. Çünküefsanelere sığınan şehirler;bugünden daha çok geçmişte,hakikatten çok hayalde yaşarlar.Ayrıca efsanelere gömüldüğü içinderin bir gaete düşerler. Budurumu Ömer Hayyam birdörtlüğünde “efsane anlatıpuykuya daldılar” diye açıklar.Efsaneler duygu ve inançboyutuyla ne kadar güçlü ise aklîboyutuyla o denli zayıftır. Bunarağmen bir şehrin efsanesininolması, o şehrin çok uzun birgeçmişi, çok köklü ve derin birkültürü ve çok zengin bir inançbirikimi olduğunu gösterir. Ayrıcaefsanelerin çok olduğu yerdegizem ve mistisizm oldukçagüçlüdür. Zira efsanelerde tanrılarkonuşur, peygamberler konuşur,insan ve insanüstü varlıklar ciritatar. İnsan aklının sınırlarınızorlayan hikâyeler, olaylaryaşanır. Yunan, Hind veMezopotamya efsanesi deböyledir…Urfa efsanelerinin, Urfatoprağıyla sınırlı olmadığı görülürUrfa efsanelerine baktığımızdakendi topraklarındankaynaklanan efsaneler olduğugibi Yunan'dan, Hind'tenefsanelerin de anlatıldığınıgörürüz. Bir bakarsınız Urfa ileilgili bir efsane Atina'da, Roma'daVenedik'te geçiyor, bir bakarsınızHind'te, Çin'de, Nil'de geçiyor.Özellikle Evliya Çelebi'ninseyahatnamesinde Urfaefsanelerinin, Urfa toprağıylasınırlı olmadığını görürsünüz.Özellikle Hz. İbrahim, İsa ileilişkili efsanelerin, Urfa eksenindebaşka şehirlerde anlatıldığınıgörürsünüz. Bu bağlamda EvliyaÇelebi'nin seyahatnamesi eşsizbir kaynaktır. Urfa'nın en güzeltasvirlerini ve en güzelefsanelerini hiç kuşkusuz EvliyaÇelebi anlatmıştır. Evliya Çelebişehre girdiğinde aslında şehirbüyük bir iç isyan ve yakımdanyeni çıkmış, her tarafı yanmış veharabeye dönmüştür. Bu seyahatCelali isyanından hemensonradır. Ama evliya hiç bunlarıgörmez, şehrin güzelliğine yönelir.Devamlı bardağın dolu tarafınabakar. Şehirlerin güzelliklerinianlatır. Urfa'yı anlattığı satırlardamüthiş bir içtenlik ve güzellikgörürsünüz. Hata bazı şehirlerianlatırken, bir başka şehregönderme yapar, bazen benzerhikâyeler ve efsaneler anlatır.Benim evliyada gördüğüm enönemli özellik şehirlereyakıştırdığı sıfatlardır. Onun kadarşehirlere sıfat yakıştıran ikinci biryazar gelmemiştir.Her babayiğidin harcı değildirDeli Fırat'ı ordularıyla geçmekEvliya, İstanbul'u anlatırken,Mısır'dan getirilen veSultanahmet meydanına dikilendikmelerden bahseder. 1550yılında Mısır'dan getirilen butaşın Tutmosis'in Suriye'dekiseferleri ve Fırat Nehri'nigeçmesi anısına adandığınıbelirtir. Düşünün bir kere, birkral veya imparator Fırat'ı geçtiğiiçin, onun anısına koca bir anıtdikiliyor. Aynı şeyi antikdönemlerde komutanlaryapmıştır. Antik dönemlerde birkomutanın büyüklüğü Fırat'ı kaçkez geçtiği ile ölçülürmüş. Çünküher babayiğidin harcı değildir deliFırat'ı ordularıyla geçmek…Bilindiği gibi Sultan Alparslan daordusuyla Fırat'ı geçen ilk Türkkomutandır. Şahsen ne zamanSultan Ahmet meydanına gitsemve Mısır'dan getirilen bu dikmetaşı görsem, Fırat ve memleketimUrfa aklıma geliyor. Şehrimin biranısının bu imparatorlukbaşkentinde yaşatılması beniiçten bir övgüye sevk ediyor.Evliya ayrıca bu anıtsal dikili taşışehrin sırları içinde değerlendirip,şehrin geleceğinin habercisiolduğunu söylüyor. Fırat'ın anısınıyaşatan dikili taş aynı zamandaİstanbul'un kaderi sayılıyor. Birşehirden bir şehre ruh bağıkurmak, bir şehirden bir şehre sırŞANLIURFA | Evliya Çelebi ve Urfa Efsaneleri07
- Page 1 and 2: GAP ŞehirKültür • Şehir ve Tu
- Page 6 and 7: 1434Zeugma Mozaik MüzesiPandemi ö
- Page 8 and 9: Veysel POLATbaşlarkenıymetli yaza
- Page 12 and 13: ŞANLIURFA | Evliya Çelebi ve Urfa
- Page 14 and 15: ŞANLIURFA | Evliya Çelebi ve Urfa
- Page 16 and 17: KÜLTÜRPerre Antik Kenti'nde1600 y
- Page 18 and 19: KÜLTÜRGAZİANTEP | Zeugma Mozaik
- Page 20 and 21: KÜLTÜRHamaç Höyük'teOrta Çağ
- Page 22 and 23: KÜLTÜRBirKentlininHakları...ŞAN
- Page 24 and 25: ŞANLIURFA | Bir Kentlinin Hakları
- Page 26 and 27: ŞEHİRŞANLIURFA AYAKKABI ÜRETİM
- Page 28 and 29: Şanlıurfa'da yeni bir ekosistemol
- Page 30 and 31: ŞEHİRKızılay MeydanıPROJE YARI
- Page 32 and 33: ŞANLIURFA |28MEYDANIN İSMİNİ VA
- Page 34 and 35: ŞEHİRTarihi hanlarGün yüzüne
- Page 36 and 37: H lvanlı GençlerKütüphaneler ne
- Page 38 and 39: KÜLTÜRUrfalı Bir ŞairMehmet Rag
- Page 40 and 41: ŞANLIURFA | Urfalı Bir Şair: Meh
- Page 42 and 43: ŞEHİRSuleymansahGençlik Merkezi'
- Page 44 and 45: ŞEHİRYarı Ol mp kYüzme HavuzuA
- Page 46 and 47: KÜLTÜRŞANLIURFA | İlk yerleşik
- Page 48 and 49: Resim 8ŞANLIURFA | İlk yerleşikl
- Page 50 and 51: SayburçB z m ç n çok önemlSaybu
- Page 52 and 53: ŞEHİRBa ani Bilim MerkeziÖğrenc
- Page 54 and 55: El emeği halılarBüyük lg görü
- Page 56 and 57: KÜLTÜRÇölŞANLIURFA | Şanlıur
- Page 58 and 59: ŞEHİRGöbekl tepe2021'de yen b r
KÜLTÜR
Evliya Çelebi
VE URFA EFSANELERİ
ŞANLIURFA | Evliya Çelebi ve Urfa Efsaneleri
“
Bir şehrin kadim oluşunu ve kültürel zenginliğini efsanelerine bakarak görebilirsiniz.
”
Zira efsanesi olmayan şehir kadim olamaz. Kadim olmayan şehrin de efsanesi olmaz.
06
Change language